LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w04 4/1 p. 9-14
  • Talitekeʻi ʻa e Laumālie ʻo ha Māmani Feliliuaki

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Talitekeʻi ʻa e Laumālie ʻo ha Māmani Feliliuaki
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2004
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Hōloa ʻi he Ngaahi Tuʻunga Mahuʻinga Fakaeʻulungāangá
  • ‘ʻOua Naʻa ʻAuhia Atu’
  • Ko e Laumālie ʻo e Māmaní ʻOku Mālohi
  • ʻOku Mālohi Ange ʻa e Laumālie ʻo e ʻOtuá
  • Maʻu ʻa e Laumālie ʻo e ʻOtuá, ʻo ʻIkai ʻo e Māmaní
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2011
  • ʻOkú Ke Talitekeʻi ʻa e Laumālie ʻo e Māmaní?
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1994
  • Talitekeʻi ʻa e “Laumalie ʻOku ʻo Mamani”
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2008
  • Ko e Hā ke Tataki Ai ʻe he Laumālie ʻo e ʻOtuá?
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2011
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2004
w04 4/1 p. 9-14

Talitekeʻi ʻa e Laumālie ʻo ha Māmani Feliliuaki

“Oku ikai koe laumalie o mamani kuo tau maʻu, ka koe laumalie oku mei he Otua. ​—1 Kolinito 2:​12, PM.

1. ʻI he ngaahi founga fē naʻe kākaaʻi ai ʻa ʻIví?

“KO E ngata​—naʻa ne kākāʻi au.” (Senesi 3:13) ʻAki ʻa e ngaahi foʻi lea siʻi ko iá, naʻe feinga ai ʻa e ʻuluaki fefiné, ʻa ʻIvi, ke ne fakamatalaʻi ʻa e ʻuhinga naʻá ne hoko ai ki ha ʻalunga angatuʻu kia Sihova ko e ʻOtuá. Ko e meʻa naʻá ne leaʻakí naʻe moʻoni, neongo naʻe ʻikai ke fakatonuhiaʻi ai ʻene faihalá. Naʻe fakamānavaʻi ʻa e ʻapositolo ko Paulá ki mui ke ne tohi: “[Ko ʻIví] nae kākāia.” (1 Timote 2:​14, PM) Naʻe kākaaʻi ia ke ne tui ko ha foʻi ngāue ʻo e talangataʻá—ʻa e kai mei he fuaʻiʻakau naʻe tapuí—ʻe lelei kiate ia, ʻo ʻai ai ia ke ne hangē ko e ʻOtuá. Naʻe toe kākaaʻi foki ia fekauʻaki mo e ʻiloʻanga ʻo e tokotaha ko ia naʻá ne takihalaʻi iá. Naʻe ʻikai te ne ʻilo ko e ngatá ko ha tokotaha-lea pē ia maʻa Sētane ko e Tēvoló.—Senesi 3:​1-6.

2. (a) ʻOku anga-fēfē hono takihalaʻi ʻe Sētane ʻa e kakaí ʻi he ʻaho ní? (e) Ko e hā ʻa e “laumalie o mamani,” pea ko e hā ʻa e ongo fehuʻi te tau lāulea ki ai he taimi ní?

2 Talu mei he taimi ʻo ʻĀtama mo ʻIví, kuo hokohoko mai ai pē ʻa Sētane ʻi hono kākaaʻi ʻa e kakaí. Ko hono moʻoní, ʻokú ne “kākāʻi ʻa mamani kātoa.” (Fakahā 12:9) Kuo ʻikai liliu ʻene ngaahi foungá. Neongo ʻoku ʻikai te ne kei ngāueʻaki ha ngata moʻoni, ʻokú ne hokohoko atu ke fakapuliʻi ʻa ia tonu. Fakafou ʻi he ngaahi konga ʻoku ngāueʻaki ai ʻa e fakafiefiá, ko e mītiá, mo e ngaahi founga kehe, ʻoku takihalaʻi ai ʻe Sētane ʻa e kakaí ke nau tui ʻoku ʻikai fiemaʻu ia pea ʻoku ʻikai ke nau maʻu ʻe kinautolu ha ʻaonga mei he tataki ʻofa ʻa e ʻOtuá. Kuo hanga ʻe he feingatau kākā ʻa e Tēvoló ʻo fakatupu ʻi he kakai ʻo e feituʻu kotoa pē ha laumālie ʻo e angatuʻu ki he ngaahi lao mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻa e Tohi Tapú. ʻOku ui ʻeni ʻe he Tohi Tapú “koe laumalie o mamani.” (1 Kolinito 2:​12, PM) ʻOku tākiekina mālohi ʻe he laumālie ko ʻení ʻa e ngaahi tui, ngaahi fakakaukau, mo e ʻulungāanga ʻo e faʻahinga ʻoku ʻikai te nau ʻilo ʻa e ʻOtuá. ʻOku anga-fēfē hono fakahāhā ʻa e laumālie ko iá, pea ʻe malava fēfē ke tau talitekeʻi ʻene tākiekina fakameleʻí? Tau vakai ange ki aí.

Hōloa ʻi he Ngaahi Tuʻunga Mahuʻinga Fakaeʻulungāangá

3. Ko e hā ʻoku fakautuutu ai ʻa e hā ʻa e “laumalie o mamani” ʻi he ngaahi taimi ʻi onopōní?

3 ʻI he ngaahi taimi ʻi onopōní, kuo hoko ai ʻa e “laumalie o mamani” ʻo fakautuutu ʻene haá. (2 Timote 3:​1-5) Ngalingali kuó ke fakatokangaʻi ʻoku hōloa ʻa e ngaahi tuʻunga mahuʻinga fakaeʻulungāangá. ʻOku fakamatalaʻi ʻe he ngaahi Konga Tohi Tapú ʻa e ʻuhinga ʻoku pehē aí. ʻI he hili hono fokotuʻu ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻi he taʻu 1914, naʻe mapuna hake ai ha tau ʻi hēvani. Naʻe foʻi ai ʻa Sētane mo ʻene kau ʻāngelo tēmenioó pea naʻe lī hifo kinautolu ki he feituʻu ʻo e māmaní. ʻI he ʻita lahi, kuo fakalahi ai ʻe Sētane ʻene feingatau ke kākaaʻi ʻa e māmaní kotoa. (Fakahā 12:​1-9, 12, 17) ʻI he founga kotoa pē ʻokú ne malava aí, ʻokú ne feinga “ka . . . lava, naʻa mo e kakai fili ʻe taki hē ai.” (Mātiu 24:24) ʻI he tuʻunga ko e kakai ʻa e ʻOtuá, ko kitautolu ʻa ʻene tāketi tefitó. ʻOkú ne feinga ke fakaʻauha hotau tuʻunga fakalaumālié koeʻuhi ke mole meiate kitautolu ʻa e hōifua ʻa Sihová pea mo e ʻamanaki ʻo e moʻui taʻengatá.

4. ʻOku anga-fēfē ʻa e vakai ʻa e kau sevāniti ʻa Sihová ki he Tohi Tapú, pea ʻoku anga-fēfē ʻa e vakai ki ai ʻa e māmaní?

4 ʻOku feinga ʻa Sētane ke fakaongoongokoviʻi ʻa e Tohi Tapú, ʻa e tohi mahuʻinga taha ko ia ʻokú ne akoʻi kitautolu ʻo fekauʻaki mo hotau Tokotaha-Fakatupu ʻofá. ʻOku ʻofa mo koloaʻaki ʻe he kau sevāniti ʻa Sihová ia ʻa e Tohi Tapú. ʻOku tau ʻilo ko e Folofola fakamānavaʻi ia ʻa e ʻOtuá, ʻo ʻikai ko e lea ʻa ha kau tangata. (1 Tesalonaika 2:13; 2 Timote 3:16) Kae kehe, ʻe ʻai kitautolu ʻe he māmani ʻo Sētané ke tau fakakaukau kehe. Ko e fakatātaá, ko e talateu ʻo ha tohi ʻokú ne ʻohofi ʻa e Tohi Tapú ʻoku pehē ai: “ʻOku ʻikai ha meʻa ia ʻe ‘māʻoniʻoni’ fekauʻaki mo e Tohi Tapú, pea ʻoku ʻikai ‘ko e folofola ia ʻa e ʻOtuá.’ Naʻe ʻikai ke tohi ia ʻe he kau sangato fakamānavaʻi ʻe he ʻOtuá, ka naʻe tohi ia ʻe he kau pātele kumi-mafai.” Ko e faʻahinga ko ia ʻoku taki atu ke tui ki he ngaahi taukaveʻi ko iá ʻoku nau tōngofua nai ki he foʻi fakakaukau takihalaʻi ko ia ʻoku nau tauʻatāina ke lotu ki he ʻOtuá ʻi ha faʻahinga founga pē ʻoku nau loto ki aí—pe ʻikai ʻaupito lotu kiate ia.—Palovepi 14:12.

5. (a) Ko e hā naʻe taukaveʻi ʻe ha faʻu-tohi ʻe taha fekauʻaki mo e ngaahi lotu ʻoku felāveʻi mo e Tohi Tapú? (e) ʻOku anga-fēfē ʻa hono fakahoa ʻa e ngaahi fakakaukau anga-maheni fakamāmani ʻe niʻihi ki he meʻa ʻoku leaʻaki ʻe he Tohi Tapú? (Fakakau ai ʻa e puha ʻi he peesi hoko maí.)

5 Ko e ngaahi ʻohofi fakahangatonu mo taʻefakahangatonu ʻoku fai ki he Tohi Tapú, fakataha mo e mālualoi fakalotu ʻa e faʻahinga ʻoku nau taukaveʻi ʻoku nau poupou ki aí, kuo iku ai ki ha ʻikai leleiʻia fakautuutu ʻi he lotú, ʻo kau ai mo e lotu ʻa ia ʻoku felāveʻi mo e Tohi Tapú. ʻI he ngaahi ongoongo ʻi he mītiá mo e lotolotonga ʻo e kau ako leleí, ʻoku ʻohofi ai ʻa e lotú. ʻOku pehē ʻe ha faʻu-tohi ʻe taha: “Ko e vakai ʻa e lotu faka-Siú pea mo e lotu faka-Kalisitiané ʻa ia ʻoku hūhū ʻi he anga-fakafonua manakoá ʻoku ʻikai tali lelei. Naʻa mo ha vakai ki ai ʻi he tuʻunga leleiʻia tahá ʻokú na hā ko ha ākenga motuʻa; ʻi he tuʻunga ʻikai leleiʻia tahá ʻoku vakai ki ai ʻokú na hā ko e ngaahi fakakaukau motuʻa ʻokú ne taʻofi ʻa e matuʻotuʻa fakaefakakaukau potó pea fakafaingataʻaʻiaʻi ʻa e fakalakalaka fakasaienisí. ʻI he ngaahi taʻu ki mui ní kuo tupulaki ai ʻa e ongoʻi paetakú ni ki he luma mo e fakafili fakahāhā.” Ko e fakafili ko ʻení ʻoku faʻa tupu ia mei he faʻahinga ko ia ʻoku nau fakaʻikaiʻi ʻa e ʻi ai ʻa e ʻOtuá pea kuo nau hoko ʻo “taka launoa ʻenau ngaahi fakakaukau.”—Loma 1:​20-22.

6. Ko e hā ʻa e vakai ʻoku maʻu ʻe he māmaní ki he ngaahi tōʻonga fehokotaki fakasino ko ia ʻoku fakahalaiaʻi ʻe he ʻOtuá?

6 Ko ia ai, ʻoku ʻikai ha ofo, ʻi he hē mamaʻo ʻaupito ʻa e kakaí mei he ngaahi tuʻunga ʻa e ʻOtuá ki he ʻulungāangá. Ko e fakatātaá, ʻoku fakamatalaʻi ʻe he Tohi Tapú ʻa e ngaahi fehokotaki fakasino fakasōtomá ʻoku “taʻetāu.” (Loma 1:​26, 27) ʻOkú ne toe fakahā ko e faʻahinga ʻoku nau fai ʻa e feʻauakí mo e tonó ʻe ʻikai te nau maʻu tofiʻa ʻi he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá. (1 Kolinito 6:9) Neongo ia, ʻi he ngaahi fonua lahi ʻoku ʻikai ngata pē ʻi hono lau ai ʻoku ala tali pē ʻa e ngaahi tōʻonga fakaefehokotaki fakasino ia ko iá ka ʻoku toe fakamatalaʻi lelei pē kinautolu ia ʻi he ngaahi tohi, ngaahi makasini, ngaahi hiva, ngaahi faiva mo e ngaahi fakaʻaliʻali ʻi he TV. Ko e faʻahinga ko ia ʻoku nau lea ʻo fakafepakiʻi ʻa e ngaahi tōʻonga peheé ʻoku vakai ki ai ʻoku nau ʻatamai-fāsiʻi, tomuʻa fehiʻa pea ʻikai ʻalu fakataha mo e fakakaukau fakamāmá. ʻI he ʻikai ke sio ki he ngaahi tuʻunga ʻa e ʻOtuá ko e fakahāhā ia ʻo e tokanga ʻofá, ʻoku vakai ki ai ʻa e māmaní ia ko ha ngaahi fakafaingataʻaʻiaʻanga ia ki he tauʻatāina mo e lavameʻa fakafoʻituituí.—Palovepi 17:15; Siutasi 4.

7. Ko e hā ʻa e ngaahi fehuʻi ʻoku totonu ke tau ʻeke hifo kiate kitautolú?

7 ʻI he lotolotonga ʻo ha māmani ʻoku hoko ʻo mālohi fakautuutu ʻa ʻene fakafepaki ki he ʻOtuá, ʻe fakapotopoto kiate kitautolu ke tau vakai hifo ki heʻetau fakakaukau mo e ngaahi meʻa mahuʻinga ʻatautolú tonu. ʻI he taimi ki he taimi, ʻoku totonu ke tau sivisiviʻi ai ʻi he faʻa lotu mo e faitotonu ʻa kitautolu tonu ke fakapapauʻi ʻoku ʻikai ke tau ʻauhia māmālie atu mei he fakakaukau mo e ngaahi tuʻunga ʻa Sihová. Ko e fakatātaá, te tau ʻeke hifo nai kiate kitautolu: ‘ʻOku ou fakafiefiaʻi au ʻaki ʻa e meʻa ne u siʻaki ʻi he ngaahi taʻu kuo maliu atú? Kuó u hoko ʻo tali lelei ange ʻa e ngaahi tōʻonga ʻoku fakahalaiaʻi ʻe he ʻOtuá? ʻOku ou hehema ke vakai ʻikai loko fakamātoato ki he ngaahi meʻa fakalaumālié ʻi heʻeku vakai ki ai ʻi he kuohilí? ʻOku fakahāhaaʻi ʻe he founga ʻoku ou moʻui aí ʻoku ou fakamuʻomuʻa ʻa e ngaahi meʻa ʻo e Puleʻangá ʻi heʻeku moʻuí?’ (Mātiu 6:33) ʻE tokoniʻi kitautolu ʻe he ngaahi fakakaukauloto peheé ke tau talitekeʻi ʻa e laumālie ʻo e māmaní.

‘ʻOua Naʻa ʻAuhia Atu’

8. ʻOku anga-fēfē nai ʻa e ʻauhia atu ʻa ha taha meia Sihová?

8 Naʻe tohi ʻa e ʻapositolo ko Paulá ki he kaungā Kalisitiané: “ʻOku totonu ke ʻasili ai ʻetau fakatokanga ki he ngaahi meʻa kuo ongo mai, naʻa ʻiloange te tau ʻauhia atu.” (Hepelu 2:1) Ko ha vaka ʻoku tēkina ʻoku ʻikai te ne aʻu ki he feituʻu ʻoku ʻalu ki aí. Kapau ʻoku taʻetokanga ha ʻeikivaka ki he matangí mo e ʻaú, ʻe faingofua nai ai ʻa e ʻauhia atu ʻa hono vaká ʻo fakalaka mei ha taulanga malu pea toka ʻi ha matāfanga makaʻia. ʻI he tuʻunga meimei tatau, kapau ʻoku tau taʻetokanga ki he ngaahi moʻoni mātuʻaki mahuʻinga ʻo e Folofola ʻa e ʻOtuá, ʻe faingofua nai ai ʻetau ʻauhia atu meia Sihová pea faingataʻaʻia ai ʻi ha tūkia fakalaumālie. Ke faingataʻaʻia ʻi he mole pehē, ʻe ʻikai pau moʻoni ai ke tau talitekeʻi fakaʻaufuli ʻa e moʻoní. Ko hono moʻoní, ʻoku ʻikai ke fakafokifā mo fai fakakaukauʻi pē ʻe he tokolahi ʻenau talitekeʻi ʻa Sihová. Ko e meʻa ʻoku faʻa hokó, ʻoku māmālie ʻenau kau ʻi he meʻa ʻokú ne fakaleluʻi kinautolu mei he tokanga ki he Folofola ʻa e ʻOtuá. ʻOku ʻikai meimei fakatokangaʻi ʻenau ʻauhia atu ki he angahalá. ʻI he hangē ko ha ʻeikivaka ʻoku mohé, ko e faʻahinga tāutaha peheé ʻoku ʻikai te nau ʻā hake kae ʻoua kuo fuʻu tōmui.

9. ʻI he ngaahi founga fē naʻe tāpuakiʻi ai ʻe Sihova ʻa Solomoné?

9 Fakakaukau atu ki he ʻalunga moʻui ʻa Solomoné. Naʻe tuku kiate ia ʻe Sihova ʻa e tuʻunga-tuʻi ki ʻIsilelí. Naʻe fakaʻatā ʻe he ʻOtuá ʻa Solomone ke ne langa ʻa e temipalé pea fakahinohino kiate ia ke ne tohi ʻa e ngaahi konga ʻo e Tohi Tapú. Naʻe folofola kiate ia ʻa Sihova ʻi he ongo taimi ʻe ua pea ʻoange kiate ia ʻa e koloa, ongoongo mo ha pule fakatuʻi melino. Hiliō he meʻa kotoa, naʻe tāpuakiʻi ʻe Sihova ʻa Solomone ʻaki ʻa e poto lahi. ʻOku pehē ʻe he Tohi Tapú: “Nae foaki e he Otua kia Solomone ae boto lahi aubito moe loto faa fakakaukau, moe loto fuu lahi, o hage koe oneoone aia oku i he matātahi. Bea nae lahi hake ae boto a Solomone i he boto ae kakai kotoabe oe fonua fakahahake, moe boto kotoabe o Ijibite.” (1 Tuʻi 4:​21, 29, 30, PM; 1Tu 11:9) Ko hono moʻoní, ʻe fakakaukau nai ha taha ʻo pehē, ka ne ʻi ai ha taha ʻoku ngalingali te ne hanganaki faitōnunga ki he ʻOtuá, ko Solomone ia. Ka neongo ia, naʻe ʻauhia atu ʻa Solomone ia ki he tafoki mei he moʻoní. Naʻe anga-fēfē ʻene hoko iá?

10. Ko e hā ʻa e fakahinohino naʻe ʻikai ke talangofua ki ai ʻa Solomoné, pea ko e hā hono olá?

10 Naʻe ʻiloʻi mo mahinoʻi fakaʻāuliliki ʻe Solomone ʻa e Lao ʻa e ʻOtuá. Naʻá ne maʻu taʻetoeveiveiua ʻa e mahuʻingaʻia makehe ʻi he ngaahi fakahinohino naʻe fokotuʻu ki he faʻahinga naʻa nau hoko ko e ngaahi tuʻi ʻi ʻIsilelí. ʻI he lotolotonga ʻo e ngaahi fakahinohino ko iá naʻe pehē honau taha: “[Ko e tuʻí] ʻe ʻikai te ne maʻu ʻunoho toko lahi, ke ʻoua naʻa afe hono loto.” (Teutalonome 17:​14, 17) Neongo ʻa e fakahinohino māʻalaʻala ko iá, naʻe maʻu ʻe Solomone ia ʻa e ngaahi uaifi ʻe fitungeau mo e kau sinifu ʻe toko tolungeau. Ko e tokolahi ʻo e kau fefiné ni naʻa nau lotu ki he ngaahi ʻotua muli. ʻOku ʻikai ke tau ʻilo ki he ʻuhinga naʻe maʻu ai ʻe Solomone ha ngaahi uaifi mātuʻaki tokolahí, pea ʻoku ʻikai ke tau ʻilo pe naʻe anga-fēfē ʻene fakatonuhiaʻi ʻa hono fai iá. Ko e meʻa ʻoku tau ʻiló naʻe ʻikai te ne talangofua ki he fakahinohino māʻalaʻala ko ia ʻa e ʻOtuá. Ko e olá ko e meʻa tofu pē ko ia naʻe fakatokanga ki ai ʻa Sihova ʻe hokó. ʻOku tau lau: “Naʻe fakaafe ʻe hono ngaahi uaifi [ʻo Solomoné] hono loto ke muimui ki he ngaahi ʻotua kehe.” (1 Tuʻi 11:​3, 4) Naʻe māmālie—kae pau—ʻa e mole atu ʻa hono poto fakaʻotuá. Naʻá ne ʻauhia. ʻI he faai mai ʻa e taimí, naʻe hoko ai ʻa e holi ʻa Solomone ke fakafiemālieʻi hono ngaahi uaifi panganí ʻo fetongi ʻa ʻene holi ke talangofua mo fakahōifuaʻi ʻa e ʻOtuá. He meʻa fakamamahi ē, he ko Solomone ʻa e tokotaha ʻa ia naʻá ne tohi ki muʻa ʻa e ngaahi lea: “E hoku foha, ke ke boto koe, bea ke fakafiefiaʻi hoku loto, koeʻuhi keu faa tali ia aia oku manuki kiate au”!—Palovepi 27:​11, PM.

Ko e Laumālie ʻo e Māmaní ʻOku Mālohi

11. ʻOku anga-fēfē ʻa e kaunga ki heʻetau fakakaukaú ʻa e meʻa ʻoku tau fakahū ki hotau ʻatamaí?

11 ʻOku akoʻi mai ʻe he fakatātā fekauʻaki mo Solomoné kiate kitautolu ʻoku fakatuʻutāmaki ke tau fakaʻuhinga ʻo pehē koeʻuhi ʻoku tau ʻilo ʻa e moʻoní, ʻe ʻikai uesia ʻe he ngaahi tākiekina fakamāmaní ia ʻetau fakakaukaú. Hangē pē ko e kaunga ʻa e meʻakai fakamatelié ki hotau sinó, ʻoku ʻi ai ʻa e kaunga ʻo e meʻakai fakaʻatamaí ki hotau ʻatamaí. Ko e meʻa ʻoku tau fafangaʻi ʻaki hotau ʻatamaí ʻokú ne tākiekina ʻetau fakakaukaú mo e ongoʻí. ʻI hono ʻiloʻi ʻení, ʻoku fakamoleki ai ʻe he ngaahi kautahá ʻa e paʻanga ʻe laui piliona ʻi he taʻu taki taha ke tuʻuaki ʻenau ngaahi koloá. ʻOku ngāueʻaki ʻe he ngaahi tuʻuaki lavameʻá ʻa e ngaahi foʻi lea mo e ngaahi fakatātā pōtoʻi ke fakamānako ki he fakaʻamu mo e ngaahi holi ʻa e tokotaha ngāueʻakí. ʻOku toe ʻilo ʻe he kau tuʻuakí ko e sio tuʻo taha pe tuʻo ua ʻi ha tuʻuakí ʻe ʻikai te ne faʻa fakalotoʻi ʻe ia ʻa e kakaí ke nau fakavave atu ʻo fakatau ʻa e koloá. Kae kehe, ko e toutou vakai ki ai ʻi he faai atu ʻa e taimí, ʻokú ne faʻa fakatupunga ʻa e kau ngāueʻakí ke nau manako ai ʻi ha koloa. ʻOku lavameʻa ʻa e tuʻuakí—he ka ʻikai, ʻe ʻikai ha taha ia te ne fakaʻaongaʻi ia. ʻOkú ne fai ha tākiekina mālohi ki he fakakaukau mo e ongoʻi ʻa e kakaí.

12. (a) ʻOku anga-fēfē hono tākiekina ʻe Sētane ʻa e fakakaukau ʻa e kakaí? (e) Ko e hā ʻokú ne fakahaaʻi ʻoku malava ke tākiekina ʻa e kau Kalisitiané?

12 ʻI he hangē ko ha tokotaha tuʻuakí, ʻoku pouaki ʻe Sētane ʻene ngaahi fakakaukaú ʻaki hono ʻai kinautolu ʻi he ngaahi fokotuʻutuʻu fakamānako, ʻi hono ʻiloʻi ʻi he faai atu ʻa e taimí ʻe lava ke ne ikuʻi ai ʻa e kakaí ki heʻene founga fakakaukaú. Fakafou ʻi he malaʻe ʻo e fakafiefiá mo e ngaahi tafaʻaki kehe, ʻoku kākaaʻi ai ʻe Sētane ʻa e kakaí ke nau tui ko e leleí ʻoku kovi ia pea ko e koví ʻoku lelei. (Aisea 5:20) Naʻa mo e kau Kalisitiane moʻoní kuo nau tō ki he feingatau ʻa Sētane ko e fakamatala loí. ʻOku fakatokanga ʻa e Tohi Tapú: “Oku lea fakabatonu mai ae Laumalie, e he ae niihi mei he tui i he gaahi kuoga fakamui, o tokaga ki he gaahi laumalie fakahala, moe gaahi akonaki oe kau tevolo; i he malualoi o kinautolu oku lea loi; kuo hunuhunu ho nau atamai aki ae ukamea vela.”—1 Timote 4:​1, 2, PM; Selemaia 6:15.

13. Ko e hā ʻa e ngaahi feohi koví, pea ʻoku anga-fēfē hono uesia kitautolu ʻe heʻetau ngaahi feohí?

13 ʻOku ʻikai ha taha ia ʻo kitautolu ʻe ʻatā mei he laumālie ʻo e māmaní. Ko e ngaahi matangi mo e ngaahi taʻau ʻo e fokotuʻutuʻu ʻa Sētané ʻoku mālohi. ʻOku enginaki fakapotopoto mai ʻa e Tohi Tapú kiate kitautolu: “ʻOua naʻa takihalaʻi koe. Ko e ngaahi feohi koví ʻokú ne maumauʻi ʻa e ngaahi ʻulungāanga leleí.” (1 Kolinito 15:​33, NW) Ko e ngaahi feohi koví ʻoku malava ke kau ki ai ha meʻa pe ko ha taha pē—naʻa mo e ʻi he loto fakatahaʻangá—ʻo tapua atu ai ʻa e laumālie ʻo e māmaní. Kapau te tau fakaʻuhinga ʻo pehē heʻikai malava ke uesia kitautolu ʻe he ngaahi feohi koví, ʻikai te tau fakaʻosiʻaki ʻo pehē ko e ngaahi feohi leleí heʻikai malava ke tokoni kiate kitautolu? He toki fehālaaki lahi ē ko ia! ʻOku fokotuʻu mahino mai ʻe he Tohi Tapú ʻa e meʻá ni ʻi heʻene pehē: “Ko ia ʻoku fafale ki he kau poto, te ne hoko ko e poto: ka ko ia ʻoku kaumeʻa mo e sesele ʻe hoko ko e lusa.”—Palovepi 13:20.

14. ʻI he ngaahi founga fē ʻe malava ke tau fakafepakiʻi ai ʻa e laumālie ʻo e māmaní?

14 Ke fakafepakiʻi ʻa e laumālie ʻo e māmaní, kuo pau ke tau feohi mo e kakai potó—ʻa e faʻahinga ʻoku nau tauhi kia Sihová. Kuo pau ke tau fakafonuʻaki hotau ʻatamaí ʻa e ngaahi meʻa ʻokú ne langa hake ʻetau tuí. Naʻe tohi ʻe he ʻapositolo ko Paulá: “ʻIlonga ʻa e ngaahi meʻa ʻoku moʻoni, ʻilonga ʻa e ngaahi meʻa ʻoku tāu, ʻilonga ʻa e ngaahi meʻa ʻoku totonu, ʻilonga ʻa e ngaahi meʻa ʻoku maʻa, ʻilonga ʻa e ngaahi meʻa ʻoku fakaʻofoʻofa, ʻilonga ʻa e ngaahi meʻa ʻoku ongoongolelei, ʻio, ka ai ha ʻulungaanga lelei, pea ka ai ha meʻa ʻoku fakamaloʻia, ko e ngaahi meʻa ia ke mou tokanga ki ai.” (Filipai 4:8) ʻI he tuʻunga ko e faʻahinga ʻoku tauʻatāina ke fai ha filí, ʻe malava ke tau fili ki he ngaahi meʻa ke tau tokanga ki aí. ʻOfa ke tau fili maʻu pē ke tokanga ki he ngaahi meʻa te ne tohoaki kitautolu ke ofi ange ai kia Sihová.

ʻOku Mālohi Ange ʻa e Laumālie ʻo e ʻOtuá

15. Naʻe anga-fēfē ʻa e kehe ʻa e kau Kalisitiane ʻi Kolinitō ʻo e kuonga muʻá mei he kau nofo kehe ʻo e fuʻu kolo ko iá?

15 ʻI he ʻikai ke hangē ko e faʻahinga ko ia ʻoku takihalaʻi ʻe he laumālie ʻo e māmaní, ʻoku tataki ʻa e kau Kalisitiane moʻoní ia ʻe he laumālie māʻoniʻoni ʻo e ʻOtuá. Ko e fakatahaʻanga ʻi Kolinitoó naʻe tohi ki ai ʻa Paulá: “Oku ikai koe laumalie o mamani kuo tau maʻu, ka koe laumalie oku mei he Otua; koeuhi ke tau ilo ae gaahi mea kuo foaki mataataatā be kiate kitautolu e he Otua.” (1 Kolinito 2:​12, PM) Ko Kolinitō ʻo e kuonga muʻá ko ha fuʻu kolo ia naʻe takatakaiʻi fakaʻaufuli ʻe he laumālie ʻo e māmaní. ʻI he fulikivanu lahi fau ʻa e toko lahi taha ʻo hono kakaí naʻe hoko ai ʻa e kupuʻi lea “ke faka-Kolinitōʻí” ʻo ʻuhinga “ke fai ʻa e ʻulungāanga taʻetaau.” Naʻe fakakuihi ʻe Sētane ʻa e ʻatamai ʻo e kakaí. Ko ia ai, naʻe ʻikai te nau loko mahinoʻi pe halaʻatā ha mahino ʻo fekauʻaki mo e ʻOtua moʻoní. (2 Kolinito 4:4) Kae kehe, fakafou ʻi hono laumālie māʻoniʻoní, naʻe fakaava ai ʻe Sihova ʻa e mata ʻo e niʻihi ʻo e kau Kolinitoó, ʻo fakamafeia kinautolu ke nau maʻu ha ʻilo ki he moʻoní. Naʻe ueʻi mo tataki kinautolu ʻe hono laumālié ke nau fai ʻa e ngaahi liliu lalahi ʻi heʻenau moʻuí koeʻuhi ke nau malava ʻo maʻu ʻa ʻene hōifuá mo ʻene tāpuakí. (1 Kolinito 6:​9-11) Neongo naʻe mālohi ʻa e laumālie ʻo e māmaní, naʻe toe mālohi ange ʻa e laumālie ia ʻo Sihová.

16. ʻE malava fēfē ke tau maʻu mo tauhi ʻa e laumālie ʻo e ʻOtuá?

16 ʻOku hoko ʻo moʻoni pehē pē ʻi he ʻahó ni. Ko e laumālie māʻoniʻoni ʻo Sihová ʻa e ivi mālohi lahi taha ʻi he ʻunivēsí, pea ʻokú ne foaki tauʻatāina mo nima-homo atu ia ki he faʻahinga kotoa pē ʻoku nau kole ia ʻi he tuí. (Luke 11:13) Kae kehe, ke maʻu ʻa e laumālie ʻo e ʻOtuá, kuo pau ke tau fai ʻa e meʻa lahi ange ia ʻi hono talitekeʻi pē ʻa e laumālie ʻo e māmaní. Kuo pau foki ke tau ako tuʻumaʻu mo ngāueʻaki ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá ʻi heʻetau moʻuí koeʻuhi ke hoko hotau laumālié—ʻetau hehema fakaefakakaukaú—ʻo fakatonutonu ki heʻene fakakaukaú. Kapau te tau fai ia, ʻe fakaivimālohiʻi kitautolu ʻe Sihova ke tau matuʻuaki ha faʻahinga filioʻi pē ʻe ngāueʻaki nai ʻe Sētane ke fakaʻauha ʻaki hotau tuʻunga fakalaumālié.

17. ʻI he ngaahi founga fē ʻoku malava ke hoko ai ʻa e meʻa naʻe hokosia ʻe Loté ko ha fakafiemālie kiate kitautolú?

17 Neongo ko e kau Kalisitiané ʻoku ʻikai te nau hoko ko ha konga ʻo e māmaní, ʻoku nau ʻi he māmaní. (Sione 17:​11, 16) ʻOku ʻikai ha taha ʻo kitautolu ʻe malava ke ne fakaʻehiʻehi fakaʻaufuli mei he laumālie ʻo e māmaní, he ʻoku tau ngāue pe naʻa mo e nofo fakataha nai mo e faʻahinga ʻoku ʻikai te nau ʻofa ki he ʻOtuá pe ko ʻene ngaahi foungá. ʻOku tau ongoʻi ʻo hangē ko ia ko Loté, ʻa ia naʻá ne “mafasia,” ʻo aʻu ʻo loto-mamahi, ʻi he ngaahi ngāue maumau-lao ʻa e kakai ʻo Sōtomá, ʻa ia naʻá ne nofo ʻi honau lotolotongá? (2 Pita 2:​7, 8) Kapau ʻoku pehē, ʻoku malava ke tau fiemālie. Naʻe maluʻi mo fakahaofi ʻe Sihova ʻa Lote, pea ʻoku malava ke ne fai ʻa e meʻa tatau pē kiate kitautolu. ʻOku vakai mai mo ʻafioʻi ʻe heʻetau Tamai ʻofá hotau ngaahi tuʻungá, pea ʻokú ne malava ke ʻomai kiate kitautolu ʻa e tokoni mo e mālohi ʻoku fiemaʻu kiate kitautolu ke tau lava ai ʻo tauhi maʻu hotau tuʻunga fakalaumālié. (Sāme 33:​18, 19) Kapau ʻoku tau fakafalala kiate ia, falala ki ai, pea ui kiate ia, te ne tokoniʻi kitautolu ke tau talitekeʻi ʻa e laumālie ʻo e māmaní, ʻo tatau ai pē pe ko e hā nai hono faingataʻa hotau tuʻungá.—Aisea 41:10.

18. Ko e hā ʻoku totonu ai ke tau koloaʻaki hotau vahaʻangatae mo Sihová?

18 ʻI ha māmani ʻoku mavahe mei he ʻOtuá pea kākaaʻi ʻe Sētané, ko kitautolu ʻi he tuʻunga ko e kakai ʻa Sihová ʻoku tāpuakiʻi ʻaki ʻa e ʻilo ki he moʻoní. ʻOku tau hokosia ai ha fiefia mo e melino ʻoku ʻikai ke maʻu ia ʻe he māmaní. (Aisea 57:​20, 21; Kaletia 5:22) ʻOku tau koloaʻaki ʻa e ʻamanaki fakaofo ʻo e moʻui taʻengata ʻi he Palataisí, ʻa ia ʻe ʻikai ke toe ʻi ai ʻa e laumālie ʻo e māmani tei mate ko ʻení. Ko ia ʻofa ke tau koloaʻaki hotau vahaʻangatae mātuʻaki mahuʻinga mo e ʻOtuá pea tokanga ke fakatonutonu ha faʻahinga hehema pē ke ʻauhia fakalaumālie atu. Tau ʻunuʻunu ke toe ofi ange kia Sihova, pea te ne tokoniʻi kitautolu ke tau talitekeʻi ʻa e laumālie ʻo e māmaní.—Semisi 4:​7, 8.

ʻE Lava Ke Ke Fakamatalaʻi?

• ʻI he ngaahi founga fē kuo kākaaʻi mo takihalaʻi ai ʻe Sētane ʻa e kakaí?

• ʻE lava fēfē ke tau fakaʻehiʻehi mei he ʻauhia meia Sihová?

• Ko e hā ʻokú ne fakahaaʻi ʻoku mālohi ʻa e laumālie ʻo e māmaní?

• ʻE malava fēfē ke tau maʻu mo tauhi maʻu ʻa e laumālie ʻoku mei he ʻOtuá?

[Saati ʻi he peesi 11]

FEPAKI ʻA E POTO FAKAMĀMANÍ MO E POTO FAKAʻOTUÁ

ʻOku ʻikai ke fakaʻaufuli ʻa e moʻoní—ʻoku ʻai ʻe he kakaí ʻenau moʻoni pē ʻa kinautolu.

“Ko e folofola [ʻa e ʻOtuá] ko e moʻoni ia.”—Sione 17:17.

Ke fakapapauʻi ʻa e tonú pe ko e halá, falala ki hoʻo ngaahi ongoʻí.

“Ko e fungani ʻi he meʻa kākā ka ko e loto, pea ʻoku hilio hono kovi.”—Selemaia 17:9.

Fai pē ʻe koe e meʻa ʻokú ke loto ki aí.

“ʻOku ʻikai ʻi he tangata ʻoku haʻele ke fakaʻuli ʻene ʻalu.”—Selemaia 10:23.

Ko e koloá ko e kī ia ki he fiefiá.

“Ko e ʻofa ki he paʻanga ko e aka ʻoku tupu mei ai ʻa e ngaahi kovi kotoa pe.”—1 Timote 6:10.

[Fakatātā ʻi he peesi 10]

Naʻe ʻauhia ʻa Solomone mei he lotu moʻoní pea tafoki ki he ngaahi ʻotua loi

[Fakatātā ʻi he peesi 12]

ʻI he hangē ko ha tokotaha tuʻuakí, ʻoku pouaki ʻe Sētane ʻa e laumālie ʻo e māmaní. ʻOkú ke talitekeʻi ia?

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share