LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w93 9/1 p. 8-22
  • Kau Tapua Atu ʻo e Maamá—Ki he Taumuʻa Fē?

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Kau Tapua Atu ʻo e Maamá—Ki he Taumuʻa Fē?
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1993
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • ʻI he ‘Mate Atu ʻa e Ngaahi Maama’ ki he Faʻahinga ʻo e Tangatá
  • Ko e Tokotaha Naʻe Foaki Mai ko e “Maama ki he Senitaile”
  • “Ko Kimoutolu ko e Māma ʻo Mamani”
  • Maama mo e Moʻoni mei he ʻOtuá ke Taki Kitautolu
  • Kuo Hopo ʻa e Kolōlia ʻo Sihová
  • Muimui ʻi he Maama ʻo Māmaní
    Pulusinga Ako Taua Leʻo
  • “Kuo Hoko Mai ʻa e Māma ki Māmani”
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1992
  • ʻOku Toʻo Atu ʻe he Maama Fakaʻotuá ʻa e Fakapoʻulí!
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2002
  • Ko Hai ʻOku Muimui ʻi he Maama ʻo Māmaní?
    Pulusinga Ako Taua Leʻo
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1993
w93 9/1 p. 8-22

Kau Tapua Atu ʻo e Maamá—Ki he Taumuʻa Fē?

“Kuo u fokotuʻu koe ko e Maama ʻo e Senitaile.”​—NGĀUE 13:47.

1. Naʻe anga-fēfē hono tākiekina ʻa e ʻapositolo ko Paulá ʻe he tuʻutuʻuni ʻoku lave ki ai ʻi he Ngāue 13:47?

“HE NE pehē homau tuʻutuʻuni ʻe he ʻEiki, Kuo u fokotuʻu koe ko e Maama ʻo e Senitaile, ke ke hoko ko e Moʻuiʻanga ʻo aʻu ki he ngataʻanga ʻo māmani,” ko e lea eni ʻa e ʻapositolo ko Paulá. (Ngāue 13:47) Naʻe ʻikai ke ngata pē ʻi heʻene leaʻaki ʻa e meʻá ni ka naʻá ne ʻiloʻi ʻa e mafatukituki ʻo e meʻá ni. ʻI he hili ʻa ʻene hoko ko ha Kalisitiané, naʻe moʻui līʻoa ʻa Paula ke ne fakahoko ʻa e tuʻutuʻuni ko iá. (Ngāue 26:​14-20) Kuo vaheʻi mai ha faʻahinga tuʻutuʻuni pehē kiate kitautolu? Kapau ʻoku pehē, ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ia ʻi hotau ʻaho ní?

ʻI he ‘Mate Atu ʻa e Ngaahi Maama’ ki he Faʻahinga ʻo e Tangatá

2. (a) ʻI he hū atu ʻa e māmaní ki hono taimi ngataʻangá, ko e hā naʻe hoko ʻo uesia loloto ai ʻa hono tuʻunga fakalaumālié mo fakaeʻulungaangá? (e) Ko e hā ʻa e lau ʻa ha tangata pule Pilitānia ki he meʻa naʻá ne vakai ki ai ʻi ʻAokosi 1914?

2 Naʻe hū atu ʻa e māmani ko ení ki hono taimi ngataʻangá ki muʻa ia pea fanauʻi mai ʻa e tokolahi taha ʻo e kakai ʻoku moʻui he taimi ní. Naʻe hokohoko vave ʻaupito ʻa e ngaahi meʻa lahi. Naʻe lī hifo ki he māmaní ʻa Sētane ko e Tēvoló, ko e tokotaha-fakatupunga lahi taha ʻo e fakapoʻuli fakalaumālie mo fakaeʻulungaangá. (ʻEfesō 6:12; Fakahā 12:​7-12) Naʻe ʻosi tūʻulu atu ai ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá ki hono ʻuluaki tau ʻi māmani lahi. ʻI he konga ki muʻa ʻo ʻAokosi 1914, ʻi he taimi naʻe hā ngali pau ai ʻe fai ha tau, naʻe tuʻu ʻi he matapā sioʻata ʻo e ʻōfisi ʻi Lonitoní ʻa Sir Edward Grey, ko e sekelitali Pilitānia ki he ngaahi meʻa ki mulí, ʻo ne pehē: “Ko e ngaahi maama pe ngaahi ʻamanaki lelei ki he faʻahinga ʻo e tangatá ʻoku mei mate atu ʻi ʻIulope kātoa; ʻe ʻikai te tau toe sio ʻoku ulo mai ʻa e ngaahi maama ko ení ʻi he lolotonga ʻo ʻetau moʻuí.”

3. Ko e hā ʻa e ikuʻanga ʻo e feinga ʻa e kau taki ʻo e māmaní ke fakamaama ʻa e ʻamanaki ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá?

3 ʻI ha feinga ke ʻai ʻa e ngaahi maama ko ení ke toe ulo mai, naʻe fokotuʻu ʻa e Kautaha ʻa e Ngaahi Puleʻangá ʻi he 1920. Ka naʻe tatepotepo pē ʻa e ngaahi maamá. Naʻe toe feinga ʻa e kau taki ʻo e māmaní ʻaki ʻa e kautaha ko e Puleʻanga Fakatahatahá ʻi he ngataʻanga ʻo e tau hono ua ʻa māmaní. Naʻe toe hoko ʻo ʻikai ulo lelei ʻa e ngaahi maamá. Kaekehe, koeʻuhi ko e ngaahi meʻa kuo hoko ki muí ni ʻaupito mai ʻi māmaní, kuo lāulea ʻa e kau taki ʻo e māmaní ʻo kau ki ha “fokotuʻutuʻu foʻou ʻo e māmani.” Ka ʻoku ʻikai malava ke pehē ko ha “māmani foʻou” kuo nau faʻu kuó ne ʻomai ʻa e melino mo e maluʻanga moʻoní. ʻI hono kehe ʻaupitó, ko e fepaki ʻi he tau, fekeʻikeʻi fakamatakalí, faihiá, taʻe maʻu ngāué, masivá, ʻuli ʻa e ʻātakaí, pea mo e ngaahi mahakí ʻoku nau hokohoko kotoa atu ke maumauʻi ʻa e fiefia ʻa e kakaí ʻi he moʻuí.

4, 5. (a) ʻAnefē pea ʻi he founga fē naʻe hoko hifo ai ʻa e fakapoʻuli ki he faʻahinga ʻo e tangatá? (e) Ko e hā ʻoku fiemaʻu kae malava ke toʻo atu ʻa e meʻá ni?

4 Ko hono moʻoní, naʻe fuoloa ʻaupito ki muʻa ia ʻi he 1914 naʻe mate atu ai ʻa e ngaahi maama pe ngaahi ʻamanaki lelei ki he faʻahinga ʻo e tangatá. Naʻe hoko ia ʻi he taʻu nai ʻe 6,000 kuo hilí, ʻi ʻĪteni, ʻi he taimi naʻe fili ai ʻetau ʻuluaki ongo mātuʻá ke fai pē ʻena fili ʻanaua ʻo taʻetokanga ki he finangalo ʻo e ʻOtuá. Ko e ngaahi meʻa fakatupu-mamahi kuo hoko ki he faʻahinga ʻo e tangatá talu mei aí ko e ngaahi meʻa pē ia ʻi he malumalu ʻo e meʻa ʻoku lave ki ai ʻa e Tohitapú ko e “pule ʻa Poʻuli.” (Kolose 1:13) ʻI he tataki ʻa Sētane ko e Tēvoló, naʻe fakatupunga ai ʻe he ʻuluaki tangata ko ʻĀtamá ʻa e tūʻulu ʻa e māmaní ki he angahalá; pea naʻe mafola mai meia ʻĀtama ʻa e angahalá mo e maté ki he faʻahinga ʻo e tangatá hono kotoa. (Sēnesi 3:​1-6; Loma 5:12) Ko ia ai, naʻe mole mei he faʻahinga ʻo e tangatá ʻa honau tuʻunga fakahōifua kia Sihová, ko e Matavai ʻo e maamá mo e moʻuí.​—Sāme 36:9.

5 Ko e founga pē ʻe taha naʻe malava ke toe ulo mai ai ʻa e maamá pe ʻamanakí ki ha taha pē ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá ko ʻenau maʻu ʻa e hōifua ʻa Sihova ko e ʻOtuá, ko e Tokotaha-Fakatupu ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá. Pea ʻe toki lava ke toʻo atu ai ʻa e “pulou ʻoku pulongaʻaki ʻa e ngaahi kakai,” ʻa ia ko e fakahalaia tupu mei he angahalá. ʻE malava fēfē ke hoko eni?​—ʻAisea 25:7.

Ko e Tokotaha Naʻe Foaki Mai ko e “Maama ki he Senitaile”

6. Ko e hā ʻa e ngaahi ʻamanaki maʻongoʻonga kuo ʻai ʻe Sihova ke tau alamaʻu ʻo fakafou ʻia Sīsū Kalaisi?

6 Naʻa mo e ki muʻa pea kapusi ʻa ʻĀtama mo ʻIvi mei he Palataisí, naʻe kikiteʻi ʻe Sihova ha “hako” ʻe hoko ko e tokotaha-faifakahaofi ʻo e kau ʻofa ki he māʻoniʻoní. (Sēnesi 3:15) ʻI he hili ʻa hono ʻaloʻi mai ʻa e Hako ko ia ne talaʻofá, naʻe ʻai ʻe Sihova ʻa e tokotaha taʻu motuʻa ko Simioné, ʻi he temipale ʻi Selusalemá, ke ne fakahā fakapapauʻi ʻa e tokotaha ko eni “ko e Maama ke tatalaʻaki ʻa e fakapoʻuli ʻo e Senitaile.” (Luke 2:​29-32) Fakafou ʻi he tui ki he feilaulau ʻo e moʻui haohaoa fakaetangata ʻa Sīsuú, naʻe malava ai ke fakaʻatā ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá mei he fakahalaia naʻe tupu mei he angahala tukufakaholó. (Sione 3:36) ʻI he fehoanaki mo e finangalo ʻo Sihová, naʻe toki malava ai ke nau fakatuʻamelie atu ki he moʻui taʻengata ʻi he haohaoa, ʻi he hoko ko ha konga ʻo e Puleʻanga fakahēvaní pe ko e faʻahinga ʻi he malumalu ʻo e Puleʻanga ko iá ʻi he māmani ko e palataisí. Ko ha tokonaki fakaofo lahi ē!

7. Ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻoku tau mohu ʻamanaki ai fakatouʻosi ʻi he ngaahi talaʻofa ʻia ʻAisea 42:​1-4 pea mo honau fakahoko ʻi he ʻuluaki senitulí?

7 Ko Sīsū Kalaisi tonu ʻa e fakapapauʻiʻanga ʻo e fakahoko mai ʻa e ngaahi ʻamanaki maʻongoʻongá ni. ʻI he fekauʻaki mo e fakamoʻui ʻe Sīsū ʻa e kakai faingataʻaʻiá, naʻe fakahā ʻe he ʻapositolo ko Mātiú ʻa e kaunga kia Sīsū ʻa e meʻa ʻoku tohi ʻi he ʻAisea 42:​1-4. ʻOku pehē ʻe ha konga ʻo e konga Tohitapú ni: “Vakai ko ʻeku sevaniti é, ʻa ia ʻoku ou pukepuke; ʻa ʻeku pele, ʻa ia ʻoku hoifua ai ʻeku moʻui: te u ʻai hoku laumalie kiate ia; te ne fakahoko ki he Senitaie ʻa e fai fakamaau.” ʻIkai ko e meʻa ʻeni ʻoku fiemaʻu ki he kakai ʻo e ngaahi puleʻanga kotoa pē? ʻOku hoko atu ʻa e kikité: “ʻE ʻikai te ne kaila, pea ʻe ʻikai te ne lea lahi, ʻio, ʻe ʻikai fanongo ʻe ha taha mei hala ki hono leʻo. Ko e kofe kuo foa ʻe ʻikai te ne laiki, pea ko e vavae ʻoku kohu ʻe ʻikai te ne tamateʻi.” ʻI he fehoanaki mo e meʻá ni, naʻe ʻikai ke ngaohikoviʻi ʻe Sīsū ʻa e kakai naʻe faingataʻaʻiá. Naʻá ne fakahāhā ʻa e manavaʻofa kiate kinautolu, ʻo akoʻi kinautolu ʻo fekauʻaki mo e ngaahi taumuʻa ʻa Sihová, pea fakamoʻui kinautolu.​—Mātiu 12:​15-21.

8. ʻI he ʻuhinga fē kuo tuku mai ai ʻe Sihova ʻa Sīsū “ko e kovinanite ki he kakai” pea “ko e maama ki he Senitaile”?

8 Ko e Tokotaha-Foaki ʻo e kikite ko ení ʻokú ne lea ki heʻene Sevānití, ko Sīsū, ʻo ne pehē: “Ko au Sihova kuo u ui mai koe ʻi heʻeku totonu, pea te u puke ho nima, pea te u tauhi koe, pea te u tuku koe ko e kovinanite ki he kakai, ko e maama ki he Senitaile; ke fakaava ʻa e ngaahi mata ʻoku kui, ke fakahu mai mei he pilisone ʻa e kakai ʻoku haʻi ai, pea mei he fale popula ʻa kinautolu ʻoku nofo he poʻuli.” (ʻAisea 42:​6, 7) ʻIo, kuo foaki mai ʻe Sihova ʻa Sīsū Kalaisi ko e kovinanite, ko ha fakapapauʻiʻanga molumalu ki he talaʻofá. Ko ha meʻa fakalototoʻa lahi ē! Naʻe fakahāhā ʻe Sīsū ʻa e tokanga moʻoni ki he faʻahinga ʻo e tangatá ʻi heʻene ʻi māmaní; naʻe aʻu ʻo ne foaki ʻene moʻuí maʻá e faʻahinga ʻo e tangatá. Ko ia ʻa e tokotaha kuo tuku ki ai ʻe Sihova ʻa e pule ki he ngaahi puleʻanga kotoa. Tā neʻineʻi ke lave ʻa Sihova kiate ia ko e maama ki he Senitaile. Naʻe pehē ʻe Sīsū tonu: “Ko au pe ko e Maama ʻo Māmani.”​—Sione 8:12.

9. Ko e hā naʻe ʻikai ke ʻosiʻosi-ivi ai ʻa Sīsū ke ne fakaleleiʻi ʻa e ngaahi meʻa ʻo e tuʻu he taimi ko iá?

9 Ki he taumuʻa fē naʻe hoko ai ʻa Sīsū ko e maama ʻo māmaní? ʻOku pau naʻe ʻikai ki ha taumuʻa fakaemāmani pe fakamatelie. Naʻá ne fakafisi mei he feinga ke liliu pea ke fakatonutonu ʻa e tuʻunga fakapolitikale ʻi he taimi ko iá pea naʻe ʻikai te ne tali ʻa e tuʻunga-tuʻi meia Sētane, ko e pule ʻo e māmaní, pe mei he kakaí. (Luke 4:​5-8; Sione 6:15; 14:30) Naʻe fakahā ʻe Sīsū ʻa e manavaʻofa lahi ki he faʻahinga naʻa nau faingataʻaʻiá, pea naʻá ne fakafiemālieʻi kinautolu ʻi he ngaahi founga naʻe ʻikai malava ke fai ʻe ha niʻihi kehe. Ka naʻá ne ʻilo heʻikai malava ha fakafiemālie tuʻuloa ʻi he tuʻunga ʻoku ʻi ai ʻa e sōsaieti ʻo e tangatá ʻa ia ʻoku ʻi he malumalu ʻo e fakahalaia fakaeʻotua koeʻuhi ko e angahala tukufakaholó pea ʻoku ngāuekākāʻaki ia ʻe he ngaahi kongakau laumālie anga-fulikivanu taʻe hā mai. Naʻe fakatefito ʻe Sīsū ʻa ʻene moʻuí kotoa ʻi hono fai ʻa e finangalo ʻo e ʻOtuá ʻaki ʻa e ʻiloʻilo faka-ʻotuá.​—Hepelū 10:7.

10. ʻI he ngaahi founga fē pea ki he taumuʻa fē naʻe hoko ai ʻa Sīsū ko e maama ʻo māmaní?

10 Ko ia, ʻi he ngaahi founga fē pea ki he taumuʻa fē naʻe hoko ai ʻa Sīsū ko e maama ʻo māmaní? Naʻá ne ʻosiʻosi-moʻui ʻi hono malangaʻi ʻa e ongoongo lelei ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá. (Luke 4:43; Sione 18:37) ʻI he fai fakamoʻoni ki he moʻoni ʻo fekauʻaki mo e taumuʻa ʻa Sihová, naʻe toe hanga ʻe Sīsū ʻo fakalāngilangiʻi ʻa e huafa ʻo ʻene Tamai fakahēvaní. (Sione 17:​4, 6) ʻIkai ngata ai, ʻi he hoko ʻa Sīsū ko e maama ʻo māmaní, naʻá ne fakaeʻa ʻa e ngaahi loi fakalotú pea tokonaki mai ʻa e fakatauʻatāina fakalaumālie ki he faʻahinga naʻa nau nofo haʻisia fakalotú. Naʻá ne fakaeʻa ʻa Sētane ko e tokotaha taʻe hā mai ʻokú ne ngaohikākaaʻi ʻa e faʻahinga ʻoku nau fakaʻatā kinautolu ke ngāueʻaki ʻe Sētané. Ko Sīsū naʻá ne toe fakahaaʻi mahino ʻa e ngaahi ngāue ʻoku kau ki he poʻulí. (Mātiu 15:​3-9; Sione 3:​19-21; 8:44) ʻI he founga tuʻu-ki-muʻa, naʻá ne fakamoʻoniʻi ai ko e maama ia ʻo māmaní ʻaki hono tuku hifo ʻene moʻui haohaoa fakaetangatá ko ha huhuʻi, ʻo fakaʻatā leva ʻa e hala ki he faʻahinga ʻoku nau ngāueʻi ʻa e tui ʻi he tokonaki ko ení ke nau maʻu ʻa e fakamolemole ki he ngaahi angahalá, mo ha vahaʻangatae fakahōifua mo e ʻOtuá, pea mo e ʻamanaki ko e moʻui taʻengata ʻi he hoko ko ha konga ʻo e fāmili fakaʻuniveesi ʻo Sihová. (Mātiu 20:28; Sione 3:16) Pea ko hono fakaʻosí, ʻi hono tauhi maʻu ʻe Sīsū ʻa e anga-līʻoa fakaʻotua haohaoá he kotoa ʻo ʻene moʻuí, naʻá ne pouaki ai ʻa e tuʻunga-hau ʻo Sihová pea fakahā ko e Tēvoló ko ha tokotaha loi, ʻo ne ʻai ke malava ʻa e ngaahi ʻaonga taʻengata ke aʻu ki he kau ʻofa ki he māʻoniʻoní. Kaekehe, ko Sīsū pē ʻa e tokotaha tapua atu ʻo e maamá?

“Ko Kimoutolu ko e Māma ʻo Mamani”

11. Ko e hā naʻe pau ke fai ʻe he kau ākonga ʻa Sīsuú ka nau hoko ko e kau tapua atu ʻo e maamá?

11 Naʻe pehē ʻe Sīsū ki heʻene kau ākonga ʻi he Mātiu 5:​14: “Ko kimoutolu ko e māma ʻo mamani.” Naʻe fiemaʻu ke nau molomolomuivaʻe ʻiate ia. Naʻe fiemaʻu ke nau fakahanga ʻa e niʻihi kehé kia Sihova ko e Tupuʻanga ʻo e maama moʻoní ʻaki ʻenau founga moʻuí pea mo ʻenau ngāue fakamalangá fakatouʻosi. Naʻe fiemaʻu ke nau ʻai ke ʻiloa ʻa e huafa ʻo Sihová pea pouaki ʻa Hono tuʻunga-haú ʻi heʻenau faʻifaʻitaki kia Sīsū. Naʻe fiemaʻu ke nau fanongonongo ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ko e ʻamanaki pē ia ʻe taha ki he faʻahinga ʻo e tangatá ʻo hangē ko ia naʻe fai ʻe Sīsū. Naʻe fiemaʻu kiate kinautolu foki ke nau fakaeʻa ʻa e ngaahi loi fakalotú pea mo e ngaahi ngāue ʻoku kau ki he poʻulí, pea pehē ki he tokotaha anga-fulikivanu ʻa ia ʻokú ne tākiekina ʻa e ngaahi meʻa peheé. Naʻe fiemaʻu ki he kau muimui ʻo Kalaisí ke nau tala ki he kakai ʻi he feituʻu kotoa pē ʻo kau ki he tokonaki anga-ʻofa ʻa Sihova ko e fakahaofi fakafou ʻia Sīsū Kalaisi. Pea ko ha faivelenga lahi ē naʻe fakahoko ai ʻe he muʻaki kau Kalisitiané ʻa e ngāue naʻe vaheʻi ko iá, ʻo ʻuluaki kamata ʻi Selusalema mo Siutea pea hoko mai ki Samēlia, ʻo hangē ko ia naʻe fekauʻi ʻe Sīsuú!​—Ngāue 1:8.

12. (a) Ko e hā hono lahi kuo pau ke aʻu ki ai ʻa e maama fakalaumālié? (e) Ko e hā naʻe ʻai ʻe he laumālie ʻo Sihová ke ʻilo ʻe Paula ʻo fekauʻaki mo e ʻAisea 42:​6, pea ʻoku totonu ke ueʻi fēfē ʻetau moʻuí ʻe he kikite ko iá?

12 Kaekehe, naʻe ʻikai ke fakangatangata pē ki he feituʻu pē ko iá ʻa hono malangaʻi ʻo e ongoongo leleí ni. Naʻe fakahinohinoʻi ʻe Sīsū ʻa ʻene kau muimuí ke “ngaohi ʻa e ngaahi kakai ʻo e ngaahi puleʻanga kotoa pē ko e kau ākonga.” (Mātiu 28:​19, NW) ʻI he taimi naʻe fakatafokiʻi ai ʻa Saula ʻo Tāsusí, naʻe fakahaaʻi fakapapauʻi ai ʻe he ʻEikí ko Saula (ʻa ia naʻe hoko ko e ʻapositolo ko Paulá) te ne malanga ʻo ʻikai ki he kau Siú pē ka ki he kau Senitailé foki. (Ngāue 9:15) ʻI he tokoni ʻa e laumālie māʻoniʻoní naʻe hoko ʻo mahino kia Paula ʻa e meʻa ʻe kau ki he meʻá ni. Ko ia, naʻá ne hoko ʻo ʻilo ko e kikite ko ia ʻia ʻAisea 42:6, ʻa ia ʻoku fakahoko fakahangatonu ʻia Sīsū Kalaisí, ʻoku toe hoko ko ha fekau taʻefakahangatonu ki he faʻahinga kotoa pē ʻoku nau tui kia Kalaisí. Ko ia, ʻi he lave ʻa Paula ki he tohi ʻAiseá ʻia Ngāue 13:47, naʻá ne pehē: “He ne pehē homau tuʻutuʻuni ʻe he ʻEiki, Kuo u fokotuʻu koe ko e Maama ʻo e Senitaile, ke ke hoko ko e Moʻuiʻanga ʻo aʻu ki he ngataʻanga ʻo māmani.” Fēfē koe? Kuó ke fakakaukau fakamātoato ki he fatongia ko ia ke hoko ko e tokotaha tapua atu ʻo e maamá? ʻOkú ke fakatefito hoʻo moʻuí ʻi hono fai ʻa e finangalo ʻo e ʻOtuá, ʻo hangē ko ia naʻe fai ʻe Sīsū pea mo Paulá?

Maama mo e Moʻoni mei he ʻOtuá ke Taki Kitautolu

13. ʻI he fetāiaki mo e Sāme 43:​3, ko e hā ke tau lotu tōtōivi ʻo kau ki ai, pea ʻoku taʻofi ai kitautolu ʻe he meʻá ni mei he hā?

13 Kapau te tau feinga ʻiate kitautolu pē ke ‘ʻai ke toe ulo ʻa e ngaahi maamá,’ ke ʻai ke maama ange ʻa e kahaʻu ki he faʻahinga ʻo e tangatá, te tau mātuʻaki maʻuhala ai ʻa e taumuʻa ʻo e Folofola fakamānavaʻi ʻa e ʻOtuá. Kaekehe, tatau ai pē pe ko e hā ʻa e meʻa ʻoku fai ʻe he māmaní fakalūkufua, ʻoku hanga ʻa e kau Kalisitiane moʻoní kia Sihova ko e Tupuʻanga moʻoni ia ʻo e maamá. Ko ʻenau lotú ʻoku tatau mo e lotu ko ia ʻoku hiki ʻia Sāme 43:​3, ʻa ia ʻoku pehē: “Ko hoʻo māma mo hoʻo moʻoni, ʻe, fekau mai muʻa; ke taki au ʻe kinaua: ʻo ʻave au ki ho moʻunga tapu na, ki he ngaahi tapanekale ʻo e ʻAfiona.”

14, 15. (a) ʻI he ngaahi founga fē kuo fekau atu ai he taimí ni ʻe Sihova ʻa ʻene maamá mo ʻene moʻoní? (e) ʻE anga-fēfē ʻetau fakahāhā ʻoku taki moʻoni kitautolu ʻe he maama mo e moʻoni ʻa e ʻOtuá?

14 ʻOku hokohoko atu ʻa hono tali ʻe Sihova ʻa e lotu ko ia ʻa ʻene kau sevāniti ʻofa-mateʻakí. ʻOkú ne fekau mai ʻene maamá ʻaki hono fakahā ʻene taumuʻá, ʻaki hono tokoniʻi ʻa ʻene kau sevānití ke nau maʻu ʻa e mahino ki ai, pea ʻaki ʻa hono fakahoko ʻa e meʻa kuó ne fakahaá. ʻI heʻetau lotu ki he ʻOtuá, ʻoku ʻikai ko ha meʻa fakaeouau pē, ʻo fai pē ke hā ngali māʻoniʻoni. Ko ʻetau holi tōtōiví ke taki kitautolu ʻe he maama ʻoku haʻu meia Sihová, ʻo hangē ko ia naʻe leaʻaki ʻe he sāmé. ʻOku tau tali ai ʻa e fatongia ʻoku ō fakataha mo hono maʻu ʻa e maama ʻoku tokonaki mai ʻe he ʻOtuá. Hangē ko e ʻapositolo ko Paulá, ʻoku tau lāuʻilo ʻoku ō fakataha mo hono fakahoko ʻo e Folofola ʻa Sihová ha fekau taʻefakahangatonu ki he faʻahinga ʻoku nau ngāueʻi ʻa e tui ki aí. ʻOku tau ongoʻi ʻoku ʻi ai hotau moʻua ki he kakai kehé kaeʻoua kuo tau fakahā kiate kinautolu ʻa e ongoongo lelei naʻe tuku mai ʻe he ʻOtuá kiate kitautolu ki he taumuʻa ko iá.​—Loma 1:​14, 15.

15 ʻOku fakahā ʻe he maama mo e moʻoni kuo fekau mai ʻe Sihova ʻi hotau ʻaho ní ʻoku lolotonga pule ʻa Sīsū Kalaisi mei hono taloni fakahēvaní. (Sāme 2:​6-8; Fakahā 11:15) Naʻe kikiteʻi ʻe Sīsū ʻo pehē ʻe malangaʻi ʻa e ongoongo leleí ni ʻo e Puleʻangá ko e fakamoʻoni ki he kakai kotoa pē ʻi he māmaní he lolotonga ʻo ʻene ʻi ai faka-tuʻí. (Mātiu 24:​3, 14) ʻOku lolotonga fai ʻa e ngāue ko iá he taimí ni, ʻo fuʻu lahi ʻo takatakai ʻi he kolopé. Kapau ʻoku tau ʻai ʻa e ngāue ko iá ko e meʻa mahuʻinga lahi taha ia ʻi heʻetau moʻuí, ʻoku taki kitautolu ʻe he maama mo e moʻoni ʻa e ʻOtuá, ʻo hangē ko ia naʻe leaʻaki ʻe he tangata-tohi-sāmé.

Kuo Hopo ʻa e Kolōlia ʻo Sihová

16, 17. Naʻe anga-fēfē ʻa hono ʻai ʻe Sihova ʻa hono kolōliá pe lāngilangí ʻo ulo ʻi he 1914 ki heʻene kautaha hangē ha fefiné, pea ko e hā ʻa e fekau naʻá ne ʻoange kiate iá?

16 ʻOku fakamatalaʻi ʻe he Tohitapú ʻi he lea fakaueʻi-loto ʻa e founga ʻoku fakamafola ai ʻa e maama fakaʻotuá ke maʻu ai ha ʻaonga ʻe he kakai ʻo e ngaahi feituʻu kotoa pē. ʻOku pehē ʻe he ʻAisea 60:​1-3, ʻa ia ʻoku fakalea ki he “fefine” ʻa Sihová, pe ko ʻene kautaha fakahēvani ʻo e kau sevāniti ʻofa-mateakí: “[ʻE fefine, NW], tuʻu hake, ulo; he kuo hoko mai hoʻo maama, pea kuo hopo kiate koe ʻa e kololia ʻo Sihova. He vakai ʻoku ʻufiʻufi ʻa mamani ʻe he poʻuli, mo e poʻuli matolu ʻa e ngaahi faʻahinga: kae hopo ʻa Sihova kiate koe, pea ʻe ha hono kololia ʻi ho funga. Pea ʻe fononga mai ʻani puleʻanga ki hoʻo maama, moni tuʻi ki he malama ʻa hoʻo hopo hake.”

17 Naʻe ulo ʻa e kolōlia pe lāngilangi ʻo Sihová ki heʻene kautaha fakahēvani hangē ha fefiné ʻi he taʻu 1914, ʻi hono fāʻeleʻi ʻa e Puleʻanga Faka-Mīsaiá ʻe he kautahá ni ʻi he hili ʻa ʻene tatali he vahaʻa taimi lōloa, pea hoko ai ʻa Sīsū Kalaisi ko e Tuʻí. (Fakahā 12:​1-5) ʻI he hōifua ʻa e ʻOtuá ʻoku ulo ai ʻa e maama lāngilangi ʻo Sihová ki he founga-pule ko iá, ʻa ia ko e founga-pule totonu ia ki he māmaní kotoa.

18. (a) Ko e hā ʻoku ʻufiʻufi ai ʻa māmani ʻe he fakapoʻulí, ʻo hangē ko ia naʻe kikiteʻi ʻia ʻAisea 60:2? (e) ʻI he founga fē ʻoku malava ke fakahaofi ai ʻa e faʻahinga taautaha mei he fakapoʻuli ʻo e māmaní?

18 ʻI hono kehe ʻaupitó, ʻoku ʻufiʻufi ʻa māmani ʻe he fakapoʻuli pea mo e poʻuli matolu ʻa e ngaahi faʻahinga. Ko e hā hono ʻuhingá? Koeʻuhi he ʻoku talitekeʻi ʻe he ngaahi puleʻangá ʻa e founga-pule ʻa e ʻAlo ʻofeina ʻo e ʻOtuá ʻi heʻenau saiʻia ange he founga-pule fakaetangatá. ʻOku nau fakakaukau te nau fakaleleiʻi ʻenau ngaahi palopalemá ʻaki ʻenau tuku ange ha founga-pule fakaetangata ʻe taha kae fokotuʻu ha founga-pule kehe. Ka ʻoku ʻikai ʻomai ʻe he meʻá ni ʻa e fiemālie ʻoku nau ʻamanaki ki aí. ʻOku ʻikai te nau ʻilo ʻa e tokotaha mei he nofoʻanga ʻo e kau laumālié ʻa ia ʻokú ne ngaohikākaaʻi ʻa e ngaahi puleʻangá. (2 Kolinitō 4:4) ʻOku nau talitekeʻi ʻa e Tupuʻanga ʻo e maama moʻoní pea ko ia ai, ʻoku nau ʻi he fakapoʻulí. (ʻEfesō 6:12) Kaekehe, tatau ai pē pe ko e hā ʻa e ngaahi meʻa ʻoku fai ʻe he ngaahi puleʻangá, ʻoku malava ke fakahaofi ʻa e faʻahinga taautaha mei he fakapoʻuli ko iá. ʻI he founga fē? ʻI heʻenau tui kakato ki he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá pea moʻulaloa ki ai.

19, 20. (a) Ko e hā ʻa e ʻuhinga pea ʻi he founga fē kuo ulo mai ai ʻa e lāngilangi ʻo Sihová ki he kau muimui pani ʻo Sīsuú? (e) Ko e hā ʻa e ʻuhinga kuo ʻai ai ʻe Sihova ʻa ʻene kau paní ko e kau tapua atu ʻo e maamá? (f) Hangē ko ia naʻe kikiteʻí, kuo anga-fēfē ʻa hono tohoaki ha ngaahi “tuʻi” mo ha ngaahi “puleʻanga” ki he maama kuo ʻomai ʻe he ʻOtuá?

19 Kuo ʻikai ke tuku ʻe Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiane ʻenau tui ki he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá pea kuo ʻikai te ne moʻulaloa ki ai. Ka kuo fai ia ʻe he kau muimui pani laumālie ʻo Sīsū Kalaisí. Ko hono olá, kuo ulo mai ʻa e maama ʻo e hōifua fakaʻotua ʻa Sihová ki he kau fakafofonga hā mai ko eni ʻo ʻene fefine fakahēvaní, pea ʻoku hā ʻa hono lāngilangí ʻiate kinautolu. (ʻAisea 60:​19-21) ʻOku nau maʻu ʻa e maama fakalaumālie ʻa ia ʻe ʻikai lava ke toʻo ʻe ha liliu ʻi he tuʻunga fakapolitikalé pe fakaʻikonōmika ʻo e māmaní. Kuo fakahaofi kinautolu ʻe Sihova mei Pāpilone ko e Lahi. (Fakahā 18:4) ʻOku nau maʻu ʻa ʻene hōifuá koeʻuhi kuo nau tali ʻa ʻene akonakí pea kuo nau mateaki ʻo pouaki ʻa hono tuʻunga-haú. Kuo nau maʻu ʻa e ngaahi ʻamanaki lelei ki he kahaʻú, pea ʻoku nau fiefia ʻi he ʻamanaki kuó ne fokotuʻu maʻanautolú.

20 Ka ki he taumuʻa fē kuo feangai ai ʻa Sihova mo kinautolu ʻi he foungá ni? Hangē pē ko ia naʻá ne pehē ʻe ia tonu ʻi he ʻAisea 60:​21, koeʻuhi ke ne “ha langilangi ai,” ke fakalāngilangiʻi ai hono huafá, pea ke tohoaki ai ha niʻihi kehe kiate ia ko e ʻOtua moʻoni pē taha​—ʻo iku atu ki he ʻaonga taʻengata kiate kinautolu. ʻI he fetāiaki mo e meʻá ni, ʻi he 1931, naʻe tali ai ʻe he kau lotu ko eni ki he ʻOtua moʻoní ʻa e hingoa ko e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihova. Ko hono ola ʻo ʻenau ngāue fakaefakamoʻoní, naʻe tohoaki ha ngaahi “tuʻi” ki he maama naʻa nau ʻai ke tapua atú, ʻo hangē ko ia naʻe kikiteʻi ʻe ʻAiseá? ʻIo! Naʻe ʻikai ko e kau pule fakapolitikale ʻo e māmaní, ka ko e toenga ʻo e faʻahinga ʻoku nau teu ke pule ko e ngaahi tuʻi fakataha mo Kalaisi ʻi hono Puleʻanga fakahēvaní. (Fakahā 1:​5, 6; 21:24) Fēfē ʻa e ngaahi “puleʻanga”? Kuo tohoaki kinautolu ki he maama ko ʻení? Ko ia tofu pē! Kuo ʻikai tohoaki ki ai ha puleʻanga fakapolitikale fakakātoa, ka ko e fuʻu kakai lahi mei he ngaahi puleʻanga fakapolitikale kotoa ko ení kuo nau kau ki he tafaʻaki ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá, pea ʻoku nau vēkeveke ʻo fakatuʻamelie atu ki he fakahaofi ki he māmani foʻou ʻa e ʻOtuá. ʻE hoko ia ko ha māmani foʻou moʻoni ʻa ia ʻe eʻa lahi ai ʻa e tuʻunga māʻoniʻoní.​—2 Pita 3:13; Fakahā 7:​9, 10.

21. ʻE anga-fēfē ʻetau fakahāhā kuo ʻikai te tau tukunoaʻi ʻa e taumuʻa ʻo e ʻofa maʻataʻatā ʻa Sihova ʻi hono ʻomai kiate kitautolu ha mahino ʻo fekauʻaki mo hono finangaló?

21 Ko ha taha koe ʻo e fuʻu kakai tokolahi fakautuutu ko ia ko e kau tapua atu ʻo e maamá? Kuo ʻomai kiate kitautolu ʻe Sihova ʻa e mahino ki hono finangaló kae malava ke tau hoko ko e kau tapua atu ʻo e maamá, ʻo hangē ko Sīsū. ʻI he faivelenga ʻi he ngāue kuo tuku mai ʻe Sihova ki heʻene kau sevānití ʻi hotau ʻahó ni, ʻofa ke hoko ʻa kitautolu kotoa ʻo fakahāhā kuo ʻikai te tau tukunoaʻi ʻa e taumuʻa ʻo e ʻofa maʻataʻatā kuo fakahā ʻe he ʻOtuá kiate kitautolú. (2 Kolinitō 6:​1, 2) ʻOku ʻikai mo ha toe ngāue kehe ʻoku mahuʻinga ange ʻi he ʻahó ni. Pea ʻoku ʻikai toe ai ha monū ʻoku malava ke tau maʻu ʻe lahi ange ʻi hono fakalāngilangiʻi ʻa Sihova ʻaki hono tapua atu ki he niʻihi kehé ʻa e maama lānglangiʻia ʻoku haʻu meiate iá.

Ko e Hā Haʻo Tali?

◻ Ko e hā ʻa e ngaahi tupuʻanga tefito ʻo e ngaahi palopalema lahi fakaʻulia ʻo e tangatá?

◻ ʻI he ngaahi founga fē ʻoku fakatou hoko ai ʻa Sīsū mo hono kau muimuí “ko e māma ʻo mamani”?

◻ ʻI he founga fē ʻoku taki ai kitautolu ʻe he maama mo e moʻoni ʻa Sihová?

◻ Kuo anga-fēfē ʻa hono ʻai ʻe Sihova ʻa hono lāngilangí ke ulo ki heʻene kautahá?

◻ Ko e hā ʻa e taumuʻa kuo ʻai ai ʻe Sihova ʻa ʻene kakaí ko e kau tapua atu ʻo e maamá?

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share