LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w10 12/15 p. 7-11
  • Mamahiʻi ʻa e Lotu Moʻoní

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Mamahiʻi ʻa e Lotu Moʻoní
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2010
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Fakakaukau ki Hotau Faʻifaʻitakiʻangá, ʻa Sīsū
  • Fakafehoanaki ʻa e Fakavavevavé mo e Mamahiʻí
  • Mamahiʻi ʻa e Lotu Moʻoní
  • Tauhi Maʻu Hoʻo Ongoʻi ʻo e Fakavavevavé
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2012
  • ʻOkú Ke Muimui Kakato ʻIa Kalaisi?
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2010
  • ʻOkú Ke “Faivelenga Maʻá e Ngaahi Ngāue Leleí”?
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2013
  • Faʻifaʻitaki ki he Faivelenga ʻa Sīsū ʻi he Ngāue Fakamalangá
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2025
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2010
w10 12/15 p. 7-11

Mamahiʻi ʻa e Lotu Moʻoní

“Kuo lahi ʻa e taʻu kuo motuʻu, ka ʻoku kaungatamaki ʻa e kau ngaue.”—MT. 9:37.

1. ʻE anga-fēfē haʻo fakamatalaʻi ʻa e fakavavevavé?

ʻOKÚ KE maʻu ha tohi aleapau ʻoku fiemaʻu ki ai ʻa e tokanga ʻa ha tokotaha pau ʻi he fakaʻosinga ʻo e ʻahó. Ko e hā ʻokú ke faí? ʻOkú ke fakaʻilongaʻi ia “FAKAVAVEVAVE!” ʻOkú ke fononga atu eni ki ha ʻapoinimeni mahuʻinga, ka ʻokú ke tōmui. Ko e hā ʻokú ke faí? ʻOkú ke tala ange ki he fakaʻulí, “Kātaki ʻo lele oma; ko e meʻa FAKAVAVEVAVE!” ʻIo, ʻi he taimi ʻokú ke maʻu ai ha ngāue kuo pau ke ke faí pea ʻoku toe siʻi ʻa e taimí, ʻokú ke ongoʻi hohaʻa mo taʻefiemālie. ʻOku kamata ke lele hake hoʻo fie ngāué, pea ʻokú ke ngāue ʻi he vave taha mo e mālohi taha ʻo hoʻo malavá. ʻOku fakavavevave ia!

2. Ko e hā ʻa e ngāue fakavavevave taha ki he kau Kalisitiane moʻoni he ʻaho ní?

2 Ki he kau Kalisitiane moʻoni he ʻaho ní, ʻoku ʻikai ha meʻa ʻe toe fakavavevave ange ʻi hono malangaʻi ʻa e ongoongo lelei ʻo e Puleʻangá mo ngaohi ʻa e kakai ʻo e ngaahi puleʻanga kotoa pē ko e kau ākonga. (Mt. 24:14; 28:19, 20) ʻI hono hiki e lea ʻa Sīsuú, naʻe tohi ai ʻe he ākonga ko Maʻaké ko e ngāué ni kuo pau ke “tomuʻa” fai, ʻa ia ki muʻa ke hoko mai ʻa e ngataʻangá. (Mk. 13:10) Ko ia, ko e moʻoni, ʻoku totonu ke pehē. Naʻe pehē ʻe Sīsuú: “Kuo lahi ʻa e taʻu kuo motuʻu, ka ʻoku kaungatamaki ʻa e kau ngaue.” Heʻikai lava ke tatali ʻa e utu-taʻú; kuo pau ke tānaki ia ki muʻa ke ngata ʻa e faʻahitaʻú.—Mt. 9:37.

3. Kuo anga-fēfē tali ʻa e tokolahi ki he fiemaʻu fakavavevave ke malangá?

3 Koeʻuhi ko e ngāue fakamalangá ʻoku mahuʻinga pehē kia kitautolu, ʻoku tuha ke ʻoatu ki ai ʻa e lahi taha ʻoku ala lava ʻo hotau taimí, iví mo e tokangá. ʻOku taau ke fakaongoongoleleiʻi, ko e tokolahi ʻoku nau fai ʻa e meʻa tofu pē ko iá. Kuo fakafaingofuaʻi ʻe he niʻihi ʻenau ngaahi meʻa fakafoʻituituí koeʻuhi ke nau fai ʻa e ngāue fakafaifekau taimi-kakató ʻi he tuʻunga ko e kau tāimuʻa pe kau misinale pe ke ngāue ʻi he taha ʻo e ngaahi ʻapi Pēteli takatakai ʻi he māmaní. Ko ʻenau moʻuí ʻoku femoʻuekina ʻaupito. Kuo nau fai nai ʻa e ngaahi feilaulau lahi, pea ʻoku lahi mo e ngaahi pole ke nau lavaʻi. Neongo ia, ʻoku faitāpuekina lahi kinautolu ʻe Sihova. ʻOku tau fiefia ʻia kinautolu. (Lau ʻa e Luke 18:28-30.) Ko e niʻihi kehe, lolotonga ʻoku ʻikai malava ke nau kau ki he tuʻunga ko e kau fanongonongo taimi-kakató, ʻoku nau līʻoa ʻa e taimi lahi taha ʻoku ala lavá ki he ngāue fakahaofi moʻui ko ení, ʻa ia ʻoku kau ai ʻa hono tokoniʻi ʻetau fānaú ke nau maʻu ʻa e fakamoʻuí.—Teu. 6:6, 7.

4. Ko e hā ʻoku faʻa mole nai ai mei he niʻihi ʻenau ongoʻi fakavavevavé?

4 Hangē ko ia kuo tau mātaá, ko ha ongoʻi fakavavevave ʻoku faʻa fehokotaki ia mo ha taimi fakangatangata, ko ha taimi ke ʻosi ai ha meʻa, ko ha ngataʻanga. ʻOku tau moʻui ʻi he taimi ʻo e ngataʻangá, pea ʻoku lahi ʻa e fakamoʻoni—Fakatohitapu mo fakahisitōlia fakatouʻosi—ke fakamoʻoniʻi ʻa e meʻa ko iá. (Mt. 24:3, 33; 2 Tim. 3:1-5) Neongo ia, ʻoku ʻikai ha tangata te ne ʻiloʻi ʻa e taimi tofu pē ʻe hoko mai ai ʻa e ngataʻangá. ʻI hono ʻomai ʻa e fakaikiiki ʻo e “fakaʻilonga” ʻoku fakaʻilongaʻiʻaki ʻa e “faka ʻosi ʻo e kuonga,” naʻe lea fakapatonu ai ʻa Sīsū: “Ko e meʻa ki he ʻaho ko ia mo hono houa, ʻoku ʻikai ha taha ʻoku ʻilo ki ai; ʻio, pe ko e kau angelo ʻi he langi; pea naʻa mo e ʻAlo ʻoku ʻikai; ngata pe ʻi he Tamai toko taha.” (Mt. 24:36) ʻI heʻene peheé, ʻe faingataʻa nai ai ke tauhi maʻu ʻe he niʻihi ha ongoʻi ʻo e fakavavevavé ʻi he taʻu ki he taʻu, tautefito kapau kuo nau fai pehē ʻi ha taimi fuoloa. (Pal. 13:12) ʻOkú ke ongoʻi pehē ʻi he taimi ʻe niʻihi? Ko e hā ʻe lava ke ne tokoniʻi kitautolu ke fakatupulekina pe tauhi maʻu ha ongoʻi ʻo e fakavavevave ki he ngāue ʻoku fiemaʻu ʻe Sihova ko e ʻOtuá mo Sīsū Kalaisi ke tau fai he ʻaho ní?

Fakakaukau ki Hotau Faʻifaʻitakiʻangá, ʻa Sīsū

5. ʻI he ngaahi founga fē naʻe fakahaaʻi ai ʻe Sīsū ha ongoʻi fakavavevave ʻi he fekauʻaki mo e ngāue fakafaifekaú?

5 ʻI he faʻahinga kotoa kuo nau fakahāhā ʻa e fakavavevave ʻi heʻenau ngāue ki he ʻOtuá, ko Sīsū Kalaisi ʻoku papau ko e faʻifaʻitakiʻanga tuʻu-ki-muʻa tahá ia. Ko e ʻuhinga ʻe taha ki heʻene fakavavevavé ko e lahi ko ia ʻa e meʻa ke ne fai ʻi ha vahaʻa taimi fakangatangata ko e taʻu pē ʻe tolu mo e konga. Neongo ia, naʻe fakahoko ʻe Sīsū ʻa e meʻa lahi ange fekauʻaki mo e lotu moʻoní ʻi ha meʻa pē kuo fai ʻe ha toe taha kehe. Naʻá ne ʻai ke ʻiloa ʻa e huafa mo e taumuʻa ʻa ʻene Tamaí, malangaʻi ʻa e ongoongo lelei ʻo e Puleʻangá, fakaeʻa ʻa e mālualoi mo e ngaahi akonaki loi ʻa e kau taki lotú, pea pouaki ʻa e tuʻunga-hau ʻo Sihová ʻo aʻu ki he tuʻunga ko e mate. Naʻe ʻikai tuku hano ivi ʻi he fononga holo ʻi he fonuá—ʻo akoʻi, tokoniʻi mo fakamoʻui ʻa e kakaí. (Mt. 9:35) Kuo ʻikai ʻaupito ha taha kuo faifai ange peá ne fakahoko ha meʻa lahi ʻi ha taimi nounou pehē. Naʻe ngāue ʻa Sīsū ʻi he mālohi taha ʻe ala lava ʻe ha taha.—Sione 18:37.

6. Ko e hā ʻa e meʻa tefito ʻi he moʻui ʻa Sīsuú?

6 Ko e hā naʻá ne ueʻi ʻa Sīsū ke ne ngāue taʻehela ʻi he kotoa ʻo ʻene ngāue fakafaifekaú? Mei he kikite ʻa Tanielá, naʻe malava nai ke ʻiloʻi ʻe Sīsū ʻa e lahi ʻo e taimi naʻá ne maʻu ʻi he fekauʻaki mo e taimi-tēpile ʻa Sihová. (Tan. 9:27) Ko ia ai, hangē ko ia naʻe fakahāʻí, ko ʻene ngāue fakafaifekau ʻi he māmaní naʻe pau ke ngata ia “ʻi he vaeua ʻo e uike,” pe ʻi he hili ʻa e taʻu ʻe tolu mo e konga. Taimi nounou mei heʻene hū fakataha mo e fuʻu tuē ki Selusalema ʻi he failau ʻo e 33 T.S., naʻe pehē ʻe Sīsū: “Kuo hokosia ʻa e taimi ke fakalangilangiʻi ʻa e Fanautama ʻa Tangata.” (Sione 12:23) Neongo naʻe ʻiloʻi ʻe Sīsū naʻe tuʻunuku mai ʻa ʻene pekiá, naʻe ʻikai te ne fakaʻatā ke hoko ia ko e meʻa tefito ʻi heʻene moʻuí, ko e ʻuhinga tefito ia ki heʻene ngāue mālohí. ʻI hono kehé, naʻá ne tokangataha ki hono ngāueʻaki ʻa e faingamālie kotoa pē ke fai ʻa e finangalo ʻo ʻene Tamaí pea ke fakahāhā ʻa e ʻofa ki hono kaungā faʻahinga ʻo e tangatá. Ko e ʻofa ko iá naʻá ne ueʻi ia ke ne fakatahatahaʻi mo akoʻi ʻa e kau ākongá, ʻo fekauʻi atu kinautolu ʻi he ngaahi feinga-ngāue fakamalanga. Naʻá ne fai iá koeʻuhi ke nau hokohoko atu ʻa e ngāue naʻá ne kamataʻí pea fakahoko naʻa mo e ngaahi ngāue lahi ange ʻi he meʻa naʻá ne faí.—Lau ʻa e Sione 14:12.

7, 8. Naʻe fēfē ʻa e fakafeangai ʻa e kau ākongá ki hono fakamaʻa ʻe Sīsū ʻa e temipalé, pea ko e hā naʻe fai pehē ai ʻa Sīsuú?

7 Ko e meʻa ʻe taha naʻe hoko ʻi he moʻui ʻa Sīsuú naʻe fakahāhā mālohi ai ʻa ʻene mamahiʻi meʻá. Naʻe hoko ia ʻi he konga ki muʻa ʻo ʻene ngāue fakafaifekaú, ʻi he faʻahitaʻu Pāsova ʻo e 30 T.S. Naʻe haʻu ʻa Sīsū mo ʻene kau ākongá ki Selusalema ʻo nau sio naʻe ʻi he temipalé ʻa e “kau faifakatau pulu mo e sipi mo e lupe, mo e kau fetongi paʻanga ʻoku nau nofo ai.” Ko e hā ʻa e tali ʻa Sīsuú, pea ko e hā ʻa e fakamanatu naʻe fai ʻe he meʻá ni ki heʻene kau ākongá?—Lau ʻa e Sione 2:13-17.

8 Ko e meʻa naʻe fai mo leaʻaki ʻe Sīsū he taimi ko iá naʻe fakamanatu feʻungamālie ai ki he kau ākongá ʻa e lea fakaekikite ʻo e saame ʻe taha ʻa Tēvita: “Ko e mamahiʻi ʻo ho fale kuo kai ʻo ʻosi au.” (Sāme 69:9) Ko e hā hono ʻuhingá? Koeʻuhí ko e meʻa naʻe fai ʻe Sīsuú naʻe kau ki ai ha tuʻunga fakamanamana mo fakatuʻutāmaki lahi. He ko ē, ko e kau maʻu mafai ʻo e temipalé—ʻa e kau taulaʻeikí, ko e kau sikalaipé, mo e niʻihi kehé—naʻa nau poupouʻi ʻa e pisinisi fakatupu paʻanga fakamā naʻe fakahoko aí. Ke fakaeʻa mo veuki ʻenau faʻufaʻú, naʻe ʻai ai ʻe Sīsū ʻa ia tonu ko ha fili ʻo e kau maʻu mafai fakalotu ʻo e taimi ko iá. Hangē ko hono fakapapauʻi totonu ʻe he kau ākongá ʻa e tuʻungá, ‘ko e mamahiʻi ʻo e fale ʻo e ʻOtuá,’ pe mamahiʻi ʻo e lotu moʻoní, naʻe hā mahino ia. Kae kehe, ko e hā ʻa e mamahiʻi? ʻOku kehe ia mei he fakavavevavé?

Fakafehoanaki ʻa e Fakavavevavé mo e Mamahiʻí

9. ʻE fēfē nai hano fakamatalaʻi ʻa e mamahiʻí?

9 ʻOku fakamatalaʻi ʻe he tikisinale ʻe taha ʻa e “mamahiʻí” ko e “loto-fiefai mo e mahuʻingaʻia vēkeveke ʻi he tuli ki ha meʻa,” pea ʻoku ʻomai ai ʻa e ngaahi lea ʻuhinga tatau hangē ko e holi, faivelenga, tōtōivi mo e loto-māfana. Ko e moʻoni ʻoku lava ke fakamatalaʻiʻaki ʻa e ngāue fakafaifekau ʻa Sīsuú ʻa e ngaahi kupuʻi lea kotoa ko ení. Ko ia ai, ʻoku fakalea ʻe he Today’s English Version ʻa e vēsí: “Ko ʻeku līʻoa ki ho falé, ʻE ʻOtua, ʻoku vela ʻiate au ʻo hangē ha afí.” Ko e meʻa mālié, ʻi he ngaahi lea ʻe niʻihi ʻi he Hahaké, ko e foʻi lea ki he “mamahiʻí” ʻoku faʻuʻaki ia ʻa e konga ʻe ua ʻa ia ko hono ʻuhinga moʻoní ko e “loto-vela,” ʻo hangē kuo vela ʻa e lotó. ʻOku ʻikai ha ofo ʻi he manatuʻi ʻe he kau ākongá ʻa e lea ʻa Tēvitá ʻi heʻenau sio ki he meʻa naʻe fai ʻe Sīsū ʻi he temipalé. Kae kehe, ko e hā naʻá ne fakavela ʻa e loto ʻo Sīsuú, hangē ko e laú, ʻo langaʻi pe ueʻi ai ia ke ne fai peheé?

10. Ko e hā e ʻuhinga ʻo e “mamahiʻi” hangē ko ia ʻoku ngāueʻaki ʻi he Tohi Tapú?

10 Ko e foʻi lea “mamahiʻi” ʻi he saame ʻa Tēvitá ko e haʻu ia mei ha foʻi lea faka-Hepelū ʻa ia ʻoku faʻa liliu ko e “fuaʻa” ʻi he ngaahi konga kehe ʻo e Tohi Tapú. Ko e New World Translation ʻokú ne fakalea ia ʻi he taimi ʻe niʻihi ko e “kounaʻi ʻa e anga-līʻoa maʻataʻatā.” (Eki. 20:5; 34:14; Sios. 24:19, PM) ʻOku pehē ʻe he tikisinale Fakatohitapu ʻe taha fekauʻaki mo e foʻi lea ko ení: “ʻOku faʻa ngāueʻaki ia ʻi he fekauʻaki mo e vahaʻangatae ʻi he nofo malí . . . Hangē ko e hoko ʻa e fuaʻa ʻi he husepānití pe uaifí ko e fakapapauʻiʻanga mālohi ia ʻo ha totonu maʻataʻatā, ʻoku pehē pē hono fakapapauʻi ʻe he ʻOtuá ʻa ʻEne taukaveʻí, pea fakatonuhiaʻi ia, ʻi he faʻahinga ko ia ʻoku nau hoko ko ʻEne koloa pē ʻaʻana.” Ko ia ai, ko e mamahiʻí ʻi he ʻuhinga Fakatohitapú ʻoku mahulu atu ia ʻi he faivelenga pe loto-māfana ki ha ngāue pau, hangē ko ia ʻoku fakahaaʻi ʻe he kau poupou tokolahi ki he sipoti ʻoku nau manako aí. Ko e mamahiʻi naʻe fai ʻe Tēvitá ko e fuaʻa ia ʻi he ʻuhinga lelei, ʻa ia ko ha taʻemakātakiʻi ʻo ha fakafeʻauhi pe luma, ko ha holi mālohi ke maluʻi ha hingoa lelei pe fakatonutonu ha hala.

11. Ko e hā naʻá ne ueʻi ʻa Sīsū ke ne mamahiʻí ʻo ngāue mālohi aí?

11 Naʻe ʻikai hala ʻa e kau ākonga ʻa Sīsuú ʻi heʻenau fakafekauʻaki ʻa e lea ʻa Tēvitá ki he meʻa naʻa nau sio naʻe fai ʻe Sīsū ʻi he temipalé. Naʻe ngāue mālohi ʻa Sīsū tonu ʻo ʻikai koeʻuhí pē naʻe ʻi ai ha taimi pau ke ne fakaʻosi ai ka koeʻuhí naʻá ne mamahiʻi—pe fuaʻa—koeʻuhí ko e huafa ʻo ʻene Tamaí pea ki he lotu maʻá. ʻI heʻene sio ki he luma mo e lea taʻemolumalu naʻe failahia ki he huafa ʻo e ʻOtuá, naʻe totonu ʻa ʻene mamahiʻí, pe fuaʻá, pea naʻá ne ngāue ke fakatonutonu ʻa e tuʻungá. ʻI he sio ʻa Sīsū ki hono lōmekina mo ngaohikoviʻi ʻa e kakai māʻulaló ʻe he kau taki lotú, naʻe ueʻi ia ʻe heʻene mamahiʻí ke ʻoatu ʻa e fakafiemālie ki he kakaí pea pehē ki hono fakahalaiaʻi mālohi ʻa e kau taki lotu anga-fakamamahí.—Mt. 9:36; 23:2, 4, 27, 28, 33.

Mamahiʻi ʻa e Lotu Moʻoní

12, 13. Ko e hā kuo fai ʻe he kau taki lotu ʻo e Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiane he ʻaho ní ʻo fekauʻaki mo e (a) huafa ʻo e ʻOtuá? (e) Puleʻanga ʻo e ʻOtuá?

12 Ko e tōʻonga fakalotu takatakai ʻia kitautolu he ʻaho ní ʻoku meimei tatau—ka hala ai ʻoku toe kovi ange ia—ʻi he tuʻunga naʻe ʻi ai ʻi he ʻaho ʻo Sīsuú. Ko e fakatātaá, manatuʻi ko e ʻuluaki meʻa naʻe akoʻi ʻe Sīsū ʻa hono kau muimuí ke nau lotu fekauʻaki mo iá naʻe fekauʻaki ia mo e huafa ʻo e ʻOtuá: “Ke tapuhā ho Huafa.” (Mt. 6:9) ʻOku tau sio ki he kau taki lotú, tautefito ki he haʻa faifekau ʻo e Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiané, ʻoku nau akoʻi ʻa e kakaí ke nau ʻiloʻi ʻa e ʻOtuá ʻi hono huafá pea ke fakatāpuhaaʻi, pe fakalāngilangiʻi ʻa e huafa ko iá? ʻI hono kehé, kuo nau fakafofongahalaʻi ʻa e ʻOtuá ʻaki ʻa e ngaahi akonaki loi ko ia hangē ko e Tolu-Tahaʻi-ʻOtuá, taʻefaʻamate ʻa e laumālie ʻo e tangatá, mo e afi ʻo helí, ʻo ʻai ai ʻa e ʻOtuá ke hā fakamisiteli, faingataʻa ke mahinoʻi, anga-fakamamahi, naʻa mo anga-fītaʻa. Kuo nau toe ʻoatu ʻa e luma ki he ʻOtuá ʻi heʻenau ngaahi tōʻonga fakamaá mo ʻenau mālualoí. (Lau ʻa e Loma 2:21-24.) ʻIkai ko ia pē, kuo nau fai ʻa e meʻa kotoa pē ʻoku ala lavá ke fūfuuʻi ʻa e huafa fakafoʻituitui ʻo e ʻOtuá, pea aʻu ʻo toʻo ia mei heʻenau ngaahi liliu Tohi Tapú. Ko ia ʻoku nau taʻofi ai ʻa e kakaí mei heʻenau ʻunuʻunu ofi ki he ʻOtuá mo hono fakatupulekina ha vahaʻangatae fakafoʻituitui mo iá.—Sem. 4:7, 8.

13 Naʻe toe akoʻi ʻe Sīsū ʻa hono kau muimuí ke nau lotu ʻo kole ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá: “Ke hoko hoʻo Pule, ke fai ho Finangalo, hange ko ia ʻi he langi ke pehe foki ʻi māmani.” (Mt. 6:10) Neongo ʻoku toutou leaʻaki ʻe he kau taki lotu ʻo e Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiané ʻa e lotu ko iá, kuo nau fakaʻaiʻai ʻa e kakaí ke nau poupouʻi ʻa e ngaahi fokotuʻutuʻu fakapolitikale mo e ngaahi fokotuʻutuʻu kehe fakaetangatá. ʻIkai ngata aí, ʻoku nau tuku hifo ʻa e faʻahinga ʻoku nau feinga ke malanga mo faifakamoʻoni ki he Puleʻanga ko ení. Ko hono olá, ʻi he lotolotonga ʻo e tokolahi ʻoku nau taukaveʻi ko e kau Kalisitiane kinautolú, ʻoku ʻikai kei hoko ai ʻa e Puleʻanga ia ʻo e ʻOtuá ko ha tuʻunga-lea ki he fetalanoaʻakí, tuku kehe ʻa e ʻikai ke nau tui ki aí.

14. Kuo anga-fēfē hono fakavaivaiʻi ʻe he haʻa faifekau ʻo e Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiané ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá?

14 ʻI he lotu ki he ʻOtuá naʻe fakahaaʻi mahino ai ʻe Sīsū: “Ko e folofola aʻau ko e moʻoni ia.” (Sione 17:17) Pea ki muʻa ke ne mavahe mei he māmaní, naʻe fakahaaʻi ʻe Sīsū te ne fakanofo “ae tamaioeiki agatonu mo boto” ke ne tokonaki ʻa e meʻakai fakalaumālie ki hono kakaí. (Mt. 24:45, PM) Neongo ʻa e vave ʻo ʻenau taukaveʻi ʻoku nau maʻu ʻa e tuʻunga setuata ʻo e Folofola ʻa e ʻOtuá, kuo fakamoʻoniʻi ʻe he haʻa faifekau ʻo e Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiané ʻoku nau anga-tonu ki he ngāue kuo tuku mai ʻe he ʻEikí? ʻIkai. Kuo nau hehema ke pehē ko e meʻa ʻoku leaʻaki ʻe he Tohi Tapú ko ha fepale pe talatupuʻa. ʻI he ʻikai ke fafanga ʻenau tākangá ʻaki ʻa e meʻakai fakalaumālié, ʻo ʻoange ai kia kinautolu ʻa e fakafiemālie mo e fakamāmá, kuo fakaveli ʻe he haʻa faifekaú ʻa e telinga ʻo e kau tuí ʻaki ʻa e filōsofia fakaetangatá. ʻIkai ko ia pē, kuo nau fakavaivaiʻi ʻa e ngaahi tuʻunga fakaeʻulungaanga ʻa e ʻOtuá ke fakaai ʻa e meʻa ʻoku lau ko e tuʻunga fakaeʻulungaanga foʻou.—2 Tim. 4:3, 4.

15. ʻOku anga-fēfē hoʻo ongoʻi fekauʻaki mo e meʻa kotoa kuo fai ʻe he haʻa faifekaú ʻi he huafa ʻo e ʻOtuá?

15 Koeʻuhi ko e meʻa kotoa kuo fai—ʻi he huafa tokua ʻo e ʻOtua ʻo e Tohi Tapú—kuo hoko ai ʻa e kakai loto-moʻoni tokolahi ʻo siva ʻenau ʻamanakí pe mole fakaʻaufuli ʻenau tui ki he ʻOtuá pea ki he Tohi Tapú. Kuo nau tō ʻo maʻukovia ʻe Sētane mo ʻene fokotuʻutuʻu fulikivanú. ʻI hoʻo sio mo fanongo ki he hoko ʻi he ʻaho ki he ʻaho ʻa e ngaahi meʻa peheé, ʻoku fēfē hoʻo ongoʻí? ʻI he tuʻunga ko ha sevāniti ʻa Sihová, ʻi hoʻo sio ki he luma mo e lea taʻemolumalu kuo failahia ki he huafa ʻo e ʻOtuá, ʻikai ʻokú ke ongoʻi ʻoku ueʻi koe ke ke fai ʻa e meʻa te ke malavá ke fakatonutonu ʻa e halá? ʻI hoʻo sio ki he kakai loto-moʻoni mo loto-totonu ʻoku kākaaʻi mo ngaohikoviʻí, ʻikai ʻokú ke ongoʻi ʻoku ueʻi koe ke ke ʻoatu ha fakafiemālie ki he ngaahi laumālie kuo lōmekiná? ʻI he sio ʻa Sīsū ki he kakai ʻi hono ʻahó ʻoku nau “ongosia mo tukuhāusia, ʻo hange ko ha fanga sipi taʻe hanau tauhi,” naʻe ʻikai te ne ongoʻi fakaʻofaʻia pē. Naʻá ne “hanga ʻo ako kiate kinautolu ha ngāhi meʻa lahi.” (Mt. 9:36; Mk. 6:34) ʻOku tau maʻu ʻa e ʻuhinga lelei ke mamahiʻi ʻa e lotu moʻoní, ʻo hangē ko ia naʻe fai ʻe Sīsuú.

16, 17. (a) Ko e hā ʻoku totonu ke ne ueʻi kitautolu ke tau ngāue mālohi ʻi he ngāue fakafaifekaú? (e) Ko e hā te tau lāulea ki ai ʻi he kupu hoko maí?

16 ʻI heʻetau fakakaukau pehē ki heʻetau ngāue fakafaifekaú, ʻoku toe makehe ai ʻa e ʻuhinga ʻo e lea ʻa e ʻapositolo ko Paulá ʻi he 1 Timote 2:3, 4. (Lau.) ʻOku tau ngāue mālohi ʻi he ngāue fakafaifekaú ʻo ʻikai koeʻuhí pē ʻoku tau ʻilo ʻoku tau moʻui ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí kae pehē foki koeʻuhí ʻoku tau mahinoʻi ko e finangalo ia ʻo e ʻOtuá. ʻOkú ne loto ke hoko ʻa e kakaí ʻo ʻiloʻi ʻa e moʻoní koeʻuhi ke nau lava mo kinautolu foki ʻo ako ke lotu mo tauhi kiate ia pea faitāpuekina ai kinautolu. ʻOku ueʻi kitautolu ke tau ngāue mālohi ʻi he ngāue fakafaifekaú, ʻo ʻikai ko e meʻa tefitó koeʻuhi ko e fakangatangata ʻa e taimí, ka koeʻuhí ʻoku ʻa e tau loto ke fakalāngilangiʻi ʻa e huafa ʻo e ʻOtuá pea tokoniʻi ʻa e kakaí ke nau hoko ʻo ʻilo ʻa hono finangaló. ʻOku tau mamahiʻi ʻa e lotu moʻoní.—1 Tim. 4:16.

17 ʻI he tuʻunga ko e kakai ʻa Sihová, kuo faitāpuekina kitautolu ʻaki ʻa e ʻilo ki he moʻoni fekauʻaki mo e taumuʻa ʻa e ʻOtuá ki he faʻahinga ʻo e tangatá mo e māmaní. ʻOku tau maʻu ʻa e ngaahi founga ke tokoniʻi ʻaki ʻa e kakaí ke nau maʻu ʻa e fiefia mo ha ʻamanaki papau ki he kahaʻú. ʻE lava ke tau fakahaaʻi kia kinautolu ʻa e founga ke nofo malu ai ʻi he taimi ʻe hoko mai ai ʻa e fakaʻauha ki he fokotuʻutuʻu ʻa Sētané. (2 Tes. 1:7-9) ʻI he ʻikai ongoʻi feifeitamaki pe loto-siʻi koeʻuhi ko e hā ngali tuai ʻa e ʻaho ʻo Sihová, ʻoku totonu ke tau fiefia ʻi he kei ʻi ai ʻa e taimi kia kitautolu ke tau mamahiʻi ai ʻa e lotu moʻoní. (Mai. 7:7; Hap. 2:3) ʻE lava fēfē ke tau fakatupulekina ʻa e mamahiʻi meʻa peheé? Te tau lāulea ki he meʻá ni ʻi he kupu hoko maí.

ʻE Lava Ke Ke Fakamatalaʻi?

• Ko e hā naʻá ne ueʻi ʻa Sīsū ke ne ngāue taʻehela ʻi he kotoa ʻo ʻene ngāue fakafaifekaú?

• Ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻo e “mamahiʻi” ʻi hono ngāueʻaki ʻi he Tohi Tapú?

• Ko e hā ʻoku tau sio ki ai he ʻahó ni ʻoku totonu ai ke ne ueʻi kitautolu ke tau mamahiʻi ʻa e lotu moʻoní?

[Fakatātā ʻi he peesi 8]

Naʻe tokangataha ʻa Sīsū ki hono fai ʻa e finangalo ʻo ʻene Tamaí mo fakahāhā ʻa e ʻofa ki he kaungā faʻahinga ʻo e tangatá

[Fakatātā ʻi he peesi 10]

ʻOku tau maʻu ʻa e ʻuhinga lelei ke mamahiʻi ʻa e lotu moʻoní

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share