LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w10 1/1 p. 10-12
  • Taimi ʻOku ʻi Ai Ai ha Fiemaʻu Makehe ʻa ha Hoa Mali

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Taimi ʻOku ʻi Ai Ai ha Fiemaʻu Makehe ʻa ha Hoa Mali
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2010
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Fefakahāhāʻaki ʻa e Fakaʻatuʻi
  • ʻAi ha Taimi-Tēpile Tuʻumaʻu
  • Feinga ke Fakakaukau Pau Maʻu Pē
  • Tōʻongaʻaki ʻa e Fakaʻapaʻapa ki Ho Hoá
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2011
  • Ko Hoʻo Nofo Malí ʻE Lava ke Haofaki!
    ʻĀ Hake!—2001
  • Ikunaʻi Lavameʻa ʻa e ʻUluaki Taʻu ʻo e Nofo Malí
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2010
  • Fakaleleiʻi ʻo e Ngaahi Palopalemá
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2008
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2010
w10 1/1 p. 10-12

Kī ki he Fiefia ʻa e Fāmilí

Taimi ʻOku ʻi Ai Ai ha Fiemaʻu Makehe ʻa ha Hoa Mali

Talu mei hono ʻiloʻi ʻoku ou maʻu ʻa e fakaʻilonga ʻo e mahaki tauhi tāvaivaiá, naʻe pau ai ke fai kotoa ʻe hoku husepānití ʻa e ngāue paʻangá. Ka ʻoku ʻikai ʻaupito te ne talanoa mai fekauʻaki mo homa ngaahi moʻuá. Ko e hā naʻe ʻikai te ne talanoa mai ai fekauʻaki mo e ngaahi meʻa fakapaʻangá? Kuo pau pē ko ʻema tuʻunga fakapaʻangá ʻoku fuʻu kovi ʻaupito ʻo ne pehē ai kapau te u ʻilo ki ai te u loto-mamahi.—Nenisī.a

KO E nofo malí ʻe lava ke hoko ko ha faingataʻa, ka ʻi he taimi ʻoku maʻu ai ʻe ha hoa mali ha mahaki tauhi kae kei moʻui lelei pē ʻa e hoa mali ʻe tahá, ʻe lava ke toe lōlahi ange ʻa e faingataʻá.b ʻOkú ke tauhi ha hoa mali ʻoku mahamahaki? Kapau ko ia, ʻoku fakahohaʻasi koe ʻe ha taha ʻo e fehuʻi ko ení: ‘ʻE anga-fēfē ke u fekuki kapau ʻe fakaʻaʻau ke toe kovi ange ʻa e tuʻunga moʻui lelei ʻa hoku hoá? Ko e hā hono fuoloa ʻo ʻeku hokohoko atu ke tauhi ʻa hoku hoá pea toe fai kotoa mo e feimeʻatokoní, fakamaʻá mo e ngāue paʻangá? Ko e hā ʻoku ou ongoʻi halaia ai ʻi heʻeku moʻui leleí?’

ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, kapau ko koe ʻa e hoa mali mahamahakí, te ke fifili nai: ‘ʻE lava fēfē ke u ongoʻi lelei ʻi he ʻikai malava ke u fua ʻa hoku ngaahi fatongia mafatukitukí? ʻOku ʻita hoku hoá ʻiate au koeʻuhi ko ʻeku puké? ʻOku mole ʻa ʻema fiefia ʻi he tuʻunga ko ha ongo meʻa malí?’

Ko e meʻa fakamamahí, kuo vete ʻa e nofo mali ʻe niʻihi koeʻuhi ko e faingataʻa ʻoku fakatupunga ʻe ha mahaki tauhi. Ka, ʻoku ʻikai ke ʻuhinga ia aí ʻoku pau ke taʻelavameʻa ʻa hoʻomo nofo malí.

Ko e hoa mali tokolahi ʻoku kei hokohoko atu pē mo lavameʻa neongo ʻa e ʻi ai ha mahaki tauhi. Ko e fakatātaá, fakakaukau kia Yoshiaki mo Kazuko. Ko ha lavea ʻo e hui-tuʻá naʻe fakatupunga ai ʻa Yoshiaki ke ʻikai toe lava ke kiʻi ngaue holo ʻo taʻeʻiai ha taha ke tokoni. ʻOku pehē ʻe Kazuko: “ʻOku fiemaʻu tokoni hoku husepānití ʻi he meʻa kotoa pē. Ko e ikuʻanga ʻo ʻeku tauhi iá, ʻoku langa ai hoku kiá, umá, pea mo e ongo nimá, ʻou hoko ai ko ha mahaki ʻoku faitoʻo ki ha falemahaki ki he hokotanga-huí. ʻOku ou faʻa ongoʻi ko e ngāue tauhí ʻoku taulōfuʻu.” Kae kehe, neongo ʻa e ngaahi faingataʻá, ʻoku pehē ʻe Kazuko: “Ko homa vā ko ha ongo meʻa malí ʻoku toe mālohi ange ia.”

Ko e hā leva ʻa e kī ki he fiefiá ʻi he tuʻunga peheé? Ko e meʻa ʻe taha, ko e faʻahinga ʻoku nau tauhi maʻu ʻa e fiemālie mo ha nonga moʻoni ʻi heʻenau nofo malí ʻoku ʻikai te nau vakai ki he mahamahakí ko hano ʻohofi ʻo e hoa mali ʻoku puké pē ka kia kinaua fakatouʻosi. He ko ē, kapau ʻoku puke ha hoa mali, ʻoku fakatou uesia lahi kinaua, naʻa mo e ʻi he founga kehekehe. Ko e fefalalaʻaki ko eni ʻi he vā ʻo ha husepāniti mo e uaifí ʻoku fakamatalaʻi ia ʻi he Senesi 2:24: “ʻE tukuange ʻe he tangata ʻene tamai mo ʻene faʻe, kae pikitai ki hono uaifi: pea te na hoko ko e kakano pe taha.” Ko ia ai, ʻi he hokohoko atu ha puke ʻa ha hoa mali, ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ki he husepānití mo e uaifí fakatouʻosi ke na ngāue fakataha ke ikuʻi ʻa e faingataʻá.

Tānaki atu ki ai, ʻoku hā mei he fakatotoló, ko e hoa mali ʻoku nau tauhi maʻu ha vahaʻangatae lelei ʻi he fehangahangai mo ha mahaki tauhí, ʻoku nau mahinoʻi honau tuʻungá pea ʻiloʻi ʻa e founga ola lelei ke feʻunuʻaki ki aí. Ko e lahi ʻo e pōtoʻi kuo nau ʻiloʻi ke fekuki ai mo iá ʻoku tapua atu mei ai ʻa e faleʻi ʻaonga ʻoku maʻu ʻi he Tohi Tapú. Fakakaukau ki he fokotuʻu ʻe tolu ko ení.

Fefakahāhāʻaki ʻa e Fakaʻatuʻi

“ʻOku ngutuhuaange ke toko ua ʻi heʻete toko taha,” ko e lau ia ʻa e Koheleti 4:9. Ko e hā hono ʻuhingá? Koeʻuhí he ʻoku fakamatala ʻa e veesi 10, “kapau te na to, ʻe lava ʻe he taha ke ʻohake hono kaumeʻa.” ʻOkú ke “ʻohake ho kaumeʻa” ʻaki hono fakahaaʻi ʻa e houngaʻia?

ʻOku malava ke ke kumi ha founga ke mo fetokoniʻaki ai ʻi ha founga ʻaonga? Ko Yong, ʻa ia ko hono uaifí ʻoku mamatea fakakonga, ʻokú ne pehē: “ʻOku ou feinga ke fakaʻatuʻi ki hoku uaifí ʻi he tuʻunga kotoa pē. ʻI he taimi kotoa pē ʻoku ou fieinua aí, ʻoku ou fakakaukau mahalo ʻokú ne fieinua foki. Kapau ʻoku ou loto ke hū ki tuʻa ʻo sio ki he feituʻu fakaʻofoʻofá, ʻoku ou ʻeke kiate ia pe te ne loto ke ʻalu mo au. ʻOku ou kaungāmamahi mo ia peá ma kātekina fakataha ʻa e meʻa ʻoku hokó.”

ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, kapau ko ho hoá ʻokú ne tauhi koé, ʻoku ʻi ai ha meʻa pau ʻe lava ke ke fai maʻau ʻe ʻikai kaunga kovi ai ki hoʻo moʻui leleí? Kapau ko ia, ʻe lava ai heni ke lahi ange ʻa hoʻo ongoʻi ʻoku ʻi ai ho mahuʻingá pea ʻe tokoni nai ia ki he malava ʻa ho hoá ke hokohoko atu ʻene tauhi koé.

ʻI he ʻikai fakamahalo ʻokú ke ʻiloʻi ʻa e founga lelei taha ke fakahāhā ai ʻa e fakaʻatuʻí ki ho hoá, ko e hā ʻoku ʻikai te ke ʻeke ange ai kiate ia ʻa e meʻa ʻokú ne houngaʻia lahi taha aí? Ko Nenisī, ʻa ia naʻe lave ki ai ki muʻá, naʻe faai atu pē ʻo ne tala ki hono husepānití ʻa hono uesia ia ʻe he ʻikai te ne ʻilo ki he tuʻunga fakapaʻanga ʻa e fāmilí. ʻI he taimi ní ʻoku feinga ʻa e husepānití ke talanoa lahi ange fekauʻaki mo e meʻá ni.

ʻAHIʻAHIʻI ENI: Tohiʻi ha founga ʻokú ke ʻiloʻi ʻe ʻai ai ʻe ho hoá ho tuʻunga lolotongá ke faingofua angé, pea ʻai ke fai pehē mo ho hoá. Peá mo fefetongiʻaki leva ʻa e lisí. ʻOku totonu ke mo taki taha fili ha fokotuʻu ʻe taha pe ua ʻa ia ʻe lava moʻoni ke mo fakahokó.

ʻAi ha Taimi-Tēpile Tuʻumaʻu

“Ko e meʻa kotoa ʻoku ai hano taimi,” ko e tohi ia ʻa e tuʻi poto ko Solomoné. (Koheleti 3:1) Kae kehe, ʻoku hā ngali taʻemalava nai ke tauhi maʻu ha taimi-tēpile tuʻumaʻu, ʻo fai ha tokanga ki he ola fakatupu hohaʻa ʻe lava ke hoko ki ha founga-tuʻumaʻu ʻa ha fāmili tupu mei ha mahaki tauhi. Ko e hā ʻe lava ke ke fai ke kiʻi maʻu pē ai ha mafamafatataú?

ʻE lava nai ke mo hokohoko mālōlō mei he hohaʻa fekauʻaki mo ha tuʻunga fakafaitoʻo mafatukituki. ʻE lava ke mo kei fiefia ʻi ha meʻa ʻe niʻihi naʻá mo fai ki muʻa ʻi he hoko ʻa e puké? Kapau ʻoku ʻikai, ko e hā ʻa e ngāue foʻou ʻe lava ke mo ʻahiʻahiʻí? Ko ha meʻa faingofua pē, hangē ko hoʻomo lautohi fakataha pe ko ha pole ʻo hono ako ha lea foʻou. Ko hono fai ha meʻa ʻoku ʻikai taʻofi ʻe he mahamahakí ʻe fakaivimālohiʻi ai homo haʻi ko e “kakano pe taha”—pea ʻai ke lahi ai hoʻomo fiefiá.

Ko e tokoni ʻe taha ke hanganaki tuʻumaʻú ko e feohi mo e niʻihi kehé. ʻOku pehē ʻe he Tohi Tapú ʻi he Palovepi 18:1: “Ko e tangata mavahe ʻoku ne nofoʻaki kumi ʻa e holi aʻana: Neongo pe ko e ha ha faleʻi ʻe fai, te ne ina ki ai.” Naʻá ke fakatokangaʻi ʻi he veesi ko iá ko e nofo mavahé ʻe lava ke ʻi ai ʻa e nunuʻa fakatupu maumau ki he ʻatamaí? ʻI hono kehé, ko e feohi maʻu pē mo e niʻihi kehé ʻe lahi ange ai hoʻo fiefiá pea ʻe tokoni ia ki hono fakafoki mai ʻa hoʻo malava fakaefakakaukau leleí. Ko e hā ʻoku ʻikai te ke tamuʻomuʻa ai ʻo fakaafeʻi ha taha ki ho ʻapí?

ʻI he taimi ʻe niʻihi, ko e mafamafatataú ʻe hoko ko ha faingataʻa ia ki he ngaahi hoa mali ʻoku nau fai ʻe tauhí. ʻOku fuʻu lahi ʻa e ngāue ʻa e niʻihi, ʻo kamata māmālie ai ke nau helaʻia, pea ʻe kaunga kovi ia ki heʻenau moʻuí tonu. Faifai atu pē, ʻo iku nai ʻenau ngāué ki he ʻikai te nau hokohoko atu ke tauhi honau hoa mali ʻofeiná. Ko ia ai, kapau ʻokú ke tauhi ha hoa mali ʻoku ʻi ai hano mahaki tauhi, ʻoua te ke fakaliʻeliʻaki ʻa hoʻo fiemaʻu fakafoʻituituí. Vaheʻi maʻu pē hao kiʻi taimi lōngonoa ke ke mālōlō lelei ai.c ʻOku ʻiloʻi ʻe he niʻihi ʻoku fakaivifoʻou ke nau talanoa mo ha kaumeʻa falalaʻanga ko ha tangata pe fefine fekauʻaki mo ʻenau loto-moʻuá.

ʻAHIʻAHIʻI ENI: Tohiʻi ʻi ha pepa ʻa e fakafaingataʻaʻiaʻanga ʻokú ke fehangahangai mo ia ʻi hono tauhi ho hoá. Pea tohiʻi ha meʻa te ke fai nai ke ikuʻi pe fekuki ola lelei ai mo e palopalema ko iá. ʻI he ʻikai ke fuʻu sivisiviʻi fakaʻāuliliki kinautolú, ʻeke hifo kiate koe, ‘Ko e hā ʻa e founga faingofua mo mahino taha ke fakaleleiʻi ʻaki ʻa e meʻa ʻoku hokó?’

Feinga ke Fakakaukau Pau Maʻu Pē

ʻOku fakatokanga mai ʻa e Tohi Tapú: “ʻOua te ke pehe, Ko e ha naʻe leleiange ai ʻa e ngaahi ʻaho muʻa ʻi he ngaahi aho ko eni?” (Koheleti 7:10) Ko ia fakaʻehiʻehi mei he fakakaukau pe naʻe mei fēfē ʻa e moʻuí kapau naʻe ʻikai ha puke. Manatuʻi ʻi he māmani ko ení, ko e fiefia moʻoní ʻoku fakangatangata pē ia ʻi ha founga ʻe niʻihi. Ko e kī hení ko hono tali ho tuʻungá pea fakaleleiʻi ia ʻaki hoʻo lelei tahá.

Ko e hā ʻe lava ke tokoni kia koe mo ho hoá ʻi he meʻá ni? Fetalanoaʻaki fakataha ki homo ngaahi tāpuakí. Mo fiefia ʻo aʻu kapau ʻoku ʻi ai ha fakalakalaka ʻi ho tuʻunga moʻui leleí. Kumi ha ngaahi meʻa ke mo fakatuʻotuʻa atu ki ai, peá mo fokotuʻu fakataha ha ngaahi taumuʻa ʻe lava ke mo aʻusiá.

Ko ha ongo meʻa mali ko Shoji mo Akiko, ʻa ia naʻá na ngāueʻaki ʻa e faleʻi ʻi ʻolungá peá na maʻu ai ʻa e ola lelei. ʻI ha tuʻunga ʻe taha hili hono ʻiloʻi ʻoku maʻu ʻe Akiko ʻa e felāngaaki ʻi he uouá, naʻe pau ke na tuku ange ha vāhenga-ngāue makehe ʻi he ngāue fakafaifekau faka-Kalisitiane taimi-kakató. Naʻá na loto-siʻi ai? Naʻe fakanatula pē ke na ongoʻi pehē. Ko ia ai, ʻoku faleʻi mai ʻa Shoji ki ha taha pē ʻi he tuʻunga meimei tataú: “ʻOua te mo ʻai ke mo loto-siʻi ʻaki hoʻomo fakakaukau atu ki he ngaahi meʻa kuo ʻikai te mo kei lava ʻo faí. Tauhi maʻu ha fakakaukau pau. Naʻa mo e taimi te mo fakatou ʻamanaki ai te mo foki ʻi ha ʻaho ki hoʻomo founga-tuʻumaʻú, tokangataha he taimí ni ki hoʻomo moʻui lolotongá. Kiate au, ʻoku ʻuhinga iá ke u tokangataha ki hoku uaifí pea tokoni kiate ia.” Ko e faleʻi ʻaonga peheé ʻe lava ke tokoni kiate koe foki kapau ʻoku ʻi ai ha fiemaʻu pau ʻa ho hoá.

[Fakamatala ʻi lalo]

a Kuo liliu ʻa e hingoa ʻe niʻihi.

b ʻOku fakamatala ʻa e kupu ko ʻení ki he tuʻunga ʻa ia ʻoku mahamahaki fakaesino fuoloa ai ha hoa mali. Kae kehe, ko e ongo meʻa mali ʻokú na fekuki mo e palopalema fakaesinó koeʻuhi ko ha fakatuʻutāmaki pe ko ha faingataʻa fakaeongo hangē ko e loto-mafasiá ʻe lava ke toe tokoniʻi kinaua ʻaki hono ngāueʻaki ʻa e fakamatala ko ʻení.

c Fakatuʻunga ʻi ho tuʻungá, ʻoku fakapotopoto nai ke kumi tokoni fakataimi mei ha kau mataotao ki he tokangaʻi e moʻui leleí pe kautaha ʻoku ala maʻu ʻi ho feituʻú.

ʻEKE HIFO KIATE KOE . . .

Ko e hā ʻoku ou fiemaʻu lahi taha mo hoku hoá ke ma fai he taimi ní?

▪ Talanoa lahi ange fekauʻaki mo e puké

▪ Fakasiʻisiʻi e talanoa ki he puké

▪ Fakasiʻisiʻi e hohaʻá

▪ Fefakaʻatuʻiʻaki lahi ange

▪ Feʻinasiʻaki ʻi ha meʻa kehe mei he puké

▪ Fai ha feohi lahi ange

▪ Feʻinasiʻaki ʻi ha taumuʻa

[Fakatātā ʻi he peesi 12]

Ke mafamafatatau hoʻomo moʻuí, ʻe lava ke mo fiefia ʻi hano fai fakataha ha meʻa?

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share