LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w00 9/1 p. 6-11
  • Tapua Atu ʻa e Fakakaukau Fakaeʻatamai ʻo Kalaisí

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Tapua Atu ʻa e Fakakaukau Fakaeʻatamai ʻo Kalaisí
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2000
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Ko ha Sīpinga ki he Fakakaukau Totonú
  • Ko Hono Fakatonutonu ʻa e Ngaahi Fakakaukau Halá
  • Ako mei he Niʻihi Kehé
  • Faʻifaʻitaki ki he Fakakaukau Lelei ʻa Kalaisí
  • Fakahāhā ha Fakakaukau Faʻa Tatali!
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2000
  • KO E ʻOFA ʻA KALAISÍ ʻOKÚ NE UEʻI KITAUTOLU KE TAU ʻOFA
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2009
  • Faʻifaʻitaki ki he Fakakaukau Fakaeʻatamai ʻa Sīsuú
    Ko ʻEtau Ngāue Fakafaifekau ʻo e Puleʻanga—2004
  • TAUHI ʻIATE KIMOUTOLU ʻA E FAKAKAUKAU FAKAEʻATAMAI ʻO KALAISÍ
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2009
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2000
w00 9/1 p. 6-11

Tapua Atu ʻa e Fakakaukau Fakaeʻatamai ʻo Kalaisí

“ʻOfa ke hanga ʻe he ʻOtua ʻokú ne tokonaki mai ʻa e kātakí mo e fiemālié ʻo ʻoatu kiate kimoutolu ke ʻi homou lotolotongá ʻa e fakakaukau fakaʻatamai tatau naʻe maʻu ʻe Kalaisi Sīsuú.”—LOMA 15:​5, NW.

1. ʻOku malava fēfē ke uesia ʻa e moʻui ʻa ha taha ʻi he fakakaukau pē ʻaʻaná?

ʻOKU ʻai ʻe he fakakaukaú ke ʻi ai ha fuʻu faikehekehe lahi ʻi he moʻuí. Ko ha fakakaukau taʻetokanga pe tōtōivi, ko ha fakakaukau pau pe taʻepau, ko ha fakakaukau fakafetau pe ngāue fakataha, ko ha fakakaukau lāunga pe houngaʻia ʻoku malava ke nau tākiekina mālohi ʻa e anga ʻo e feangai ʻa ha taha mo e ngaahi tuʻungá pea mo e anga ʻo e tali kiate ia ʻa e kakai kehé. ʻAki ha fakakaukau lelei, ʻoku malava ai ke te fiefia naʻa mo e ʻi he ngaahi tuʻunga faingataʻa ʻaupitó. Ki ha tokotaha ʻoku ʻi ai ha fakakaukau kovi, ʻoku ʻikai ha meʻa ia ʻe hā ngali totonu, naʻa mo e taimi—ʻi ha tuʻunga moʻoni—ʻoku lelei ai ʻa e moʻuí.

2. ʻOku anga-fēfē ʻa e ako ʻa ha taha ki he ngaahi fakakaukaú?

2 Ko e ngaahi fakakaukau—lelei pe koví—ʻoku malava ke ako ki ai. Ko hono moʻoní, kuo pau ke ako kinautolu. ʻI he lea ʻo kau ki ha kiʻi tama toki fāʻeleʻi, ʻoku pehē ʻe he Collier’s Encyclopedia: “Ko e ngaahi fakakaukau ʻe faai atu ʻo ne maʻú kuo pau ke ne maʻu mai ia pe ako ki ai, ʻo meimei hangē pē ko e pau ke ne maʻu mai pe ako ki ha lea pe ko ha pōtoʻi kehe.” ʻOku anga-fēfē ʻetau ako ki he ngaahi fakakaukaú? Neongo ʻoku lahi ʻa e ngaahi meʻa ʻoku tokoni ki aí, ʻoku mātuʻaki tākiekina lahi ʻa e ʻātakaí pea mo e feohí. ʻOku pehē ʻe he ʻenisaikolopētia naʻe lave ki ai ki muʻá: “ʻOku tau ako pe inumia, ʻo hangē ko hano mimisi mai, ʻa e ngaahi fakakaukau ʻa e faʻahinga ko ia ʻoku tau feohi vāofi mo iá.” ʻI he lauiafeʻi taʻu kuo maliu atú, naʻe leaʻaki ai ʻe he Tohitapú ha meʻa meimei tatau: “Ko ia ʻoku fafale ki he kau poto, te ne hoko ko e poto: ka ko ia ʻoku kaumeʻa mo e sesele ʻe hoko ko e lusa.”—Palovepi 13:20 (Lea Fakatātā, PM);1 Kolinito 15:33.

Ko ha Sīpinga ki he Fakakaukau Totonú

3. Ko hai naʻe faʻifaʻitakiʻanga lelei ʻi he fekauʻaki mo ʻene fakakaukaú, pea ʻe malava fēfē ke tau faʻifaʻitaki kiate ia?

3 Hangē pē ko ia ʻi he ngaahi meʻa kotoa pē, ʻoku toe pehē pē ʻi he meʻa fekauʻaki mo e fakakaukaú, naʻe fokotuʻu ai ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e sīpinga lelei tahá. Naʻá ne pehē: “Kuo u tuku hamou faʻifaʻitakiʻanga [“sīpinga,” NW], koeʻuhi ke mou fai foki, ʻo hange ko ʻeku fai kiate kimoutolu.” (Sione 13:15) Ke hangē ko Sīsuú, kuo pau ke tau ʻuluaki ako fekauʻaki mo ia.a ʻOku tau ako ki he moʻui ʻa Sīsuú ʻi he taumuʻa ke fai ʻa e meʻa naʻe fokotuʻu mai ʻe he ʻapositolo ko Pitá: “Ko e meʻa ia naʻe ui kimoutolu ki ai: he naʻe kataki mamahi ʻa Kalaisi foki koeʻuhi ko kimoutolu, ʻo ne tuku ha faʻifaʻitakiʻanga kiate kimoutolu, ke mou muimui ofi, ʻo topuvaʻe taha mo ia.” (1 Pita 2:21) Ko ʻetau taumuʻá ia ke tau hangē ko Sīsuú ʻi he lahi taha ʻe malavá. ʻOku kau ki ai ʻa hono fakatupulekina ʻa ʻene fakakaukau fakaeʻatamaí.

4, 5. Ko e hā ʻa e tafaʻaki ʻo e fakakaukau fakaeʻatamai ʻa Sīsuú ʻoku fakaeʻa mai ʻi he Loma 15:​1-3, pea ʻoku malava fēfē ke faʻifaʻitaki kiate ia ʻa e kau Kalisitiané?

4 Ko e hā ʻoku kau ʻi hono maʻu ʻa e fakakaukau fakaeʻatamai ʻo Kalaisi Sīsuú? ʻOku tokoniʻi kitautolu ʻe he vahe 15 ʻo e tohi ʻa Paula ki he kau Lomá ke tali ʻa e fehuʻi ko iá. ʻI he ʻuluaki ngaahi veesi ʻo e vahe ko ʻení, ʻoku lave ai ʻa Paula ki ha ʻulungaanga tuʻu-ki-muʻa ʻo Sīsū ʻi heʻene pehē: “Koia ko kitautolu oku malohi oku totonu ke tau kataki ae gaahi vaivai oe vaivai, bea oua naa fakafiemalie kiate kitautolu be. Ke tau taki taha fakafiemalie kotoabe ki hono kaugaabi, ke lelei ai mo laga hake ai ia. He nae ikai fakafiemalie a Kalaisi eia; kae hage koia kuo tohi, Koe gaahi manuki anautolu nae manukiʻi koe, nae to kiate au.”—Loma 15:​1-3, PM.

5 ʻI he faʻifaʻitaki ki he fakakaukau ʻa Sīsuú, ʻoku fakalototoʻaʻi ai ʻa e kau Kalisitiané ke nau mateuteu ke ngāue ki he ngaahi fiemaʻu ʻa e niʻihi kehé ʻi he anga-fakatōkilalo kae ʻikai ko e fiemaʻu ke fakafiemālieʻi pē kinautolu. Ko e moʻoni, ko e loto-lelei anga-fakatōkilalo pehē ke ngāue maʻá e niʻihi kehé ko ha ʻulungaanga ia ʻo e faʻahinga “oku malohi.” Ko Sīsū, ʻa ia naʻá ne mālohi fakalaumālie ange ʻi ha toe tangata pē kuo moʻui mai, naʻá ne pehē fekauʻaki mo ia tonu: “Ko e Fanautama ʻa Tangata naʻe ʻikai te ne haʻu ke maʻu sevaniti, ka ke sevaniti pe ʻe ia, pea ke tuku ʻene moʻui ke huhuʻiʻaki ha tokolahi, heʻene fetongi kinautolu.” (Mātiu 20:28) ʻI he tuʻunga ko e kau Kalisitiané, ʻoku pehē ʻetau loto ke kakapa atu ke ngāue maʻá e niʻihi kehé, ʻo kau ai ʻa e kau “vaivai.”

6. ʻI he founga fē ʻoku malava ke tau faʻifaʻitaki ai ki he tali ʻa Sīsū ki he fakafepakí mo e manukí?

6 Ko e toe ʻulungaanga lelei ʻe taha naʻe fakahāhaaʻi ʻe Sīsuú ko e sīpinga ʻo e fakakaukau mo e ngāue naʻe lelei maʻu peé. Naʻe ʻikai ʻaupito te ne fakaʻatā ʻa e fakakaukau hala ʻa e niʻihi kehé ke nau tākiekina ʻa ʻene fakakaukau lelei ʻaʻana ki hono tauhi ʻa e ʻOtuá; pea ʻoku ʻikai totonu ke tau fai pehē. ʻI hono manukiʻi mo fakatangaʻi koeʻuhi ko ʻene lotu anga-tonu ki he ʻOtuá, naʻe kātekina anga-kātaki pē ʻe Sīsū ʻo ʻikai ha lāunga. Naʻá ne ʻilo ko e fakafepaki mei ha māmani taʻetui mo taʻemaaʻusiá ʻoku malava ke ʻamanekina ia ʻe he faʻahinga ʻoku nau feinga ke fakafiemālieʻi honau kaungāʻapí “ke lelei ai mo laga hake ai ia.”

7. Naʻe anga-fēfē hono fakahāhā ʻe Sīsū ʻa e anga-kātakí, pea ko e hā ʻoku totonu ai ke tau fai ʻa e meʻa tatau?

7 Naʻe fakahāhaaʻi ʻe Sīsū ha fakakaukau totonu ʻi he ngaahi founga kehe. Naʻe ʻikai ʻaupito te ne fakahāhaaʻi ha taʻefaʻakātaki kia Sihova ka naʻe tatali anga-kātaki ki hono fakahoko ʻo ʻEne ngaahi taumuʻá. (Sāme 110:1; Mātiu 24:36; Ngāue 2:​32-36; Hepelu 10:​12, 13) ʻIkai ngata aí, naʻe ʻikai ke hoko ʻa Sīsū ʻo taʻefaʻakātaki ki hono kau muimuí. Naʻá ne tala ange kiate kinautolu: “Mou ako iate au”; koeʻuhi naʻá ne “agavaivai,” naʻe fakatupu langa hake mo fakaivifoʻou ʻa ʻene fakahinohinó. Pea koeʻuhi naʻá ne “agamalu,” naʻe ʻikai ʻaupito te ne tālalākulaku pe ʻafungi. (Mātiu 11:​29, PM) ʻOku fakalototoʻaʻi kitautolu ʻe Paula ke tau faʻifaʻitaki ki he ongo tafaʻaki ko ʻeni ʻo e fakakaukau ʻa Sīsuú ʻi heʻene pehē: “Tauhi ʻa e fakakaukau fakaeʻatamai ko ʻení ʻiate kimoutolu ʻa ia naʻe ʻia Kalaisi Sīsū foki, neongo naʻá ne ʻi ai ʻi he anga ʻo e ʻOtuá, naʻe ʻikai haʻane fakakaukau ke faʻaoa mai, ʻa ia ko e pehē, ʻoku totonu ke ne tatau mo e ʻOtuá. ʻIkai, ka naʻá ne fakamasivesivaʻi ʻa ia tonu peá ne ʻai ʻa e anga ʻo ha tamaioʻeiki peá ne hoko mai ʻi he tatau ʻo e tangatá.”—Filipai 2:​5-7, NW.

8, 9. (a) Ko e hā kuo pau ai ke tau ngāue ke fakatupulekina ha fakakaukau taʻesiokitá? (e) Ko e hā ʻoku totonu ai ke ʻoua te tau loto-siʻi kapau ʻoku ʻikai malava ke tau muimui haohaoa ʻi he sīpinga naʻe tuku mai ʻe Sīsuú, pea naʻe anga-fēfē ʻa e hoko ʻa Paula ko ha faʻifaʻitakiʻanga lelei ʻi he fekauʻaki mo e meʻá ni?

8 ʻOku faingofua ke pehē ʻoku tau loto ke ngāue maʻá e niʻihi kehé pea ʻoku tau loto ke fakamuʻomuʻa ʻenau ngaahi fiemaʻú ʻa kinautolu ʻi haʻatautolú tonu. Ka ko hano sivisiviʻi faitotonu ʻo ʻetau fakakaukau fakaeʻatamaí te ne fakahaaʻi nai ʻe ia ʻoku ʻikai ʻaupito ke hehema kakato pehē hotau lotó. Ko e hā ʻoku ʻikai aí? ʻUluakí, koeʻuhi kuo tau maʻu tukufakaholo mai ʻa e ngaahi fasi-ʻa-anga siokita meia ʻĀtama mo ʻIvi; uá, koeʻuhi ʻoku tau moʻui ʻi ha māmani ʻokú ne pouaki ʻa e siokitá. (Efeso 4:​17, 18) Ke fakatupulekina ha fakakaukau taʻesiokita, ʻoku faʻa ʻuhingá ia ke fakatupulekina ha sīpinga ʻo e fakakaukau ʻoku kehe ʻaupito mei hotau natula taʻehaoahaoa naʻa tau tupu mai mo iá. ʻOku fiemaʻu ki ai ʻa e loto-ʻalovili mo e feinga.

9 Ko ʻetau taʻehaohaoa tekeutuá, ʻoku mātuʻaki kehe ʻaupito ia mei he sīpinga haohaoa naʻe tuku mai ʻe Sīsū kiate kitautolú, ʻo fakatupunga nai ai kitautolu ʻi he taimi ʻe niʻihi ke tau loto-siʻi. ʻOku tau veiveiua nai pe ʻe malava ke tau maʻu ʻa e fakakaukau fakaeʻatamai tatau naʻe maʻu ʻe Sīsuú. Kae fakatokangaʻi ʻa e ngaahi lea fakalototoʻa ʻa Paulá: “Kuo u ʻilo, ko e meʻa kiate au, ʻa ia ko e pehe ki hoku kakano, ʻoku ʻikai ke fale ai ha lelei ʻe taha: he ʻoku tolotui mai ʻa e fie fai lelei, ka ko hono fai, ʻoku ʻikai. ʻIo, ko e lelei ʻoku ou fie fai ʻoku ʻikai te u fai; kaekehe, ko e kovi, ʻa ia ʻoku ʻikai te u fie fai, ko ia ia ʻoku ou feia. Seuke, ʻoku te kaungā-malieʻia mo e lao ʻa e ʻOtua, ʻa hoto tangata-ʻi-loto; ka ʻoku ha kiate au ha lao kehe ʻoku nofo i hoku ngaahi kupu, ʻo fai tau mo e lao ʻo hoku loto, mo takipopula au ki he lao angahalaʻia ʻoku nofo ʻi hoku ngaahi kupu.” (Loma 7:​18, 19, 22, 23) Ko e moʻoni, naʻe hanga ʻe he taʻehaohaoa ʻa Paulá ʻo toutou taʻofi ia mei hono fakahoko ʻa e finangalo ʻo e ʻOtuá ʻo hangē ko ia naʻá ne loto ki aí, ka ko ʻene fakakaukaú—ʻa e founga naʻá ne fakakaukau mo ongoʻi ai fekauʻaki mo Sihova mo ʻEne laó—naʻe alafaʻifaʻitakiʻanga. ʻOku malava ke pehē pē mo haʻatautolú.

Ko Hono Fakatonutonu ʻa e Ngaahi Fakakaukau Halá

10. Ko e hā ʻa e fakakaukau fakaeʻatamai naʻe fakalototoʻaʻi ʻe Paula ʻa e kau Filipaí ke nau fakatupulekiná?

10 ʻOku malava ʻo fiemaʻu ki ha niʻihi ke fakatonutonu ha fakakaukau hala? ʻIo. Naʻe hā mahino ʻa e moʻoni ʻa e meʻá ni ʻi he niʻihi ʻo e kau Kalisitiane ʻi he ʻuluaki senitulí. ʻI heʻene tohi ki he kau Filipaí, naʻe lea ai ʻa Paula ʻo fekauʻaki mo hono maʻu ʻa e fakakaukau totonú. Naʻá ne tohi: “Talaʻehai ko ʻeku pehe kuo u maʻu ni [ʻa e moʻui fakahēvani fakafou ʻi he toetuʻu muʻomuʻá], pe kuo ʻosi hoku fakahaohaoa; ka ʻoku ou tuli atu pe, heiʻilo te u ala ki he meʻa ko ia naʻe ala ai ʻa Kalaisi kiate au. Kainga, ʻoku ʻikai te u lau au kuo u maʻu: ka ko e meʻa pe taha ʻoku ou fai; ʻoku ou fakangalongaloʻi ʻa e ngaahi meʻa kuo tuku ki mui, kau kakapa atu ki he ngaahi meʻa mei muʻa: ʻou tuli atu pe ki he ngataʻanga, ke maʻu ʻa e pale ʻo hoto ui mei ʻolunga naʻe fai ʻe he ʻOtua ʻia Kalaisi Sisu. Ko ia ʻilonga kitaua ʻoku haohaoa ke pehe [“ʻi he fakakaukau fakaeʻatamai ko ʻení,” NW].”—Filipai 3:​12-15.

11, 12. ʻI he ngaahi founga fē ʻoku fakahā mai ai ʻe Sihova ha fakakaukau fakaeʻatamai totonu kiate kitautolú?

11 ʻOku fakahaaʻi ʻe he ngaahi lea ʻa Paulá, ko ha taha pē kuo hoko ko ha Kalisitiane, ʻoku ʻikai te ne ongoʻi ʻa e fiemaʻu ke fai ha fakalakalaká ʻokú ne maʻu ha fakakaukau hala. Kuo ʻikai te ne malava ke ohi ʻa e fakakaukau fakaʻeatamai ʻa Kalaisí. (Hepelu 4:11; 2 Pita 1:10; 3:14) ʻOku ʻikai toe felave ha meʻa ia ʻi he tuʻunga ʻo ha tokotaha pehē? ʻIkai ʻaupito. ʻOku malava ʻe he ʻOtuá ke ne liliu ʻetau fakakaukaú kapau ʻoku tau mātuʻaki loto ki ai. ʻOku hoko atu ʻa e lea ʻa Paulá: “Kapau ʻoku mou hehema fakaeʻatamai kehe ʻi ha faʻahinga tafaʻaki, ʻe fakahā atu ʻe he ʻOtuá ʻa e fakakaukau ʻi ʻolungá kiate kimoutolu.”—Filipai 3:​15, NW.

12 Kae kehe, kapau ʻoku tau fakaʻamu ke fakahā mai ʻe Sihova kiate kitautolu ʻa e fakakaukau totonú, kuo pau ke tau fai ʻetau tafaʻakí. Ko hono ako faʻa lotu ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá fakataha mo e tokoni ʻa e ngaahi tohi faka-Kalisitiane ʻoku tokonaki mai ʻe he “tamaioeiki agatonu mo boto” te ne fakaivia ʻa e faʻahinga ʻoku ‘hehema fakaeʻatamai kehé’ ke nau fakatupulekina ha fakakaukau totonu. (Mātiu 24:​45, PM) Ko e kau mātuʻa Kalisitiané, ʻoku fakanofo ʻe he laumālie māʻoniʻoní ke nau “tauhi ʻa e [fakatahaʻanga] ʻo e ʻOtua,” te nau fiefia ke ʻoatu ha poupou. (Ngāue 20:28) He houngaʻia lahi ē ka ko kitautolu ʻi hono fakakaukauʻi mai ʻe Sihova ʻetau ngaahi taʻehaohaoá peá ne ʻomai anga-ʻofa kiate kitautolu ha tokoni! Tau tali ia.

Ako mei he Niʻihi Kehé

13. Ko e hā ʻoku tau ako ʻo fekauʻaki mo ha fakakaukau totonu mei he fakamatala ʻa e Tohitapú fekauʻaki mo Siopé?

13 ʻI he Loma vahe 15, ʻoku fakahaaʻi ai ʻe Paula ko e fakalaulauloto ki he ngaahi faʻifaʻitakiʻanga ʻi he hisitōliá ʻoku malava ke ne tokoniʻi kitautolu ke tau fakatonutonu ʻetau fakakaukaú. ʻOkú ne tohi: “Koe gaahi mea kotoabe nae tohi i muʻa, nae tohi ko ho tau akonaki, koeuhi koe mea i he faa kataki moe fakafiemalie oe gaahi tohi, ke tau maʻu ai ae amanaki lelei.” (Loma 15:​4, PM) Ko e niʻihi ʻo e kau sevāniti anga-tonu ʻa Sihova ʻi he ngaahi taimi ʻi he kuohilí naʻe fiemaʻu ke nau fakatonutonu ʻa e ngaahi tafaʻaki pau ʻo ʻenau fakakaukaú. Ko e fakatātaá, ʻi he tuʻunga fakalūkufuá, naʻe maʻu ʻe Siope ha fakakaukau lelei. Naʻe ʻikai ʻaupito te ne lau ha kovi kia Sihova, pea naʻe ʻikai ʻaupito te ne fakaʻatā ʻa e faingataʻá ke ne ueʻi ʻa ʻene loto-falala ki he ʻOtuá. (Siope 1:​8, 21, 22) Kae kehe, naʻá ne hehema ke fakatonuhiaʻi ia. Naʻe tākiekina ʻe Sihova ʻa ʻIlaiū ke ne tokoniʻi ʻa Siope ke fakatonutonu ʻa e hehema ko ʻení. ʻI he ʻikai ke ongoʻi fieʻeikí, naʻe tali anga-fakatōkilalo ʻe Siope ʻa e fiemaʻu ki ha liliu ʻi he fakakaukaú pea naʻá ne mateuteu ke kamata fai ia.—Siope 42:​1-6.

14. ʻE malava fēfē ke tau hangē ko Siopé kapau ʻe akonakiʻi kitautolu fekauʻaki mo ʻetau fakakaukaú?

14 Te tau tali ʻo hangē ko ia naʻe fai ʻe Siopé kapau ʻe tala anga-ʻofa mai ʻe ha kaungā Kalisitiane kiate kitautolu naʻe hā meiate kitautolu ha fakakaukau hala? Ke hangē ko Siopé, ʻofa ke ʻoua ʻaupito te tau “tuku ha kovi ki he ʻOtua.” (Siope 1:22) Kapau ʻoku tau faingataʻaʻia taʻetotonu, ʻofa ke ʻoua ʻaupito naʻa tau lāunga pe tukuakiʻi ʻa Sihova ki heʻetau ngaahi faingataʻaʻiá. ʻOfa ke tau fakaʻehiʻehi mei he feinga ke fakatonuhiaʻi kitautolú, ʻo manatuʻi ʻoku tatau ai pē pe ko e hā nai hotau ngaahi monū ʻi he ngāue ʻa Sihová, ʻoku tau kei hoko ko e “kau tamaioʻeiki taeʻaonga ai pē.”—Luke 17:10.

15. (a) Ko e hā ʻa e fakakaukau hala naʻe fakahāhā ʻe he niʻihi ʻo e kau muimui ʻo Sīsuú? (e) Naʻe anga-fēfē hono fakahāhā ʻe Pita ha fakakaukau leleí?

15 ʻI he lolotonga ʻa e ʻuluaki senitulí, ko e niʻihi naʻa nau fanongo kia Sīsuú naʻa nau fakahāhaaʻi ha fakakaukau taʻetotonu. ʻI he taimi ʻe taha, naʻe leaʻaki ai ʻe Sīsū ha meʻa naʻe faingataʻa ke mahinoʻi. ʻI he tali ki aí, “ʻi he fanongo ki ai ha tokolahi ʻo ʻene kau ako, naʻa nau pehē, Ko e lea fefeka ʻeni; ko hai ʻe kataki ke fanongo kiate ia?” Ko e faʻahinga naʻa nau lea peheé ʻoku hā mahino naʻa nau maʻu ha fakakaukau hala. Pea naʻe taki atu kinautolu ʻe heʻenau fakakaukau halá ke tuku ʻenau fanongo kia Sīsuú. ʻOku pehē ʻe he fakamatalá: “Pea ʻi he meʻa ko ia naʻe foki ha tokolahi o ʻene kau ako, ʻo ʻikai te nau kei ō fano mo ia.” Naʻe maʻu ʻe he tokotaha kotoa ha fakakaukau hala? ʻIkai. ʻOku hoko atu ʻa e fakamatalá: “Ko ia naʻe pehē ai ʻe Sisū ki he kau Hongofulu ma ua, Ka ʻe ʻikai te mou fie ō mo kimoutolu, ʻo? Pea tali ki ai ʻe Saimone Pita, ʻEiki, te mau ʻalu kia hai?” Ko hono moʻoní, naʻe toe tali pē ʻe Pita ʻene fehuʻi ʻaʻaná: “ʻOku ʻiate koe ʻa e ngaahi lea ʻo e moʻui taʻengata.” (Sione 6:​60, 66-68) Ko ha fakakaukau lelei lahi ē! ʻI he fetaulaki mo e ngaahi fakamatala pe ngaahi fakaleleiʻi ʻo e mahino fekauʻaki mo e ngaahi Konga Tohitapú ʻa ia ʻoku tau ʻuluaki vakai nai ki ai ʻoku faingataʻa ke tau talí, ʻikai ʻe lelei ke fakahāhā ʻa e fakakaukau naʻe fakahāhaaʻi ʻe Pitá? He fakasesele ē ko hano taʻofi ʻa hono tauhi ʻa Sihová pe ko e lea ʻi ha founga ʻo kehe ʻaupito ia mei he “anga [“sīpinga,” NW] . . . ʻo e ngaahi lea moʻui” koeʻuhí pē ko ha ngaahi meʻa ʻoku ʻuluaki faingataʻa ke mahinoʻi!—2 Timote 1:13.

16. Ko e hā ʻa e fakakaukau fakaʻohovale naʻe fakahāhaaʻi ʻe he kau taki lotu Siu ʻo e taimi ʻo Sīsuú?

16 Naʻe ʻikai lava ke fakahāhā ʻe he kau taki lotu Siu ʻo e ʻuluaki senitulí ʻa e fakakaukau fakaeʻatamai naʻe maʻu ʻe Sīsuú. Ko ʻenau fakapapau loto-ʻalovili ke ʻoua ʻe fanongo kia Sīsuú naʻe fakahāhaaʻi ia ʻi he taimi naʻá ne fokotuʻu hake ai ʻa Lasalosi mei he maté. Ki ha taha pē ʻokú ne maʻu ha fakakaukau totonu, ne mei hoko ʻa e mana ia ko iá ko ha fakamoʻoni fakaʻaufuli kiate ia ko Sīsuú naʻe fekauʻi mai mei he ʻOtuá. Kae kehe, ʻoku tau lau: “Ko ia naʻe hanga ai ʻa e houʻeiki taulaʻeiki mo e kau Falesi, ʻo nau fai ha fakataha, ʻo nau pehē, Ko e ha muʻa ʻoku tau fai? he ko e tangata ni ko e meʻa ngei ʻene fai mana. Kapau te tau tuku ia ke fai pehē ai pē, ʻe tui pikitai kiate ia ʻa e kakai kotoa pē, pea ʻe haʻu ʻa e kau Loma, ʻo ʻave hotau fonua mo hotau puleʻanga fakatouʻosi.” Ko ʻenau fakaleleiʻangá? “Hili ʻa e ʻaho ko ia naʻa nau puleakiʻi hano tamateʻi.” Tuku kehe ʻa e faʻufaʻu ke tāmateʻi ʻa Sīsuú, naʻa nau fokotuʻutuʻu ke fakaʻauha ʻa e fakamoʻoni moʻui ʻo ʻene hoko ko ha tokotaha ngāue maná. “Ka ka puleakiʻi ʻe he houʻeiki taulaʻeiki ke tamateʻi mo Lasalosi foki.” (Sione 11:​47, 48, 53; 12:​9-11) He toki meʻa taʻefaituʻunga moʻoni ē kapau te tau pusiakiʻi mai ha faʻahinga fakakaukau meimei tatau pea hoko ʻo ʻita pe loto-mamahi ʻi he ngaahi meʻa ʻa ia ʻoku totonu ke tau fiefia moʻoni ai! ʻIo, pea ko e toki meʻa fakatuʻutāmaki lahi ē!

Faʻifaʻitaki ki he Fakakaukau Lelei ʻa Kalaisí

17. (a)  ʻI he malumalu ʻo e ngaahi tuʻunga fē naʻe fakahāhā ai ʻe Taniela ha fakakaukau taʻemanavaheé? (e) Naʻe anga-fēfē hono fakahāhā ʻe Sīsū ʻa ʻene loto-toʻá?

17 ʻOku tauhi maʻu ʻe he kau sevāniti ʻa Sihová ha fakakaukau pau. ʻI hono faʻufaʻu fakafufū ʻe he ngaahi fili ʻo Tanielá ke fakangofua ha lao ki hono tapui ʻa hono fai ha hū ki ha ʻotua pe tangata tuku kehe ki he tuʻí ʻi he ʻaho ʻe 30, naʻe ʻilo ʻe Taniela ʻe maumauʻi ʻe he meʻá ni ʻa hono vahaʻangatae mo Sihova ko e ʻOtuá. Te ne fakaʻehiʻehi mei he lotu ki he ʻOtuá ʻi he ʻaho ʻe 30? ʻIkai, naʻá ne hokohoko atu ʻa e taʻemanavahē ʻi he lotu kia Sihová ʻo tuʻo tolu he ʻaho, ʻo hangē pē ko ia naʻá ne angaʻakí. (Taniela 6:​6-17) Naʻe pehē pē ʻa e fakafisi ʻa Sīsū ke hoko ʻo fakalotosiʻiʻi ia ʻe hono ngaahi filí. ʻI he ʻaho Sāpate ʻe taha, naʻá ne fetaulaki ai mo ha tangata naʻe nima mate. Naʻe ʻiloʻi ʻe Sīsū ʻe ʻikai ke lelei ki he kau Siu tokolahi naʻe ʻi aí kapau te ne fakamoʻui ha taha ʻi he Sāpaté. Naʻá ne kole fakahangatonu kiate kinautolu ke nau fakahā mai honau lotó ʻi he meʻá ni. ʻI heʻenau fakafisí, naʻe hoko atu ʻa Sīsū ia ʻo ne fakamoʻui ʻa e tangatá. (Maake 3:​1-6) Naʻe ʻikai ʻaupito ke momou ʻa Sīsū mei hono fakahoko hono ngafá ʻi heʻene ongoʻi ko e meʻa totonú ia.

18. Ko e hā ʻoku fakafepakiʻi ai ʻe he niʻihi ʻa kitautolú, ka ʻoku totonu ke fēfē ʻetau tali ki heʻenau fakakaukau ʻoku ʻikai ke leleí?

18 ʻOku lāuʻilo ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihova ʻi he ʻaho ní ko kinautolu foki kuo pau ke ʻoua ʻaupito naʻa fakalotosiʻiʻi ʻe he tali ʻikai lelei ʻa e kau fakafepakí. He ka pehē, ʻe ʻikai te nau fakahāhā ai ʻa e fakakaukau fakaeʻatamai ʻa Sīsuú. ʻOku fakafepakiʻi ʻe he tokolahi ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová, ʻoku fai ʻe he niʻihi koeʻuhi ko e ʻikai te nau ʻilo ki he ngaahi moʻoniʻi meʻá pea ko e niʻihi koeʻuhi ko ʻenau fehiʻa ʻi he Kau Fakamoʻoní pe ko ʻenau pōpoakí. Kae ʻoua ʻaupito naʻa tau fakaʻatā ʻenau fakakaukau taʻefakakaumeʻá ke ne uesia ʻetau fakakaukau leleí. ʻOku ʻikai ʻaupito totonu ke tau fakaʻatā ʻa e niʻihi kehé ke nau puleʻi ʻa e founga ʻoku tau lotu aí.

19. ʻOku malava fēfē ke tau fakahāhā ha fakakaukau fakaeʻatamai hangē ko ia naʻe ʻia Sīsū Kalaisí?

19 Naʻe fakahāhaaʻi maʻu pē ʻe Sīsū ha fakakaukau fakaeʻatamai lelei ki hono kau muimuí pea ki he ngaahi fokotuʻutuʻu ʻa e ʻOtuá, neongo ʻa e faingataʻa ko ia ke fai peheé. (Mātiu 23:​2, 3) ʻOku totonu ke tau faʻifaʻitaki ki heʻene faʻifaʻitakiʻangá. Ko hono moʻoní, ko hotau fanga tokouá ʻoku nau taʻehaohaoa, ka ʻoku tau pehē pē mo kitautolu. Pea ko fē ʻoku malava ke tau maʻu ai ha ngaahi takanga lelei ange mo e ngaahi kaumeʻa mateaki moʻoni ʻo laka ange ia ʻi heʻetau fetokouaʻaki ʻi māmani lahí? Kuo teʻeki ai ke ʻomai ʻe Sihova kiate kitautolu ha mahino kakato ki heʻene Folofola tohí, ka ko e hā ha kulupu lotu ʻoku toe lahi ange ai ʻene mahinó? ʻAi ke tau tauhi maʻu pē ʻa e fakakaukau fakaeʻatamai totonú, ʻa e fakakaukau fakaeʻatamai naʻe maʻu ʻe Sīsū Kalaisí. ʻI he lotolotonga ʻo e ngaahi meʻa kehé, ʻoku kau ʻi he meʻá ni ʻa hono ʻilo ʻa e founga ke tatali ai kia Sihová, ʻo hangē ko ia te tau lāulea ki ai ʻi he kupu hoko maí.

[Fakamatala ʻi lalo]

a Ko e tohi Ko e Moʻungaʻi Tangata Lahi Taha Kuo Moʻui Maí, naʻe pulusi ʻe he Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc., ʻoku lāulea ki he moʻui pea mo e ngāue fakafaifekau ʻa Sīsuú.

ʻE Lava Ke Ke Fakamatalaʻi?

• ʻOku anga-fēfē hono uesia ʻe heʻetau fakakaukaú ʻa ʻetau moʻuí?

• Fakamatalaʻi ʻa e fakakaukau fakaeʻatamai ʻa Sīsū Kalaisí.

• Ko e hā ʻoku malava ke tau ako mei he fakakaukau ʻa Siopé?

• Ko e hā ʻa e fakakaukau totonu ke maʻu ʻi he fehangahangai mo e fakafepakí?

[Fakatātā ʻi he peesi 7]

Ko ha Kalisitiane ʻoku fakakaukau totonú ʻokú ne kakapa atu ke tokoniʻi ʻa e niʻihi kehé

[Fakatātā ʻi he peesi 9]

Ko hono ako faʻa lotu ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá ʻe tokoniʻi ai kitautolu ke tau ohi ʻa e fakakaukau fakaeʻatamai ʻa Kalaisí

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share