LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w01 1/15 p. 17-21
  • Hanganaki Laka Fakataha mo e Kautaha ʻa Sihová

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Hanganaki Laka Fakataha mo e Kautaha ʻa Sihová
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2001
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Ngaʻunu Maʻu Pē ki Muʻa
  • Houngaʻia ki he Fakamaama Fakalaumālié
  • Ngaʻunu ki Muʻa ʻi Heʻetau Ngāue Fakafaifekaú
  • Ngaʻunu ki Muʻa Fakataha mo e Ngaahi Fakatonutonu Fakaekautahá
  • Tuʻunga-Taki Longomoʻui ʻa Sīsuú
  • Hanganaki Laka Fakataha!
  • ʻAʻeva ʻi he Hala ʻo e Maama Fakautuutu
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2006
  • Kautaha Hāmai ʻa e ʻOtuá
    Te Ke Malava ʻo Moʻui Taʻengata he Palataisi ʻi he Māmaní
  • ʻOkú Ke Ngaʻunu ki Muʻa Fakataha mo e Kautaha ʻa Sihová?
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2014
  • Hanganaki Malu ʻi he Hoko ko e Konga ʻo e Kautaha ʻa e ʻOtuá
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1998
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2001
w01 1/15 p. 17-21

Hanganaki Laka Fakataha mo e Kautaha ʻa Sihová

“Ko e ʻOtua ʻoku aʻana ʻa e fakamelino . . . ʻofa ke fakakakato kimoutolu ʻe he ʻEne ʻAfio ʻi he meʻa lelei fulipe ke mou ʻosiki hono finangalo.”—HEPELU 13:​20, 21.

1. Ko e hā ʻa e tokolahi ʻo e māmaní, pea ʻoku toko fiha ʻa e lau ʻo e kau mēmipa ʻo e ngaahi lotu ʻe niʻihi?

ʻI HE taʻu 1999, naʻe aʻu ai ʻa e tokolahi ʻo e māmaní ki he toko ono pilioná! ʻOku fakahaaʻi ʻe he The World Almanac ʻoku ʻi he fika ko ʻení ʻa e kau Mosilemi ʻe toko 1,165,000,000 nai; toko 1,030,000,000 ko e kau Katolika Loma; toko 762,000,000 ko e kau Hinitū; toko 354,000,000 ko e kau Puta; toko 316,000,000 ko e kau Palotisani; pea ko e toko 214,000,000 ko e kau ʻOfotokisī.

2. Ko e hā ʻoku malava ke leaʻaki ʻo fekauʻaki mo e tuʻunga fakalotu ʻoku ʻi ai ʻi he ʻaho ní?

2 ʻI he vakai atu ki he māvahevahe mo e puputuʻu fakalotu ʻoku hoko ʻi he ʻaho ní, ʻoku malava ʻa e ngaahi laui miliona kotoa ko ʻení ke ngāue ʻo fehoanaki mo e finangalo ʻo e ʻOtuá? ʻIkai, “he ko e ʻOtua ʻoku ʻikai ko e fakatupu maveuveu, ka ko e fakatupu melino.” (1 Kolinito 14:33) ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, fēfē ʻa e fetokouaʻaki fakavahaʻapuleʻanga ʻa e kau sevāniti ʻa Sihová? (1 Pita 2:17) ʻOku fakamoʻoniʻi ʻe ha fakatotolo fakalelei ‘ko e ʻOtua ʻoku aʻana ʻa e fakamelinó ʻokú ne fakakakato kinautolu ʻi he meʻa lelei fulipe ke nau ʻosiki hono finangaló.’—Hepelu 13:​20, 21.

3. Ko e hā naʻe hoko ʻi Selusalema ʻi he Penitekosi ʻo e 33 T.S., pea ko e hā hono ʻuhingá?

3 Ko hono moʻoní, ko e tokolahi ʻo e faʻahinga ʻoku feohi mo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻoku ʻikai ko ha makatuʻunga ia ki hono fakapapauʻi pe ʻoku nau maʻu ʻa e hōifua fakaʻotuá; pea ʻoku ʻikai maongo ki he ʻOtuá ia ʻa e ngaahi fika ʻoku fakautuutú. Naʻe ʻikai te ne fili ʻe ia ʻa e kau ʻIsilelí koeʻuhi ko kinautolu naʻa nau “toko lahi” ʻi he ngaahi kakaí. Ko hono moʻoní, ko kinautolu ia naʻe “siʻi” ʻiate kinautolú. (Teutalonome 7:7) Ka koeʻuhi naʻe fakamoʻoniʻi ʻa e taʻefaitōnunga ʻa ʻIsilelí, ʻi he Penitekosi ʻo e 33 T.S., naʻe hiki ai ʻe Sihova ʻene hōifuá ki he fakatahaʻanga foʻou naʻe faʻuʻaki ʻa e kau muimui ʻo Sīsū Kalaisí. Naʻe pani kinautolu ʻaki ʻa e laumālie māʻoniʻoni ʻo Sihová pea nau ʻalu atu faivelenga ʻo talaki ʻa e moʻoni fekauʻaki mo e ʻOtuá pea mo Kalaisi ki he niʻihi kehé.—Ngāue 2:​41, 42.

Ngaʻunu Maʻu Pē ki Muʻa

4. Ko e hā te ke pehē ai naʻe ngaʻunu maʻu pē ki muʻa ʻa e muʻaki fakatahaʻanga Kalisitiané?

4 ʻI he ʻuluaki senitulí, naʻe ngaʻunu maʻu pē ki muʻa ʻa e fakatahaʻanga Kalisitiané, ʻo fakaava ai ʻa e ngaahi vāhenga-ngāue foʻou, ko hono ngaohi ʻo e kau ākongá, pea maʻu ʻa e mahino lahi ange ki he ngaahi taumuʻa ʻa e ʻOtuá. Naʻe hanganaki laka fakataha ʻa e muʻaki kau Kalisitiané mo e fakamaama fakalaumālie naʻe tokonaki ʻo fakafou mai ʻi he ngaahi tohi fakamānavaʻi fakaʻotuá. ʻI hono ueʻi ʻe he ngaahi ʻaʻahi mei he kau ʻapositoló mo e niʻihi kehé, naʻa nau lavaʻi ai ʻenau ngāue fakafaifekaú. ʻOku fakamoʻoniʻi lelei ʻeni ʻi he ngaahi Konga Tohitapu Faka-Kalisi Kalisitiané.​—Ngāue 10:​21, 22; 13:​46, 47; 2 Timote 1:​13; 4:5; Hepelu 6:​1-3; 2 Pita 3:​17, 18.

5. Ko e hā ʻoku fakalakalaka ai ʻa e kautaha ʻa e ʻOtuá ʻi he ʻaho ní, pea ko e hā ʻoku totonu ai ke tau hanganaki laka fakataha mo iá?

5 ʻI he hangē ko e muʻaki kau Kalisitiané, kuo tupu hake ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihova ʻi he lolotonga ní mei he ngaahi kamataʻanga siʻisiʻi. (Sakalaia 4:​8-10) Talu mei he konga ki mui ʻo e senituli hono 19, kuo ʻi ai ʻa e fakamoʻoni mahino ko e laumālie ʻo e ʻOtuá ʻoku ʻi heʻene kautahá. Koeʻuhi kuo tau falala, ʻo ʻikai ʻi he mālohi ʻo e tangatá, ka ʻi he tataki ʻa e laumālie māʻoniʻoní, kuo tau hokohoko laka ki muʻa ai ʻi heʻetau mahino fekauʻaki mo e ngaahi Konga Tohitapú pea ʻi hono fai ʻa e finangalo ʻo e ʻOtuá. (Sakalaia 4:6) ʻOku tau lolotonga ʻi he “kuonga fakamui” ʻeni, ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ke tau hanganaki laka fakataha mo e kautaha fakalakalaka ʻa Sihová. (2 Timote 3:​1-5) ʻOku fakaivia kitautolu ʻe he fai peheé ke tauhi ke moʻui ʻetau ʻamanakí pea ke kau ʻi hono ʻoatu ha fakamoʻoni fekauʻaki mo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá kuo fokotuʻú ki muʻa ke toʻo atu ʻe he ngataʻanga aofangatukú ʻa e fokotuʻutuʻu ko ʻeni ʻo e ngaahi meʻá.—Mātiu 24:​3-14.

6, 7. Ko e hā ʻa e tafaʻaki ʻe tolu te tau lāulea ki ai ʻa ia kuo ngaʻunu ai ki muʻa ʻa e kautaha ʻa Sihová?

6 ʻOku ʻi hotau haʻohaʻongá ʻa e faʻahinga ʻa ia naʻe kamata ʻenau feohi mo e kautaha ʻa Sihová ʻi he ngaahi 1920 tupú, 30 tupú, mo e 40 tupú. ʻI he lolotonga ʻo e ngaahi muʻaki taʻu ko iá, ko hai ʻi hotau lotolotongá naʻe lava ke ne sioloto mai ki he tupu fakaofo mo e tupu fakalakalaka ʻa e kautahá ʻo aʻu mai ki he ʻaho ní? Fakakaukau atu ki he ngaahi meʻa mahuʻinga kuo aʻusia ʻi hotau hisitōlia ʻi onopōní! Ko e moʻoni, ʻoku fakafiemālie fakalaumālie ke fakakaukau atu ki he meʻa kuo fakahoko ʻe Sihova fakafou ʻi heʻene kakai fokotuʻutuʻu maau fakateokalatí.

7 Ko Tēvita ʻo e kuonga muʻá naʻe ueʻi loloto ia ʻi heʻene fakakaukauloto atu ki he ngaahi ngāue fakaofo ʻa Sihová. “Ka ne u fie fakaha mo aʻau,” ko ʻene leá ia, “ʻoku nau hulu ʻi heʻeku mafai ke lau.” (Sāme 40:5) ʻOku tau fehangahangai mo e fakangatangata tatau, ʻo ʻikai ke tau malava ke fakahā ʻa e ngaahi ngāue lahi mo taau ʻa Sihova ʻi hotau taimí. Ka neongo ia, tau fakakaukau ange ki he ngaahi tafaʻaki ʻe tolu kuo laka ki muʻa ai ʻa e kautaha ʻa Sihová: (1) fakamaama fakalakalaka fakalaumālie, (2) ko ha ngāue fakafaifekau lelei mo tupulaki, pea mo e (3) ngaahi fakatonutonu taimi tonu ʻi he ngaahi founga fakaekautahá.

Houngaʻia ki he Fakamaama Fakalaumālié

8. ʻI he fehoanaki mo e Palovepi 4:​18, ko e hā kuo fakaivia kitautolu ʻe he fakamaama fakalaumālié ke tau ʻiloʻi fekauʻaki mo e Puleʻangá?

8 ʻI he fekauʻaki mo e fakamaama fakalaumālie fakalakalaká, kuo fakamoʻoniʻi mai ia ʻe he Palovepi 4:18. ʻOkú ne pehē: “Ko e ʻalunga ʻo haʻa faitotonu ʻoku hange ko e maama hengihengi, ʻa e fakautuutu ʻene maama ʻo aʻu ki he hoʻatā malie.” He fakamālō lahi ē ko kitautolu ki he fakamaama fakalaumālie fakalakalaka kuo tau hokosiá! ʻI he fakataha-lahi ʻi Cedar Point, Ohio, ʻi he 1919, naʻe fakaeʻa ai ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá. ʻOku ngāueʻaki ʻe Sihova ʻa e Puleʻangá ke fakamāʻoniʻoniʻi hono huafá mo fakatonuhiaʻi ʻa hono tuʻunga-haú. Ko hono moʻoní, kuo fakaivia kitautolu ʻe he fakamaama fakalaumālié ke tau ʻiloʻi meia Senesi ki he Fakahā, ʻoku fakamoʻoni ai ʻa e Tohitapú ki he taumuʻa ʻa Sihova ke fakamāʻoniʻoniʻi ʻa hono huafá fakafou ʻi he Puleʻanga ʻoku pule ai ʻa hono ʻAló. ʻOku ʻi ai tonu ʻa e ʻamanaki maʻongoʻonga ʻa e kotoa ʻo e kau ʻofa ki he māʻoniʻoní.—Mātiu 12:​18, 21.

9, 10. ʻI he 1920 tupú, ko e hā naʻe ʻiloʻi ʻo fekauʻaki mo e Puleʻangá pea fekauʻaki mo e ongo kautaha ʻoku tuʻu fehangahangaí, pea kuo anga-fēfē ʻa e ʻaonga ʻo e meʻá ni?

9 ʻI he fakataha-lahi ʻi Cedar Point ʻi he 1922, naʻe hanga ai ʻe he tokotaha malanga tefitó, ko J. F. Rutherford, ʻo uki ʻa e kakai ʻa e ʻOtuá ke nau “tuʻuaki, tuʻuaki, tuʻuaki, ʻa e Tuʻi mo hono Puleʻangá.” ʻI he kupu ko e “Fanauʻi ʻo e Puleʻangá,” naʻe pulusi ʻi he The Watch Tower ʻo Maʻasi 1, 1925, naʻe fakahanga ai ʻa e tokangá ki he fakamaama fakalaumālie fekauʻaki mo e ngaahi kikite naʻe tuhu mai ki hono fokotuʻu ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻi he 1914. Naʻe toe ʻiloʻi foki ʻi he 1920 tupú ʻoku ʻi ai ha ongo kautaha ʻokú na tuʻu fehangahangai—ko ia ʻoku ʻa Sihová mo ia ʻoku ʻa Sētané. ʻOku hoko ha tau ʻi hona vahaʻá, pea te tau ʻi he tafaʻaki ikuná ʻo kapau pē ʻoku tau hanganaki laka fakataha mo e kautaha ʻa Sihová.

10 Kuo anga-fēfē hono tokoniʻi kitautolu ʻe he fakamaama fakalaumālie peheé? Koeʻuhi ko e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá pea mo e Tuʻi ko Sīsū Kalaisí ʻoku ʻikai ko ha konga kinaua ʻo e māmaní, ʻoku pehē pē ʻa e ʻikai malava ke tau hoko ko ha konga ʻo iá. ʻI he hanganaki mavahe mei he māmaní, ʻoku tau fakahāhā ai ʻoku tau ʻi he tafaʻaki ʻo e moʻoní. (Sione 17:16; 18:37) ʻI heʻetau mamata ki hono fakamafasiaʻi ʻe he ngaahi palopalema fihí ʻa e fokotuʻutuʻu fulikivanu ko ʻení, he fakamālō lahi ē ko kitautolu ʻi he ʻikai ke tau hoko ko ha konga ʻo e kautaha ʻa Sētané! Pea ko e leleiʻia lahi ē ko kitautolu ʻi hono maʻu ʻa e maluʻanga fakalaumālie ʻi he kautaha ʻa Sihová!

11. Ko e hā ʻa e hingoa Fakatohitapu naʻe ohi ʻe he kakai ʻa e ʻOtuá ʻi he 1931?

11 ʻI he fakataha-lahi ʻi Columbus, Ohio, ʻi he 1931, naʻe fakahoko ai ʻa hono ngāueʻaki feʻungamālie ʻo e Aisea 43:​10-12. Naʻe ohi ai ʻe he Kau Ako Tohitapú ʻa e hingoa makehe ko e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová. Ko ha monū maʻongoʻonga ē ke ʻai ke ʻiloa ʻa e huafa ʻo e ʻOtuá koeʻuhi ke lava ʻo ui ki ai ʻa e niʻihi kehé ka nau moʻui!—Sāme 83:18; Loma 10:13.

12. Ko e hā ʻa e fakamaama fakalaumālie fekauʻaki mo e fuʻu kakai lahí naʻe tokonaki mai ʻi he 1935?

12 Ki muʻa ʻi he 1930 tupú, naʻe taʻepauʻia ai ʻa e tokolahi ʻo e kakai ʻa e ʻOtuá ʻi ha tuʻunga ʻo fekauʻaki mo ʻenau ʻamanaki ki he moʻui ʻi he kahaʻú. Naʻe fakakaukau ʻa e niʻihi ʻo fekauʻaki mo e moʻui fakahēvaní ka naʻa nau toʻoa ʻi he ngaahi akonaki ʻa e Tohitapú ʻo fekauʻaki mo ha māmani palataisí. ʻI he fakataha-lahi ʻi Uāsingatoni, D.C., ʻi he 1935, naʻe fakalotofiefia ai ʻa hono ʻilo ko e fuʻu tokolahi, pe fuʻu kakai lahi, ʻo e Fakahā vahe 7 ko ha kalasi ia ʻoku nau maʻu ha ʻamanaki fakaemāmani. Talu mei he taimi ko iá, mo e ngaholo lahi ange ʻa e ngaʻunu ki muʻa ʻa hono fakatahatahaʻi ʻo e fuʻu kakai lahí. ʻIkai ʻoku tau fakamālō ʻoku ʻikai misiteli kiate kitautolu ʻa e ʻiloʻanga ʻo e fuʻu kakai lahí? Ko e moʻoniʻi meʻa ko ia ʻo hono fakatahatahaʻi mai ʻa e kakai tokolahi mei he kotoa ʻo e ngaahi puleʻanga, ngaahi matakali, mo e ngaahi leá ʻoku ueʻi ai kitautolu ke tau ngāue longomoʻui ʻi heʻetau hanganaki laka fakataha mo e kautaha ʻa Sihová.

13. Ko e hā ʻa e ʻīsiu tuʻu-ki-muʻa naʻe fakaeʻa ʻi he fakataha-lahi ʻi St. Louis ʻi he 1941?

13 Ko e ʻīsiu tuʻu-ki-muʻa ʻoku totonu ke tokanga ki ai ʻa e sōsaieti fakaetangatá naʻe fakaeʻa ia ʻi he fakataha-lahi ʻi St. Louis, Missouri, ʻi he 1941. Ko e pule pe tuʻunga-hau aoniú. Ko e ʻīsiu ʻeni kuo pau ke fakaleleiʻi vavé ni maí, pea ko e ʻaho lahi mo fakamanavahē ke fai ai ʻa e meʻa ko iá ʻoku ngaʻunu vave mai! Naʻe toe ʻotu muʻa ʻi he 1941 ʻa e ʻīsiu fekauʻaki mo e anga-tonú, ʻa ia ʻokú ne fakaʻatā kitautolu ke tau fakahāhā ʻa e tafaʻaki ʻoku tau tuʻu tāutaha ai ʻi he fekauʻaki mo e tuʻunga-hau ʻo e ʻOtuá.

14. ʻI he fakataha-lahi fakavahaʻapuleʻanga ʻi he 1950, ko e hā naʻe ʻiloʻi ai fekauʻaki mo e kau pilinisi ʻi he Aisea 32:​1, 2?

14 ʻI he fakataha-lahi fakavahaʻapuleʻanga ʻi he 1950 ʻi he Kolo Niu ʻIoké, naʻe fakahaaʻi papau mai ai ʻa e kau pilinisi ʻo e Aisea 32:​1, 2 (NW). Ko ha mōmeniti fakaueʻiloto lahi ia ʻi he lea ʻa Tokoua Frederick Franz ʻi he kaveingá ni pea fakamatalaʻi ko e kau pilinisi ʻo e māmani foʻoú naʻa nau ʻi hotau lotolotongá. ʻI he fakataha-lahi ko iá pea ʻi he ngaahi fakataha-lahi ki mui aí, kuo lahi fau ai ʻa e ngaahi tapua mai ʻa e maama fakalaumālié. (Sāme 97:11) He houngaʻia lahi ē ko kitautolu he ko hotau halá “ʻoku hange ko e maama hengihengi, ʻa e fakautuutu ʻene maama”!

Ngaʻunu ki Muʻa ʻi Heʻetau Ngāue Fakafaifekaú

15, 16. (a) Naʻe anga-fēfē ʻetau ngaʻunu ki muʻa ʻi heʻetau ngāue fakafaifekaú he lolotonga ʻa e 1920 tupú mo e 1930 tupú? (e) Ko e hā ʻa e ʻū tohi kuo nau fakatupulekina ʻa e ngāue fakafaifekau faka-Kalisitiané ʻi he ngaahi hongofuluʻi taʻu ki mui ní?

15 Ko e founga hono ua kuo ngaʻunu ai ki muʻa ʻa e kautaha ʻa Sihová ʻoku fekauʻaki ia mo ʻetau ngāue tefitó—ko e malangaʻi ʻo e Puleʻangá mo e ngaohi-ākongá. (Mātiu 28:​19, 20; Maake 13:10) Ke lavaʻi ʻa e ngāué ni, kuo hanganaki fakamamafaʻi mai ʻe he kautahá kiate kitautolu ʻa e mahuʻinga ʻo hono fakalahi ʻetau ngāue fakafaifekaú. ʻI he 1922 naʻe uki ai ʻa e kau Kalisitiane kotoa pē ke kau ki he ngāue fakamalangá. Naʻe faʻiteliha pē ʻa e tokotaha taki taha ke ne ʻai ke ulo atu ʻene māmá pea kau fakafoʻituitui ʻi he faifakamoʻoni ki he moʻoní. (Mātiu 5:​14-16) ʻI he 1927 naʻe fou ai ʻi he ngaahi sitepu ko hono fakamavaheʻi ʻa e Sāpaté ko ha ʻaho ia ki he malaʻe malangá. Kamata ʻi Fepueli 1940, naʻe hoko ai ʻo angamaheniʻaki ke sio ki he Kau Fakamoʻoní ʻi he ngaahi hala ʻi he ngaahi vāhenga fakapisinisí ʻoku nau tuʻuaki ʻa e Taua Leʻo mo e Consolation (ko e ʻĀ Hake! ia ʻi he taimi ní).

16 Naʻe mātā ʻi he taʻu 1937 ʻa hono fakahoko mai ʻo e kiʻi tohi ko e Model Study, ʻo fakamamafaʻi mai ai ʻa e fiemaʻu ke fai ʻa e ngaahi toe ʻaʻahí koeʻuhi ke akoʻi ʻa e moʻoni ʻo e Tohitapú ki he niʻihi kehé. ʻI he ngaahi taʻu ki mui aí, naʻe fakamamafaʻi lahi ai ʻa e ngāue ako Tohitapú. Naʻe fakatupulekina ʻa e tafaʻaki ko ʻeni ʻo e ngāue fakafaifekaú ʻi hono pulusi ʻo e tohi ko e “Let God Be True” ʻi he 1946 pea mo e Ko e Moʻoni ʻA Ia ʻOku Fakatau ki he Moʻui Taʻengatá ʻi he 1968. ʻI he lolotongá ni, ʻoku tau ngāueʻaki ʻa e tohi ʻIlo ʻA Ia ʻOku Taki Atu ki he Moʻui Taʻengatá. Ko hono ʻosiki ʻo e ngaahi tohi peheé ʻoku fakatoka ai ha makatuʻunga fefeka Fakatohitapu ki he ngaohi-ākongá.

Ngaʻunu ki Muʻa Fakataha mo e Ngaahi Fakatonutonu Fakaekautahá

17. ʻI he fehoanaki mo e Aisea 60:​17, kuo anga-fēfē ʻa e ngaʻunu ki muʻa ʻa e kautaha ʻa Sihová?

17 Ko e founga hono tolu ʻa ia kuo ngaʻunu ai ki muʻa ʻa e kautaha ʻa Sihová ʻoku fekauʻaki ia mo e ngaahi fakatonutonu fakaekautahá. Fakatatau ki he Aisea 60:17 (NW), naʻe talaʻofa mai ai ʻa Sihova: “Te u ʻomi koula ko e fetongi ʻo e kopá, pea te u ʻomi siliva ko e fetongi ʻo e ʻaioné, pea ko e kopá ko e fetongi ʻo e ʻakaú, pea ko e ʻaioné ko e fetongi ʻo e maká; pea te u fokotuʻu ʻa e melinó ko ho kau ʻovasia pea ko e māʻoniʻoní ko ho kau vahe fatongia.” ʻI he ʻalu fakataha mo e kikite ko ʻení, kuo fou ai ʻi he ngaahi sitepu ke fakaleleiʻi ʻa hono tokangaʻi ʻo e ngāue fakamalanga ʻo e Puleʻangá pea mo hono tauhi ʻo e tākangá.

18, 19. Ko e hā ʻa e ngaahi fakatonutonu fakaekautaha kuo hoko ʻi he faai mai ʻa e ngaahi taʻú?

18 ʻI he 1919 naʻe fakanofo ai ha talēkita ngāue ʻi he fakatahaʻanga taki taha ʻi he fiemaʻu ke fokotuʻutuʻu maau ki he malaʻe malangá. Naʻe fakatupulekina ʻe he meʻá ni ʻetau ngāue ʻi he malaʻe malangá. Ko hono fili ʻo e kau mātuʻá mo e kau tīkoní naʻe ngata ia ʻi he 1932, ʻo fakaʻilongaʻi ai ʻa ʻetau mavahe mei he ngaahi founga fakatemokalatí. Ko e toe meʻa mahuʻinga ʻe taha naʻe aʻu ki ai ʻi he 1938 ko hono kamata ke fakanofo ʻa e kotoa ʻo e kau sevāniti ʻi he fakatahaʻangá ʻo toe ofi ange ki he ngaahi fokotuʻutuʻu ki he fakanofo fakateokalati ʻi he muʻaki fakatahaʻanga Kalisitiané. (Ngāue 14:23; 1 Timote 4:14) ʻI he 1972 naʻe fakanofo ai ʻa e kau ʻovasiá mo e kau sevāniti fakafaifekaú ke nau ngāue, ʻo hangē ko ia naʻe fai ʻe he kau tangata pehē ʻi he lotolotonga ʻo e muʻaki kau Kalisitiané. ʻI he ʻikai ko e tangata pē ʻe taha ke ngāue ko e ʻovasia ia ʻo ha fakatahaʻanga, ʻoku fakahaaʻi ʻe he Filipai 1:1 mo e ngaahi konga Tohitapu kehe ko e faʻahinga ko ia ʻoku nau aʻusia ʻa e ngaahi fiemaʻu Fakatohitapu ki he kau ʻovasiá ʻoku fokotuʻu ʻaki ia ha kulupu ʻo e kau mātuʻa.—Ngāue 20:28; Efeso 4:​11, 12.

19 ʻI he 1975 naʻe ngāueʻaki ai ha fokotuʻutuʻu ki he ngaahi kōmiti ʻo e Kulupu Pule ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ke nau tokangaʻi ʻa e ngaahi ngāue ʻi māmani lahi ʻa e kautaha ʻa e ʻOtuá. Naʻe fakanofo ʻa e ngaahi Kōmiti Vaʻa ke nau tokangaʻi ʻa e ngāue ʻi honau ngaahi vāhenga-ngāue tefitó. Talu mei he taimi ko iá, mo hono fakahanga ʻa e tokangá ki hono fakafaingofuaʻi ʻa e ngāue ʻi he ngaahi ʻuluʻi ʻōfisí pea ʻi he ngaahi vaʻa ʻo e Sōsaieti Taua Leʻó koeʻuhi ke “fakapapauʻi ʻa e ngaahi meʻa ʻoku mahuʻinga angé.” (Filipai 1:​9, 10, NW) Ko e ngaahi fatongia ʻoku hilifaki ʻi he ngaahi uma ʻo e kau tauhi-sipi tokoni ʻa Kalaisí ʻoku kau ai ʻa e takimuʻa ʻi he ngāue fakaʻevangelioó, faiako ʻi he fakatahaʻangá, pea mo hono tauhi totonu ʻa e tākanga ʻa e ʻOtuá.—1 Timote 4:16; Hepelu 13:​7, 17; 1 Pita 5:​2, 3.

Tuʻunga-Taki Longomoʻui ʻa Sīsuú

20. ʻI he hanganaki laka fakataha mo e kautaha ʻa Sihová ʻoku fiemaʻu ai ke tau ʻiloʻi ʻa e hā ʻo fekauʻaki mo e tuʻunga ʻo Sīsuú?

20 Ko e hanganaki laka fakataha mo e kautaha fakalakalaka ʻa Sihová ʻoku fiemaʻu ki ai ʻetau ʻiloʻi ʻa e ngafa ʻo Sīsū Kalaisi kuo vaheʻi ʻe he ʻOtuá ʻi hono tuʻunga ko e “ʻulu ʻo e fakatahaʻangá.” (Efeso 5:​22, 23, NW) ʻOku taau foki ke fakatokangaʻi, ʻi he Aisea 55:4 (PM), ʻoku tala mai ai kiate kitautolu: “Vakai, kuou [Sihova] foaki ia koe fakamooni ki he kakai, koe takimua moe bule ki he kakai.” ʻOku ʻiloʻi moʻoni ʻe Sīsū ʻa e founga ke takimuʻa aí. ʻOkú ne toe ʻiloʻi ʻene fanga sipí mo ʻenau ngaahi ngāué. Ko hono moʻoní, ʻi heʻene sivisiviʻi ʻa e ngaahi fakatahaʻanga ʻe fitu ʻi ʻĒsia Mainá, naʻe tuʻo nima ʻene pehē: “ʻOku ou ʻilo pe hoʻo ngaahi ngaue.” (Fakahā 2:​2, 19; 3:​1, 8, 15) ʻOku toe ʻiloʻi ʻe Sīsū ʻetau ngaahi fiemaʻú, ʻo hangē pē ko ʻene Tamaí, ʻa Sihova. ʻI he ki muʻa ke ne ʻomai ʻa e Sīpinga Lotú, naʻe pehē ʻe Sīsū: “Kuo toka meaʻi ʻe he Tamai ʻamoutolu ʻa e ngāhi meʻa ʻoku mou masiva ai.”—Mātiu 6:​8-13.

21. ʻOku anga-fēfē hono fakahāhaaʻi ʻa e tuʻunga-taki ʻo Sīsuú ʻi he fakatahaʻanga Kalisitiané?

21 ʻOku anga-fēfē hono fakahāhaaʻi ʻa e tuʻunga-taki ʻo Sīsuú? Ko e founga ʻe tahá ʻoku fakafou mai ia ʻi he kau ʻovasia Kalisitiané, ʻa e “ngaahi meʻaʻofa ko e kau tangatá.” (Efeso 4:​8, NW) ʻOku fakamatalaʻi ʻe he Fakahā 1:16 ʻa e kau ʻovasia paní ʻoku nau ʻi he nima toʻomataʻu ʻo Kalaisí, ʻo ʻi he malumalu ʻo ʻene pulé. ʻI he ʻahó ni, ʻoku tataki ʻe Sīsū ʻa e fokotuʻutuʻu ki he kau mātuʻá, tatau ai pē pe ko e kau tangata ko iá ʻoku nau maʻu ha ʻamanaki fakahēvani pe fakaemāmani. Hangē ko ia naʻe fakamatalaʻi ʻi he kupu ki muʻá, ʻoku fakanofo kinautolu ʻe he laumālie māʻoniʻoní ʻo fehoanaki mo e ngaahi fiemaʻu Fakatohitapú. (1 Timote 3:​1-7; Taitusi 1:​5-9) ʻI he ʻuluaki senitulí, ko ha kulupu ʻo e kau tangata matuʻotuʻa ʻi Selusalemá naʻe faʻuʻaki ia ha kulupu pule ʻa ia naʻá ne tokangaʻi ʻa e ngaahi fakatahaʻangá pea mo e ngāue fakamalanga ʻo e Puleʻangá fakalūkufua. Ko e sīpinga tatau pē ʻoku muimui ki ai ʻi he kautaha ʻa Sihová ʻi he ʻaho ní.

Hanganaki Laka Fakataha!

22. Ko e hā ʻa e tokoni ʻoku tokonaki mai ʻe he Kulupu Pulé?

22 Ko e ngaahi meʻa mahuʻinga ʻo e Puleʻangá ʻi he māmaní kuo tuku ia ki he “tamaioeiki agatonu mo boto,” ʻa ia ʻoku fakafofongaʻi ʻe he Kulupu Pule ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová. (Mātiu 24:​45-47, PM) ʻOku tokanga tefito ʻa e Kulupu Pulé ki hono tokonaki mai ʻa e fakahinohino mo e tataki fakalaumālie ki he fakatahaʻanga Kalisitiané. (Ngāue 6:​1-6) Kae kehe, ʻi he taimi ʻoku uesia ai ʻa e kaungālotú ʻe ha ngaahi fakatamaki fakanatula, ʻoku kole ʻa e Kulupu Pulé ki he taha pe lahi ange ʻo e ngaahi kautaha fakalaó ke tokonaki ha tokoni pea ke fakaleleiʻi pe toe fakafoʻou ʻa e ngaahi ʻapi mo e ngaahi Fale Fakatahaʻanga ne maumauʻí. Kapau ʻoku ʻi ai ha kau Kalisitiane ʻe niʻihi ʻoku fai ki ai ha anga-kakaha pe ʻoku fakatangaʻi, ʻoku fai ʻa e laka ʻi he ngaahi sitepu ke langa hake fakalaumālie kinautolu. Pea ʻi he taimi “ʻikai ha faingamalie,” ʻoku fai ʻa e feinga kotoa pē ke hanganaki ʻai ʻa e ngāue fakamalangá ke ngaʻunu ki muʻa.—2 Timote 4:​1, 2.

23, 24. Tatau ai pē pe ko e hā ʻoku hoko mai ki heʻene kakaí, ko e hā ʻoku tokonaki mai maʻu pē ʻe Sihová, pea ko e hā ʻoku totonu ai ke hoko ia ko ʻetau fakapapaú?

23 Tatau ai pē pe ko e hā ʻoku hoko mai ki heʻene kakaí, ʻoku tokonaki mai maʻu pē ʻe Sihova ʻa e meʻakai fakalaumālie mo e tataki ʻoku fiemaʻú. ʻOku toe foaki ʻe he ʻOtuá ʻa e ʻiloʻilo mo e fakamaama ki he fanga tokoua fua fatongiá ke nau teuteu ki ha toe laka ki muʻa mo e ngaahi fakatonutonu ʻi he kautaha fakateokalatí. (Teutalonome 34:9; Efeso 1:​16, 17) ʻI he ʻikai ke ne taʻemalavá, ʻoku tokonaki mai ai ʻe Sihova ʻa e meʻa ʻoku fiemaʻu kiate kitautolú koeʻuhi ke tau fakahoko ai ʻetau ngāue ngaohi-ākongá pea ke lavaʻi ʻetau ngāue fakafaifekau ʻi māmani lahí.—2 Timote 4:5.

24 ʻOku tau maʻu ʻa e loto-falala fakaʻaufuli ʻe ʻikai ʻaupito ke liʻaki ʻe Sihova ʻa ʻene kakai anga-tonú; te ne fakahaofi kinautolu ʻi he fuʻu “mamahi lahi” ʻoku tuʻunuku maí. (Fakahā 7:​9-14; Sāme 94:14; 2 Pita 2:9) ʻOku tau maʻu ʻa e ʻuhinga kotoa ke tauhi maʻu ʻa e loto-falala naʻa tau maʻu ʻi he ʻuluaki taimí ke mālohi ʻo aʻu ki he ngataʻangá. (Hepelu 3:14) Ko ia ai, ʻai ke tau fakapapauʻi ke hanganaki laka fakataha mo e kautaha ʻa Sihová.

ʻE Anga-Fēfē Haʻo Tali?

• Ko e hā ʻoku malava ai ke tau pehē ʻoku hanganaki ngaʻunu ki muʻa ʻa e kautaha ʻa Sihová?

• Ko e hā ʻa e fakamoʻoni ʻoku fiefia ʻa e kakai ʻa e ʻOtuá ʻi he fakamaama fakalaumālie fakalakalaká?

• Kuo anga-fēfē ʻa e ngaahi fakalelei ʻi he ngāue fakafaifekau faka-Kalisitiané?

• Ko e hā ʻa e ngaahi fakatonutonu taimi tonu kuo fai ʻi he ngaahi founga fakaekautahá ʻi he lotolotonga ʻo e kau sevāniti ʻa Sihová?

[Fakatātā ʻi he peesi 17]

Hangē pē ko Tēvitá, ʻoku ʻikai malava ke tau fakalau kotoa ʻa e ngaahi ngāue fakaofo ʻa Sihová

[Fakatātā ʻi he peesi 18]

Kuo maʻu ʻaonga ʻa e tākanga ʻa e ʻOtuá mei he ngaahi fakatonutonu taimi tonu ʻi he ngaahi founga fakaekautahá

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share