Tau Piki Maʻu ki Heʻetau Tui Maʻongoʻongá!
“Kiate kimoutolu kuo taʻimalie ha tui ʻoku maʻongoʻonga tatau mo haʻamautolu.”—2 PITA 1:1.
1. Ko e hā naʻe leaʻaki ʻe Sīsū ʻi he fakatokanga ki heʻene kau ʻaposetoló, ka ko e hā ʻa e lea pōlepole ia ʻa Pitá?
ʻI HE efiafi ki muʻa ke pekia ʻa Sīsuú, naʻá ne pehē ai ʻe liʻaki ia ʻe heʻene kau ʻaposetoló kotoa. Naʻe lea pōlepole ai ʻa Pita, ko e taha ʻo kinautolu: “Neongo ʻe tūkia kotoa pe ʻiate koe, ka ko au ʻe ʻikai te u tūkia ʻo taʻengata.” (Mātiu 26:33, fakaʻītali ʻamautolu.) Ka naʻe ʻilo ʻe Sīsū ia ʻe kehe. Ko e ʻuhinga ia naʻá ne tala ai kia Pita ʻi he taimi tatau pē ko iá: “Kuo u hufia koe, ke ʻoua naʻa mate ʻaupito hoʻo tui aʻau: pea ʻo ka ke ka toki foki mai, ke ke poupou ʻe koe ho ngaahi tokoua.”—Luke 22:32.
2. Neongo ʻa e loto-falala tōtuʻa ʻa Pitá, ko e hā ʻene ngaahi tōʻonga naʻe fakahaaʻi ai naʻe vaivai ʻa ʻene tuí?
2 Ko Pita, ʻi he hoko ʻo loto-falala tōtuʻa ki heʻene tuí, naʻá ne liʻaki ai ʻa Sīsū ʻi he pō pē ko iá. Naʻá ne fakafisingaʻi tuʻo tolu naʻe ʻikai ʻaupito ke ne ʻilo ʻa Kalaisi! (Mātiu 26:69-75) ʻI heʻene “foki mai,” kuo pau pē naʻe ongo hokohoko leʻo-lahi mo maʻalaʻala ʻi hono telingá ʻa e lea ʻa hono ʻEikí, “ke ke poupou ʻe koe ho ngaahi tokoua.” Naʻe uesia loloto ʻa e toenga ʻo e moʻui ʻa Pitá ʻi he enginaki ko iá, hangē ko ia ʻoku fakamoʻoniʻi ʻi he ongo tohi ʻe ua naʻá ne hikí, ʻa ia ʻoku tuku tauhi mai ʻi he Tohitapú.
ʻUhinga Naʻe Hiki Ai ʻe Pita ʻEne Ongo Tohí
3. Ko e hā naʻe tohi ai ʻe Pita ʻa ʻene ʻuluaki tohí?
3 ʻI he taʻu ʻe 30 nai hili ʻa e pekia ʻa Sīsuú, naʻe hiki ai ʻe Pita ʻa ʻene ʻuluaki tohí, ʻo fakatuʻasila ia ki hono ngaahi tokoua ʻi Ponitō, Kalētia, Kapatōsia, ʻĒsia, mo Pitinia, ko e ngaahi feituʻu ia ʻoku hoko he taimí ni ko Toake fakatokelau mo fakahihifó. (1 Pita 1:1) ʻOku ʻikai ha veiveiua naʻe kau ʻa e kau Siú, ʻa ia ko e niʻihi nai ai naʻa nau hoko ko e kau Kalisitiane ʻi he Penitekosi he 33 T.S., ʻi he lotolotonga ʻo e faʻahinga ʻa ia naʻe tohi ki ai ʻa Pitá. (Ngāue 2:1, 7-9) Naʻe tokolahi ai ʻa e kau Senitaile ʻa ia naʻa nau kātekina ʻa e ngaahi ʻahiʻahi kakaha ʻi he nima ʻo e kau fakafepakí. (1 Pita 1:6, 7; 2:12, 19, 20; 3:13-17; 4:12-14) Ko ia naʻe tohi ʻa Pita ki he ngaahi tokoua ko iá ke fakalototoʻaʻi kinautolu. Ko ʻene taumuʻá ke tokoniʻi kinautolu ke maʻu “ae gataaga o [enau] tui, koe fakamoui o [honau] laumalie.” Ko ia, ʻi heʻene enginaki fakamāvaé, naʻá ne naʻinaʻi: “Ke mou talitekeʻi [ʻa e Tēvoló], he tuʻu maʻumaʻuluta he tui.”—1 Pita 1:9, PM; 5:8-10.
4. Ko e hā naʻe tohi ai ʻe Pita ʻa ʻene tohi hono uá?
4 Ki mui mai, naʻe tohi ai ʻe Pita ha tohi hono ua ki he kau Kalisitiane ko ʻení. (2 Pita 3:1) Ko e hā hono ʻuhingá? Koeʻuhi he naʻe aʻu ʻo tupu hake ha fakamanamana lahi ange. ʻE feinga ʻa e faʻahinga tāutaha ʻulungaanga taʻetāú ke hakeakiʻi ʻi he lotolotonga ʻo e kau tuí honau ʻulungaanga ʻulí pea te nau takihalaʻi ʻa e niʻihi! (2 Pita 2:1-3) ʻIkai ngata ai, naʻe fakatokanga ʻa Pita ʻo fekauʻaki mo e kau manuki. Naʻá ne hiki ʻi heʻene ʻuluaki tohí “kuo panaki ʻa e ngataʻanga ʻo e meʻa kotoa pe,” pea ʻi he taimi ko iá naʻe hā mahino ʻa hono lumaʻi ʻe he niʻihi ʻa e fakakaukau ko iá. (1 Pita 4:7; 2 Pita 3:3, 4) Tau vakaiʻi angé ʻa e tohi hono ua ʻa Pitá pea sio pe ʻoku anga-fēfē ʻene fakaivimālohiʻi ʻa e ngaahi tokouá ke tuʻumaʻu taʻengaue ʻi he tuí. ʻI he ʻuluaki kupu ko ʻení, te tau vakai ai ki he 2 Pita vahe 1.
Ko e Taumuʻa ʻo e Vahe 1
5. ʻOku teuteuʻi fēfē ʻe Pita ʻene kau lau tohí ki ha lāulea ʻo kau ki he ngaahi palopalemá?
5 ʻOku ʻikai fai leva ʻe Pita ha meʻa ki he ngaahi palopalema mamafá. Ka, ʻokú ne teuteu ʻa e founga ke lāulea ai ki he ngaahi palopalema ko ʻení ʻaki hono langa hake ʻa e houngaʻia ʻa ʻene kau lau tohí ki he meʻa naʻa nau maʻu ʻi he taimi naʻa nau hoko ai ko e kau Kalisitiané. ʻOkú ne fakamanatu kiate kinautolu ʻa e ngaahi talaʻofa fakaofo ʻa e ʻOtuá pea mo e falalaʻanga ʻo e ngaahi kikite ʻa e Tohitapú. ʻOkú ne fai ʻeni ʻaki ʻene talanoa fekauʻaki mo e fakakehé, ʻa e vīsone naʻá ne maʻu fakafoʻituitui ʻo fekauʻaki mo Kalaisi ʻi hono mafai he Puleʻangá.—Mātiu 17:1-8; 2 Pita 1:3, 4, 11, 16-21.
6, 7. (a) Ko e hā ʻa e lēsoni ʻoku lava ke tau ako mei he talateu ki he tohi ʻa Pitá? (e) Kapau ʻoku tau fai ha akonaki, ko e hā ʻa e faʻahinga fakahā ʻe ʻaonga nai ʻi he taimi ʻe niʻihi ke faí?
6 ʻE lava ke tau ako ha lēsoni mei he talateu ʻa Pitá? ʻIkai ʻoku toe tali lahi ange ʻa e akonakí kapau ʻoku tau ʻuluaki fakamanatu mo e kau fanongó ʻa e ngaahi tafaʻaki ʻo e ʻamanaki fisifisimuʻa ki he Puleʻangá ʻa ia ʻoku tau anga-maheni ʻi hono koloaʻakí? Pea fēfē ʻa hono ngāueʻaki ha meʻa naʻe hokosia fakafoʻituitui? Hangehangē, ʻi he hili ʻa e pekia ʻa Sīsuú, naʻe faʻa talanoa ai ʻa Pita ʻo fekauʻaki mo ʻene sio ko ia ʻi he vīsone ʻo Kalaisi ʻi he nāunau ʻo e Puleʻangá.—Mātiu 17:9.
7 Manatuʻi foki, ʻoku mātuʻaki hangehangē, ʻi he aʻu mai ki he taimi naʻe hiki ai ʻe Pita ʻene tohi hono uá, kuo ʻosi mafolalahia hono tufaki holo ʻa e Kōsipeli ia ʻa Mātiú pea mo e tohi ʻa e ʻaposetolo ko Paulá ki he kau Kalētiá. Ko ia ko e ngaahi tōnounou fakaetangata ʻa Pitá pehē ki he lēkooti ʻo ʻene tuí ne ʻiloa nai ia ʻi he lotolotonga ʻo hono toʻutangatá. (Mātiu 16:21-23; Kaletia 2:11-14) Kae kehe, naʻe ʻikai toʻo ʻe he meʻá ni ʻa ʻene tauʻatāina ke leá. Ko e moʻoni, kuó ne ʻai nai ke fakamānako lahi ange ʻene tohí ki he faʻahinga naʻa nau lāuʻilo ki honau ngaahi vaivaiʻangá tonu. Ko ia ai, ʻi he taimi ʻoku tokoniʻi ai kinautolu ʻoku ʻi ai ʻenau ngaahi palopalemá, ʻikai nai ʻe ola lelei ke fakahā ʻoku tau hehema mo kitautolu foki ki he faihalá?—Loma 3:23; Kaletia 6:1.
Ko ha Lea Fakafeʻiloaki Fakaivimālohi
8. Ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻoku hangehangē naʻe ngāueʻaki ki ai ʻe Pita ʻa e foʻi lea “tui”?
8 Fakakaukau angé ʻi he taimí ni ki he lea fakafeʻiloaki ʻa Pitá. ʻOkú ne lave leva ki he tuʻunga-lea ʻo e tuí, ʻo lea ki heʻene kau lau tohí ko “kimoutolu kuo taʻimalie ha tui ʻoku maʻongoʻonga tatau mo haʻamautolu.” (2 Pita 1:1) ʻI hení ko e kupuʻi lea “ha tui” ʻoku hangehangē ʻoku ʻuhingá ko e “fakalotoʻi mālohi” pea ʻoku hanga ia ki he kotoa ʻo e ngaahi tui pe akonaki faka-Kalisitiané, ʻa ia ʻoku ui ia ʻi he ngaahi Konga Tohitapú he taimi ʻe niʻihi ko e “moʻoni.” (Kaletia 5:7, PM; 2 Pita 2:2; 2 Sione 1) ʻOku faʻa ngāueʻaki ʻa e foʻi lea “tui” ki he ʻuhinga ko ʻení kae ʻikai ki he ʻuhinga fakalūkufua ʻo e falala pe tuipau ʻoku fai ki ha taha pe ko ha meʻa—Ngāue 6:7; 2 Kolinito 13:5; Kaletia 6:10; Efeso 4:5; Siutasi 3.
9. Ko e hā kuo pau ai naʻe ongo māfana ʻa e lea fakafeʻiloaki ʻa Pitá tautefito ki he kau Senitailé?
9 Kuo pau pē naʻe tautefito ʻa e fakalotomāfana ʻa e lea fakafeʻiloaki ʻa Pitá ki he kau lau tohi Senitailé. Naʻe ʻikai ha feangainga ʻa e kau Siú mo e kau Senitailé, naʻa mo hono taʻetokaʻi kinautolu, pea naʻe tuʻumaʻu ʻi he haʻohaʻonga ʻo e kau Siu kuo hoko ko e kau Kalisitiané ʻa e tomuʻa fehiʻa ki he kau Senitailé. (Luke 10:29-37; Sione 4:9; Ngāue 10:28) Neongo ia, ko Pitá, ko ha Siu ia ʻi hono fanauʻí pea ko ha ʻaposetolo ʻa Sīsū Kalaisi, naʻá ne pehē ko ʻene kau lau tohí—Siu mo e Senitaile—ʻoku nau kaungāʻinasi ʻi he tui tatau pea fiefia ʻi he monū tatau pē mo ia.
10. Ko e hā ʻa e ngaahi lēsoni ʻoku lava ke tau ako mei he lea fakafeʻiloaki ʻa Pitá?
10 Fakakaukau atu ki he ngaahi lēsoni lelei ʻoku akoʻi mai kiate kitautolu ʻi he ʻahó ni ʻi he lea fakafeʻiloaki ʻa Pitá. ʻOku ʻikai ke filifilimānako ʻa e ʻOtuá; ʻoku ʻikai te ne saiʻia ange ʻi ha matakali pe puleʻanga ʻe taha ʻo laka ia ʻi he taha ko eé. (Ngāue 10:34, 35; 11:1, 17; 15:3-9) Hangē ko ia naʻe akoʻi ʻe Sīsuú tonu, ko e kau Kalisitiane kotoa pē ko e ngaahi tokoua, pea ʻoku ʻikai totonu ke ongoʻi loto-mahikihiki ha taha ʻo kitautolu. ʻIkai ko ia pē, ʻoku fakamamafaʻi ʻi he lea fakafeʻiloaki ʻa Pitá ko e moʻoni ko kitautolú ko ha fetokouaʻaki ʻi māmani lahi, ʻoku tau maʻu ʻi he “maʻongoʻonga tatau” ʻa e tui naʻe maʻu ʻe Pita mo hono kaungā ʻaposetoló.—Mātiu 23:8; 1 Pita 5:9.
ʻIló mo e Ngaahi Talaʻofa ʻa e ʻOtuá
11. Ko e hā ʻa e ngaahi meʻa mahuʻinga ʻoku fakamamafaʻi ʻe Pita, ʻo hoko atu ʻi heʻene lea fakafeʻiloakí?
11 ʻOku tohi ʻe Pita, hoko atu ʻi heʻene lea fakafeʻiloakí: “ʻOfa ke fakalahi atu kiate kimoutolu ʻa e anga-ʻofa mo e melino naʻe ʻikai totonu.” ʻE anga-fēfē hano fakalahi mai kiate kitautolu ʻa e anga-ʻofa mo e melino naʻe ʻikai totonú? “ʻAki ʻa e ʻilo totonu ki he ʻOtuá pea mo Sīsū Kalaisi ko hotau ʻEikí,” ko e tali ia ʻa Pitá. ʻOkú ne toki pehē leva: “Kuo foaki taʻetotongi mai ʻe he mālohi mei he ʻOtuá kiate kitautolu ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē ʻoku kau ki he moʻuí mo e anga-līʻoa fakaʻotuá.” Ka ʻoku anga-fēfē ʻetau maʻu ʻa e ngaahi meʻa mātuʻaki mahuʻingá ni? “Fakafou mai ʻi he ʻilo totonu ʻo e tokotaha kuó ne ui kitautolu ʻo fakafou ʻi he lāngilangi mo e ʻulungaanga lelei.” Ko ia ai, naʻe fakamamafaʻi tuʻo ua ʻe Pita ʻoku mātuʻaki fiemaʻu ha ʻilo totonu ki he ʻOtuá mo hono ʻAló.—2 Pita 1:2, 3, NW; Sione 17:3.
12. (a) Ko e hā ʻoku fakamamafaʻi ai ʻe Pita ʻa e mahuʻinga ʻo e ʻilo totonú? (e) Ke fiefia ʻi he ngaahi talaʻofa ʻa e ʻOtuá, ko e hā kuo pau naʻa tau ʻuluaki faí?
12 Ko e “kau akonaki loi” ko ia naʻe fakatokanga fekauʻaki mo ia ʻa Pita ʻi he vahe 2 ʻoku nau ngāueʻaki ʻa e “ngaahi lea momoleʻolunga” ke kākaaʻi ʻa e kau Kalisitiané. ʻI he foungá ni ʻoku nau feinga ke fakataueleʻi kinautolu ke foki ki he ʻulungaanga taʻetaau ʻa ia naʻe fakahaofi kinautolu mei aí. Ko e ngaahi nunuʻa ki ha taha pē kuo fakahaofi fakafou ʻi he “ʻilo kanokano [“totonu,” NW] ki he ʻEiki mo Fakamoʻui ko Sisu Kalaisi” pea toe tō ʻamui ange ki he kākā peheé, ʻoku fakatuʻutāmaki. (2 Pita 2:1-3, 20) ʻOku hā mahino ʻi he fakatuʻotuʻa atu ke lāulea ʻamui ange ki he palopalema ko ʻení, ʻoku fakamamafaʻi ʻe Pita ʻi he kamata pē ʻo ʻene tohí ʻa e ngafa ʻo e ʻilo totonú ke tauhi maʻu ha vahaʻangatae maʻa mo e ʻOtuá. ʻOku fakamatala ʻa Pita ko e ʻOtuá “kuo foaki ai kiate kitautolu ʻa e ngaahi talaʻofa fungani mo mahuʻinga: koeʻuhi ke tau hoko ʻi he ngaahi talaʻofa ko ia ko e kakai ʻoku ʻinasi ʻi he anga ʻo e ʻOtua.” Ka, ke fiefia ʻi he ngaahi talaʻofa ko ʻení, ʻa ia ko ha konga ia ʻoku fiemaʻu ki heʻetau tuí, ko e lau ia ʻa Pitá, kuo pau ke tau ʻuluaki “hao mei he ʻauha ʻoku ʻi mamani ʻo tefito ʻi he holikovi.”—2 Pita 1:4.
13. Ko e hā kuo fakapapauʻi fakatouʻosi ʻe he kau Kalisitiane paní mo e “fanga sipi kehe” ke piki maʻu ki aí?
13 ʻOku anga-fēfē ʻa hoʻo vakai ki he ngaahi talaʻofa ʻa e ʻOtuá? ʻI he founga ʻoku fai ʻe he toenga ʻo e kau Kalisitiane paní? ʻI he 1991, ko Frederick Franz, ko e palesiteni ʻo e Sōsaieti Taua Leʻo Tohitapu mo e Tuleki ʻi he taimi ko iá, ʻa ia naʻá ne tuli ki he ngāue fakafaifekau taimi-kakató ʻo laka hake ʻi he taʻu ʻe 75, naʻá ne fakanounouʻi ʻa e ongo ʻa e faʻahinga ʻoku ʻamanaki ke pule mai mo Kalaisí: “ʻOku mau piki maʻu ʻo aʻu mai ki he houa ko ʻení, pea te mau piki maʻu kaeʻoua pē kuo toki fakamoʻoniʻi moʻoni mai ʻe he ʻOtuá ʻokú ne moʻoni ʻi heʻene ‘ngaahi talaʻofa fungani mo mahuʻingá.’” Naʻe nofoʻaki tuipau ʻa Tokoua Franz ki he talaʻofa ʻa e ʻOtuá ʻo kau ki ha toetuʻu fakahēvaní, pea naʻá ne piki maʻu ki he tuí ʻo aʻu ki heʻene mate ʻi hono taʻu 99. (1 Kolinito 15:42-44; Filipai 3:13, 14; 2 Timote 2:10-12) ʻI he tuʻunga meimei tatau, ko e laui miliona ʻoku nau piki maʻu ki he tuí, ʻo hanganaki tokanga ki he talaʻofa ʻa e ʻOtuá ki ha palataisi fakamāmani ʻa ia ʻe moʻui taʻengata ai ʻa e kakaí ʻi he fiefia. Ko e taha koe ʻo e faʻahingá ni?—Luke 23:43; 2 Pita 3:13; Fakahā 21:3, 4.
Tali ki he Ngaahi Talaʻofa ʻa e ʻOtuá
14. Ko e hā ʻoku fokotuʻu ai ʻe Pita ʻa e ʻulungaanga leleí ke hoko ko e ʻuluaki anga ia ke taufetuku ki he tuí?
14 ʻOku tau houngaʻia ʻi he ʻOtuá ʻi he meʻa kuó ne talaʻofá? Kapau ʻoku pehē, ʻoku fakaʻuhinga mai ʻa Pita, ʻoku totonu ke tau fakahāhā ia. “Pea koeʻuhi ko e meʻa ko ia” (koeʻuhi kuo ʻomai kiate kitautolu ʻe he ʻOtuá ʻa e ngaahi talaʻofa mātuʻaki maʻongoʻonga), ʻoku totonu ke tau fai ha feinga moʻoni ke ngāue. ʻE ʻikai lava ke tau fiemālie pē ʻi heʻetau ʻi he tuí pe ʻi he maheni pē mo e moʻoni ʻi he Tohitapú. ʻOku ʻikai ke feʻunga ia! Mahalo pē ʻi he taimi ʻo Pitá ko e niʻihi ʻi he fakatahaʻangá naʻa nau talanoa lahi ʻo fekauʻaki mo e tuí ka naʻa nau kau ʻi he ʻulungaanga taʻetāú. Naʻe fiemaʻu ke lelei honau angá, ko ia ai, naʻe naʻinaʻi ʻa Pita: “Ke lava ʻi hoʻomou maʻu tui na ʻa e ʻulungaanga lelei.”—2 Pita 1:5; Semisi 2:14-17.
15. (a) Ko e hā ʻoku fokotuʻu ai ʻa e ʻiló hili ʻa e ʻulungaanga leleí ko ha anga ia ke taufetuku mai ki he tuí? (e) Ko e hā ʻa e ngaahi anga kehe te nau teuʻi kitautolu ke piki maʻu ki he tuí?
15 Hili ʻa e lave ki he ʻulungaanga leleí, ʻoku fokotuʻutuʻu mai ʻe Pita ʻa e toe ngaahi anga ʻe ono kuo pau ke taufetuku mai, pe tānaki mai, ki heʻetau tuí. ʻOku fiemaʻu taki taha ʻa e ngaahi meʻá ni kapau ko kitautolú ke tau “tuʻuʻaki ʻa e tui.” (1 Kolinito 16:13) Koeʻuhi kuo ‘mioʻi ʻa e ngaahi konga ʻo e Tohitapú’ ʻe he kau tafoki mei he moʻoní mo fakamafola ʻa e “ngaahi fai kākā,” ʻoku fokotuʻu ʻe Pita ʻo hoko atu ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ʻa e ʻiló, ʻi heʻene pehē: “ʻI hoʻomou maʻu ʻa e ʻulungaanga lelei, ke lava [taufetuku mai] ʻa e mafai ke ʻilo.” Pea ʻokú ne hoko atu: “ʻI hoʻomou maʻu ʻa e mafai ke ʻilo, ke lava [tānaki atu] ʻa e anga fakamaʻumaʻu; pea ʻi hoʻomou maʻu ʻa e anga fakamaʻumaʻu, ke lava ʻa e kataki; pea ʻi hoʻomou maʻu ʻa e kataki, ke lava ʻa e nofo ki he ʻOtua; pea ʻi hoʻomou maʻu ʻa e nofo ki he ʻOtua ke lava ʻa e feʻofaʻaki fakalotu; pea ʻi hoʻomou maʻu ʻa e feʻofaʻaki fakalotu, ke lava ʻa e ʻofa.”—2 Pita 1:5-7; 2:12, 13; 3:16.
16. Ko e hā ʻe hokó kapau ʻe taufetuku mai ki he tuí ʻa e ngaahi anga ʻoku fokotuʻu mai ʻe Pitá, ka ko e hā ʻe hokó kapau ʻoku ʻikai?
16 Ko e hā ʻe hokó kapau ʻe taufetuku mai ki heʻetau tuí ʻa e ngaahi meʻa ko ʻeni ʻe fitú? “Kapau ʻoku ʻiate kimoutolu ʻa e ngaahi meʻá ni, ʻo hulu,” ko e tali ia ʻa Pitá, “ʻe ʻikai ai te mou fakapikopiko pe taʻefua, ʻi he lavaʻi ʻo e ʻilo totonu ki hotau ʻEiki ko Sīsū Kalaisí.” (2 Pita 1:8, NW) ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, ʻoku pehē ʻe Pita: “Ko ia [“ha taha pē,” NW] ʻoku ʻikai ʻiate ia ʻa e ngaahi meʻa ni, ʻoku ne kui, ʻo ʻikai te ne ʻilo meʻa mamaʻo; kuo loto ngalongalo ki hono fakamaʻa mei he ngaahi angahala muʻa.” (2 Pita 1:9) Fakatokangaʻi ʻoku liliu ʻa Pita mei hono ngāueʻaki ʻa e “kimoutolu” mo e “hotau” ki he “ha taha pē,” “ia,” mo e “ne.” ʻOku fakamamahí, neongo ʻoku kui ʻa e niʻihi, loto-ngalongalo, mo taʻemaʻa, ʻoku anga-ʻofa ʻa Pita ʻi he ʻikai te ne fakahuʻuhuʻu ko e taha ʻi he faʻahingá ni ʻa e tokotaha lau tohí.—2 Pita 2:2.
Fakaivimālohiʻi Hono Ngaahi Tokouá
17. Ko e hā nai naʻá ne langaʻi ʻa e kole anga-ʻofa ʻa Pita ke fai ʻa e “ngaahi meʻa ko ia”?
17 Mahalo ʻi hono ʻiloʻi ʻe lava ke kākaaʻingofua tautefito ʻa e faʻahinga foʻoú, ʻoku fakalototoʻaʻi anga-ʻofa ai ʻe Pita kinautolu: “Kainga, ke ʻasili hoʻomou feinga ke ʻai ke pau homou ui mo homou fili: he ko ia ʻoku ne fai ʻa e ngaahi meʻa ko ia, ʻe ʻikai ʻaupito te ne humu ʻi ha taimi.” (2 Pita 1:10; 2:18) Ko e kau Kalisitiane pani ʻoku nau taufetuku mai ki heʻenau tuí ʻa e ngaahi meʻa ko ʻeni ʻe fitú te nau fiefia ʻi ha pale maʻongoʻonga, hangē ko ia ʻoku leaʻaki ʻe Pitá: “ʻE faifai pea ʻatu ke mou matuʻaki haoʻuli hoʻomou hu ki he puleʻanga taʻengata ʻo hotau ʻEiki mo Fakamoʻui ko Sīsū Kalaisi.” (2 Pita 1:11) ʻE maʻu ʻe he “fanga sipi kehe” ha tofiʻa taʻengata ʻi he nofoʻanga fakaemāmani ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá.—Sione 10:16; Mātiu 25:33, 34.
18. Ko e hā naʻe hehema ai ʻa Pita ke “fakamanatuʻi mau ai be” ʻa hono ngaahi tokouá?
18 Naʻe fiemaʻu loto-moʻoni ʻe Pita ha pale fisifisimuʻa pehē maʻa hono ngaahi tokouá. “Koia,” ʻokú ne tohi, “e ikai tuku eku fakamanatuʻi mau ai be akimoutolu i he gaahi mea ni, ka oku mou iloʻi ia, bea oku mou tuu mau i he mooni ni.” (2 Pita 1:12, PM) ʻOku ngāueʻaki ʻe Pita ʻa e foʻi lea faka-Kalisi ko e ste·riʹzo, ʻoku liliu heni ko e “tuu mau” ka naʻe lave ki ai ko e “poupou” ʻi he enginaki ki muʻa ange ʻa Sīsū kia Pitá: “Ke ke poupou ʻe koe ho ngaahi tokoua.” (Luke 22:32) Ko e ngāueʻaki ʻo e foʻi lea ko iá ʻe fakahuʻunga nai ai ʻoku manatuʻi ʻe Pita ʻa e enginaki mālohi naʻá ne maʻu mei hono ʻEikí. ʻOku pehē leva ʻe Pita: “ʻOku ou pehe, ko ʻeku ngaue totonu, lolotonga ʻeku ʻi he meʻi fakahekeheke ni [sino fakaetangatá], ke langaʻi kimoutolu heʻeku fakamanatu kimoutolu; he ʻoku ou ʻilo ko e holoki ʻo hoku fakahekeheke ni ʻe tuaiekemo ʻo ka fai.”—2 Pita 1:13, 14.
19. Ko e hā ʻa e ngaahi tokoni ʻoku tau fiemaʻu he ʻaho ní?
19 Neongo ʻa e lea anga-ʻofa ʻa Pita ʻoku “tuu mau i he mooni ni,” ʻa ʻene kau lau tohí, ʻokú ne ʻiloʻi ʻe malava ke hoko ʻo tūkia ʻa ʻenau tuí. (1 Timote 1:19) Koeʻuhi ko ʻene ʻiloʻi ʻa e vave ke ne maté, ʻokú ne fakaivimālohiʻi hono ngaahi tokouá ʻaki ʻene lave ki he ngaahi meʻa ʻa ia ʻe lava ke nau fakamanatuʻi ʻamui ange ke tauhi ai kinautolu ke mālohi fakalaumālie. (2 Pita 1:15; 3:12, 13) ʻI he tuʻunga meimei tatau, ko kitautolu ʻi he ʻaho ní ʻoku tau fiemaʻu ʻa e toutou fakamanatu ke tuʻumaʻu ʻi he tuí. Tatau ai pē pe ko hai kitautolu pe ko e hā hono fuoloa ʻo ʻetau ʻi he moʻoní, ʻoku ʻikai lava ke tau liʻaki hono lau maʻu pē ʻa e Tohitapú, ako fakafoʻituituí, mo e maʻu ʻa e ngaahi fakataha ʻa e fakatahaʻangá. ʻOku kalofanga ʻa e niʻihi ʻi heʻenau liʻakí, ʻo pehē ʻoku nau fuʻu helaʻia pe ko e meʻa tatau ai pē ʻi he ngaahi fakatahá pe ʻoku ʻikai ke lelei hono fakahokó, ka naʻe ʻiloʻi ʻe Pita ʻa e vave ke mole mei ha taha pē ʻo kitautolu ʻa e tuí kapau ʻoku tau hoko ʻo loto-falala tōtuʻa.—Maake 14:66-72; 1 Kolinito 10:12; Hepelu 10:25.
Makatuʻunga Tuʻumaʻu ki Heʻetau Tuí
20, 21. Naʻe anga-fēfē hono fakaivimālohiʻi ʻe he fakakehé ʻa e tui ʻa Pita mo e kau lau tohi ʻe ʻene ongo tohí, ʻo kau ai kitautolu he ʻaho ní?
20 ʻOku makatuʻunga pē ʻetau tuí ʻi ha ngaahi fananga faʻu foʻou fakapoto? “ʻIkai,” ʻoku tali fakamatematē ʻa Pita, “Talaʻehai ko ʻemau fai ki he ngaahi fananga . . . , ʻa ʻemau ongoongoa atu ʻa e māfimafi ʻa hotau ʻEiki ko Sisu Kalaisi, mo ʻene toe hoko mai; ka ko e kau sio tonu kimautolu ki hono langilangi.” Ko Pita, Sēmisi, mo Sione naʻa nau ʻi ai mo Sīsū ʻi he taimi naʻa nau sio ai ʻi ha vīsone ʻo ia ʻi he mālohi ʻo e Puleʻangá. ʻOku fakamatala ʻa Pita: “Naʻa ne maʻu mei he ʻOtua ko e Tamai ʻa e fakaʻapaʻapa mo e fakalangilangiʻi, he ʻomai kiate ia ʻa e leʻo ko ia naʻe pehe fau ʻe he Sikaina nāunauʻia, ʻo pehe, Ko hoku ʻAlo pele ʻena, ʻa ia kuo toka ki ai ʻeku hōifua. Pea ko e leʻo ko ia naʻa mau fanongo ki ai ʻi hono ʻomeia mei langi, ʻi heʻemau ʻiate ia ʻi he moʻunga tapu.”—2 Pita 1:16-18.
21 ʻI he taimi naʻe mamata ai ʻa Pita, Sēmisi, mo Sione ʻi he vīsone ko iá, ʻoku pau naʻe hoko ʻa e Puleʻangá ko e meʻa moʻoni kiate kinautolu! “Kaeʻumaʻā,” ʻoku pehē ʻe Pita, “ʻoku tau maʻu ʻa e folofola palofisai, ʻa ia ko e meʻa ʻoku pau ange; pea ʻoku mālō hoʻomou fakatokanga ki ai.” ʻIo, ko e kau lau tohi ʻo e tohi ʻa Pitá, kau ai ʻa kitautolu ʻi he ʻaho ní, ʻoku tau maʻu ʻa e ʻuhinga mālohi ke tokanga ki he ngaahi palofisai fekauʻaki mo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá. ʻI he founga fē ʻoku fiemaʻu ai ke tau tokangá? ʻOku tali ʻe Pita: “Hage ha māma oku ulo i he botu fakabouli, kaeoua ke mafoa ae ata, bea hobo hake ae fetuu aho i ho mou loto.”—2 Pita 1:19, PM; Taniela 7:13, 14; Aisea 9:6, 7 [Isaia 9:5, 6, PM].
22. (a) ʻOku fiemaʻu ke hanganaki fakaongo ki he hā hotau lotó? (e) ʻOku anga-fēfē ʻetau tokanga ki he folofola palofisaí?
22 ʻE fakapoʻuli hotau lotó ʻi he ʻikai ʻi ai ha fakamaama ʻo e folofola palofisaí. Ka ʻi he tokanga ki aí, kuo hanganaki fakaongo ʻa e loto ʻo e kau Kalisitiané ki he mafoa ʻa e atá ʻi he taimi ʻe hopo hake ai ʻa e “fetuu aho,” ʻa Sīsū Kalaisi ʻi he nāunau ʻo e Puleʻangá. (Fakahā 22:16) ʻOku anga-fēfē ʻa e tokanga ʻa kitautolu he ʻaho ní ki he folofola palofisaí? ʻI he ako Tohitapu, ʻi he teuteu mo kau ʻi he ngaahi fakatahá, pea ʻi he ‘mamafa ki he ngaahi meʻa ko iá; mo ngaue ki he ngaahi meʻa ko iá.’ (1 Timote 4:15) Kapau ko e folofola palofisaí ke hoko ko ha maama ʻoku ulo ʻi ha “botu fakabouli” (hotau lotó), kuo pau ke tau fakaʻatā ia ke ne uesia loloto kitautolu—ʻetau ngaahi holí, ngaahi ongo ʻo e lotó, fakaueʻilotó, mo e ngaahi taumuʻá. ʻOku tau fiemaʻu ke hoko ko e kau ako ʻo e Tohitapú, he ʻoku fakaʻosiʻaki ʻe Pita ʻi he vahe 1: “ʻIlonga ha palofisai ʻi he Tohitapu, naʻe ʻikai tupu ia mei ha fakaʻuhinga ʻa ha tangata. He kuo teʻeki siʻi ke ʻomeia ha palofisai ʻi he tuʻutuʻuni ʻa e tangata: ka naʻe lea mei he ʻOtua ha kau tangata ʻi he takina kinautolu ʻe he Laumalie Maʻoniʻoni.”—2 Pita 1:20, 21.
23. ʻOku teuteuʻi ʻe he ʻuluaki vahe ʻo e 2 Pitá ʻa e kau lau tohí ki he hā?
23 ʻI he vahe kamata ʻo ʻene tohi hono uá, naʻe tokonaki mai ai ʻe Pita ʻa e fakaueʻiloto mālohi kiate kitautolu ke tau puke maʻu ki heʻetau tui maʻongoʻongá. ʻOku tau mateuteu he taimí ni ki ha fakakaukau ki he ngaahi meʻa mamafa ʻe hoko maí. ʻE lāulea ʻi he kupu hono hokó ki he vahe 2 ʻo e 2 Pitá, ʻa ia ʻoku feangai ai ʻa e ʻaposetoló mo e pole ʻo e ngaahi tākiekina fakaeʻulungaanga taʻetaau ʻa ia kuo hūhū ʻi loto ʻi he ngaahi fakatahaʻangá.
ʻOkú Ke Manatuʻi?
◻ Ko e hā ʻoku fakamamafaʻi ai ʻe Pita ʻa e mahuʻinga ʻo e ʻilo totonú?
◻ Ko e hā nai ʻa e ʻuhinga ʻoku fokotuʻu ai ʻa e ʻulungaanga leleí ko e ʻuluaki anga ia ke tānaki atu ki he tuí?
◻ Ko e hā ʻoku hehema maʻu ai pē ʻa Pita ke fakamanatuʻi ʻa hono ngaahi tokouá?
◻ Ko e hā ʻa e makatuʻunga fefeka ʻoku tokonaki mai ʻe Pita ki heʻetau tuí?
[Fakatātā ʻi he peesi 19]
Naʻe ʻikai ke fakatupunga ʻe he ngaahi tōnounou ʻa Pitá ʻa ia ke ne liʻaki ʻene tuí