LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w01 5/15 p. 21-26
  • Ko Hono Langa Hake ha Fāmili Mālohi Fakalaumālie

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Ko Hono Langa Hake ha Fāmili Mālohi Fakalaumālie
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2001
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Fakatau Mai ʻa e Taimí
  • Faiako ʻAki ʻa e Leá mo e Faʻifaʻitakiʻangá
  • Tokoniʻi ʻa e Fānaú ke Tupu Fakalaumālie
  • Tauhi Maʻu ʻa e Tuʻunga Lelei Fakalaumālié
  • Falala Kakato kia Sihova
  • Ngaahi Mātuʻa, Tokonaki Maʻá e Ngaahi Fiemaʻu Ho Fāmilí
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2005
  • Ngaahi Mātuʻa—Tokoniʻi Hoʻomou Fānaú Ke Nau ʻOfa kia Sihova
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2022
  • Fāʻūtaha ʻa e Ngaahi Fāmili Lalahí ʻi he Ngāue ʻa e ʻOtuá
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1999
  • Ngaahi Mātuʻa, Ko e Hā ʻOku Akoʻi ʻe Hoʻo Faʻifaʻitakiʻangá?
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1999
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2001
w01 5/15 p. 21-26

Ko Hono Langa Hake ha Fāmili Mālohi Fakalaumālie

“Hanganaki tauhi hake kinautolu ʻi he akonaki mo e fakatonutonu-fakaʻatamai ʻa Sihová.”​—EFESO 6:​4, NW.

1. Ko e hā ʻa e taumuʻa ʻa e ʻOtuá ki he fāmilí, ka ʻi hono kehé ko e hā naʻe hokó ia?

“MO FAKATUPU, mo fakatokolahi, mo fakafonu ʻa mamani.” (Senesi 1:​28) ʻI he ngaahi lea ko eni kia ʻĀtama mo ʻIví, naʻe fokotuʻu ai ʻe Sihova ʻa e fokotuʻutuʻu fakafāmilí. (Efeso 3:​14, 15) ʻI he hanga atu ki muʻá, ko e ʻuluaki ongo meʻa ko iá naʻe lava ke na sioloto atu ki ha māmani ʻoku fakafonuʻaki ʻa hona hakó—ko ha fāmili fakalahi ʻo e faʻahinga tāutaha haohaoa ʻoku nau nofo fiefia ʻi ha māmani palataisi mo lotu fāʻūtaha ki honau Tokotaha-Fakatupu Maʻongoʻongá. Ka naʻe tō ʻa ʻĀtama mo ʻIvi ki he angahalá, pea naʻe ʻikai ke hoko ai ʻa e māmaní ʻo fakafonuʻaki ʻa e kakai māʻoniʻoni, mo manavahē-ʻOtua. (Loma 5:​12) ʻI hono kehé, naʻe vave ʻa e hōloa ai ʻa e moʻui fakafāmilí, pea ko e tāufehiʻá, fakamālohí, mo e ʻikai ha “ʻofa-ki-hoʻota” kuo ikuna ia, tautefito ʻi he “kuonga fakamui” ko ení.​—2 Timote 3:​1-5; Senesi 4:​8, 23; 6:​5, 11, 12.

2. Ko e hā ʻa e ngaahi malava naʻe maʻu ʻe he fānau ʻa ʻĀtamá, ka ko e hā ʻe fiemaʻu ke langa hake ai ha fāmili mālohi fakalaumālié?

2 Naʻe fakatupu ʻa ʻĀtama mo ʻIvi ʻi he ʻīmisi ʻo e ʻOtuá. Neongo ko ha tokotaha angahala ia he taimi ko ení, naʻe fakangofua ʻa ʻĀtama ʻe Sihova ke ne maʻu fānau. (Senesi 1:​27; 5:​1-4) ʻI he hangē ko ʻenau tamaí, naʻe maʻu ʻe he hako ʻo ʻĀtamá ʻa e malava fakaeʻulungaanga taau pea ʻoku lava ke nau fakafaikehekeheʻi ʻa e tonú mei he halá. ʻE lava ke fakahinohinoʻi kinautolu fekauʻaki mo e founga ke lotu ai ki honau Tokotaha-Fakatupú pea mo e mahuʻinga ʻa e ʻofa kiate ia ʻaki ʻa e kotoa ʻo honau lotó, soulú, ʻatamaí, mo e mālohí. (Maake 12:30; Sione 4:​24; Semisi 1:​27) ʻIkai ko ia pē, ʻoku lava ke akoʻi kinautolu ke ‘nau fai fakalao, mo manako ki he mesí, pea ke nau taka angavaivai ʻi he feangai mo e ʻOtuá.’ (Maika 6:8) Kae kehe, ʻi he tuʻunga ko e kau angahalá, ʻe fiemaʻu ke nau fai ha tokanga lahi koeʻuhi ke langa hake ha fāmili mālohi fakalaumālie.

Fakatau Mai ʻa e Taimí

3. ʻE lava fēfē ʻe he ngaahi mātuʻá ke ‘fakatau mai ʻa e taimi’ ki hono ʻohake ʻo e fānau Kalisitiané?

3 ʻI he ngaahi taimi fihi tuʻu, mo faingataʻa ko ení, kuo pau ke fai ha feinga lahi koeʻuhi ke hoko ʻa e fānaú ko e kau “ʻofa kia Sihova” ʻa ia ʻoku nau “fehiʻa [moʻoni] ki he kovi.” (Sāme 97:10) Ko e ngaahi mātuʻa potó te nau ‘fakatau mai ʻa e taimí’ ke fekuki ai mo e fatongia faingataʻa ko ení. (Efeso 5:​15-​17, NW) Kapau ko ha mātuʻa koe, ʻe lava fēfē ke ke fai eni? ʻUluakí, fokotuʻutuʻu ʻa e ngaahi meʻa muʻomuʻá, ʻo fai ha tokanga ki he “ngaahi meʻa ʻoku mahuʻinga lahi angé,” ʻo kau ai ʻa e akoʻi mo e fakahinohinoʻi ʻo hoʻo fānaú. (Filipai 1:​10, 11, NW) Ko hono uá, fakafaingofuaʻi ʻa hoʻo sīpinga moʻuí. Te ke fakaʻehiʻehi nai mei he ngaahi ngāue ʻa ia ʻoku ʻikai moʻoni ke fiemaʻú. Pe ʻe fiemaʻu nai ke ke tukuange ʻa e ngaahi koloa ʻoku ʻikai fiemaʻú he ʻoku fiemaʻu ʻa e taimí ke tauhi ai kinautolu. ʻI he tuʻunga ko ha mātuʻa Kalisitiané, ʻe ʻikai ʻaupito te ke fakaʻiseʻisa ʻi hoʻo fai ʻa e feinga ʻoku fiemaʻu ki hono tauhi hake ʻo e fānau manavahē-ʻOtuá.​—Palovepi 29:​15, 17.

4. ʻE lava fēfē ke tauhi ke fāʻūtaha ha fāmili?

4 Ko hono fakamoleki ʻa e taimi mo hoʻo fānaú, tautautefito ʻi he taimi ʻoku fakahangataha ai ki he ngaahi meʻa fakalaumālié, ʻoku ʻaonga moʻoni pea ko e taha ia ʻo e ngaahi founga lelei taha ke tauhi ai ha fāmili ke fāʻūtahá. Kae ʻoua naʻa tuku eni ke toki hokonoá. Fakataimitēpileʻi ʻa e ngaahi taimi pau te mou fakamoleki fakatahá. ʻOku ʻikai ke ʻuhinga eni ia ke ʻi he fale tatau pē, ʻo taki taha fai pē ʻe he tokotaha taki taha ʻa ʻene meʻa ʻaʻana. ʻOku lakalakaimonū lelei taha ʻa e fānaú ʻi hono tokangaʻi fakafoʻituitui fakaʻahó. ʻOku fiemaʻu ke fakahāhā loto-fiefoaki ʻa e ʻofá mo e tokangá. Naʻa mo e ki muʻa ke na fili ke maʻu fānaú, ko e ongo meʻa malí kuo pau ke na fakakaukau fakamātoato ki he fatongia mahuʻinga ko ení. (Luke 14:28) ʻE ʻikai leva ai te na vakai ki hono ʻohake ʻo e fānaú ko ha fatongia faingataʻa. ʻI hono kehé, te na vakai ki ai ko ha monū fakafiefia.​—Senesi 33:5; Sāme 127:3.

Faiako ʻAki ʻa e Leá mo e Faʻifaʻitakiʻangá

5. (a) Ko e hā ʻoku kamataʻaki ʻa hono akoʻi ʻa e fānaú ke nau ʻofa ʻia Sihová? (e) Ko e hā ʻa e akonaki ʻoku ʻomai ki he ngaahi mātuʻá ʻi he Teutalonome 6:​5-7?

5 Ko hono akoʻi ʻa hoʻo fānaú ke ʻofa kia Sihová ʻoku kamata ia ʻaki ʻa hoʻo ʻofa ʻaʻau tonu kiate ia. Ko ha ʻofa mālohi ki he ʻOtuá te ne ueʻi koe ke ke muimui loto-tōnunga ai ki he kotoa ʻo ʻene ngaahi fakahinohinó. ʻOku kau ki he meʻá ni ʻa hono tauhi hake ʻa e fānaú “ʻi he akonaki mo e fakatonutonu-fakaʻatamai ʻa Sihová.” (Efeso 6:​4, NW) ʻOku akonaki ʻa e ʻOtuá ki he ngaahi mātuʻá ke nau fokotuʻu ʻa e faʻifaʻitakiʻanga ki heʻenau fānaú, ke fetuʻutaki mo kinautolu, pea ke akoʻi kinautolu. ʻOku pehē ʻe he Teutalonome 6:​5-7: “Te ke ʻofa ki he ʻEiki ko ho ʻOtua ʻaki ʻa e kotoa ʻo ho loto, mo e kotoa ʻo ho laumalie, mo e kotoa ʻo ho ivi. Pea ko e ngaahi foʻi folofola ko ʻeni ʻoku ou kouna atu he ʻaho ni ʻe fuesia ʻe ho loto: pea te ke uhuʻi ki hoʻo fanau, pea te ke lea ki ai ʻi hoʻo nofo ʻi ho fale, pea ʻi hoʻo ʻalu ʻi he hala, pea ʻi hoʻo tokoto hifo, pea ʻi hoʻo tuʻu hake.” ʻI he toutou naʻinaʻi mo toe ʻaí, ʻe lava ai ke ke fakahūhū ʻa e ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá ki hoʻo fānaú. ʻI he meʻá ni, ʻe ongoʻi ai ʻe hoʻo fānaú ʻa e ʻofa ʻokú ke maʻu kia Sihová, pea ʻe iku ai, ʻo tākiekina kinautolu ke nau fakatupulekina ha tuʻunga vāofi foki mo ia.​—Palovepi 20:7.

6. ʻOku lava fēfē ke maʻu ʻaonga ʻa e ngaahi mātuʻá mei he moʻoniʻi meʻa ko ia ʻo e ako ʻa e fānaú ʻi he faʻifaʻitakiʻangá?

6 ʻOku vēkeveke ʻa e fānaú ke ako. Ko e kau fanongo loto-vēkeveke mo e kau mamata kinautolu pea ʻoku nau vave ke faʻifaʻitaki ki hoʻo faʻifaʻitakiʻangá. ʻI heʻenau sio ʻoku ʻikai te ke ʻofa ki he meʻa fakamatelié, ʻoku tokoniʻi ai ʻe he meʻá ni kinautolu ke nau ʻiloʻi ʻa e founga ke muimui ai ki he akonaki ʻa Sīsuú. ʻOkú ke akoʻi kinautolu ke ʻoua ʻe loto-moʻua fekauʻaki mo e ngaahi meʻa fakamatelié ka ke ‘fuofua kumi ae buleaga oe Otua.’ (Mātiu 6:​25-​33, PM) ʻI he kau ʻi he fetalanoaʻaki lelei, mo fakatupu langa hake fekauʻaki mo e moʻoni ʻo e Tohitapú, fakatahaʻanga ʻa e ʻOtuá, pea mo e kau mātuʻa kuo fakanofó, ʻokú ke akoʻi ai hoʻo fānaú ke ʻapasia kia Sihova pea ke nau fakamahuʻingaʻi ʻa ʻene ngaahi tokonaki fakalaumālié. Koeʻuhi ʻoku vave ʻa e fānaú ke fakatokangaʻi ʻa e ʻikai ke tuʻumaʻú, ko e fakahinohino fakaeleá kuo pau ke fakapapauʻi ia ʻaki ʻa e ʻulungaanga mo e fakakaukau ʻa ia ʻoku fakahāhā ai ʻa hoʻo houngaʻia loloto ʻaʻau tonu ki he ngaahi meʻa fakalaumālié. Ko ha tāpuaki moʻoni ē ʻi he taimi ʻoku sio ai ʻa e ngaahi mātuʻá ʻoku fakatupu ʻe heʻenau faʻifaʻitakiʻanga leleí ʻi heʻenau fānaú ʻa e ʻofa loto-moʻoni kia Sihová!​—Palovepi 23:​24, 25.

7, 8. Ko e hā ʻa e fakatātā ʻoku fakahaaʻi ai ʻa e mahuʻinga ʻo hono akoʻi ʻa e fānaú mei ha taʻu siʻí, pea ko hai ʻoku totonu ke fakalāngilangiʻi ʻi he lavameʻá?

7 Ko e mahuʻinga ʻo hono akoʻi ʻa e fānaú mei he taʻu siʻí ʻoku lava ke sio ki ai ʻi ha fakatātā mei Venisuela. (2 Timote 3:​15) ʻOku fekauʻaki ia mo ha ongo meʻa mali kei siʻi, ko Félix mo Mayerlín. Ko e ongo faifekau tāimuʻa kinaua. ʻI he taimi naʻe fanauʻi ai ʻa hona foha ko Felitó, naʻá na vēkeveke ke fai ʻa ʻena lelei tahá ʻi hono tauhi hake ia ke hoko ko ha tokotaha lotu moʻoni ʻa Sihova. Naʻe kamata ke lautohi leʻo-lahi ʻa Mayerlín kia Felito mei he Ko ʻEku Tohi ʻo e Ngaahi Talanoa Faka-Tohitapú, ko e pulusi ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová. ʻI ha taʻu siʻí, naʻe hā ngali ʻiloʻi ʻe Felito ʻa Mōsese pea mo e kakai kehe naʻe hā ʻi he tohí ni.

8 Lolotonga ʻa ʻene mātuʻaki kei siʻisiʻí, naʻe kamata ai ʻa Felito ke faifakamoʻoni ʻiate ia pē. Naʻá ne fakahoko ʻa ʻene holi ke hoko ko ha tokotaha malanga ʻo e Puleʻangá, pea naʻá ne papitaiso ki mui ai. Naʻe faai atu pē ʻa e taimí, ʻo hoko ai ʻa Felito ko ha tāimuʻa tuʻumaʻu. ʻOku fakamatala ʻa ʻene ongo mātuʻá: “ʻI heʻema vakai ki he fakalakalaka ʻa homa fohá, ʻokú ma lāuʻilo ʻo ma tuku ia kia Sihova mo ʻene fakahinohinó.”

Tokoniʻi ʻa e Fānaú ke Tupu Fakalaumālie

9. Ko e hā ʻoku totonu ai ke tau fakamālō ki he fakahinohino fakalaumālie ʻoku tau maʻu fakafou ʻi he kalasi tamaioʻeiki anga-tonu mo potó?

9 ʻOku ʻi ai ʻa e ngaahi makasini lahi, ngaahi tohi ʻe laui teau, mo e ngaahi tuʻuʻanga Uepi ʻInitaneti ʻe laui afe ʻoku ʻomai ai ʻa e faleʻi ki he founga ʻo hono ʻohake ʻo e fānaú. ʻOku faʻa “fepakipaki ʻa e fakamatalá,” ko e lau ia ʻa ha ʻīsiu makehe ʻa e Newsweek ʻo kau ki he fānaú. “Ko e meʻa ʻoku toe fakatupu puputuʻu lahi angé ko e taimi ʻoku hoko ai ʻo hala fakaʻaufuli ʻa e fakamatala ʻokú ke fakakaukau ʻe lava ke ke falala ki aí.” He fakamālō ē ko kitautolu ʻi he tokonaki mai ʻa Sihova ʻo hulu fau ki he fakahinohino pea mo e fakalakalaka fakalaumālie ʻa e ngaahi fāmilí! ʻOkú ke ngāue ʻaonga kakato ʻaki ʻa e ngaahi tokonaki kotoa kuo fai fakafou ʻi he kalasi tamaioʻeiki anga-tonu mo potó?​—Mātiu 24:​45-​47, PM.

10. ʻOku ʻaonga fēfē ha ako Tohitapu fakafāmili ola lelei ki he ngaahi mātuʻá fakatouʻosi pea mo e fānaú?

10 Ko e fiemaʻu mātuʻaki mahuʻinga ʻe tahá ko ha ako Tohitapu fakafāmili tuʻumaʻu, mo hokohoko ʻa ia ʻoku fai ʻi ha ʻatimosifia fiemālie. Ke ʻai ia ke fakatupu ʻilo, fakafiefia, mo fakalototoʻa, ʻoku fiemaʻu ʻa e teuteu lelei. ʻI hono tohoakiʻi ʻa ʻenau fānaú, ʻoku lava ke ʻiloʻi ai ʻe he ngaahi mātuʻá ʻa e meʻa ʻoku ʻi honau lotó mo e ʻatamaí. Ko e founga ʻe taha ke fakapapauʻi ai ʻa e ola lelei ʻa ha ako fakafāmili ko hono vakaiʻi ko ia pe ʻoku vēkeveke fakatuʻotuʻa ki ai ʻa e ngaahi mēmipa kotoa ʻo e fāmilí.

11. (a) Ko e hā ʻa e ngaahi taumuʻa ʻoku lava ke tokoniʻi ʻe he ngaahi mātuʻá ʻenau fānaú ke nau fokotuʻú? (e) Ko e hā ʻa e olá ʻi he taimi naʻe muimui ai ha kiʻi taʻahine Siapani ʻe taha ki heʻene taumuʻá?

11 ʻOku tokoni tatau ʻa e ngaahi taumuʻa fakalaumālié ki ha fāmili mālohi fakalaumālie, pea ʻoku totonu ke tokoniʻi ʻe he ngaahi mātuʻá ʻenau fānaú ke nau fokotuʻu ʻa e ngaahi meʻá ni. Ko e ngaahi taumuʻa feʻungamālié ʻoku kau ai ʻa e lau Tohitapu fakaʻahó, hoko ko ha tokotaha malanga tuʻumaʻu ʻo e ongoongo leleí, mo e fakalakalaka ki he fakatapuí mo e papitaisó. Ko e ngaahi taumuʻa kehé ʻe fakakau nai ai ʻa e ngāue taimi-kakato ʻi he tuʻunga ko ha tāimuʻa, ke ʻi Pēteli, pe hoko ko ha misinale. Lolotonga ʻa e ʻi he lautohi puleʻangá, ko ha kiʻi taʻahine Siapani ko hono hingoá ko Ayumi naʻá ne ʻai ko ʻene taumuʻá ia ke faifakamoʻoni ki he tokotaha kotoa ʻi heʻene kalasí. Ke langaʻi ʻa e mahuʻingaʻia ʻa ʻene faiakó mo e kaungā kalasí, naʻá ne maʻu ha ngofua ke ne tuku ha ngaahi tohi faka-Tohitapu lahi ʻi he laipelí. Ko hono olá, naʻá ne fai ha ako Tohitapu ʻe 13 lolotonga ʻa hono taʻu ʻe ono ʻi he lautohi puleʻangá. Ko e taha ʻo e kau ako Tohitapu ko iá pea mo e niʻihi kehe ʻi he fāmili ʻo e tokotaha akó naʻa nau hoko ko e kau Kalisitiane ʻosi papitaiso.

12. ʻE lava fēfē ke maʻu ʻe he fānaú ʻa e ʻaonga lahi taha mei he ngaahi fakataha faka-Kalisitiané?

12 ʻOku toe fiemaʻu ki he mālohi ʻi he tuʻunga lelei fakalaumālié ʻa e maʻu fakataha tuʻumaʻú. Naʻe enginaki ʻa e ʻapositolo ko Paulá ki he kaungātuí ke ‘ʻoua naʻa nau liʻaki ʻenau ngaahi fakatahá, ʻo hangē ko e anga ʻo e niʻihi.’ ʻOua ʻe tuku ke hoko ia ʻo tau angaʻaki, he ko e taʻu siʻí mo e taʻumotuʻá tatau pē ʻoku nau maʻu ʻa e ʻaonga lahi mei he ʻi ai tuʻumaʻu ʻi he ngaahi fakataha faka-Kalisitiané. (Hepelu 10:​24, 25; Teutalonome 31:12) ʻOku totonu ke akoʻi ʻa e fānaú ke nau fanongo tokanga. Ko e teuteu ki he ngaahi fakatahá ʻoku toe mātuʻaki mahuʻinga mo ia foki, he ʻoku hoko mai ʻa e ʻaonga lahi tahá mei he kau longomoʻui ʻaki hono fai ha talí. Lolotonga ʻe kamata nai ha kiʻi tama ʻaki ʻene leaʻaki ha ongo foʻi lea pe lau ha kiʻi konga ʻo ha palakalafi, ʻe ʻaonga lahi tahá kapau ʻoku akoʻi ʻa e fānaú ke nau kumi ʻa e ngaahi talí pea ke fakalea kinautolu ʻi heʻenau lea pē ʻanautolu. ʻOku mou fokotuʻu ʻa e faʻifaʻitakiʻangá ngaahi mātuʻa ʻaki hoʻomou fai ha ngaahi tali tuʻumaʻu, mo mohu ʻuhinga? ʻOku toe lelei foki ki he mēmipa taki taha ʻo e fāmilí ke ʻi ai haʻane Tohitapu, ko ha tohi hiva, mo ha tatau ʻo e tohi ʻoku ngāueʻaki ki he fetalanoaʻaki Fakatohitapú.

13, 14. (a) Ko e hā ʻoku totonu ai ke ngāue fakataha ʻa e ngaahi mātuʻá mo ʻenau fānaú ʻi he ngāue fakafaifekaú? (e) Ko e hā ʻe tokoni ke ʻai ʻa e ngāue fakamalangá ke ʻaonga mo fakafiefia ki he fānaú?

13 ʻE fakahanga ʻe he ngaahi mātuʻa potó ʻa e ivi fakatalavou ʻo ʻenau fānaú ki hono tauhi ʻo Sihová, ʻi hono tokoniʻi kinautolu ke nau ʻai ʻa e malangá ko ha konga mahuʻinga ia ʻo ʻenau moʻuí. (Hepelu 13:15) Ko e ngāue pē mo ʻenau fānaú ʻi he ngāue fakafaifekaú ʻe lava ke fakapapauʻi ai ʻe he ngaahi mātuʻá ʻe maʻu ʻe heʻenau fānau īkí ʻa e ako ʻoku fiemaʻu ke nau hoko ai ko e kau faifekau ‘ʻoku ʻikai ma, ko ʻenau tofa totonu ʻa e folofola ʻo e moʻoní.’ (2 Timote 2:15) Ko ia ai, fēfē leva koe? Kapau ko ha mātuʻa koe, ʻokú ke tokoniʻi ʻa hoʻo fānaú ke nau teuteu ki he ngāue fakamalangá? Ko hono fai ení ʻe tokoni ia ke ʻai ʻa e ngāue fakafaifekaú ke fakafiefia, mohu ʻuhinga, mo ola lelei kiate kinautolu.

14 Ko e hā ʻoku ʻaonga ai ki he ngaahi mātuʻá mo ʻenau fānaú ke nau ngāue fakataha ʻi he ngāue fakafaifekaú? ʻI he foungá ni, ʻoku lava ke fakatokangaʻi mo faʻifaʻitaki ai ʻa e fānaú ki he faʻifaʻitakiʻanga lelei ʻa ʻenau ngaahi mātuʻá. ʻI he taimi tatau, ʻoku lava ke siofi ai ʻe he ngaahi mātuʻá ʻa e fakakaukau, tōʻonga, mo e malava ʻa ʻenau fānaú. Fakapapauʻi ke ʻave ʻa hoʻo fānaú ʻi he ngaahi tafaʻaki kehekehe ʻo e ngāue fakafaifekaú. Kapau ʻe ala lava, ʻai ke maʻu ʻe he kiʻi tama taki taha ʻa ʻene kato malanga, pea akoʻi ke ne tauhi ia ke maʻa mo ʻi ha tuʻunga lelei. ʻI he akoʻi mo e fakalotolahiʻi tuʻumaʻú, ʻe langa hake ai ʻa e houngaʻia moʻoni ki he ngāue fakafaifekaú, pea ʻe sio ʻa e fānaú ki he ngāue fakamalangá ko ha founga ia ʻo hono fakahāhā ʻa e ʻofa ki he ʻOtuá pea mo e kaungāʻapí.​—Mātiu 22:​37-​39; 28:​19, 20.

Tauhi Maʻu ʻa e Tuʻunga Lelei Fakalaumālié

15. Koeʻuhi ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ʻa hono tauhi maʻu ʻa e tuʻunga lelei fakalaumālie ʻo ha fāmili, ko e hā ʻa e ngaahi founga ʻe niʻihi ke fai ai ení?

15 Ko hono tauhi maʻu ʻa e tuʻunga lelei fakalaumālie ʻa e fāmilí ʻoku fiemaʻu ia. (Sāme 119:93) Ko e founga ʻe taha ʻo hono fai ení ko e fetalanoaʻaki ʻi he ngaahi meʻa fakalaumālié mo ho fāmilí ʻi he faingamālie kotoa pē. ʻOkú ke fetalanoaʻaki mo kinautolu ʻi he konga tohi faka-Tohitapu ʻo e ʻahó? ʻOkú ke angaʻaki ʻa hono vahevahe atu ʻa e ngaahi meʻa naʻe hokosia ʻi he malaʻe malangá pe ko e ngaahi poini mei he ngaahi makasini Taua Leʻo mo e ʻĀ Hake! “ʻi hoʻo ʻalu ʻi he hala”? ʻOkú ke manatuʻi ke fakamālō kia Sihova ʻi he lotu koeʻuhi ko e ʻaho taki taha ʻo e moʻuí pea ki heʻene ngaahi tokonaki lahi faú “ʻi hoʻo tokoto hifo, pea ʻi hoʻo tuʻu hake”? (Teutalonome 6:​6-9) ʻI he taimi ʻoku sio ai ʻa hoʻo fānaú ʻoku tapua atu ʻa e ʻofa ki he ʻOtuá ʻi he meʻa kotoa ʻokú ke faí, ʻe tokoniʻi ʻe he meʻá ni kinautolu ke nau ʻai ʻa e moʻoní ko ʻenau meʻa.

16. Ko e hā ʻa e ʻaonga ʻo hono fakalotolahiʻi ʻo e fānaú ke nau fai ʻenau fekumi pē ʻanautolú?

16 ʻI he taimi ki he taimi, ʻe fiemaʻu ai ʻe he fānaú ʻa e tataki ke nau fekuki lavameʻa mo e ngaahi palopalema pe ngaahi tuʻunga ʻoku malanga haké. ʻI he ʻikai ke tala ange maʻu pē kiate kinautolu ʻa e meʻa ke nau faí, ko e hā ʻoku ʻikai ke fakahaaʻi ai kiate kinautolu ʻa e founga ke maʻu ai ʻa e anga ʻo e vakai mai ʻa e ʻOtuá ki he ngaahi meʻá ʻaki hono fakalotolahiʻi kinautolu ke nau fai ha fekumi ʻiate kinautolu pē? Ko hono akoʻi ʻa e fānaú ke ngāueleleiʻaki ʻa e ngaahi meʻangāue mo e ngaahi tohi kotoa kuo tokonaki mai fakafou ʻi he ‘tamaioeiki agatonú’ ʻe tokoniʻi ai kinautolu ke nau fakatupulekina ha vahaʻangatae vāofi mo Sihova. (1 Samiuela 2:​21e) Pea ʻi he taimi ʻoku nau vahevahe ai ʻa e ngaahi ʻaonga ʻo ʻenau fekumi faka-Tohitapú ki he ngaahi mēmipa kehe ʻo e fāmilí, ʻoku toe fakalahi ange ai ʻa e tuʻunga lelei fakalaumālie ʻo e fāmilí.

Falala Kakato kia Sihova

17. Ko e hā ʻoku totonu ai ke ʻoua ʻe siva ʻa e ʻamanaki ʻa e ngaahi mātuʻa taʻemalí ʻi he taimi ʻoku hoko mai ai ki hono ʻohake ʻenau fānaú ʻi he tuʻunga ko e kau Kalisitiané?

17 Fēfē ʻa e ngaahi fāmili mātuʻa-taʻemalí? ʻOku fehangahangai ʻa e faʻahingá ni mo e ngaahi pole lahi ange ʻi he fekauʻaki mo hono ʻohake ʻo e fānaú. Ka ki he ngaahi mātuʻa taʻemalí, ʻoua ʻe loto-siʻí! ʻE malava ke mou lavameʻa, hangē ko ia ʻoku fakahaaʻi ʻi he ngaahi mātuʻa taʻemali tokolahi ʻa ia kuo nau falala ki he ʻOtuá, ʻo ngāueʻaki talangofua ʻa ʻene akonakí, pea kuo nau tauhi hake ʻa e fānau lelei, mo mālohi fakalaumālie. (Palovepi 22:6) Ko e moʻoni, ko e kau Kalisitiane ʻa ia ko e ngaahi mātuʻa taʻemalí ʻoku fiemaʻu ke nau falala kakato kia Sihova. Kuo pau ke nau maʻu ʻa e tui te ne tokonaki mai ʻa e tokoni.​—Sāme 121:​1-3.

18. Ko e hā ʻa e ngaahi fiemaʻu fakaʻatamai mo fakaesino ʻa ʻenau fānaú ʻoku totonu ke fai ki ai ha tokanga ʻa e ngaahi mātuʻá, ka ko e hā ʻoku totonu ke fai ki ai ʻa e fakamamafá?

18 ʻOku ʻiloʻi ʻe he ngaahi mātuʻa potó ʻoku ʻi ai ʻa e ‘ʻaho ke kata mo e ʻaho ke meʻe.’ (Koheleti 3:​1, 4) ʻOku mātuʻaki fiemaʻu ki hono langa hake ʻa e ʻatamai mo e sino ʻo e kiʻi tamá ʻa e taimi mālōlō mo e fakafiefia mafamafatatau, mo lelei. Ko e fasi fakatupu langa haké pea tautautefito ki hono hivaʻi ʻa e ngaahi hiva ʻo e fakahīkihiki ki he ʻOtuá te ne tokoniʻi ha kiʻi tama ke ne fakatupulekina ha fakakaukau lelei ʻoku lava ke fakahoko ai ha ngafa mahuʻinga ʻi hono fakaivimālohiʻi ʻa hono vahaʻangatae mo Sihová. (Kolose 3:​16) Ko e talavoú ko ha toe taimi ia ke teuteu ai ke hoko ko ha tokotaha lahi ʻoku manavahē-ʻOtua, koeʻuhi ke lava ʻo hokohoko atu ai ʻa e fiefia ʻi he moʻuí ʻo taʻengata ʻi ha māmani palataisi.​—Kaletia 6:8.

19. Ko e hā ʻe lava ai ke falala pau ʻa e ngaahi mātuʻá ki he tāpuaki ʻa Sihová ʻi heʻenau ngaahi feinga ke ʻohake ʻa e fānaú?

19 ʻOku fiemaʻu ʻe Sihova ʻa e ngaahi fāmili Kalisitiane kotoa pē ke nau lavameʻa ʻi he tuʻunga mālohi mo fāʻūtaha fakalaumālie. Kapau ʻoku tau ʻofa moʻoni ʻi he ʻOtuá pea fai hotau lelei tahá ke talangofua ki heʻene Folofolá, te ne tāpuakiʻi ʻetau ngaahi feingá pea te ne tokonaki mai kiate kitautolu ʻa e mālohi ʻoku fiemaʻu ke muimui ai ʻi heʻene tataki fakamānavaʻí. (Aisea 48:17; Filipai 4:​13) Manatuʻi ko e faingamālie ʻokú ke maʻu he taimí ni ke akoʻi mo fakahinohinoʻi ai hoʻo fānaú ʻoku fakangatangata pē pea ʻe ʻikai ke toe hoko mai. Fai ʻa hoʻo lelei tahá ke ngāueʻaki ʻa e akonaki ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá, pea ʻe tāpuakiʻi ʻe Sihova ʻa hoʻo ngaahi feinga ke langa hake ha fāmili mālohi fakalaumālié.

Ko e Hā Naʻa Tau Akó?

• Ko e hā ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ai ʻa hono fakatau mai ʻa e taimí ʻi he taimi ʻo hono akoʻi ʻo e fānaú?

• Ko e hā ʻoku fiemaʻu ai ha faʻifaʻitakiʻanga lelei fakaemātuʻá?

• Ko e hā ʻa e ngaahi founga mahuʻinga ʻe niʻihi ke tokoniʻi ai ʻa e fānaú ke nau tupu fakalaumālié?

• ʻE lava fēfē ke tauhi maʻu ha tuʻunga lelei fakalaumālie ʻo ha fāmili?

[Fakatātā ʻi he peesi 24]

Ko e ngaahi fāmili mālohi fakalaumālié ʻoku nau ako tuʻumaʻu ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá, maʻu ʻa e ngaahi fakataha faka-Kalisitiané, pea kau fakataha ʻi he ngāue fakafaifekaú

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share