LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w09 12/15 p. 24-28
  • FAKATUPULEKINA ʻA E ʻOFA ʻOKU ʻIKAI KE KAʻANGA ʻI HA TAIMI

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • FAKATUPULEKINA ʻA E ʻOFA ʻOKU ʻIKAI KE KAʻANGA ʻI HA TAIMI
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2009
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Fakatupulekina ʻa e ʻOfa kia Sihova
  • ʻUhinga ʻOku Tau ʻOfa Ai ʻi Hotau ʻEiki ko Sīsū Kalaisí
  • Tuli ki he Hala ʻOku Fungani Hake ʻo e ʻOfá
  • Ko ʻOfá ʻOkú Ne Kātaki ʻi he Meʻa Kotoa Pē
  • Ko ʻOfá ʻOku ʻIkai Kaʻanga Ia ʻi ha Taimi
  • “Hokohoko Atu ʻa e ʻAʻeva ʻi he ʻOfá”
    ʻUnuʻunu Ofi kia Sihova
  • Ke Langa Hake ʻAki ʻa e ʻOfá
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2001
  • ʻOua ʻe Tuku ke Fakaʻaʻau ʻo Momoko Hoʻomou ʻOfá
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2017
  • ʻOfa ki he ʻOtua ʻOku ʻOfa ʻIate Koé
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2006
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2009
w09 12/15 p. 24-28

FAKATUPULEKINA ʻA E ʻOFA ʻOKU ʻIKAI KE KAʻANGA ʻI HA TAIMI

‘Ko ʻOfá ʻokú ne kataki ʻi he meʻa kotoa pe. Ko ʻOfá ʻoku ʻikai ke kaʻanga ia ʻi ha taimi.’—1 KOL.1KO 13:7, 8.

1. (a) ʻOku fēfē hono faʻa fakahaaʻi ʻa e ʻofá? (e) ʻOku fakahangataha ʻe he tokolahi ʻenau ʻofá kia hai pea ki he hā?

KUO pulusi ʻa e fakamatala lahi ʻi he kaveinga ko e ʻofá. Ko e ʻulungaanga ko ení kuo vikiʻi ia pea ʻai ke fakamānako ʻi he hivá. Ko e ʻofá ko ha fiemaʻu tefito ia ʻa e tangatá. Ka kuo faʻa fakaʻaliʻali ia ʻi he ngaahi tohí mo e ʻū faivá ʻi he ngaahi talanoa ʻeva kuo faʻu, pea ʻoku lahi hono fakatau atu ʻo e ngaahi fakamatala peheé. Neongo ia, ko e ʻofa moʻoni ki he ʻOtuá mo e kaungāʻapí ʻoku fakamamahi ʻa e ʻikai ke ʻi aí. ʻOku tau sio ki he hoko ʻa e meʻa naʻe tomuʻa tala ʻe he Tohi Tapú ʻo fekauʻaki mo e ngaahi ʻaho fakaʻosi ko ení. Ko e kau tangatá ko e kau “ʻofa kiate kinautolu pe, te nau ʻofa ki he paʻanga, . . . ko e kau ʻofa ki he malie ʻo ʻikai ʻofa ki he ʻOtua.”—2 Tim. 3:1-5.

2. Ko e hā ʻa e fakatokanga ʻoku ʻomai ʻe he Tohi Tapú fekauʻaki mo e ʻofa takihalaʻí?

2 ʻOku maʻu ʻe he faʻahinga ʻo e tangatá ʻa e malava ke fakahāhā ʻa e ʻofá, neongo ia ʻoku fakatokanga mai ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá fekauʻaki mo e ʻofa takihalaʻi. Pea ʻoku fakamatalaʻi ʻe he Tohi Tapú ʻa e meʻa ʻoku hoko ʻi he taimi ʻoku faiaka ai ʻa e ʻofa peheé ʻi he loto ʻo ha taha. (1 Tim. 6:9, 10) ʻOkú ke manatuʻi ʻa e meʻa naʻe tohi ʻe he ʻapositolo ko Paulá fekauʻaki mo Tīmasí? Neongo naʻá ne feohi mo Paula, naʻe tafoki ʻa Tīmasi ʻo ʻofa ʻi he meʻa naʻe tuʻuaki mai ʻe he māmaní. (2 Tim. 4:10) Naʻe fakatokanga ʻa e ʻapositolo ko Sioné ki he kau Kalisitiané fekauʻaki mo e fakatuʻutāmaki tonu ko ení. (Lau ʻa e 1 Sione 2:15, 16.) Ko e ʻofa ki he māmaní mo hono ngaahi meʻa fakataimí mo ʻene ngaahi foungá ʻoku ʻikai fehoanaki ia mo e ʻofa ki he ʻOtuá mo e meʻa ʻoku tupu meiate iá.

3. Ko e hā ʻa e pole ʻoku tau fehangahangai mo iá, ʻo malanga hake ai ʻa e ngaahi fehuʻi ko e hā?

3 ʻOku ʻikai te tau ʻo e māmani ko ení, neongo ʻoku tau lolotonga nofo ʻi ai. Ko ia ai, ʻoku tau maʻu ʻa e pole ke fakaʻehiʻehi mei he fakakaukau mioʻi ʻa e māmaní fekauʻaki mo e ʻofá. ʻOku mātuʻaki mahuʻinga ke ʻoua te tau tuku ke tauheleʻi kitautolu ʻe he ʻofa takihalaʻí pe mioʻí. Ko ia ai, ko hai ʻoku totonu ke tau fakatupulekina mo fakahāhā ki ai ʻa e ʻofa makatuʻunga ʻi he tefitoʻi moʻoní? Ko e hā e ngaahi tokonaki ʻoku ʻai ai ke tau malava ʻo fakatupulekina ʻa e ʻofa ʻoku kātaki ʻi he meʻa kotoa pē pea ʻikai ke kaʻanga ʻi ha taimí? ʻOku anga-fēfē ʻetau maʻu ʻaonga he taimí ni ʻi he founga ko ení pea tākiekina ai ʻa hotau kahaʻú? ʻOku tau fiemaʻu ʻa e tali mei he fakakaukau ʻa e ʻOtuá koeʻuhi ke lava ʻo tataki kitautolu fakatatau ki ai.

Fakatupulekina ʻa e ʻOfa kia Sihova

4. ʻOku anga-fēfē ʻa e tupu ʻa e ʻofa ki he ʻOtuá?

4 Ke fakatupulekiná ʻoku lava ke fakahuʻunga ai ʻa e teuteu mo e tokoni ki hono ʻai ke tupu ha meʻa. Fakakaukau atu ki ha tangata faʻa ʻoku ngāue mālohi ke teuteuʻi ʻa e kelekelé pea tō ai ha tenga. ʻOkú ne ʻamanekina ʻe tupu ʻa e tengá. (Hep. 6:7) ʻI he tuʻunga meimei tatau, ko ʻetau ʻofa ki he ʻOtuá ʻoku totonu ke tupu. Ko e hā ʻoku fiemaʻú ke hoko ai ʻa e meʻa ko ení? Kuo pau ke tau ngāueʻi ʻa e kelekele lelei ko hotau lotó, ʻa ia naʻe tūtuuʻi ai ʻa e tenga ʻo e moʻoni ʻo e Puleʻangá. ʻE lava ke tau fai eni fakafou ʻi he ako tōtōivi ʻo e Folofola ʻa e ʻOtuá koeʻuhi ke fakalahi ai ʻetau ʻiloʻi iá. (Kol. 1:10) Ko hono maʻu maʻu pē pea kau ʻi he ngaahi fakataha ʻa e fakatahaʻangá ʻe toe tokoni ia ke fakautuutu ai ʻetau ʻiló. ʻOku tau fai tāutaha ha feinga hokohoko ke maʻu ha ʻilo lahi ange?—Pal. 2:1-7.

5. (a) ʻE lava fēfē ke tau ako fekauʻaki mo e ngaahi ʻulungaanga tefito ʻo Sihová? (e) Ko e hā ʻoku lava ke ke leaʻaki fekauʻaki mo e fakamaau totonu, poto mo e mālohi ʻo e ʻOtuá?

5 Fakafou heʻene Folofolá, ʻoku fakahaaʻi ai ʻe Sihova ʻa hono ʻulungaangá. ʻI hono ako ʻa e Tohi Tapú pea maʻu fakalakalaka ʻa e ʻilo fekauʻaki mo Sihová, ʻe lava ke tupulekina ai ʻetau houngaʻia ki hono ngaahi ʻulungaangá—ʻa ʻene fakamaau totonú, mālohí, potó pea hiliō he meʻa kotoa, ʻa ʻene ʻofa taupotú. ʻOku fakahāhā ʻe Sihova ʻa e fakamaau totonú ʻi heʻene ngaahi foungá kotoa pea ʻi heʻene lao haohaoá. (Teu. 32:4; Sāme 19:7) ʻE lava ke tau fakakaukauloto atu ki he ngaahi ngāue fakaefakatupu kotoa ʻa Sihová pea ongoʻi māluʻia ai ʻi hono poto māʻolungá. (Sāme 104:24) ʻOku toe ʻomai ʻe he ʻunivēsí ʻa e fakamoʻoni ko Sihova ʻa e Matavai ʻo e ivi longomoʻui mo e mālohi taʻealaʻosi.—Ai. 40:26.

6. Kuo anga-fēfē hono fakahāhā ʻa e ʻofa ʻa e ʻOtuá kia kitautolú, pea kuo anga-fēfē ʻene tākiekina koé?

6 Ko e hā ʻoku lava ke leaʻaki fekauʻaki mo e ʻulungaanga tefito ʻo e ʻOtuá, ʻa ʻene ʻofá? ʻOku taumamaʻo ia pea ʻokú ne tākiekina kitautolu kotoa. Naʻá ne fakahaaʻi ʻa e ʻofa ko iá ʻi hono tokonaki mai ʻa e huhuʻí ke huhuʻiʻaki ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá. (Lau ʻa e Loma 5:8.) ʻOku ala maʻu ʻa e tokonakí ni ki he māmani ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá kotoa, ka ko e faʻahinga pē ʻoku nau tali ʻa e ʻofa ʻa e ʻOtuá pea ngāueʻi ʻa e tui ki hono ʻAló te nau maʻu ʻaonga mei aí. (Sione 3:16, 36) Ko hono foaki mai ʻe he ʻOtuá ʻa Sīsū ko ha feilaulau fakatupuhōifuaʻanga ki heʻetau angahalá ʻoku totonu ke ueʻi ai ʻi loto ʻia kitautolu ʻa e ʻofa pehē kiate ia.

7, 8. (a) Ko e hā ʻoku fiemaʻu koeʻuhi ke tau fakahāhā ai ʻa e ʻofa ki he ʻOtuá? (e) ʻOku tauhi ʻe he kakai ʻa e ʻOtuá ʻa ʻene ngaahi tuʻutuʻuní neongo ʻa e hā?

7 ʻE lava fēfē ke tau fakahāhā ʻetau ʻofa ki he ʻOtuá ʻi he tali ki he meʻa kotoa kuó ne fai maʻatautolú? ʻOku mahuʻinga ʻa e tali fakamānavaʻí: “Ko eni ia ʻa e ʻofa ki he ʻOtua, ʻa ʻetau tauhi ki heʻene ngaahi tuʻutuʻuni. Pea ʻoku ʻikai ke fakamafasia ʻene ngaahi tuʻutuʻuni.” (1 Sione 5:3, 4a) ʻIo, ko e ʻofa ki he ʻOtua ko Sihová ʻoku ueʻi ai kitautolu ke tau tauhi ki heʻene ngaahi tuʻutuʻuní. Ko e ʻuhinga ia ʻe taha ʻoku tau faifakamoʻoni ai fekauʻaki mo hono huafá mo e Puleʻangá, ʻa ia ʻoku maʻu ʻaonga mei ai ʻa e niʻihi kehé. Ko hono fai ia ʻi he meʻa ʻoku hulu atu ʻi hotau lotó ko ha fakamoʻoni ia ʻoku tau tauhi ʻa e ngaahi tuʻutuʻuni ʻa e ʻOtuá ʻaki ha fakaueʻiloto maʻa.—Mt. 12:34.

8 Ko hotau fanga tokoua takatakai ʻi he foʻi kolopé ʻoku nau kītaki ʻi hono tauhi ʻa e ngaahi tuʻutuʻuni ʻa e ʻOtuá neongo e fehangahangai mo e taʻemahuʻingaʻiá pea mo hono talitekeʻi fakahangatonu ʻa e pōpoaki ʻo e Puleʻangá. ʻOku ʻikai te nau foʻi ʻi heʻenau ngaahi feinga ke fakahoko kakato ʻenau ngāue fakafaifekaú. (2 Tim. 4:5) ʻI he founga tatau, ʻoku ueʻi kitautolu ke tau vahevahe atu ʻa e ʻilo fekauʻaki mo e ʻOtuá ki he niʻihi kehé pea pehē ki hono tauhi kotoa ʻo ʻene ngaahi tuʻutuʻuni kehé.

ʻUhinga ʻOku Tau ʻOfa Ai ʻi Hotau ʻEiki ko Sīsū Kalaisí

9. Ko e hā naʻe kātekina ʻe Kalaisí, pea ko e hā naʻá ne ueʻi iá?

9 Tānaki atu ki he ʻofa ki he ʻOtuá, ʻoku ʻi ai e ngaahi ʻuhinga lahi ʻoku tau fakatupulekina ai ʻa e ʻofa ki hono ʻAló. Neongo naʻe ʻikai te tau sio ʻi ha taimi kia Sīsū, ʻi he lahi ange ʻetau ako fekauʻaki mo iá, ko e lahi ange ia ʻo ʻetau ʻofa kiate iá. (1 Pita 1:8) Ko e hā ʻa e ngaahi meʻa ʻe niʻihi naʻe kātekina ʻe Sīsuú? Lolotonga ʻene fai ʻa e finangalo ʻa ʻene Tamaí, naʻe fehiʻanekinaʻi taʻeʻuhinga ʻa Sīsū, fakatangaʻi, tukuakiʻi loi mo leakoviʻi. Naʻá ne toe faingataʻaʻia foki ʻi he ʻū ngaohikovia kehe. (Lau ʻa e Sione 15:25.) Ko e ʻofa ʻa Sīsū ki heʻene Tamai fakahēvaní naʻe ueʻi ai ia ke ne kātekina ʻa e ngaahi ʻahiʻahi ko iá. Pea ʻi hono ueʻi ʻe he ʻofá, ko ʻene pekia fakaefeilaulaú naʻe tokonaki mai ai ha huhuʻi ki he tokolahi.—Mt. 20:28.

10, 11. ʻI he fakakaukau atu ki he meʻa naʻe fai ʻe Kalaisi maʻatautolú, ko e hā ʻetau taumuʻá?

10 Ko e ʻalunga ʻo Sīsuú ʻoku ueʻi ai kitautolu ke tau fai ha tali. ʻI heʻetau fakakaukau fekauʻaki mo e meʻa kuo fai ʻe Kalaisi maʻatautolú, ʻoku ʻai ai ke lahi ʻa ʻetau ʻofa kiate iá. ʻI he hoko ko hono kau muimuí, ʻoku totonu ke tau fakataumuʻa ke fakatupulekina pea hanganaki fakahāhā ʻa e ʻofa faka-Kalaisí koeʻuhi ke tau kātaki ai ʻi hono tauhi ʻa ʻene tuʻutuʻuni ke faifakamoʻoni fekauʻaki mo e Puleʻangá mo ngaohi ākongá.—Mt. 28:19, 20.

11 ʻI he tali ki he ʻofa ʻa Kalaisi ki he faʻahinga kotoa ʻo e tangatá, ʻoku tau ongoʻi ai ʻoku ueʻi mālohi kitautolu ke fakaʻosi ʻetau ngāué ki muʻa ke hoko mai ʻa e ngataʻangá. (Lau ʻa e 2 Kolinito 5:14, 15.) Ko e ʻofa naʻe fakahāhā ʻe Kalaisí naʻe fiemaʻu tefito ia ki heʻene fakahoko ʻa e meʻa kuo fakataumuʻa ʻe he ʻOtuá ki he faʻahinga ʻo e tangatá. Pea ko e sīpinga kuo tuku mai ʻe Kalaisi ke tau muimui ofi aí ʻoku ʻai ai ke tau malava taki taha ʻo kau ki he taumuʻa fakaʻotua ko iá. ʻOku fiemaʻu ki he meʻá ni ke tau fakatupulekina lavameʻa ʻa e ʻofa ki he ʻOtuá ʻi he kakato taha ʻe ala lavá. (Mt. 22:37) ʻI he fai ki he meʻa kuo akoʻi ʻe Sīsuú pea tauhi ki heʻene ngaahi tuʻutuʻuní, ʻoku tau fakahaaʻi ai ʻoku tau ʻofa kiate ia pea fakapapauʻi ke pouaki ʻa e tuʻunga-hau ʻo e ʻOtuá tatau ai pē pe ko e hā, ʻo hangē pē ko ia naʻe fai ʻe Sīsuú.—Sione 14:23, 24; 15:10.

Tuli ki he Hala ʻOku Fungani Hake ʻo e ʻOfá

12. ʻI he kupuʻi lea, “hala ʻoku fungani hake,” ko e hā naʻe ʻuhinga ki ai ʻa Paulá?

12 Ko e ʻapositolo ko Paulá naʻá ne faʻifaʻitaki kia Kalaisi. Koeʻuhi ko ʻene muimui ofi ʻi he ʻalunga ʻo Kalaisí, naʻe maʻu ʻe Paula ʻa e lea tauʻatāina ʻi hono fakaʻaiʻai ʻa hono fanga tokouá ke nau faʻifaʻitaki kiate ia. (1 Kol. 10:34 [1Ko 11:1, PM]) Neongo naʻá ne fakaʻaiʻai ʻa e kau Kalisitiane ʻi Kolinitoó ke nau hanganaki kumi faivelenga ki he ngaahi meʻaʻofa pau ʻo e laumālié ʻa ia naʻe fakahāhā ʻi he ʻuluaki senitulí, hangē ko e fakamoʻui mahakí mo e lea kehekehé, naʻe fakahaaʻi ʻe Paula kia kinautolu naʻe ʻi ai ha meʻa lelei ange ke tuli ki ai. ʻI he 1 Kolinito 12:31 (NW), naʻá ne fakamatala ai: “ʻOku ou fakahā kiate kimoutolu ha hala ʻoku fungani hake.” Ko e potutohi ʻi he ngaahi veesi hokó ʻoku fakahaaʻi ai ko e hala fungani hake eni ʻo e ʻofá. ʻI he ʻuhinga fē naʻe fungani hake aí? Naʻe hoko atu ʻa Paula ʻo fakatātaaʻi ʻa e meʻa naʻá ne ʻuhinga ki aí. (Lau ʻa e 1 Kolinito 13:1-3.) Kapau naʻá ne maʻu ha ngaahi malava tuʻu-ki-muʻa pau pea lavaʻi ʻa e meʻa lahi kae ʻikai te ne maʻu ʻa e ʻofá, ko e hā naʻá ne aʻusiá? Ko e koto halaʻatā! Naʻá ne fakamatalaʻi ʻa e poini mahuʻinga ko ení, ʻi hono ueʻi ia ʻe he laumālie ʻo e ʻOtuá. Ko ha fakaueʻiloto mālohi moʻoni ē naʻá ne fai ʻi hono ʻomai eni kia kitautolú!

13. (a) Ko e hā ʻa e konga tohi fakataʻu ki he 2010? (e) ʻI he ʻuhinga fē heʻikai kaʻanga ai ʻi ha taimi ʻa e ʻofá?

13 ʻOku hoko atu ʻa Paula ʻo fakamatalaʻi mai kia kitautolu ʻa e ʻofá mo ia ʻoku ʻikai ko e ʻofá. (Lau ʻa e 1 Kolinito 13:4-8.) Sai, vaheʻi ha taimi ke sivisiviʻi ai ʻa e founga ʻo hoʻo fakahoko ʻa e meʻa ʻoku fiemaʻu ʻi he ʻofá. Tokangataha tefito ki he kupuʻi lea fakaʻosi ʻi he veesi 7 pea mo e ʻuluaki sētesi ʻi he veesi 8: ‘Ko ʻOfá ʻokú ne kataki ʻi he meʻa kotoa pe. Ko ʻOfá ʻoku ʻikai ke kaʻanga ia ʻi ha taimi,’ ʻa ia ko ʻetau konga tohi fakataʻu ia ki he 2010. Fakatokangaʻi ange ʻi he veesi 8, naʻe pehē ai ʻe Paula ko e ngaahi meʻaʻofa ʻa e laumālié, ʻo kau ai ʻa e kikité mo e lea kehekehé—ʻa ia naʻe ngāueʻaki ʻi he kei foʻou ʻa e fakatahaʻanga Kalisitiané—ʻe mole atu ia. ʻE ngata. Ka ʻe ʻi ai maʻu pē ʻa e ʻofá. Ko Sihova ʻa e uho tonu ʻo e ʻofá, pea ʻokú ne ʻi ai ʻo taʻengata. Ko ia ko e ʻofá heʻikai ʻaupito kaʻanga ia, pe ngata ʻi ha taimi. ʻE hokohoko atu ʻa ʻene ʻi aí ʻo taʻengata ʻi he tuʻunga ko ha ʻulungaanga ʻo hotau ʻOtua taʻengatá.—1 Sione 4:8.

Ko ʻOfá ʻOkú Ne Kātaki ʻi he Meʻa Kotoa Pē

14, 15. (a) ʻOku lava fēfē ke tokoniʻi kitautolu ʻe he ʻofá ke tau kātekina ʻa e ngaahi ʻahiʻahí? (e) Ko e hā naʻe fakafisi ai ha talavou ʻe taha ke fakangalokú?

14 Ko e hā ʻokú ne ʻai ke malava ʻa e kau Kalisitiané ke kātaki ʻo tatau ai pē pe ko e hā ʻa e ʻahiʻahí, ngaahi tuʻunga faingataʻá, mo e ngaahi palopalema ʻoku nau fetaulaki mo iá? Ko hono tefitó ko e ʻofa ia ʻoku makatuʻunga ʻi he tefitoʻi moʻoni. Ko e ʻofa peheé ʻoku mahulu atu ia ʻi hono tukuange pē ʻo ha meʻa fakamatelie. ʻOku fakautuutu ia ʻo aʻu ki he tuʻunga ʻo e loto-lelei ke tauhi maʻu ʻetau anga-tonú pea aʻu ʻo mole ʻetau moʻuí koeʻuhi ko Kalaisi. (Luke 9:24, 25) Fakakaukauloto atu ki he ʻalunga faitōnunga ʻo e Kau Fakamoʻoni naʻa nau faingataʻaʻia ʻi he ngaahi kemi fakamamahí, ngaahi ʻapi pōpulá mo e ngaahi pilīsoné ʻi he lolotonga pea mo e hili ʻa e Tau II ʻa Māmaní.

15 Ko ha talavou Fakamoʻoni Siamane ko Wilhelm ʻoku fakatātaaʻi lelei ai ʻa e meʻá ni. ʻI he ʻikai te ne fakangalokú, naʻá ne mateaki ai pē ʻi heʻene fehangahangai mo e mate ʻi hono fana ʻe he kau Nasí. ʻI ha tohi ʻo lea māvae ki hono fāmilí, naʻá ne pehē ai: “Hiliō he meʻa kotoa kuo pau ke tau ʻofa ki he ʻOtuá, hangē ko ia naʻe fekauʻi ʻe hotau Taki ko Sīsū Kalaisí. Kapau te tau tuʻu maʻana, te ne fakapaleʻi kitautolu.” Ki mui ai, naʻe tohi ʻe ha mēmipa ʻo hono fāmilí ʻi ha kupu he Taua Leʻo: “ʻI he kotoa ʻo e taimi maveuveú, kuo mau sio ai ʻi he tuʻunga ko ha fāmilí ki he muʻomuʻa maʻu pē ʻa ʻemau ʻofa ki he ʻOtuá.” Ko e faʻahinga laumālie ia ʻo e fanga tokoua tokolahi ʻoku nau lolotonga kātekina ʻa e tuku pilīsone ʻi Kōlea Tonga, ʻAmīnia, ʻElitilia mo e ngaahi fonua kehe. ʻOku tuʻu maʻu ai pē ʻa e fanga tokoua ko ení ʻi heʻenau ʻofa kia Sihová.

16. Ko e hā naʻe kātekina ʻe hotau fanga tokoua ʻi Malauií?

16 ʻI he ngaahi feituʻu lahi, ʻoku ʻahiʻahiʻi ai ʻe ha faʻahinga kehe ʻo e ʻahiʻahí ʻa e tui mo e kātaki ʻa hotau fanga tokouá. Naʻe feʻunga mo e taʻu ʻe 26 ʻa hono kātekina ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihova ʻi Malauií ʻa e ngaahi tapui fakapuleʻangá, fakafepaki kakahá mo e ngaahi faingataʻa lahi. Naʻe fakapaleʻi ʻa ʻenau kātakí. ʻI he taimi naʻe mapuna hake ai ʻa e fakatangá, naʻe ʻi he fonua ko iá ʻa e Kau Fakamoʻoni nai ʻe toko 18,000. ʻI he taʻu ʻe tolungofulu ki mui aí naʻe laka hake he liunga uá ʻa honau tokolahí ʻi he aʻu ki he toko 38,393. Kuo hokosia ʻa e ngaahi ola meimei tatau ʻi he ngaahi fonua kehé.

17. Ko e hā ʻoku fehangahangai mo e niʻihi ʻi he ngaahi fāmili māvahevahé, pea ko e hā kuo lava ai ke nau kātekina ʻa e ngaohikoviá?

17 Ko e meʻa ʻe taha ko e ngaohikovia fakahangatonu ʻo e kakai ʻa e ʻOtuá fakalūkufua. ʻI he taimi ʻoku hoko ai ʻa e fakafepaki mei he ngaahi mēmipa ʻo e fāmilí ki he kau Kalisitiane tāutahá, ʻoku mātuʻaki kehe ʻaupito ia. ʻOku fakatupunga nai ʻa e mamahi ʻe he ngaahi mēmipa ʻo e fāmilí pe kāinga ofí. ʻIkai naʻe tomuʻa tala ʻe Sīsū ʻe hoko eni? ʻIo, pea kuo hokosia ʻe he tokolahi ʻa e moʻoni ʻo ʻene ngaahi leá. (Mt. 10:35, 36) Kuo kātekina ʻe he kau taʻu hongofulu tupú ʻa e fakafepaki mei he ngaahi mātuʻa taʻetuí. Kuo aʻu ʻo fekauʻi ʻa e niʻihi ke nau mavahe mei ʻapi, ka naʻe ʻave kinautolu ʻe he Kau Fakamoʻoni anga-ʻofá ʻo nau nofo. Kuo aʻu ʻo motuhi ʻa e niʻihi. Ko e hā kuó ne ʻai ke malava ʻe he faʻahinga peheé ʻo kātekina ʻa e ngaohikoviá? ʻOku ʻikai ko ʻenau ʻofa pē ki he fetokouaʻakí, ka ʻoku hiliō ʻi he meʻa kotoa ʻa ʻenau ʻofa moʻoni kia Sihova mo hono ʻAló.—1 Pita 1:22; 1 Sione 4:21.

18. ʻOku anga-fēfē ʻa e tokoni ʻa e ʻofa ʻokú ne kātaki ʻi he meʻa kotoa peé ki he kau Kalisitiane kuo malí?

18 ʻOku ʻi ai ʻa e ngaahi tuʻunga lahi kehe ʻi he moʻuí ʻoku fiemaʻu ai ʻa e ʻofa ʻoku kātaki ʻi he meʻa kotoa pē. ʻI loto ʻi he haʻi ʻo e nofo malí, ʻoku ʻai ai ʻe he ʻofá ke malava ʻa e ongo meʻá ʻo fakaʻapaʻapaʻi ʻa e lea ʻa Sīsū: “Ko e meʻa kuo fakahoko ʻe he ʻOtua, ke ʻoua naʻa fakamavae ʻe ha tangata.” (Mt. 19:6) ʻI he hokosia ʻa e “mamahi i he jino,” ko e kau Kalisitiane kuo malí ʻoku totonu ke nau fakamanatuʻi kia kinautolu ko Sihova ʻa e tokotaha tefito ʻi heʻenau nofo malí. (1 Kol.1Ko 7:28, PM) ʻOku pehē ʻi heʻene Folofolá ‘ko Ofá ʻokú ne kataki ʻi he meʻa kotoa pe,’ pea ko ha husepāniti mo e uaifi kuó na teungaʻaki ʻa e ʻulungaanga ko ení ʻokú na mālohi ai ke nofo fakataha pea tauhi ke maʻumaʻuluta ʻa ʻena nofo malí.—Kol. 3:14.

19. Ko e hā kuo hoko ʻi he lotolotonga ʻo e kakai ʻa e ʻOtuá ʻi he hili ʻa e ngaahi fakatamaki fakanatulá?

19 ʻOku tokoniʻi kitautolu ʻe he ʻofá ke tau kātaki ʻi he meʻa kotoa pē ʻi he ngaahi taimi ʻo e fakatamaki fakanatulá. Ko e tuʻungá eni ʻi he taimi naʻe hoko ai ha mofuike ʻi he fakatonga ʻo Peluú mo hono haveki ʻe he Afā ko Katrina ʻa e ngaahi konga ʻo e feituʻu Kūlifa ʻi ʻAmeliká. Ko e tokolahi ʻo hotau fanga tokouá naʻe mole honau ʻapí pe ko e koloa fakamatelié ʻi he ongo fakatamaki ko iá. Naʻe ueʻi ʻe he ʻofá ʻa e fakatahaʻanga ʻi māmani lahí ke nau tokonaki ʻa e ngaahi tokoni, pea naʻe tokoni ʻa e kau ngāue pole ke toe langa ʻa e ngaahi ʻapí mo monomono ʻa e ngaahi Fale Fakatahaʻangá. Ko e ngaahi ngāue peheé ʻoku fakamoʻoniʻi ai ʻoku feʻofaʻaki mo fetokangaʻaki ʻa hotau fanga tokouá ʻi he taimi kotoa pē pea ʻi he malumalu ʻo ha faʻahinga tuʻunga pē.—Sione 13:34, 35; 1 Pita 2:17.

Ko ʻOfá ʻOku ʻIkai Kaʻanga Ia ʻi ha Taimi

20, 21. (a) Ko e hā ʻoku mahuʻinga ʻo mahulu atu ai ʻa e ʻofá? (e) Ko e hā ʻokú ke fakapapauʻi ai ke tuli ki he hala ʻo e ʻofá?

20 ʻI he lotolotonga ʻo e kakai ʻa Sihova he ʻaho ní, ʻoku tau sio ai ki he fakapotopoto ʻo e tuli ki he hala ʻoku fungani hake ʻo e ʻofá. Ko e moʻoni, ʻoku mahulu atu ia ʻi ha faʻahinga tuʻunga pē pea ʻi he tuʻunga kotoa pē. Fakatokangaʻi ʻa e anga hono fakamamafaʻi ʻe he ʻapositolo ko Paulá ʻa e foʻi moʻoni ko iá. ʻUluakí, naʻá ne fakahaaʻi ʻe ngata ʻa e ngaahi meʻaʻofa ʻa e laumālié pea ʻe tupu ʻa e fakatahaʻanga Kalisitiané mei hono tuʻunga kei foʻoú ʻo aʻu ki he matuʻotuʻá. Pea naʻá ne fakaʻosiʻaki leva: “ʻAua! ka ʻoku tolonga pe ʻa Tui, ʻa ʻAmanaki, ʻa ʻOfa; ʻa e tolu ni pe: pea ko honau tuʻukimuʻa ko ʻOfa.”—1 Kol.1Ko 13:13.

21 ʻE faifai atu pē, ʻo hoko moʻoni ʻa e ngaahi meʻa ʻoku tau tui ki aí pea ko ia ʻe ngata ai ʻa e fiemaʻu ʻo e tuí. Ko e ʻamanaki ki he ngaahi talaʻofa ʻoku tau fakaʻamu ke sio ki hono fakahokó heʻikai kei fiemaʻu ke fakakaukau ki ai hili ʻa e hoko ʻo foʻou ʻa e meʻa kotoa pē. Kae fēfē ʻa e ʻofá? Heʻikai kaʻanga pe ngata ia ʻi ha taimi. ʻE ʻi ai ai pē ia. ʻI he vakai atu ki he moʻui taʻengatá, te tau sio moʻoni ai mo mahinoʻi ʻa e toe ngaahi tafaʻaki lahi ange ʻo e ʻofa ʻa e ʻOtuá. ʻI hono fai ʻa e finangalo ʻo e ʻOtuá ʻi he tuli ki he hala ʻoku fungani hake ʻo e ʻofa ʻoku ʻikai kaʻanga ʻi ha taimí, te ke nofo maʻu ai ʻo taʻengata.—1 Sione 2:17.

ʻE Fēfē Haʻo Tali?

• Ko e hā kuo pau ke tau leʻohi ai kitautolu mei he ʻofa takihalaʻí?

• ʻE lava ke tokoniʻi kitautolu ʻe he ʻofá ke tau kātekina ʻa e hā?

• ʻI he ʻuhinga fē heʻikai kaʻanga ai ʻi ha taimi ʻa e ʻofá?

[Fakatātā ʻi he peesi 27]

Ko e konga tohi fakataʻu eni ki he 2010: ‘Ko ʻOfá ʻokú ne kataki ʻi he meʻa kotoa pe. Ko ʻOfá ʻoku ʻikai ke kaʻanga ia ʻi ha taimi.’—1 Kol.1Ko 13:7, 8.

[Fakatātā ʻi he peesi 25]

Ko e ʻofa ki he ʻOtuá ʻoku ueʻi ai kitautolu ke tau faifakamoʻoni

[Fakatātā ʻi he peesi 26]

Ko e ʻofa ʻoku ʻikai kaʻangá naʻá ne ʻai ke malava ʻa hotau fanga tokoua mo e fanga tuofāfine ʻi Malauií ʻo kātekina ʻa e ʻahiʻahí

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share