LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w07 1/1 p. 9-11
  • ʻE Lava ke Fano Atu Hoʻo ʻOfá?

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • ʻE Lava ke Fano Atu Hoʻo ʻOfá?
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2007
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Houngaʻia ʻi Hotau Kaungātuí
  • “ʻEfiʻefi” ʻa e Kau Kolinitoó
  • Fano Atu e ʻOfá he ʻAhó Ni
  • Kakapa Atu pea ʻAi ha Kaungāmeʻa Foʻou
  • Tali ki he Ngaahi Fiemaʻu ʻa e Niʻihi Kehé
  • ‘Fano Atu’
    Ko ʻEtau Ngāue Fakafaifekau ʻo e Puleʻanga—2004
  • Hanganaki Tupulekina ʻi he ʻOfa Fakatokouá
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2009
  • “Maʻu ae Ofa Vela Iate Kimoutolu”
    Lotu ki he ʻOtua Moʻoni Pē Tahá
  • “Hokohoko Atu ʻa e ʻAʻeva ʻi he ʻOfá”
    ʻUnuʻunu Ofi kia Sihova
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2007
w07 1/1 p. 9-11

ʻE Lava ke Fano Atu Hoʻo ʻOfá?

KO E sēini ʻoku tau ki ai ʻa e taula ʻo ha vaká kuo pau ke ne matuʻuaki ʻa e ngaahi fuʻu mālohi lahi ke taʻofiʻaki ʻa e vaká mei haʻane tēkina. Kae kehe, ʻoku malava ení kapau pē ʻoku fefeka mo mālohi ʻa e ngaahi hokoʻanga sēiní. He ka ʻikai ʻe motu.

ʻOku meimei tatau tofu pē ʻa e tuʻunga ko iá mo e fakatahaʻanga Kalisitiané. Ki ha fakatahaʻanga ke mālohi mo longomoʻui, ʻoku fiemaʻu ki he ngaahi mēmipa taki taha ke nau fāʻūtaha. Ko e hā ʻa e meʻa ʻokú ne ʻai ke nau fāʻūtahá? Ko e ʻofá, ʻa ia ko e ivi ia ʻoku mālohi taha ʻene teke ke hoko ʻa e fāʻūtahá. Tā neʻineʻi ke tala ʻe Sīsū Kalaisi ki heʻene kau ākongá: “Ko e tuʻutuʻuni foʻou ʻoku ou tuku kiate kimoutolu, Ke mou feʻofaʻaki: hange ā ko ʻeku ʻofaʻi kimoutolu, ke pehē foki hoʻomou feʻofaʻaki. Ko e meʻa kó é ʻe ʻilo ai ʻe he kakai kotoa pē ko e kau ako kimoutolu aʻaku, ʻo kapau ʻe ai haʻamou feʻofaʻaki.” Ko e moʻoni, ko e kau Kalisitiane moʻoní ʻoku nau maʻu ʻa e faʻahinga feʻofaʻaki ʻoku laka mamaʻo ange ia ʻi he kaungāmeʻá pē mo e fefakaʻapaʻapaʻakí. ʻOku nau fakatupulekina ʻa e ʻofa feilaulauʻi-kita.—Sione 13:​34, 35.

Houngaʻia ʻi Hotau Kaungātuí

ʻOku faʻuʻaki ʻa e ngaahi fakatahaʻanga lahi ʻa e kakai mei he ngaahi toʻu, matakali, fonua, anga fakafonua, lea mo e ngaahi puipuituʻa fakasōsiale kehekehe. Ko e mēmipa taki taha ʻoku ʻi ai ʻene saiʻia mo e fehiʻa, ʻamanaki mo e manavahē, pea ʻoku anga-maheni ʻaki ko e tokotaha taki taha ʻoku ʻi ai ʻene kavenga fakafoʻituitui ke fua—mahalo ko e mahamahakí pe ko e faingataʻaʻia fakapaʻangá. Ko e tuʻunga kehekehe ko ení ʻe hoko nai ai ha faingataʻa ki he fāʻūtaha faka-Kalisitiané. Ko e hā leva ʻe lava ke ne tokoniʻi kitautolu ke fano atu ʻa e ʻofá pea ke nofoʻaki fāʻūtaha neongo ʻa e faingataʻá? Ko e houngaʻia loto-moʻoni ʻi he tokotaha kotoa he fakatahaʻangá ʻe tokoniʻi ai kitautolu ke fakalahi ʻetau feʻofaʻakí.

Ko e hā leva ʻoku ʻuhinga ki ai ʻa e houngaʻia ʻi ha tokotahá? Fakatatau ki he New Shorter Oxford English Dictionary, ko e foʻi lea “houngaʻiá” ʻoku ʻuhingá ko e “kaungāongoʻi pe ongongofua; fakamahuʻingaʻi feʻunga; lāuʻilo ʻoku mahuʻinga pe lelei ʻaupito; fakahoungaʻi.” Kapau ʻoku tau houngaʻia ʻi hotau kaungātuí, ʻoku tau ongongofua ai ki heʻenau ngaahi fiemaʻú, ʻoku tau fakamahuʻingaʻi kinautolu, ʻoku tau lāuʻilo ʻoku nau lelei ʻaupito, pea ʻoku tau fakahoungaʻi ʻenau kau fakataha mo kitautolu ʻi he lotú. Ko hono olá, ʻoku tupulaki ai ʻetau ʻofa lahi ʻiate kinautolú. Ko ha vakai nounou ki he meʻa naʻe tohi ʻe he ʻapositolo ko Paulá ki he kau Kalisitiane ʻi Kolinitō ʻi he taimi ʻo e kau ʻapositoló ʻe tokoniʻi ai kitautolu ke tau sio ki he founga ʻe lava ai ke tau fakahāhā ʻa e ʻofa faka-Kalisitiané ʻi he kakato tahá.

“ʻEfiʻefi” ʻa e Kau Kolinitoó

Naʻe hiki ʻe Paula ʻene ʻuluaki tohi ki he kau Kolinitoó ʻi he 55 T.S. peá ne hiki ʻene tohi hono uá lolotonga ʻa e taʻu naʻe fai ai ʻene ʻuluaki tohí. Ko ʻene ngaahi fakamatalá ʻoku fakahaaʻi ai ko e niʻihi ʻi he fakatahaʻanga Kolinitoó naʻe ʻikai ke ʻi ai haʻanau houngaʻia ʻi honau kaungātuí. Naʻe fakamatalaʻi ʻe Paula ʻa e tuʻungá ʻi he ngaahi lea ko ení: “Siʻi kau Kolinito, kuo fuʻu puʻaki atu ʻe homau ngutu, kuo fano homau loto. Ko hoʻomou ʻefiʻefi na ʻoku ʻikai ʻiate kimautolu, ka ʻoku ʻi he mănava ʻomoutolu pe.” (2 Kolinito 6:​11, 12) Ko e hā naʻe ʻuhinga ki ai ʻa Paula ʻi heʻene pehē naʻa nau “ʻefiʻefi”?

Naʻá ne ʻuhingá naʻa nau fai taʻotaʻofi pea taʻeʻofa. ʻOku ongoʻi ʻe he mataotao Tohi Tapu ia ʻe taha ko e ʻofa ʻa e kau Kolinitoó kia Paulá naʻe “taʻofi ia ʻe he ngaahi tuʻunga faingataʻa fakafou ʻi he fakamahamahalo taʻeʻuhinga . . . mo e mamahi ʻi he pehē ʻoku fai ʻa e fakafeangai taʻetotonu kia kinautolu.”

Fakatokangaʻi ʻa e akonaki naʻe ʻomai ʻe Paulá: “ʻE, kau lea hange ki ha fanau, mou tali ʻeku fai ʻaki ha fai pehe, ʻo mou fano mo kimoutolu.” (2 Kolinito 6:13) Naʻe fakalototoʻaʻi ʻe Paula ʻa e kau Kolinitoó ke nau fano atu ʻi he ʻofa ki he kaungātuí. ʻOku ʻuhinga ení ke tākiekina kinautolu ʻe he fakakaukau pau mo ha loto-fiefoaki kae ʻikai ko e veiveiua mo e fanga kiʻi meʻa iiki.

Fano Atu e ʻOfá he ʻAhó Ni

ʻOku fakalotomāfana ke sio ki he anga ʻo e feinga lahi ʻa e kau lotu moʻoni ʻa e ʻOtuá he ʻahó ni ke fano atu ʻenau feʻofaʻakí. Ko e moʻoni, ko e fano atú ʻoku fiemaʻu ki ai ʻa e feinga. ʻOku ʻikai ko hono ʻiloʻi pē ʻa e meʻa ke faí. Ko e fano atú ʻoku fiemaʻu ai ke kehe ʻetau tōʻongá mei he kakai ʻoku ʻikai te nau moʻui ʻo fakatatau ki he ngaahi tuʻunga ʻa e Tohi Tapú. Ko e kakai peheé ʻoku faʻa siʻisiʻi ʻenau houngaʻia ʻi he niʻihi kehé. ʻE lava ke nau taʻefakakaukau, fakatakākā mo manuki. Ko ia ai, ʻai ke ʻoua ʻaupito naʻa tau fakaʻatā ke tākiekina kitautolu ʻe he ngaahi tōʻonga peheé. He meʻa fakamamahi moʻoni kapau naʻe hangē ʻetau ʻofá ko e kau Kolinitoó ʻo taʻofi ʻe he ngaahi ongoʻi veiveiuá! ʻE lava ke hoko eni kapau ʻoku tau vave ki hono siofi ʻa e ngaahi tōnounou ʻa ha tokoua Kalisitiane kae fakatoupīkoi ke fakahaaʻi ʻa e houngaʻia ki hono ngaahi ʻulungāanga leleí. ʻE lava ke hoko foki ia kapau ʻoku ʻefiʻefi ʻetau ʻofá ki ha tokotaha koeʻuhi ʻokú ne haʻu mei ha sivilaise kehe.

ʻI hono kehé, ko ha sevāniti ʻa e ʻOtuá ʻa ia ʻoku fano atu ʻene ʻofá ʻokú ne maʻu ʻa e houngaʻia moʻoni ʻi he kaungātuí. ʻOkú ne fakamahuʻingaʻi lahi kinautolu, tokaʻi honau ngeiá pea ongongofua ki heʻenau ngaahi fiemaʻú. ʻO aʻu kapau ʻoku ʻi ai ha ʻuhinga moʻoni ke lāunga ai, ʻokú ne loto-lelei ke fakamolemole mo fakaʻehiʻehi mei hano tukulotoa e ʻitá. ʻI hono kehé, ʻokú ne falala ʻoku maʻu ʻe hono kaungātuí ʻa e ngaahi fakaueʻiloto lelei. Ko e loto-fiefoakí ʻoku tokoniʻi ai ia ke ne fakahaaʻi ʻa e faʻahinga ʻofa ko ē naʻe fakakaukau ki ai ʻa Sīsū ʻi heʻene tomuʻa tala: “Ko e meʻa kó é ʻe ʻilo ai ʻe he kakai kotoa pē ko e kau ako kimoutolu aʻaku, ʻo kapau ʻe ai haʻamou feʻofaʻaki.”—Sione 13:35.

Kakapa Atu pea ʻAi ha Kaungāmeʻa Foʻou

Ko e ʻofa moʻoní ʻe fakamafeia ai kitautolu ke tau feinga ke fakalaka atu mei hotau ngaahi kaungāmeʻa ofí pea feinga ke feohi mo e faʻahinga ʻi he fakatahaʻangá ʻa ia ʻoku ʻikai ke tau faʻa fetuʻutaki vāofi mo kinautolú. Ko hai nai ʻa e kakai ko ení? Ko e niʻihi ʻo hotau fanga tokoua mo e fanga tuofāfine Kalisitiané ʻoku nau mā, pe ko ha toe ʻuhinga kehe nai ʻoku siʻi ai honau ngaahi kaungāmeʻá. Te tau ʻuluaki ongoʻi nai ʻoku ʻikai haʻatau loko faitatau mo e faʻahinga peheé, tuku kehe ʻetau kau fakataha ʻi he lotu moʻoní. Kae ʻikai nai ʻoku moʻoni ko e niʻihi ʻo e kaungāmeʻa ofi taha ʻi he Tohi Tapú naʻe ʻi he vahaʻa ʻo e kakai naʻe siʻi e meʻa naʻa nau faitatau ai ʻi he vakai atu kia kinautolú?

Ko e fakatātaá, ko Lute mo Nāomí naʻá na toʻu kehekehe, haʻu mei he fonua mo e sivilaise kehekehe, pea aʻu ʻo ʻikai tatau ʻena leá. Ka neongo ia, ko ʻena kaungāmeʻá naʻe ʻikai ke uesia ia ʻe he ngaahi faikehekehe peheé. Naʻe ʻohake ʻa Sionatane ko ha pilinisi, pea ko Tēvitá ko ha tauhi-sipi. Naʻe faikehekehe ʻaupito hona taʻú, ka neongo ia ko e taha ia ʻo e kaungāmeʻa ofi taha ʻoku lave ki ai ʻa e Tohi Tapu Māʻoniʻoní. Naʻe hoko fakatouʻosi ʻa e ongo kaungāmeʻa ko ení ko ha matavai ia ʻo e fiefia mo e poupou fakalaumālie kia kinautolu.—Lute 1:16; 4:15; 1 Samiuela 18:3; 2 Samiuela 1:26.

Naʻa mo e ʻahó ni ʻoku tupulekina ʻa e ngaahi kaungāmeʻa ofí ʻi he vahaʻa ʻo e kau Kalisitiane moʻoni ʻa ia ʻoku nau toʻutangata kehekehe pe ʻoku ʻikai ʻaupito faitatau honau tuʻunga ʻi he moʻuí. Ko e fakatātaá, ko Lēsina ko ha faʻē taʻehoa ia mo ha fānau taʻu hongofulu tupu ʻe toko ua.a ʻOku ʻi ai ʻene taimi-tēpile femoʻuekina pea siʻi ʻa hono taimi ki he fakafeohí. Ko Hāloti mo Uti ko ha ongo meʻa mali taʻumotuʻa ʻoku ʻikai ke na maʻu fānau. ʻI he vakai atu ki aí, ko e ongo fāmili ko ení ʻoku hā ngali siʻisiʻi ʻa e meʻa ʻokú na faitatau aí. Ka ʻoku ngāueʻaki ʻe Hāloti mo Uti ʻa e akonaki Fakatohitapu ke fano atú. ʻOkú na feinga ke fakakau ʻa Lēsina mo ʻene fānaú ʻi he ngaahi meʻa lahi, ʻo fakamoleki ʻa e taimi mo kinautolu ʻi he ngāue fakafaifekaú mo maʻu ha taimi fakafiefia.

ʻE lava ke tau fano atu mei hotau kaungāmeʻa anga-mahení? Fēfē ke feinga ki ha fetuʻutaki ofi ange mo ha kaungātui ʻo ha fonua, sivilaise pe taʻumotuʻa kehe?

Tali ki he Ngaahi Fiemaʻu ʻa e Niʻihi Kehé

Ko ha loto-fiefoaki ʻe ueʻi ai kitautolu ke tau tokanga ki he ngaahi fiemaʻu ʻa e niʻihi kehé. Ko e ngaahi fiemaʻu fēfē? Sai, siofi ʻa e ngaahi mēmipa ʻo e fakatahaʻanga Kalisitiané. ʻOku fiemaʻu ʻe he fānaú ʻa e tataki, ʻoku fiemaʻu ʻe he kau taʻumotuʻá ʻa e fakalototoʻa, ʻoku fiemaʻu ʻe he kau faifekau taimi-kakató ʻa e fakaongoongolelei mo e poupou, pea ko e kaungātui ʻoku loto-siʻí ʻoku nau fiemaʻu ha telinga fiefanongo. ʻOku ʻi ai ʻa e fiemaʻu ʻa e tokotaha kotoa pē. ʻOku tau fiemaʻu ke fakafeangai ki he ngaahi fiemaʻu ko ení ʻi he lahi taha te tau ala lavá.

ʻOku toe ʻuhinga ʻa e fano atú ko ʻetau mahinoʻi ʻa e faʻahinga ʻoku ʻi ai ʻenau ngaahi fiemaʻu makehé. ʻOkú ke ʻilo ha tokotaha ʻoku ʻi ai hano mahaki tauhi pe ʻokú ne fehangahangai mo ha ʻahiʻahi kehe ʻi he moʻuí? Ko e fano atu ʻa e ʻofá mo hono fakatupulekina ha loto-fiefoakí ʻe tokoniʻi ai koe ke ke mahinoʻi mo poupouʻi ʻa e faʻahinga ʻoku ʻi ai ʻenau fiemaʻú.

ʻI hono fakahoko ʻa e ngaahi kikite Fakatohitapu ki he kahaʻu vavé ni maí, ko e ngaahi haʻi mālohi ʻo e fāʻūtaha ʻi he fakatahaʻangá ʻe lahi mamaʻo ange hono mahuʻingá ʻona ʻi ha koloa, malava mo ha ngaahi lavameʻa. (1 Pita 4:​7, 8) Ko kitautolu taki taha ʻe lava ke tau tokoni fakafoʻituitui ki hono ʻai ke mālohi ʻa e ngaahi haʻi ʻo e fāʻūtahá ʻi heʻetau fakatahaʻangá tonu ʻaki ʻetau fano atu ʻi he ʻofa ki hotau kaungātuí. ʻE lava ke tau fakapapauʻi ʻe faitāpuekina lahi kitautolu ʻe Sihova ʻi he ngāue ʻo fehoanaki mo e ngaahi lea ʻa hono ʻAló, ʻa Sīsū Kalaisi, ʻa ia naʻá ne pehē: “Ko eni ia ʻa e tuʻutuʻuni aʻaku, Ke mou feʻofaʻaki, ʻo hangē ko e ʻofa ne u fai kiate kimoutolu.”—Sione 15:12.

[Fakamatala ʻi lalo]

a Kuo liliu ʻa e ngaahi hingoa ʻe niʻihi.

[Fakamatala ʻi he peesi 10]

Ko e houngaʻia ʻi hotau fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné ʻoku ʻuhinga iá ko ʻetau fakamahuʻingaʻi kotoa kinautolu, tokaʻi honau ngeiá, pea ongongofua ki heʻenau ngaahi fiemaʻú

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share