LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • lff lēsoni 6
  • Naʻe Anga-Fēfē Kamata ʻa e Moʻuí?

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Naʻe Anga-Fēfē Kamata ʻa e Moʻuí?
  • Fiefia ʻi he Moʻuí ʻo Taʻengata!—Ako Tohi Tapu Fetalanoaʻaki
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • KELI LOLOTO ANGE
  • FAKANOUNOU
  • AKO LAHI ANGE
  • Meʻa ʻOku Akoʻi ʻe he Tohi Tapú
    ʻĀ Hake!—2021
  • Ko e Hā ʻa e Taumuʻa ʻa e ʻOtuá Kiate Kitautolú?
    Fiefia ʻi he Moʻuí ʻo Taʻengata!—Ako Tohi Tapu Fetalanoaʻaki
  • Sēnesi 1:26​—“Ta Ngaohi Tangata ʻi Hota ʻĪmisí”
    Fakamatalaʻi ʻo e Ngaahi Konga Tohi Tapú
  • Tokoniʻi Hoʻo Fānaú ke Fakatupulekina ha Tui Taʻeueʻia ki he Tokotaha-Fakatupú
    Ko ʻEtau Moʻui Faka-Kalisitiané mo e Ngāue Fakafaifekaú—Polokalama Ngāue ki he Fakatahá—2017
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Fiefia ʻi he Moʻuí ʻo Taʻengata!—Ako Tohi Tapu Fetalanoaʻaki
lff lēsoni 6
Lēsoni 6. Ko ha kiʻi ʻakau ʻoku tupu hake mei he kelekelé ʻi ha ʻaho laʻā.

LĒSONI 06

Naʻe Anga-Fēfē Kamata ʻa e Moʻuí?

Tatau Kuo Pulusi
Tatau Kuo Pulusi
Tatau Kuo Pulusi

“[Ko e ʻOtuá] ʻa e matavai ʻo e moʻuí.” (Saame 36:9) ʻOkú ke tui ki ai? ʻOku pehē ʻe he kakai ʻe niʻihi naʻe tupukoso hake pē ʻa e moʻuí mei he ngaahi meʻa naʻe hoko tavale. Kapau ko e moʻoní ia, tā ko kitautolú naʻa tau hokonoa mai pē. Ka ʻo kapau naʻe fakatupu ʻe Sihova ko e ʻOtuá ʻa e moʻuí, ʻe ʻi ai hano taumuʻa, ʻikai ko ia?a Fakakaukau angé ki he fakamatala Fakatohitapu ki he kamataʻanga ʻo e moʻuí pea mo e ʻuhinga lelei ke tui ai ki aí.

1. Naʻe anga-fēfē kamata ʻa e ʻunivēsí?

ʻOku pehē ʻe he Tohi Tapú: “ʻI he kamataʻangá naʻe fakatupu ʻe he ʻOtuá ʻa e langí mo e māmaní.” (Sēnesi 1:1) Ko e tokolahi taha ʻo e kau faisaienisí ʻoku nau loto-tatau ko e ʻunivēsí naʻe ʻi ai hono kamataʻanga. Naʻe anga-fēfē hono fakatupu ia ʻe he ʻOtuá? Naʻá ne ngāueʻaki hono “ivi ngāue”​—ʻa hono laumālie māʻoniʻoní—​ke ngaohi ʻa e meʻa kotoa pē ʻi he ʻunivēsí, kau ai ʻa e ngaahi kanivá, fetuʻú mo e ngaahi palanité.​—Sēnesi 1:2.

2. Ko e hā naʻe fakatupu ai ʻe he ʻOtuá ʻa e māmaní?

Ko Sihová “naʻe ʻikai te ne fakatupu [ʻa e māmaní] ke hoko ko e koto taʻeʻaonga, ka naʻá ne faʻu ia ke nofoʻi.” (ʻAisea 45:18) Naʻá ne ngaohi hotau palanité ke hoko ko ha ʻapi lelei mo tuʻuloa maʻá e faʻahinga ʻo e tangatá. (Lau ʻa e ʻAisea 40:28; 42:5.) ʻOku fakahaaʻi ʻe he saienisí ʻoku laulōtaha ʻa e foʻi māmaní. Ko e palanite pē ia ʻoku ʻiloʻi ʻoku lava ke moʻui ai ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá.

3. Ko e hā ʻoku ʻikai hangē ai ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá ko e fanga manú?

Hili hono ngaohi ʻe Sihova ʻa e foʻi māmaní, naʻá ne fakatupu leva ʻa e moʻui ʻi aí. ʻUluakí, naʻá ne fakafonu ʻa e māmaní ʻaki ʻa e ngaahi ʻuluʻakau mo e fanga manu. Naʻe “hoko atu ʻa e ʻOtuá ʻo ne fakatupu ʻa e tangatá ʻi hono ʻīmisí.” (Lau ʻa e Sēnesi 1:​27.) Ko e hā ʻokú ne ʻai ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá ke makehé? Koeʻuhi ʻoku ngaohi kitautolu ʻi he ʻīmisi ʻo e ʻOtuá, ʻoku lava ke tau tapua atu hono ngaahi ʻulungāngá, hangē ko e ʻofá mo e fakamaau totonú. Naʻá ne toe fakatupu kitautolu mo e malava ke ako ʻa e ngaahi leá, houngaʻia ʻi he ngaahi meʻa fakaʻofoʻofá, mo fiefia ʻi he tā fasí. Pea ʻi he ʻikai hangē ko e fanga manú, ʻoku lava ke tau lotu ki hotau Tokotaha-Fakatupú.

KELI LOLOTO ANGE

Lāulea ki he fakamoʻoni ko e moʻuí naʻe tisaini pea ko e fakamatala ʻa e Tohi Tapú ki he fakatupú ʻoku ʻuhinga lelei. Ako ʻa e meʻa ʻoku akoʻi mai ʻe he ngaahi ʻulungaanga lelei ʻi he faʻahinga ʻo e tangatá fekauʻaki mo e ʻOtuá.

4. Naʻe tisaini ʻa e moʻuí

ʻOku maʻu ʻe he faʻahinga ʻo e tangatá ʻa e lāngilangi ki he ngaahi tisaini ʻoku nau faʻu ʻo fakatatau ki natulá. Ko ia ko hai ʻoku totonu ke ʻave ki ai ʻa e lāngilangi ki he ngaahi muʻaki tisainí? Huluʻi ʻa e VITIOÓ, pea lāulea leva ki he fehuʻi hokó.

VITIŌ: Tui ki he ʻOtuá (2:43)

  • Ko e hā kuo tisaini ʻe he faʻahinga ʻo e tangatá ʻo fakatatau ki natulá?

Ko e fale kotoa pē ʻoku tisaini mo langa ia ʻe ha taha. Ka ko hai naʻá ne tisaini mo langa ʻa e meʻa kotoa pē ʻi natulá? Lau ʻa e Hepelū 3:4, pea lāulea leva ki he ngaahi fehuʻi ko ení:

  • Ko e hā ʻa e ngaahi tisaini ʻi natula ʻoku fakamānako kiate koé?

  • ʻOku ʻuhinga lelei nai ke tui naʻe tisaini ʻa e ʻunivēsí mo e meʻa kotoa pē ʻi aí? Ko e hā hono ʻuhingá?

Naʻá ke ʻiloʻi?

ʻE lava ke ke maʻu ʻa e ngaahi kupu mo e ngaahi vitiō fekauʻaki mo e kaveinga ko ení ʻi he jw.org ʻi he “Naʻe Faʻu Ia ke Pehē?” mo e “Vakai ki he Tupuʻanga ʻo e Moʻuí.”

“Ko e moʻoni, ko e fale kotoa pē ʻoku langa ia ʻe ha taha, ka ko e tokotaha naʻá ne ngaohi ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē ko e ʻOtuá”

Ko ha tangata ʻokú ne fakamaʻu ha ʻato kofe ki he faʻunga tefito ʻo ha fale ʻokú ne langa ʻi ha feituʻu ʻea vela.

5. ʻOku ʻuhinga lelei ʻa e fakamatala ʻa e Tohi Tapú ki he fakatupú

ʻI he Sēnesi vahe 1, ʻoku fakamatalaʻi ai ʻe he Tohi Tapú ʻa e tupuʻanga ʻo e māmaní pea mo e moʻui ʻi aí. ʻE lava ke ke falala ki he fakamatala ko iá pe ko ha talatupuʻa pē ia? Huluʻi ʻa e VITIOÓ, pea lāulea leva ki he ngaahi fehuʻi hokó.

VITIŌ: Konga mei he​—Naʻe Fakatupu Koā ʻa e ʻUnivēsí? (3:51)

Fakatātā: Ko e ʻata mei he vitiō ‘Konga mei he​—Naʻe Fakatupu Koā ʻa e ʻUnivēsí?’ 1. Ko e ngaahi ʻaho fakaefakatupu ʻe onó ʻi he anga ʻo e vakai atu ki ai ha taha he māmaní. 2. Ko e māmaní hili ʻa e ʻaho fakaefakatupu hono onó mo e laʻaá, fonua mōmoá, vaí, mohukú, fanga manupuná, fanga manu totoló mo e faʻahinga ʻo e tangatá.
  • ʻOku akoʻi ʻe he Tohi Tapú ko e māmaní mo e moʻui ʻi aí naʻe ngaohi pē ʻi he ʻaho houa 24 ʻe ono?

  • ʻOkú ke fakakaukau ko e fakamatala ʻa e Tohi Tapú ki he fakatupú ʻoku tonu mo ʻuhinga lelei? Ko e hā hono ʻuhingá pe ko e hā ʻoku ʻikai pehē aí?

Lau ʻa e Sēnesi 1:1, pea lāulea leva ki he fehuʻi ko ení:

  • ʻOku pehē ʻe he kau faisaienisí ko e ʻunivēsí naʻe ʻi ai hono kamataʻanga. ʻOku anga-fēfē haʻo fakahoa ʻenau fakamulitukú mo e meʻa naʻá ke toki lau ʻi he Tohi Tapú?

ʻOku fifili ʻa e kakai ʻe niʻihi pe naʻe ngāueʻaki ʻe he ʻOtuá ʻa e ʻevalūsioó ke fakatupu ʻa e moʻuí. Lau ʻa e Sēnesi 1:​21, 25, 27, pea lāulea leva ki he ongo fehuʻi ko ení:

  • ʻOku akoʻi ʻe he Tohi Tapú ko e ʻOtuá naʻá ne ngaohi ha kiʻi meʻamoʻui pea tuku atu leva ia ke tuputupu mālie ʻo hoko ko e ika, fanga manu totolo mo e faʻahinga ʻo e tangatá? Pe naʻá ne fakatupu ʻa e “faʻahinga” tefito kotoa pē ʻo e moʻuí?b

6. Ko e faʻahinga ʻo e tangatá ko ha fakatupu makehe ia ʻa e ʻOtuá

ʻOku ʻikai ke tau hangē ko e fanga manu naʻe fakatupu ʻe he ʻOtuá. Lau ʻa e Sēnesi 1:​26, pea lāulea leva ki he fehuʻi ko ení:

  • Koeʻuhi ʻoku ngaohi kitautolu ʻi he ʻīmisi ʻo e ʻOtuá, ko e hā ʻoku fakahaaʻi mai ʻi heʻetau malava ke fakahāhā ʻa e ʻofá mo e kaungāongoʻí fekauʻaki mo e ʻulungaanga ʻo e ʻOtuá?

ʻOKU PEHĒ ʻE HE NIʻIHI: “Ko e fakamatala ʻa e Tohi Tapú ki he fakatupú ko ha talatupuʻa.”

  • Ko e hā hoʻo fakakaukaú? Ko e hā hono ʻuhingá?

FAKANOUNOU

Naʻe fakatupu ʻe Sihova ʻa e ʻunivēsí mo e moʻuí kotoa.

Fakamanatu

  • Ko e hā ʻoku akoʻi mai ʻe he Tohi Tapú fekauʻaki mo e tupuʻanga ʻo e ʻunivēsí?

  • Naʻe tuku koā ʻe he ʻOtuá ʻa e faʻahinga kehekehe ʻo e moʻuí ke tuputupu mālie mai mei ha kiʻi meʻamoʻui pe naʻá ne fakatupu kotoa kinautolu?

  • Ko e hā ʻoku makehe fekauʻaki mo e faʻahinga ʻo e tangatá?

Meʻa ke Fai

AKO LAHI ANGE

Ako ki he tisaini ʻoku tapua mai mei natulá.

“Ko e Hā ʻOku Akoʻi Mai ʻe Natulá?” (Toʻo mei he ʻĀ Hake!)

Sio ki he founga ʻe lava ke fakamatalaʻi ai ʻe ha tamai ʻa e fakamatala ʻi he Tohi Tapú ki he fakatupú ki hano kiʻi foha.

‘Naʻe Fakatupu ʻe Sihova ʻa e Ngaahi Meʻa Kotoa Pē’ (2:37)

Sio angé pe ʻoku fehoanaki ʻa e ʻevalūsioó mo e Tohi Tapú.

“Naʻe Ngāueʻaki ʻe he ʻOtuá ʻa e ʻEvalūsiō ke Fakatupu ʻa e Faʻahinga Moʻui Kehekehe?” (Kupu ʻi he uepisaití)

a ʻE lāulea ʻa e lēsoni 25 ki he taumuʻa ʻa e ʻOtuá ki he faʻahinga ʻo e tangatá.

b ʻI he Tohi Tapú, ko e foʻi lea “faʻahinga” ʻoku ʻuhinga ia ki ha kulupu lahi ʻo e ngaahi meʻamoʻui kehekehe.

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share