Feinga ʻa e Vatikanó ke Fakangata ʻOsi ʻa Hono Ngāueʻaki ʻa e Huafa ʻo e ʻOtuá
ʻOKU feinga ʻa e haʻa faifekau Katoliká ke fakangata ʻosi ʻa hono ngāueʻaki ʻa e huafa ʻo e ʻOtuá ʻi he ngaahi ouau ʻa honau siasí. ʻI he taʻu kuo ʻosí, ko e Fakatahaʻanga Vatikano ki he Lotu ki he ʻOtuá mo e Akonaki ʻo e Sākalamenití naʻe ʻoatu mei ai ʻa e ngaahi fakahinohino fekauʻaki mo e meʻá ni ki he ngaahi konifelenisi ʻi māmani lahi ʻa e kau pīsope Katoliká. Naʻe fai ʻa e meʻá ni “ʻi he fakahinohino” ʻa e tuʻi tapú.
Ko e tohi ko ení ʻi Sune 29, 2008, ʻoku fakaangaʻi fefeka ai ʻa e moʻoniʻi meʻa ko ia neongo ʻa e ngaahi fakahinohino kehé, “ʻi he ngaahi taʻu ki mui ní kuo hūhū māmālie mai ai ʻa hono puʻaki ʻa e hingoa totonu ʻo e ʻOtua ʻo ʻIsilelí, ʻoku ʻiloa ko e tetragrammaton māʻoniʻoni pe fakaʻotuá, ʻo tohiʻi ʻaki ʻa e konisinānite ʻe fā ʻo e ʻalafapeti faka-Hepelū ʻi he faʻunga יהוה, YHWH.” ʻOku fakahaaʻi ʻi he tohí ko e huafa fakaʻotuá kuo fakalea kehekehe ia ko e “Yahweh,” “Yahwè,” “Jahweh,” “Jahwè,” “Jave,” “Yehovah,” mo e hā fua.a Kae kehe, ʻoku fai ʻa e feinga ʻi he fakahinohino ʻa e Vatikanó ke toe fokotuʻu ʻa e tuʻunga tukufakaholo ʻa e Katoliká. ʻA ia ko e pehē, ke fetongi ʻa e Tetakalamatoní ʻaki ʻa e “ʻEikí.” ʻIkai ko ia pē, ʻi he ngaahi ouau lotu, himi mo e ngaahi kupuʻi lotu ʻa e Katoliká, “ʻoku ʻikai ke ngāueʻaki pe puʻaki ai ʻa e hingoa YHWH.”
ʻI hono poupouʻi ʻa e tuʻunga ko ení, ʻoku poupouʻi ʻe he pepa ʻa e Vatikanó ʻa e “talatukufakaholo motuʻa” ʻa e lotu faka-Katoliká. ʻOku taukaveʻi ʻi he fakahinohinó naʻa mo e liliu Sepituakini ʻo e Ngaahi Konga Tohi Tapu Faka-Hepeluú, ʻi he taimi ki muʻa ʻi he Kalisitiané, naʻe toutou liliu ai ʻa e huafa fakaʻotuá ko e Kyʹri·os, ko e foʻi lea faka-Kalisi ki he “ʻEiki.” Ko ia ai, ʻoku vilitaki ʻi he fakahinohinó ʻo pehē, “ko e kau Kalisitiané foki mei he kamataʻangá naʻe ʻikai ʻaupito te nau puʻaki ʻa e tetragrammaton fakaʻotuá.” Kae kehe, ko e fakamatala ko ení, ʻoku tukunoaʻi ai ʻa e fakamoʻoni mahinó ʻa ia ʻoku kehe ia. Ko e muʻaki ngaahi tatau ʻo e Septuagint, naʻe ʻi ai ʻo ʻikai ko e Kyʹri·os, ka ko e huafa fakaʻotuá ʻi he faʻunga יהוה. Ko e kau muimui ʻo Kalaisi ʻi he ʻuluaki senitulí naʻa nau ʻiloʻi mo puʻaki ʻa e huafa ʻo e ʻOtuá. Naʻe pehē ʻe Sīsū tonu ʻi heʻene lotu ki heʻene Tamaí: “Kuo u fakaʻilo kiate kinautolu ho huafa.” (Sione 17:26) Pea ʻi he lotu ʻiloa ʻa e ʻEikí, naʻe akoʻi ai ʻe Sīsū kitautolu ke tau lotu: “Ko ʻemau Tamai ʻoku ʻi Hevani, ke tapuhā ho Huafa.”—Mātiu 6:9.
ʻOku totonu ke hoko ko e holi ia ʻa e kau Kalisitiane kotoa pē ke sio ʻoku fakatāpuhaaʻi ʻa e huafa ʻo e ʻOtuá. Ko e ngaahi feinga ʻa e Vatikanó ke fakangata ʻosi ʻa hono ngāueʻakí ʻoku ʻikai fakalāngilangiʻi ai ʻa Sihova, ʻa e tokotaha naʻá ne pehē: “Ko hoku hingoa ia ʻo taʻengata, pea ko hoku fakamanatu ia ki he toʻutangata mo e toʻutangata.”—Ekisoto 3:15.
[Fakamatala ʻi lalo]
a ʻI he lea faka-Tongá, ko e faʻunga “Sihová” kuo ʻilolahia ia ʻi he laui senituli pea ʻoku ngāueʻaki ia ʻi he ngaahi liliu Tohi Tapú.
[Fakamatala ʻi he peesi 30]
“Ko hoku hingoa ia ʻo taʻengata.”—Ekisoto 3:15.
[Fakatātā ʻi he peesi 30]
Ko ha konga ʻo e “Septuagint”mei he ʻuluaki senituli T.S. Ko e huafa fakaʻotuá, naʻe fakafofongaʻi ia ʻe he mataʻitohi faka-Hepelū ʻe fā naʻe liliuʻi anga-maheni ko e YHWH, ʻoku fakaʻilongaʻi
[Credit Line]
Courtesy of the Egypt Exploration Society