Ko ʻAfē ʻe Hoko Mai Ai ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá?
“EIKI te ke toe age i he kuoga ni ae buleaga ki Isileli?” (Ngāue 1:6, PM) Naʻe vēkeveke ʻa e kau ʻapositoló ke ʻiloʻi ʻa e taimi ʻe fokotuʻu ai ʻe Sīsū ʻa hono Puleʻangá. ʻI he ʻahó ni, ko e taʻu nai ia ʻe 2,000 ki mui ai, ʻoku kei vēkeveke pē ʻa e kakaí ke ʻilo: Ko ʻafē ʻe hoko mai ai ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá?
Koeʻuhi naʻe ʻai ʻe Sīsū ʻa e Puleʻangá ko e kaveinga ia ʻo ʻene malangá, te ke ʻamanekina nai te ne lāulea ki he fehuʻí ni. Pea ko e moʻoni ko e meʻa ia naʻá ne faí! Naʻá ne lea tuʻo lahi fekauʻaki mo ha vahaʻa taimi kuo fakaʻilongaʻi ʻa ia naʻá ne ui ko ʻene “hoko mai” pe “ʻi ai.” (Mātiu 24:37) Ko e ʻi ai ko iá ʻoku fekauʻaki vāofi ia mo hono fokotuʻu ʻo e Puleʻanga faka-Mīsaiá. ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e ʻi ai ko ení? Tau lāulea angé ki he ngaahi foʻi moʻoni ʻe fā ʻoku fakaeʻa ʻe he Tohi Tapú fekauʻaki mo e ʻi ai ʻa Kalaisí.
1. Ko e ʻi ai ʻa Kalaisí ʻe kamata ia ʻi ha taimi fuoloa hili ʻene pekiá. Naʻe fai ʻe Sīsū ha talanoa fakatātā ʻa ia naʻá ne fakatatau ai ia ki ha tangata ʻa ia “naʻa ne ʻalu ki ha fonua mamaʻo ke maʻu moʻona ha puleʻanga.” (Luke 19:12) Naʻe anga-fēfē hono fakahoko ʻa e talanoa fakatātā fakaekikite ko iá? Hangē ko ia ne hokó, naʻe pekia ʻa Sīsū pea toetuʻu; pea naʻá ne fononga leva ki he “fonua mamaʻo,” ʻa ia ko hēvani. Hangē ko ia naʻe tomuʻa tala ʻe Sīsū ʻi ha talanoa fakatātā meimei tatau, ko ʻene foki mai ʻi he mafai fakatuʻí ʻe hoko mai pē ia ʻi ha taimi “fuoloa.”—Mātiu 25:19.
ʻI ha ngaahi taʻu hili ʻa e ʻalu hake ʻa Sīsū ki hēvaní, naʻe tohi ʻe he ʻapositolo ko Paulá: “Ko e Toko Taha ni [ʻa Sīsū], hili ʻene ʻatu koeʻuhi ko e angahala ha foʻi feilaulau tofu pe taha ʻo taʻengata, naʻa ne nofo hifo mei he toʻomataʻu ʻo e ʻOtua; pea talunga ia mo ʻene nofoʻaki tali kaeʻoua ke ngaohi hono ngaahi fili ko hono tuʻunga vaʻe.” (Hepelu 10:12, 13) Ko ia naʻe hoko ha vahaʻa taimi fuoloa ʻo e tatalí hili ʻa e aʻu ʻa Sīsū ki hēvaní. Naʻe faifai pē ʻo ngata ʻa e tatalí ʻi he taimi naʻe fakanofo ai ʻe Sihova ko e ʻOtuá ʻa hono ʻAló ko e Tuʻi ʻo e Puleʻanga faka-Mīsaia naʻe fuoloa hono talaʻofá. Ko e taimi ia naʻe kamata ai ʻa e ʻi ai ʻa Kalaisí. ʻE sio ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá ʻi he māmaní ki he hoko ʻa e meʻa mahuʻinga ko ení?
2. Ko e ʻi aí ʻoku taʻehāmai ia ki he mata ʻo e tangatá. Manatuʻi, naʻe lāulea ʻa Sīsū ki he fakaʻilonga ʻo ʻene ʻi aí. (Mātiu 24:3) Kapau ko ʻene ʻi aí naʻe hā mai ki he mata ʻo e tangatá, ʻe toe fiemaʻu ha fakaʻilonga? Ke fakatātaaʻi: Fakaʻuta atu ʻokú ke fononga ke vakai ki he ʻōsení. Te ke sio nai ki he ngaahi fakaʻilonga hala ʻoku fakahinohinoʻi atu ai koe ʻi hoʻo fonongá, ka ʻi hoʻo aʻu pē ki he matātahí, ʻo tuʻu ʻi he kamataʻanga ʻo e vaí ʻi heʻene mafola lahi atu ki he tafatafaʻaki langí, te ke ʻamanekina ke sio ai ki ha fakaʻilonga fakataha mo e fuʻu foʻi ngahau ʻoku tuhu ki muʻa, ʻo tohiʻi matalalahi ai ʻa e foʻi lea “ʻŌseni”? Ko e moʻoni ʻe ʻikai! Ko e hā ke ʻai ai ha fakaʻilonga ke tuhu ki ha meʻa ʻoku lavangofua pē ke ʻiloʻi ʻi hoʻo sio ki aí?
Naʻe fakamatalaʻi ʻe Sīsū ʻa e fakaʻilonga ʻo ʻene ʻi aí, ʻo ʻikai ke fakahaaʻi ai ha meʻa ʻoku lava ke sio ki ai ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá ʻaki honau matá, ka ke tokoniʻi kinautolu ke nau ʻiloʻi ha meʻa ʻa ia ʻe hoko ʻi hēvani. Ko ia naʻe pehē ʻe Sīsū: “Ko e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻoku ʻikai ko ha meʻa ʻoku lava ke te mamata ki ai.” (Luke 17:20, Tl) ʻE fakahaaʻi fēfē leva ʻe he fakaʻilongá ki he faʻahinga ʻi māmaní kuo kamata ʻa e ʻi ai ʻa Kalaisí?
3. Ko e ʻi ai ʻa Kalaisí ʻe fakaʻilongaʻi ia ʻe ha taimi ʻo e ngaahi faingataʻa lahi ʻi heni ʻi māmani. Naʻe pehē ʻe Sīsū ko ʻene ʻi ai ko e Tuʻi ʻi hēvaní ʻe fakaʻilongaʻi ia ʻi he māmaní ʻaki ʻa e ngaahi tau, ngaahi honge, ngaahi mofuike, ngaahi mahaki fakaʻauha mo e maumau-lao. (Mātiu 24:7-12; Luke 21:10, 11) Ko e hā te ne fakatupunga ʻa e faingataʻa kotoa ko ení? ʻOku fakamatalaʻi ʻe he Tohi Tapú ko Sētane, ʻa e “ʻeiki ʻo e maama ko eni,” ʻoku tōlili koeʻuhi ʻokú ne ʻilo ʻoku toe siʻi ʻaupito hono taimí he kuo ʻosi kamata ʻa e ʻi ai ʻa Kalaisi ko e Tuʻí he taimí ni. (Sione 12:31; Fakahā 12:9, 12) Ko e fakamoʻoni hā mai pehē ʻo e tōlili ʻa Sētane mo e ʻi ai ʻa Kalaisí kuo hulu fau ia ʻi hotau taimí. Tautefito talu mei he 1914, ko ha taʻu ʻoku ʻiloʻi ʻe he kau faihisitōliá ko ha taimi mahuʻinga, kuo hā ai ʻa e fakamoʻoni ko ení ʻi ha tuʻunga lahi taʻehanotatau ʻi māmani lahi.
Ko e meʻa kotoa ko iá ʻe ongo nai hangē ko ha ongoongo koví, ka ʻoku ʻikai. ʻOku ʻuhinga iá ko e Puleʻanga faka-Mīsaiá ʻoku pule he taimí ni ʻi hēvani. Kuo vavé ni ke fakahoko ʻe he Puleʻangá ʻa ʻene pulé ʻi heni tonu ki he māmaní kotoa. Ko ia ai, ʻe lava fēfē ke ʻilo ʻa e kakaí ki he Puleʻanga ko iá kae lava ke nau tali ʻene pulé pea hoko ai ko hono kakai?
4. Ko e ʻi ai ʻa Sīsuú ʻoku fakaʻilongaʻi ia ʻe ha ngāue fakaemalanga ʻi māmani lahi. Naʻe pehē ʻe Sīsū ko ʻene ʻi aí ʻe hangē ia “ko e taimi ʻo Noa.”a (Mātiu 24:37-39) Ko Noá naʻe ʻikai ko ha tokotaha langa ʻaʻake pē; ko ha toe tokotaha ia “naʻa ne malangaʻaki ʻa e maʻoniʻoni.” (2 Pita 2:5) Naʻe fakatokanga ʻa Noa ki he kakaí ʻoku teu hoko ha fakamaau mei he ʻOtuá. Naʻe pehē ʻe Sīsū ko hono kau muimui ʻi heni he māmaní te nau fai ha meʻa meimei tatau lolotonga ʻene ʻi aí. Naʻá ne kikiteʻi: “ʻE . . . fanongonongo ki mamani katoa ʻa e ongoongolelei ko eni ʻo e puleʻanga, ke ai ha fakamatala ki he ngāhi kakai kotoa pe, pea toki hoko ʻa e ngataʻanga.”—Mātiu 24:14.
Hangē ko ia naʻa tau sio ki ai ʻi he kupu ki muʻá, ko e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá te ne fakaʻauha ʻa e ngaahi puleʻanga kotoa pē ʻo e māmani ko ení. ʻOku ʻai ʻe he ngāue fakamalangá ke lāuʻilo ʻa e kakaí ko e puleʻanga fakahēvani ko ení kuo vavé ni ke ne fai ha meʻa, ʻo ʻoange ki he tokotaha kotoa ha faingamālie ke hao ʻi he fakaʻauha ka hoko maí pea hoko ai ko e faʻahinga ke pule mai ki ai ʻa e Puleʻanga ko iá. Ko e foʻi fehuʻi mahuʻingá leva eni, ʻE fēfē hoʻo tali ki aí?
Ko ha Ongoongo Lelei ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá Kiate Koe?
Ko e pōpoaki naʻe malangaʻi ʻe Sīsuú ko ha pōpoaki ia ʻo e ʻamanaki taʻealafakatataua. ʻI he hili ʻa e angatuʻu ʻi ʻĪteni ʻi he laui afeʻi taʻu kuohilí, naʻe fakataumuʻa ai ʻa Sihova ko e ʻOtuá ke fokotuʻu ha founga-pule ʻa ia te ne fakatonutonu ʻa e ngaahi meʻá, ʻo fakafoki ʻa e faʻahinga faitōnunga ʻo e tangatá ki he tuʻunga naʻe fakataumuʻa ʻe he ʻOtuá kia kinautolu mei he kamatá—ko e moʻui taʻengata ʻi ha palataisi ʻi heni ʻi he māmaní. Ko e hā ʻoku lava ke toe fakalotomāfana ange ʻi hono ʻiloʻi ko e founga-pule ne fuoloa hono talaʻofá ʻoku lolotonga pule ia he taimí ni ʻi hēvani? ʻOku ʻikai ko ha fakakaukau ia ʻoku taʻepau ʻo ʻikai ala mahinoʻi, ka ko ha meʻa moʻoni!
ʻI he taimí ni, ʻoku pule ai ʻa e Tuʻi ʻa e ʻOtuá kuo fakanofó ʻi he lotolotonga ʻo hono ngaahi filí. (Sāme 110:2) ʻI he māmani fulikivanu ko eni kuo mavahe mei he ʻOtuá, ʻoku fakahoko ai ʻe he Mīsaiá ʻa e finangalo ʻa ʻene Tamaí ke kumi ʻa e faʻahinga kotoa ʻoku nau loto ke ʻiloʻi ʻa e ʻOtuá ʻi hono tuʻunga totonú pea ke lotu kiate ia ‘ʻi he laumālie mo e moʻoni.’ (Sione 4:24) Ko e ʻamanaki ʻo e moʻui taʻengata ʻi he malumalu ʻo e pule ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻoku faingamālie ia ki he kakai ʻo e matakali, taʻumotuʻa mo e puipuituʻa fakasōsiale kotoa pē. (Ngāue 10:34, 35) ʻOku mau ekinaki atu ke ke tali ʻa e faingamālie fakaofo ʻoku ʻoatu maʻaú. Ako fekauʻaki mo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá he taimí ni, koeʻuhi ke lava ai ʻo ke fiefia ʻi he moʻui he malumalu ʻo ʻene pule māʻoniʻoní ʻo taʻengata!—1 Sione 2:17.
[Fakamatala ʻi lalo]
a Ko e fakamatala ʻa Sīsuú ʻoku tokoni ia ke fakatonutonu ʻa e fakakaukau hala naʻe fakahaaʻi ʻi he anga hono liliu halaʻi ʻe he ngaahi liliu Tohi Tapu ʻe niʻihi ʻa e foʻi lea ko e “i ai.” ʻOku fakalea ia ʻe he ngaahi liliu ʻe niʻihi, kau ai ʻa e ngaahi liliu faka-Tongá ko e “haʻu,” “hoko mai,” “foki mai,” ʻo fakahuʻunga kotoa heni ʻe hoko ia ʻi ha taimi nounou. Neongo ia, fakatokangaʻi naʻe ʻikai ke fakatatau ʻe Sīsū ʻene ʻi aí ki he Lōmaki ʻo e taimi ʻo Noá, ʻa ē ko ha meʻa naʻe hoko ʻi ha taimi, ka ki he “taimi ʻo Noa,” ʻa ia ko ha vahaʻa taimi makehe. Hangē ko e kuonga motuʻa ko iá, ko e ʻi ai ʻa Kalaisí ko ha vahaʻa taimi ia ʻe fuʻu femoʻuekina ai ʻa e kakaí lolotonga ʻene hokó ʻi he ngaahi meʻa fakaʻaho ʻo e moʻuí ʻo nau tukunoaʻi ai ʻa e fakatokanga ʻe faí.
[Fakatātā ʻi he peesi 8, 9]
Ko e ongoongo kovi ʻoku tau fanongo ai he ʻaho kotoa peé ʻoku fakamoʻoniʻi ai ʻoku vavé ni ke hoko mai ʻa e ngaahi meʻa lelei
[Maʻuʻanga]
Meʻafana vakapuna: U.S. Army photo