LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w99 10/15 p. 23-27
  • Te Ke Lava ʻo Ngāue ʻi ha Malaʻe Muli?

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Te Ke Lava ʻo Ngāue ʻi ha Malaʻe Muli?
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1999
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • ʻOku Fiemaʻu ʻa e Ngaahi Fakaueʻiloto Totonú
  • Fatu ʻa e Fakamolé
  • Ko e Faingataʻa Lahi Tahá
  • Fēfē ʻa e Taʻelatá?
  • Fēfē ʻa e Fānaú?
  • Ngaahi Tāpuaki ʻi he Fai ʻo ha Hiki
  • Fēfē Koe?
  • ʻE Lava Ke Ke “Laka Mai ki Masitonia”?
    Ko ʻEtau Ngāue Fakafaifekau—2011
  • Naʻa Nau Foaki Loto-Lelei Atu Kinautolu​—ʻI ʻEkuatoa
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2012
  • ʻE Lava Ke Ke Laka Atu ki Masitōnia?
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2009
  • Ngaahi Founga ke Fakalahi Ai Hoʻo Ngāue Fakafaifekaú
    Fokotuʻutuʻu Maau ke Fai ʻa e Finangalo ʻo Sihová
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1999
w99 10/15 p. 23-27

Te Ke Lava ʻo Ngāue ʻi ha Malaʻe Muli?

“NAʻÁ KU fakaʻamu maʻu pē ke u kau atu ʻi he ngāue fakamisinalé. ʻI he tuʻunga ko ha tokotaha teʻeki mali, naʻá ku ngāue ai ʻi Texas, U.S.A., ʻa ia naʻe lahi ai ʻa e fiemaʻu ki ha kau malangá. Naʻe haʻu hoku uaifí ki ai hili ʻema malí. ʻI he taimi naʻe fāʻeleʻi ai homa ʻofefiné, naʻá ku fakakaukau, ‘Sai, ko ʻeku lavá ʻaku eni.’ Ka ʻoku ʻai ʻe Sihova ke hoko ʻa e ngaahi fakaʻamú, tautefito kapau ʻoku nau fekauʻaki mo hono finangaló.”​—Jesse, ʻa ia ʻoku lolotonga ngāue ʻi ʻEkuatoa mo hono uaifí mo e fānau ʻe toko tolu.

“Naʻe ʻikai haʻaku teitei fakakaukau te u lava ʻo fai ha meʻa hangē ko iá ʻo ʻikai akoʻi ʻi he ʻapiako Kiliatí. ʻI he taimi naʻá ku sio ai ʻoku fai ʻe ha taha ʻo ʻeku kau ako Tohitapú haʻane konga, pe ko e ngāue fakamalangá, naʻe fakafiefia ia kiate au, pea naʻá ku fakamālō kia Sihova ʻi heʻene ʻomi kiate au ʻa e faingamālie ko ení.”​—Karen, ko ha fefine teʻeki mali kuó ne tāimuʻa ʻi ha taʻu ʻe valu ʻi ʻAmelika Tonga.

“Hili ʻa e malanga taimi-kakato ʻi he taʻu ʻe 13 ʻi he ʻIunaite Seteté, naʻe ongoʻi ʻe hoku uaifí mo au ʻoku fiemaʻu kiate kimaua ha fatongia fakamānako foʻou. ʻOkú ma fiefia ange he taimí ni ʻi ha toe taimi ki muʻa; ko ha founga moʻui fakafiefia moʻoni ia.”​—Tom, ʻa ia ʻokú ne tāimuʻa mo hono uaifí, ko Linda, ʻi he feituʻu ʻAmasoní.

Ko e ngaahi fakahāhā ko eni ʻo e houngaʻiá ko e haʻu ia mei he kakai ʻa ia ko honau ngaahi tuʻungá naʻe ʻikai fakaʻatā ai kinautolu ke maʻu ha ako fakamisinale ʻi he Akoʻanga Tohitapu Taua Leʻo ʻo Kiliatí. Kae kehe, kuo nau hokosia ʻa e ngaahi fiefia mo e ngaahi faingataʻa ʻo e ngāue ʻi mulí. Naʻe anga-fēfē ʻene hoko ení? Ko ha faʻahinga ngāue ia maʻau?

ʻOku Fiemaʻu ʻa e Ngaahi Fakaueʻiloto Totonú

ʻOku fiemaʻu ʻa e meʻa lahi ange ia ʻi ha laumālie ʻo e fie sio meʻa foʻou pē koeʻuhi kae lavameʻa ʻi ha malaʻe muli. Ko e faʻahinga kuo kītakí kuo nau fai ia ʻaki ʻa e ngaahi fakaueʻiloto totonú. Hangē ko e ʻapositolo ko Paulá, naʻa nau fakakaukau kiate kinautolu ko e kau moʻua, ʻo ʻikai ki he ʻOtuá pē ka ki he tangatá foki. (Loma 1:14) Naʻa nau mei malava pē ke fakahoko ʻa e fekau mei he ʻOtuá ke malangá ʻaki ʻa e kau atu ʻi he ngāue fakafaifekaú ʻi honau feituʻú. (Mātiu 24:14) Ka naʻa nau ongoʻi ʻoku ʻi ai honau moʻua pea naʻe ueʻi ai kinautolu ke nau kakapa atu ʻo tokoniʻi ʻa e faʻahinga ʻoku tātātaha ke nau maʻu ha faingamālie ke fanongo ai ki he ongoongo leleí.

Ko e holi ke ngāue ʻi ha feituʻu ʻoku fua lahi angé ʻoku faʻa hoko ia ko ha fakaueʻiloto ʻe taha​—pea ʻoku totonu ia. Ko hai ʻiate kitautolu ʻi heʻene sio ki ha tangata toutai ʻe taha ʻoku lavameʻa lahi ʻe ʻikai te ne hiki ke ofi ange ki he feituʻu ko ia ʻo e vaí? ʻOku pehē pē, ko e ngaahi līpooti fakalotomāfana ʻo e ngaahi tupu kehe ange ʻi he ngaahi fonua kehé kuó ne fakaʻaiʻai ʻa e tokolahi ke ō ki he feituʻu ʻoku ʻi ai “ha fuʻu takanga ika.”​—Luke 5:​4-10.

Fatu ʻa e Fakamolé

ʻOku lahi ʻa e ngaahi fonua ʻoku ʻikai te nau fakaʻatā ʻa e kau ngāue pole fakalotu mei mulí ke nau ngāue paʻanga. Ko ia ko e faʻahinga ʻoku nau fakaʻamu ke ngāue ʻi ha fonua mulí kuo pau ke nau faʻa fakafalala fakapaʻanga pē kiate kinautolu. Kuo anga-fēfē hono fakaleleiʻi ʻa e faingataʻa fakaʻikonōmika ko ení? Kuo fakatau atu ʻe he tokolahi, pe ʻai ke nofo totongi honau ngaahi falé ke maʻu ʻa e paʻanga ʻoku fiemaʻú. Ko e niʻihi kuo nau fakatau atu ʻenau ngaahi pisinisí. Ko e niʻihi kuo nau tātānaki ki heʻenau taumuʻá. Ka ʻoku kei ngāue pē ʻa e niʻihi ia ʻi ha fonua muli ʻi ha taʻu ʻe taha pe ua, foki ki honau fonuá ke ngāue mo tātānaki ha paʻanga, pea toe foki leva ke toe ngāue.

Ko ha lelei kuo fakapapauʻi ʻo e ʻi ha fonua langalanga hake, ko e totongi ko ia ʻo e anga ʻo e nofó ʻoku mātuʻaki maʻamaʻa ange ia ʻi ha fonua fakalakalaka ange. Kuo fakaʻatā ʻe he meʻá ni ha niʻihi ke moʻui ʻo feʻunga ʻānoa ʻi ha vāhenga mālōlō ʻoku mātuʻaki siʻisiʻi. Ko e moʻoni, ko e fakamole ʻa ha taha ʻe fakatefito lahi ia ʻi he tuʻunga moʻui ʻoku fili ʻe ha taha. Naʻa mo e ʻi he ngaahi fonua langalanga haké, ʻe lava ke maʻu ai ʻa e ngaahi nofoʻanga mātuʻaki fakafiemālie ka ʻi ha totongi mātuʻaki māʻolunga ange.

ʻOku hā mahino, ko e ngaahi fakamolé kuo pau ke fikaʻi ia ki muʻa ke fai ha hiki. Kae kehe, ʻoku lahi ange ʻa e meʻa ia ʻoku kau ki aí ʻi he fatu pē ʻo e ngaahi fakamole fakaʻikonōmiká. Mahalo ko e ngaahi fakamatala ʻa e niʻihi ko ia kuo ngāue ʻi ʻAmelika Tongá ʻe hoko nai ko e fakamaama.

Ko e Faingataʻa Lahi Tahá

“Ko e ako ki he lea faka-Sipeiní ko ha fāinga moʻoni ia kiate au,” ko e manatu ia ʻa Markku, mei Finilani. “Naʻá ku pehē ʻe au koeʻuhi naʻe ʻikai te u ʻiloʻi ʻa e leá, ʻe kiʻi fuoloa ia pea toki lava ke u ngāue ko ha sevāniti fakafaifekau. He meʻa fakaʻohovale moʻoni kiate au ʻi hono kole mai ke u faiako ʻi ha ako tohi ʻi he hili ʻa e māhina pē ʻe ua! Ko e moʻoni, naʻe lahi ʻa e ngaahi mōmeniti naʻe fakamā. Naʻe tautefito ʻeku faingataʻaʻiá ʻi he ngaahi hingoá. ʻI he ʻaho ʻe taha naʻá ku ui ʻe au ʻa Tokoua Sancho ko ‘Tokoua Chancho (puaka),’ pea heʻikai ʻaupito ngalo ʻiate au ʻa ʻeku ui ʻa Tuofefine Salamea ko ‘Malasea (fulikivanu).’ Ko e meʻa mālié, naʻe mātuʻaki anga-kātaki ʻa e fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné.” Naʻe faai mai pē ʻo ngāue ʻa Markku ʻi he taʻu ʻe valu ʻi he fonua ko iá ko ha ʻovasia fakafeituʻu mo hono uaifí, ko Celine.

Ko Chris, ʻa e uaifi ʻo Jesse ʻa ia naʻe lave ki ai ʻi muʻa angé, ʻokú ne pehē: “ʻOku ou manatuʻi ʻa e fuofua ʻaʻahi ʻa e ʻovasia fakafeituʻú kiate kimautolú, hili ia ʻema ʻi heni ʻi he māhina pē ʻe tolu. Naʻe lava ke u tala naʻe ngāueʻaki ʻe he tokouá ha ngaahi talanoa fakatātā pea naʻá ne leaʻaki ha meʻa fakaʻofoʻofa ke feinga ke aʻu ki homau lotó, ka naʻe ʻikai lava ke u mahinoʻi ia. ʻI ai tonu ʻi he holó, naʻá ku kamata ke u tangi. Naʻe ʻikai ko ha kiʻi tangi fakalongolongo eni; naʻá ku halotulotu. Hili ʻa e fakatahá, naʻá ku feinga ke fakamatalaʻi ki he ʻovasia fakafeituʻú ʻa ʻeku tōʻongá. Naʻá ne fuʻu anga-lelei ʻaupito peá ne tala mai kiate au ʻa e meʻa pē ko ia naʻe toutou tala mai ʻe he niʻihi kehé kiate aú, ‘Ten paciencia, hermana’ (‘Faʻa kātaki, tuofefine’). Hili ha taʻu ʻe ua pe tolu mei ai, naʻa ma toe fetaulaki ai ʻo talanoa ʻi ha miniti ʻe 45, ʻo fiefia ʻi he foʻi moʻoni ko ia kuó ma lava ʻo fetuʻutakí.”

“Ko e akó ʻoku mahuʻinga,” ko e lau ia ʻa e tokoua ʻe taha. “Ko e lahi ange ʻetau feinga ke ako ʻa e leá, ko e lahi ange ia ʻetau fakalakalaka ʻi heʻetau ngaahi pōtoʻi ʻi he fetuʻutakí.”

ʻOku nau loto-tatau kotoa ko e ngaahi feinga peheé ʻokú ne ʻomi ʻa e ngaahi ʻaonga lahi. Ko e anga-fakatōkilaló, anga-kātakí, mo e kītakí ʻoku fakatupulekina ia ʻi he taimi ʻoku feinga ai ha taha ke ako ha lea foʻou. ʻOku fakaava mai ha fuʻu matapā ʻo e faingamālié ke malangaʻi ai ʻa e ongoongo leleí ki he niʻihi kehé. Ko e fakatātaá, ko hono ako ʻo e lea faka-Sipeiní ʻoku malava ai ha taha ke fetuʻutaki ʻi ha lea ʻoku leaʻaki ʻe he kakai laka hake ʻi he toko 400 miliona takatakai ʻi he māmaní. Ko e tokolahi ʻa ia kuo nau foki ki mui mai ki honau fonua tupuʻangá ʻoku nau kei malava pē ke ngāueʻaki ʻenau pōtoʻi ʻi he leá ke tokoniʻi ʻa e kakai ko ia ko ʻenau lea tuʻufonuá ko e faka-Sipeiní.

Fēfē ʻa e Taʻelatá?

“ʻI he taimi naʻá ma fuofua haʻu ai ki ʻEkuatoa ʻi he 1989,” ko e manatu ia ʻa Deborah, ʻa ia naʻe ngāue mo hono husepānití, ʻa Gary, ʻi he feituʻu ʻAmasoní, “naʻá ku faʻa taʻelata ʻaupito. Naʻá ku ako ke fakafalala lahi ange ki he fanga tokoua mo e fanga tuofāfine ʻi he fakatahaʻangá. Naʻa nau hoko ʻo hangē pē haku fāmilí.”

Ko Karen, ʻa ia naʻe lave ki ai ʻi he kamatá, ʻokú ne pehē: “Naʻá ku tauʻi ʻa e taʻelatá ʻaki ʻeku kau ʻi he ngāue fakafaifekaú ʻi he ʻaho kotoa pē. ʻI he founga ko ení naʻe ʻikai ai ke u faʻa fakaʻānaua ki ʻapi. Naʻá ku toe manatuʻi maʻu pē naʻe laukauʻaki ʻe heʻeku ongo mātuʻá ʻi ʻapi, ʻeku ngāue ko ia ʻi ha malaʻe mulí. Naʻe faʻa fakalototoʻaʻi maʻu pē au ʻe heʻeku fineʻeikí ʻaki ʻa e ngaahi lea: ‘ʻOku lava ke tokangaʻi lelei ange koe ʻe Sihova ʻiate au.’”

Ko Makiko, mei Siapani, naʻá ne tānaki fakakata mai: “Hili hono fakamoleki ha ʻaho kakato ʻi he malaʻe malangá, ʻoku ou helaʻia ʻaupito. Ko ia, ʻi he taimi ʻoku ou aʻu ai ki ʻapí ʻo kamata ke ongoʻi taʻelatá, ʻoku ou faʻa tō au ʻo mohe. Ko ia ai, ko e foʻi ongoʻi ko iá ʻoku ʻikai fuoloa ia.”

Fēfē ʻa e Fānaú?

ʻI he taimi ʻoku felāveʻi ai mo e fānaú, kuo pau leva ke fai ha tokanga ki heʻenau ngaahi fiemaʻú, ʻo hangē ko e akó. ʻI he fekauʻaki mo e meʻá ni kuo fili ʻe he niʻihi ia ke akoʻi pē ʻi ʻapi lolotonga ia kuo fakahū ʻe he niʻihi ia ʻenau fānaú ki he ngaahi ʻapiako ʻi he feituʻú.

Naʻe hiki atu ʻa Al ki ʻAmelika Tonga mo hono uaifí, fānau ʻe toko ua, mo ʻene faʻeé. ʻOkú ne pehē: “Naʻá ma ʻilo ko hono tuku atu ʻa e fānaú ki he ʻapiakó naʻe tokoni ia kiate kinautolu ke ako vave ʻaupito ʻa e leá. ʻI loto ʻi he māhina pē ʻe tolú naʻá na poto lelei.” ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, ko e ongo tamaiki tangata taʻu hongofulutupu ʻa Mike mo Carrie, ʻokú na ako fakafou ʻi ha ʻapiako fetohiʻaki kuo fakamafaiʻi. ʻOku pehē ʻe he ongo mātuʻá: “Naʻá ma ʻilo ko e ngaahi ako peheé naʻe ʻikai lava ke tuku ʻataʻatā pē ki heʻema ongo tamaikí. Naʻe pau ke ma kau ʻi he akó mo fakapapauʻi ko e ongo tamaikí naʻá na ʻalu fakataha mo e silapa fakamuimui taha kuo vaheʻí.”

Ko David mo Janita, mei ʻAositelēlia, ʻokú na fakahā ʻena ngaahi ongoʻi fekauʻaki mo ʻena ongo tamaiki tangatá. “Naʻá ma fiemaʻu ʻema ongo tamaikí ke na tomuʻa sio ki he anga ʻo e moʻui ʻa e niʻihi kehé. ʻOku faingofua ke pehē ko e founga moʻui kuo mau tupu hake mo iá ko e tuʻunga anga-mahení ia, ka ko hono moʻoní kuo mau kau kimautolu ʻi he tuʻunga siʻisiʻí. Kuó na toe sio foki ki he anga ʻo e ngāue ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni fakateokalatí ʻi he kotoa ʻo e māmaní, tatau ai pē pe ko e hā ha fonua pe anga-fakafonua.”

“Naʻá ku kei taʻu fā pē ʻi he taimi naʻe hiki ai homau fāmilí mei ʻIngilani ʻi he 1969,” ko e manatu ia ʻa Ken. “Neongo naʻá ku loto-mamahi koeʻuhi naʻe ʻikai te mau nofo ʻi ha kiʻi fale kelekele ʻoku ʻato musie, ʻo hangē ko ia naʻá ku sioloto ki aí, naʻá ku ongoʻi naʻá ku maʻu ʻa e tauhi hake fakafiefia taha naʻe malava ke maʻu ʻe ha kiʻi tama. Naʻá ku fakaʻofaʻia maʻu pē ʻi he fānau kehe ko ia naʻe ʻikai te nau maʻu ha faingamālie tataú! Koeʻuhi ko e feohi lelei mo e kau misinalé mo e kau tāimuʻa makehé, naʻá ku kamata tāimuʻa tokoni ai ʻi hoku taʻu hivá.” Ko Ken ʻoku hoko he taimí ni ko ha ʻovasia fefonongaʻaki.

“Ko ʻEkuatoa ko homau ʻapi moʻoni ia he taimi ní,” ko e fakamoʻoni mai ia ʻa Gabriella, ko e ʻofefine ʻo Jesse. “ʻOku ou mātuʻaki fiefia ʻi hono fai ʻe heʻeku ongo mātuʻá ʻa e fili ke mau haʻu ki hení.”

ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, kuo ʻi ai ʻa e fānau ia naʻe ʻikai malava ke fengaofeʻaki ʻi ha ngaahi ʻuhinga kehekehe, pea naʻe pau ai ki honau ngaahi fāmilí ke nau foki ki honau fonua tupuʻangá. Ko e ʻuhinga ia ʻoku fakapotopoto ai ke fai ha ʻaʻahi ki he fonua muli ko iá ki muʻa ke fai ha hiki ki aí. ʻI he founga ko ení ʻe lava ai ke fai ʻa e ngaahi filí ʻo makatuʻunga ʻi ha fakamatala totonu.

Ngaahi Tāpuaki ʻi he Fai ʻo ha Hiki

Ko e moʻoni, ko e hiki ki ha malaʻe mulí ʻoku kau ai ʻa e ngaahi faingataʻa mo e ngaahi feilaulau lahi. Kuo fakamoʻoniʻi ʻoku ʻaonga ia ki he faʻahinga kuo nau fai ha hikí? Tau tuku kia kinautou ke nau tala mai.

Jesse: “ʻI he taʻu ʻe hongofulu ko ia kuo mau ʻi he kolo ai ko Amabato, kuo mau sio ai ki he tupu ʻa e lahi ʻo e ngaahi fakatahaʻangá mei he 2 ki he 11. Kuo mau maʻu ʻa e monū ko hono tokoniʻi ke kamata ha nima ʻi he ngaahi fakatahaʻanga ko iá, pea kuo mau ngāue ki hono langa ʻo e Fale Fakatahaʻanga ʻe ua. Kuo mau toe maʻu foki ʻa e fiefia ʻi hono tokoniʻi ʻo ha fakaʻavalisi ko e ongo ako Tohitapu ʻe ua ʻi he taʻu ke taau ki hono papitaisó. Ko e meʻa pē taha ne u fakatomala aí​—ko e ʻikai te u haʻu ki heni ʻi ha taʻu ʻe hongofulu ki muʻa ange.”

Linda: “Ko e houngaʻia ʻa e kakaí ki he ongoongo leleí mo ʻemau ngaahi feingá ʻokú ne fakalotolahiʻi lahi kimautolu. Ko e fakatātaá, ʻi ha kiʻi kolo vao ʻe taha, naʻe fakatokangaʻi ai ʻe ha tokotaha ako Tohitapu ko hono hingoá ko Alfonso, ʻe ʻaonga moʻoni ke fai ha ngaahi malanga maʻá e kakaí ʻi hono feituʻú. Ko ʻene toki hiki atu pē ia ki hono kiʻi fale papa naʻe toki langa, ʻa ia ko e taha ia ʻi he ngaahi fale papa siʻi pē ʻi he koló. ʻI heʻene fakapapauʻi ko hono falé ko e fale pē ia ʻi he koló ʻoku taau mo Sihová, naʻá ne hiki leva ki hono kiʻi fale musié pea ʻoange hono falé ki he fanga tokouá ke ngāueʻaki ko ha Fale Fakatahaʻanga.”

Jim: “Ko e taimi ʻoku mau fakamoleki moʻoni ʻi he talanoa ki he kakaí ʻi he ngāue fakamalangá ʻoku liunga hongofulu ia ʻi he taimi naʻa mau fakamoleki ʻi he ʻIunaite Seteté. ʻIkai ko ia pē, ko e vave ʻo e moʻuí ʻi hení ʻoku fiemālie lahi ange ia. ʻOku ʻi ai ʻo taʻetoeveiveiua ʻa e taimi lahi ange ki he akó mo e ngāue fakamalangá.”

Sandra: “ʻI he sio ki he malava ko ia ʻe he moʻoni ʻo e Tohitapú ʻo liliu ʻa e kakaí ʻo lelei angé ʻokú ne ʻomai ai kiate au ʻa e fakafiemālie lahi. Naʻá ku ako ʻi he taimi ʻe taha ʻa e Tohitapú mo Amada, ko e tokotaha taʻu 69 ʻoku ʻaʻana ʻa e kiʻi falekoloa meʻakai. Naʻá ne faʻa tānaki ʻe ia ʻa e vahe ʻe ua ʻo e vaí ki he vahe ʻe hongofulu kotoa pē ʻo e huʻakaú. Naʻá ne toe kākaaʻi ʻene kau fakataú ʻaki hono fakatau atu kiate kinautolu ʻa e huʻakau huʻi ko ení ʻi he fua siʻisiʻi ange ia mei he fua kakató. Ka ʻi he hili hono ako ʻa e kupu ʻi he kaveinga tokoni ‘ʻOku Iku ʻa e Faitotonú ki he Fiefia’ ʻi he vahe 13 ʻo e tohi ko e ʻIlo ʻA Ia ʻOku Taki Atu ki he Moʻui Taʻengatá, naʻe tuku leva ʻe Amada ʻa e ngaahi tōʻonga hala ko ení. He meʻa fakafiefia moʻoni ia ke sio ki heʻene papitaiso ʻi ha taimi hili iá!”

Karen: “Naʻe ʻikai haʻaku teitei fakafalala kia Sihova ʻo lahi pehē, pe ko haʻane ngāueʻaki au ʻo lahi pehē ʻo hangē ko ia kuó u maʻu hení. Ko hoku tuʻunga kaumeʻa mo Sihová kuo tupu ia ʻo loloto ange mo mālohi ange.”

Fēfē Koe?

ʻI he faai mai ʻo e ngaahi taʻú kuo laui afe ʻa e Kau Fakamoʻoni kuo nau hiki ke ngāue ʻi muli. Kuo nofo ʻa e niʻihi ʻi ha taʻu ʻe taha pe ua, ko e niʻihi ʻo taʻefakangatangata. ʻOku nau haʻu mo kinautolu ʻenau taukeí, matuʻotuʻa fakalaumālié, mo ʻenau ngaahi maʻuʻanga paʻangá, fakataha mo e taumuʻa ko hono fakalahi atu ʻa e ngaahi meʻa ʻo e Puleʻangá ki ha malaʻe muli. Kuo nau malava ke ngāue ʻi he ngaahi feituʻu naʻe ʻikai malava ʻe he kau malanga fakalotofonua ʻo e Puleʻangá ke ngāue aí koeʻuhi ko e tātātaha ha ngāue paʻanga aí. Kuo fakatau ʻe he tokolahi ʻa e ngaahi meʻalele ngāue-vaʻe-fā ke ʻosiki ʻa e feituʻu ʻoku ʻikai ala fai ha aʻu ki aí. Ko e niʻihi, ʻi heʻenau saiʻia ange ʻi he moʻui ʻi ha kolo lahí, kuo nau hoko ko ha tokoni mālohi ʻi he ngaahi fakatahaʻanga lalahi ko ia ʻoku tokosiʻi ai ʻa e kau mātuʻa ʻoku ala maʻú. Kae kehe, ko hono moʻoní, ʻoku nau fakamatematē kotoa kuo nau maʻu ʻo lahi ʻaupito ange ʻi he tuʻunga ko e ngaahi tāpuaki fakalaumālié ʻi he meʻa kuo nau foaki atú.

Te ke lava ke ʻinasi ʻi he monū ʻo e ngāué ʻi ha malaʻe muli? Kapau ʻoku fakaʻatā koe ʻe ho ngaahi tuʻungá, ko e hā ʻoku ʻikai te ke sivisiviʻi ai pe ʻe malava ke fai ha hiki pehē? Ko e sitepu ʻuluaki mo mahuʻingá ko e tohi ki he ʻōfisi vaʻa ʻo e Sōsaietí ʻi he fonua ʻokú ke fakakaukau ke ngāue aí. Ko e fakamatala pau ʻokú ke maʻú te ne tokoniʻi koe ke fakapapauʻi ho ngaahi faingamālie ko ia ke ʻai ia ke lavameʻá. Tānaki atu ki aí, ʻoku lahi ʻa e ngaahi fokotuʻu ʻaonga ʻe lava ke maʻu ʻi he kupu “ʻAlu Atu mei Ho Fonuá pea mei Ho Ngaahi Kāingá,” ʻi he īsiu ʻo e The Watchtower, ʻAokosi 15, 1988. ʻI he palani lelei mo e tāpuaki ʻa Sihová, mahalo te ke lava mo koe foki ke hokosia ʻa e fiefia ko ia ʻo e ngāue ʻi ha malaʻe mulí.

[Fakatātā ʻi he peesi 24]

KO TOM MO LINDA ʻI HA HALA MAMAʻO, ʻOKU HUʻU ATU KI HA KOLO ʻO E KAU ʻINITIA SUÁ

[Fakatātā ʻi he peesi 25]

ʻOKU NGĀUE ʻA E FAʻAHINGA TOKOLAHI ʻI QUITO, KO E KOLOMUʻA ʻO ʻEKUATOÁ

[Fakatātā ʻi he peesi 25]

KO MAKIKO ʻOKU MALANGA ʻI HE ʻOTU MOʻUNGA ANDES

[Fakatātā ʻi he peesi 26]

KO E FĀMILI HILBIG KUO NAU NGĀUE ʻI ʻEKUATOA ʻI HE TAʻU ʻE NIMA KUO HILÍ

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share