LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w04 4/1 p. 20-23
  • ʻOkú Ke Tokangataha ki he Palé?

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • ʻOkú Ke Tokangataha ki he Palé?
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2004
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Tauhi ʻa e Palé ke ʻAta Lelei
  • Founga ke Fakaleleiʻi Ai ʻEtau Sio Fakalaumālié
  • Hanganaki Tokangataha ʻo Hangē ko Siosiuá
  • ʻAmanaki Lelei kia Sihova, pea ke Loto-Toʻa
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2006
  • Tauhi ke Mālohi Hoʻo ʻAmanaki Faka-Kalisitiané
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2022
  • Sio Fakalaka Atu mei he Ngaahi Meʻa ʻOkú Ke Sio ki Aí!
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1996
  • ʻOku Fakapaleʻi ʻe Sihova ʻa e Faʻahinga ʻOku Nau Kumi Tōtōivi Kiate Iá
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2016
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2004
w04 4/1 p. 20-23

ʻOkú Ke Tokangataha ki he Palé?

ʻOKU totolo māmālie ʻa e mahakí. ʻI he kamatá, ʻokú ne fakafāsiʻi ʻa e ngaahi ʻata takatakai ki he meʻa tefito ʻoku sio ki ai ha tokotahá. ʻI hono tuku taʻefaitoʻó, ʻe lava ke totolo ia ki he tefito ʻo e ʻata ʻo e sió. ʻI hono ikuʻangá, ʻe lava ke ne fakatupunga ʻa e mole kakato ʻa e ʻata ʻo e sió. Ko e hā ia? Ko e kolokomá​—ko ha tupuʻanga lahi taha ʻo e kuí.

Hangē tofu pē ko e lava ke mole māmālie mo fakapulipuli ʻa ʻetau sió tonu, ʻe lava ke mole meia kitautolu ha faʻahinga ʻo e sió ʻoku toe mahuʻinga ange—ko ʻetau sio fakalaumālié. Ko ia ai, ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ke tauhi ʻa e ngaahi meʻa fakalaumālié ke ʻata lelei, ko e tefito ia ʻo ʻetau sió.

Tauhi ʻa e Palé ke ʻAta Lelei

ʻOku ʻi he lotolotonga ʻo e “ngaahi meʻa ʻoku ʻikai ha” ki hotau matá tonu ʻa e pale lāngilangiʻia ko e moʻui taʻengatá, ʻa ia ʻoku foaki mai ʻe Sihova ki heʻene faʻahinga mateakí. (2 Kolinito 4:18) Ko e moʻoni, ko e ʻuhinga tefito ʻoku tauhi ai ʻa e kau Kalisitiané ki he ʻOtuá he ʻoku nau ʻofa kiate ia. (Mātiu 22:37) Ka neongo ia, ʻoku fiemaʻu ʻe Sihova ke tau fakatuʻotuʻa atu ki hotau palé. ʻOkú ne loto ke tau sio kiate ia ko ha Tamai nima-homo ʻa ia ʻokú ne “totongi kiate kinautolu ʻoku kumi hākili kiate ia.” (Hepelu 11:6) Ko ia ai, ko e faʻahinga ʻoku nau ʻiloʻi moʻoni ʻa e ʻOtuá pea ʻofa ʻiate iá ʻoku nau koloaʻaki ʻa ʻene ngaahi tāpuaki kuo talaʻofa maí pea fakaʻamu ki honau fakahokó.​—Loma 8:​19, 24, 25.

Ko e kau lautohi tokolahi ʻo e pepa ko ení mo hono hoá, ʻa e ʻĀ Hake!, ʻoku nau fakaʻofoʻofaʻia ʻi he ngaahi fakatātā ʻoku fakahaaʻi ai ʻa e māmani Palataisi ka hoko maí. Ko e moʻoni, ʻoku ʻikai ke tau ʻiloʻi tonu pe ʻe fōtunga fēfē ʻa e māmani Palataisí, pea ko e ngaahi fakatātā ʻoku pulusí ko e ngaahi faʻifaʻitaki fakaeʻaati pē ia ʻo makatuʻunga ʻi he ngaahi kupu Fakatohitapu hangē ko ia ʻi he Aisea 11:​6-9. Ka neongo ia, naʻe pehē ʻe ha fefine Kalisitiane ʻe taha: “ʻI he taimi ʻoku ou sio ai ʻi he ngaahi fakatātā ʻo e Palataisi ka hoko maí ʻi he Taua Leʻo mo e ʻĀ Hake!, ʻoku ou sivisiviʻi lelei ia, ʻo hangē ko e fai ʻe ha taha ki ha polosiua fekauʻaki mo e folaú. ʻOku ou feinga ke sioloto atu kiate au ʻi ai, koeʻuhi ko e feituʻu eni ʻoku ou fakaʻamu moʻoni ke ʻi ai ʻi he taimi totonu ʻa e ʻOtuá.”

Naʻe ongoʻi meimei pehē pē ʻa e ʻapositolo ko Paulá fekauʻaki mo hono “ui mei ʻolunga.” Naʻe ʻikai te ne fakakaukau kiate ia kuó ne ʻosi maʻu ia, he naʻe pau ke ne fakamoʻoniʻi ʻa ʻene faitōnunga ke aʻu ki he ngataʻangá. Ka naʻá ne hokohoko “kakapa atu ki he ngaahi meʻa mei muʻa.” (Filipai 3:​13, 14) ʻI he tuʻunga tatau, naʻe kātekina ʻe Sīsū ʻa e pekia ʻi ha ʻakau fakamamahí “koe mea i he fiefia nae tuku i hono ao.”—Hepelu 12:​2, PM.

Kuó ke veiveiua ʻi ha taimi pe te ke hū ki he māmani foʻoú? ʻOku lelei moʻoni ke ʻoua ʻe falala tōtuʻa, koeʻuhi ko ʻetau maʻu ʻa e pale ʻo e moʻuí ʻoku fakatuʻunga ia ʻi heʻetau hanganaki faitōnunga ke aʻu ki he ngataʻangá. (Mātiu 24:13) Kae kehe, kapau ʻoku tau feinga ʻaki ʻetau lelei tahá ke aʻusia ʻa e ngaahi fiemaʻu ʻa e ʻOtuá, ʻoku tau hoko ai ʻo falala ki hono maʻu ʻo e palé. Manatuʻi ko Sihová ʻoku “ʻikai te ne finangalo ke ʻauha ha taha, ka ke aʻusia ʻa e fakatomala ʻe he kakai kotoa pe.” (2 Pita 3:9) Kapau ʻoku tau falala kia Sihova, te ne tokoniʻi kitautolu ke aʻusia ʻetau taumuʻá. Ko e moʻoni, ʻoku fepaki mo hono natulá ke kumi ki ha ngaahi ʻuhinga ke fakataʻeʻaongaʻi ai ʻa e faʻahinga ʻoku feinga loto-moʻoni ke fakahōifuaʻi iá.​—Sāme 103:​8-​11; 130:​3, 4; Isikeli 18:32.

Ko hono ʻiloʻi ʻa e anga ʻo e ongoʻi ʻa Sihova ki hono kakaí ʻokú ne ʻomai kia kitautolu ʻa e ʻamanaki—ko ha ʻulungāanga ʻoku mahuʻinga tatau mo e tuí. (1 Kolinito 13:13) Ko e foʻi lea faka-Kalisi ʻoku liliu ko e “ʻamanaki” ʻi he Tohi Tapú ʻoku ʻomai ai ʻa e fakakaukau ʻo ha vēkeveke “ʻamanaki ki ha lelei.” ʻI he fakakaukau ki he ʻamanaki peheé, naʻe tohi ʻa e ʻapositolo ko Paulá: “ʻOku mau fakaʻamu ke ha ʻiate kimoutolu taki taha ha feinga hange ko ia, ke fakamaʻumaʻuluta hoʻomou fakatuʻamelie, ʻo aʻu ki he ngataʻanga. Koeʻuhi ke ʻoua te mou hoko ko e kau fakapikopiko, ka ko e kau faʻifaʻitaki ʻo e kakai kuo nau hokosi ʻa e ngaahi talaʻofa ʻi heʻenau tui mo e kitaki.” (Hepelu 6:​11, 12) Fakatokangaʻi kapau ʻe hokohoko atu ʻetau tauhi faitōnunga kia Sihová, ʻe lava ke tau fakapapauʻi ʻe fakahoko ʻa ʻetau ʻamanakí. ʻI he ʻikai hangē ko e ngaahi taumuʻa fakamāmani lahi, ko e ʻamanaki ko ení “talaʻehai ko e meʻa fakamā.” (Loma 5:5) Ko ia ʻe lava fēfē ke tau tauhi ʻetau ʻamanakí ke moʻui mo ʻata lelei?

Founga ke Fakaleleiʻi Ai ʻEtau Sio Fakalaumālié

Ko hotau mata fakamatelié ʻe ʻikai lava ke hanga ki ha meʻa ʻe ua ʻi he taimi pē taha. ʻOku tatau pē mo ʻetau sio fakalaumālié. Ko e hanga ki he ngaahi meʻa ʻo e fokotuʻutuʻu lolotongá te ne ʻai moʻoni ʻa e māmani foʻou kuo talaʻofa ʻe he ʻOtuá ke puli mei hotau ʻatamaí ʻi ha tuʻunga. ʻI ha taimi, ko e ʻīmisi takatakai nenefu ko ení ʻe mole nai ʻene hā fakamānakó pea mole ai pē ia mei he vakaí. Ko ha meʻa fakamamahi ē ko ia! (Luke 21:34) Ko ia ai, he meʻa mahuʻinga ē ke tau tauhi ha ‘mata huʻufataha’—ha mata ʻoku hanganaki sio ki he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá mo e pale ko e moʻui taʻengatá!​—Mātiu 6:​22.

ʻOku ʻikai faingofua maʻu pē ke tauhi ha mata huʻufataha. ʻOku kounaʻi ʻetau tokangá ʻe he ngaahi palopalema fakaʻahó pea ko e ngaahi fakahohaʻá—naʻa mo e ngaahi ʻahiʻahí—ʻe hoko mai nai ia ki heʻetau moʻuí. ʻI he malumalu ʻo e ngaahi tuʻungá ni, ʻe lava fēfē ke tau kei sio ki he Puleʻangá mo e māmani foʻou kuo talaʻofa ʻe he ʻOtuá ʻo ʻikai liʻaki ai ʻa e ngaahi ngāue kehe ʻoku fiemaʻú? Tau lāulea angé ki ha founga ʻe tolu.

Ako fakaʻaho ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá. Ko e lau Tohi Tapu tuʻumaʻú mo e ako ʻo e ʻū tohi makatuʻunga ʻi he Tohi Tapú ʻokú ne tokoniʻi kitautolu ke tauhi hotau ʻatamaí ke fakatefito ʻi he ngaahi meʻa fakalaumālié. Ko e moʻoni, kuo tau ako nai ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá ʻi ha ngaahi taʻu, ka kuo pau ke hokohoko atu ʻetau ako iá, ʻo hangē tofu pē ko e fiemaʻu ke tau toutou kai ʻa e meʻakai fakamatelié koeʻuhi ke fakatolonga ʻetau moʻuí. ʻOku ʻikai ke tuku ʻetau kaí koeʻuhi pē he kuo tau kai ʻa e meʻakai ʻe laui afe ʻi he kuohilí. Ko ia tatau ai pē pe ko e hā hono lahi ʻetau maheni mo e Tohi Tapú, ʻoku tau fiemaʻu ʻa hono maʻu hokohoko tuʻumaʻu ʻo e meʻakai fakalaumālie mei aí koeʻuhi ke tauhi ʻetau ʻamanakí ke moʻui pea ke mālohi ʻetau tuí mo e ʻofá.​—Sāme 1:​1-3.

Fakalaulauloto loto-hounga ki he Folofola ʻa e ʻOtuá. Ko e hā ʻoku ʻikai ala tuku ai ʻa e fakalaulaulotó? ʻI he ʻuhinga ʻe ua. ʻUluakí, ʻoku ʻai ʻe he fakalaulaulotó ke tau malava ʻo mahinoʻi ʻa e meʻa ʻoku tau laú pea ke fakatupu ʻa e houngaʻia loloto ki ai. Ko hono uá, ʻoku taʻofi kitautolu ʻe he fakalaulaulotó mei hono fakangaloʻi ʻa Sihová, ko ʻene ngaahi ngāue fakaofó pea mo e ʻamanaki kuó ne fokotuʻu mai ʻi hotau ʻaó. Ke fakatātaaʻi: Ko e kau ʻIsileli naʻa nau mavahe mei ʻIsipite mo Mōsesé naʻa nau sio tonu ki he ngaahi fakahāhā ʻo e mālohi fakaofo ʻo Sihová. Naʻa nau toe ongoʻi ʻa ʻene maluʻi anga-ʻofá ʻi heʻene tataki kinautolu ki honau tofiʻá. Neongo ia, ko e teʻeki ai pē ke aʻu atu ʻa e kau ʻIsilelí ki he toafá ke fou atu ai ki he Fonua ʻo e Talaʻofá kuo kamata ke nau lāunga, ʻo fakahaaʻi moʻoni ai ha taʻetui lahi. (Sāme 78:​11-​17) Ko e hā ʻenau palopalemá?

Naʻe hiki ʻa e tokanga ʻa e kakaí meia Sihova pea mo e ʻamanaki fakaofo naʻá ne fokotuʻu ʻi honau ʻaó ki heʻenau ngaahi fiemālie he taimi ko iá mo ʻenau ngaahi mahuʻingaʻia fakaekakanó. Neongo ʻa e ngaahi fakaʻilonga mo e mana fakaofo naʻa nau siotonu aí, naʻe hoko ʻa e kau ʻIsileli tokolahi ko e kau lāunga taʻemateaki. “Nae galo leva iate kinautolu [ʻa e] gaahi gaue [ʻa Sihová],” ko e lau ia ʻa e Sāme 106:13 (PM). (Fakaʻītali ʻamautolu.) Ko e taʻetokanga taʻealafakatonuhiaʻi peheé naʻe mole ai mei he toʻutangata ko iá ʻa e hū ki he Fonua ʻo e Talaʻofá.

Ko ia ai, ʻi hono lau ʻa e ngaahi Konga Tohi Tapú pe ko e ngaahi tohi tokoni ako Fakatohitapú, ʻoku fiemaʻu ai ʻa e taimi ke fakalaulauloto ki he meʻa ʻokú ke laú. Ko e fakakaukauloto peheé ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ia ki hoʻo moʻui leleí mo e tupu fakalaumālié. Ko e fakatātaá, ʻi hono lau ʻo e Sāme 106, ʻa ia ʻoku hiki ʻa hono konga ʻi ʻolungá, fakalaulauloto ki he ngaahi ʻulungāanga ʻo Sihová. Vakai ki he anga ʻo ʻene kātaki mo e mohu meesi ki he kau ʻIsilelí. Sio ki he founga ʻo ʻene fai ʻa e meʻa kotoa naʻá ne malavá ke tokoniʻi kinautolu ke nau aʻu ki he Fonua ʻo e Talaʻofá. Fakatokangaʻi ʻa e anga ʻo ʻenau hokohoko angatuʻu kiate iá. Fakaʻuta atu ki he faingataʻaʻia mo e mamahi ʻa Sihova ʻi hono teke ʻe ha kakai naʻa nau taʻehoungaʻia loto-fefeka ʻa ʻene mēsí mo e kātakí ke aʻu tonu ki hono ngataʻangá. ʻIkai ko ia pē, ʻi he fakalaulauloto ki he Sāme vahe 106, veesi 30 mo e 31, ʻa ia ʻoku fakamatalaʻi ai ʻa e tuʻu fefeka mo loto-toʻa ʻa Fineasi ki he māʻoniʻoní, ʻoku tau fakapapauʻi ai ʻoku ʻikai ke ngalo ʻia Sihova ʻa ʻene faʻahinga mateakí pea ʻokú ne fakapaleʻi lahi kinautolu.

Ngāueʻaki ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapú ʻi hoʻo moʻuí. ʻI heʻetau muimui ʻi he ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapú, ʻoku tau sio tonu ai ki he ngāue ʻa e akonaki ʻa Sihová. ʻOku pehē ʻe he Palovepi 3:​5, 6: “Falala ki he ʻEiki ʻaki ʻa e kotoa ʻo ho loto, ʻo ʻouae fāki ki ho poto oʻou: ke ke fakaongo kiate ia ʻi ho hala kotoa pe, pea ʻe fakatonutonu ʻe ia ho ngaahi ʻalunga.” Fakakaukau ki he anga hono fakatupunga ʻe he ngaahi founga taʻetaau ʻa e kakai tokolahi ha nunuʻa ʻo e ngaahi palopalema fakaʻatamai, fakaeongo mo e fakaesino. ʻI hono fakatuia ʻa e ngaahi mālie fakataimí, ʻoku utu ai ʻe he kakai ko iá ʻa e ngaahi taʻu—naʻa mo e ʻi he kotoa ʻo e moʻuí—ʻa e malaʻia. ʻI hono kehe ʻaupitó, ko e faʻahinga ʻoku ʻaʻeva ʻi he ‘hala ʻefiʻefí’ ʻoku nau tomuʻa ʻahiʻahiʻi ʻa e moʻui ʻi he fokotuʻutuʻu foʻoú, pea ʻoku fakalototoʻaʻi kinautolu ʻe he meʻá ni ke hokohoko atu ai ʻi he hala ki he moʻuí.​—Mātiu 7:​13, 14; Sāme 34:8.

Ko hono ngāueʻaki ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapú ʻe lava ke hoko ia ko ha pole. ʻI he taimi ʻe niʻihi, ko ha fakaleleiʻanga taʻefakatohitapu ʻe hā ngali talaʻofa mai nai ai ha fakafiemālie vave ʻi ha tuʻunga faingataʻa. Ko e fakatātaá, lolotonga ʻa e ngaahi taimi ʻo e faingataʻaʻia fakapaʻangá, ʻe fakatauele nai ke tuku hifo ke fika ua ʻa e ngaahi meʻa ʻo e Puleʻangá. Kae kehe, ko e faʻahinga ʻoku ngāue ʻi he tuí pea tauhi maʻu ʻenau sio fakalaumālié ʻoku nau fakapapauʻi ʻi he ikuʻangá “e hoko ae lelei kiate kinautolu oku manavahe ki he Otua [moʻoní].” (Koheleti 8:​12, PM) ʻE pau nai ke ngāue ʻovataimi ha Kalisitiane ʻi ha taimi, kae ʻoua ʻaupito naʻá ne hoko ʻo hangē ko ʻĪsoá, ʻa ia naʻá ne taʻetokaʻi ʻa e ngaahi meʻa fakalaumālié, ʻi hono liʻaki ia ʻo hangē ʻoku ʻikai ke mahuʻingá.​—Senesi 25:34; Hepelu 12:16.

Naʻe fakamatalaʻi mahino ʻe Sīsū ʻa hotau ngaahi fatongia ʻi he tuʻunga ko e kau Kalisitiané. Kuo pau ke tau ‘fuofua kumi ae buleaga oe Otuá, mo ene maonioní.’ (Mātiu 6:​33, PM) Kapau te tau fai ia, ʻe fakahāhā ʻe Sihova ʻa ʻene ʻofa fakaetamaí kia kitautolu ʻaki hono fakapapauʻi ke tau maʻu ʻa e meʻa fakamatelie ʻoku tau fiemaʻú. ʻOku ʻikai moʻoni te ne loto ke tau fakamafasiaʻi kitautolu ʻi he loto-moʻua ki he ngaahi meʻa ʻokú ne pehē ʻoku ʻi he malumalu ʻo ʻene tokangá. Ko e loto-moʻua taʻetotonu peheé ʻe lava ke hangē ia ko e kolokoma fakalaumālié—ʻi hono taʻetokangaʻí, te ne fakafāsiʻi māmālie ʻetau sió ke sio pē ki he ngaahi meʻa fakamatelié pea iku ʻo ne ʻai kitautolu ke tau kui fakalaumālie. Kapau te tau kei ʻi he tuʻunga ko iá, ʻe hoko mai ʻa e ʻaho ʻo Sihová kia kitautolu ʻo “hangē ko ha hele puna.” Ko ha meʻa fakamamahi moʻoni ē ko ia!—Luke 21:​34-36.

Hanganaki Tokangataha ʻo Hangē ko Siosiuá

Tau tauhi ke ʻata lelei ʻetau ʻamanaki lāngilangiʻia ki he Puleʻangá, ʻo tuku ʻa e ngaahi fatongia kehé ki honau tuʻunga totonú. ʻI he kīvoi ʻi he founga-tuʻumaʻu ʻo e akó, fakalaulaulotó, mo hono ngāueʻaki ʻo e ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapú, ʻe lava ke tau kei hanganaki falala ai ki heʻetau ʻamanakí ʻo hangē ko Siosiuá. ʻI heʻene taki ʻa ʻIsileli ki he Fonua ʻo e Talaʻofá, naʻá ne pehē: “ʻOku ʻilo ʻe he kotoa ʻo homou loto, mo e kotoa ʻo homou laumalie, kuo ʻikai to kelekele ha momoʻi meʻa ʻe taha ʻi he ngaahi lelei fuape naʻe talaʻofa ʻe Sihova ko homou ʻOtua maʻamoutolu; kuo hoko kotoa pe kiate kimoutolu, kuo ʻikai ke hala ha meʻa ʻe taha.”—Siosiua 23:14.

ʻOfa ke hanga ʻe he ʻamanaki ʻo e Puleʻangá ʻo fakaivia koe, pea ʻofa ke ne ʻai ke fakafiefia ho ngaahi ʻahó ʻi hono tapua atu ia ʻi hoʻo fakakaukaú, ongoʻí, ngaahi filí mo e ngaahi ngāué.​—Palovepi 15:15; Loma 12:12.

[Fakatātā ʻi he peesi 21]

Kuó ke veiveiua ʻi ha taimi pe te ke hū ki he māmani foʻoú?

[Fakatātā ʻi he peesi 22]

Ko e fakalaulaulotó ko ha konga mātuʻaki mahuʻinga ia ʻo e ako Tohi Tapú

[Fakatātā ʻi he peesi 23]

Hanganaki tokangataha ki he ngaahi meʻa ʻo e Puleʻangá

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share