“Vakavakai Telia ʻa e Lēvani ʻa e Kau Fālesí”
Naʻe fakatokanga ʻa Sīsū ki heʻene kau ākongá: “Vakavakai telia ʻa e lēvani ʻa e kau Fālesí, ʻa ia ko e mālualoí.” (Luke 12:1) Ko ha fakamatala tatau fekauʻaki mo e ngaahi lea ʻa Sīsuú ʻoku fakamāʻalaʻala ai naʻá ne fakahalaiaʻi “ʻa e akonaki” ʻa e kau Fālesí.—Māt. 16:12.
ʻOku ngāueʻaki ʻe he Tohi Tapú he taimi ʻe niʻihi ʻa e “lēvaní,” pe ʻīsité, ko ha fakaʻilonga ʻo e fakameleʻi. ʻOku ʻikai ha toe veiveiua ko e ngaahi akonaki mo e fakakaukau fakatouʻosi ʻa e kau Fālesí naʻe ʻi ai ha ola fakameleʻi ki heʻenau kau fanongó. Ko e hā naʻe fakatuʻutāmaki ai ʻa e akonaki ʻa e kau Fālesí?
1 Naʻe pōlepole ʻa e kau Fālesí ko e kau māʻoniʻoni kinautolu, pea nau siolalo ki he kakai lāuvalé.
Ko e māʻoniʻoni-fakaekita ko ení ʻoku fakahaaʻi ia ʻi he taha ʻo e ngaahi pealapeli ʻa Sīsuú. Naʻá ne pehē: “Naʻe tuʻu ʻa e Fālesí pea kamata ke ne lotuʻaki ʻa e ngaahi meʻá ni ʻi loto ʻiate ia pē, ‘ʻE ʻOtua, ʻoku ou fakamālō atu kiate koe ʻi he ʻikai te u hangē ko e kakai kehé—ʻa e kau maʻu koloa fakamālohí, kau taʻemāʻoniʻoní, kau tonó—pe naʻa mo e hangē ko e tokotaha tānaki tukuhaú ni. ʻOku ou ʻaukai tuʻo ua ʻi he uike; ʻoku ou foaki ʻa e vahe hongofulu ʻo e ngaahi meʻa kotoa pē ʻoku ou maʻú.’ Ka ko e tokotaha tānaki tukuhaú, ʻi heʻene tuʻu ʻo mamaʻo atú, naʻe ʻikai te ne faʻa lava naʻa mo haʻane loto ke hanga hake hono fofongá ki he langí ka naʻá ne hanganaki tuki hono fatafatá ʻo ne pehē, ‘ʻE ʻOtua, ke ke ʻaloʻofa mai kiate au, ko ha angahala au.’”—Luke 18:11-13.
Naʻe fakahīkihikiʻi ʻe Sīsū ʻa e fakakaukau fakatōkilalo ʻa e tokotaha tānaki tukuhaú, ʻo ne pehē: “Oku ou tala atu kiate kimoutolu: Ko e tangatá ni naʻá ne ʻalu hifo ki hono ʻapí kuo fakamoʻoniʻi ʻoku māʻoniʻoni ange ia ʻi he tangata ko ē [ʻa e Fālesí], he ko ia kotoa pē ʻokú ne hakeakiʻi iá ʻe tuku hifo, ka ko ia ʻokú ne fakatōkilaloʻi iá ʻe hakeakiʻi.” (Luke 18:14) Neongo naʻe maʻu ʻe he tokotaha tānaki tukuhaú ha ongoongo fekauʻaki mo e taʻefaitotonú, naʻe kumi ʻa Sīsū ke tokoniʻi ʻa e faʻahinga ʻi honau haʻohaʻongá ʻa ia naʻa nau fanongo kiate iá. He ko e ongo tānaki tukuhau ē ʻe ua—ko Mātiu mo Sākeasi—naʻá na hoko ko hono ongo muimui.
Fēfē kapau naʻa tau fakakaukau ʻoku tau saiʻia ange ʻi he niʻihi kehé koeʻuhí ko ʻetau ngaahi malava pe monū kuo foaki mai ʻe he ʻOtuá pe koeʻuhí ko e taʻelavameʻa mo e ngaahi vaivaiʻanga ʻo e niʻihi kehé? ʻOku totonu ke tau toʻo atu leva ʻa e ngaahi fakakaukau peheé, he ʻoku pehē ʻe he Folofolá: “Ko e ʻofá ʻoku kātaki mo anga-lelei. Ko e ʻofá ʻoku ʻikai te ne meheka, ʻoku ʻikai te ne hīkisia, ʻoku ʻikai te ne fakafuofuolahi, ʻoku ʻikai te ne fai ha tōʻonga taʻefeʻunga, ʻoku ʻikai te ne kumi ki heʻene lelei pē ʻaʻana, ʻoku ʻikai te ne hoko ʻo ʻitangofua. ʻOku ʻikai te ne hanganaki fakalau ʻa e koví. ʻOku ʻikai te ne fiefia ʻi he taʻemāʻoniʻoní, ka ʻokú ne fiefia ʻi he moʻoní.—1 Kol. 13:4-6.
ʻOku totonu ke tau maʻu ha fakakaukau hangē ko ia naʻe maʻu ʻe he ʻapositolo ko Paulá. Hili ʻene lave ʻo pehē “naʻe haʻu ʻa Kalaisi Sīsū ki he māmaní ke fakahaofi ʻa e kau angahalá,” naʻe toe pehē ʻe Paula: “ʻI he faʻahingá ni ʻoku ou tuʻu-ki-muʻa ai au.”—1 Tīm. 1:15.
Fehuʻi ki he fakalaulauloto:
ʻOku ou ʻiloʻi ko aú ko ha angahala pea ko hoku fakamoʻuí ʻoku fakatuʻunga ʻi he ʻofa maʻataʻatā ʻa Sihová? Pe ʻoku ou vakai ki he ngaahi taʻu lōloa ʻo e ngāue faitōnungá, ngaahi monū ʻi he kautaha ʻa e ʻOtuá, pe ngaahi malava fakanatulá ko ha makatuʻunga ia ke ongoʻi māʻolunga ange ʻi he niʻihi kehé?
2 Naʻe kumi ʻa e kau Fālesí ke nau maongo ki he niʻihi kehé ʻaki ʻa e ngaahi fakahāhā ʻo ʻenau māʻoniʻoní. Naʻa nau fiemaʻu ʻa e ngaahi hingoa fakalakanga mahuʻinga mo fiehā.
Ka naʻe fakatokanga mai ʻa Sīsū: “Ko e ngaahi ngāue kotoa ʻoku nau faí, ʻoku nau fai pē ke mātā ia ʻe he tangatá, he ʻoku nau fakalahi ʻa e fanga kiʻi puha faʻoʻanga folofola ʻa ē ʻoku nau ʻai ko e maluʻí pea fakalahi ʻa e ngaahi tapa ʻo honau kofú. ʻOku nau manako ki he feituʻu mahuʻinga taha ʻi he ngaahi kātoanga kaí pea mo e ngaahi nofoʻanga muʻomuʻa ʻi he ngaahi sinakoké, pea mo e ngaahi fakafeʻiloaki ʻoku fai ange ʻi he ngaahi feituʻu faiʻanga fakataú pea ke ui ko e Lāpai ʻe he kakaí.” (Māt. 23:5-7) Fakahoa ʻenau fakakaukaú mo e fakakaukau ʻa Sīsuú. Neongo ko e ʻAlo haohaoa ia ʻo e ʻOtuá, naʻá ne anga-fakatōkilalo. ʻI he taimi naʻe ui ai ia ʻe ha tangata ʻe taha “ko e leleí,” naʻe pehē Sīsū: “Ko e hā ʻokú ke ui ai au ko e leleí? ʻOku ʻikai ha taha ʻe lelei tuku kehe pē ʻa e toko taha, ko e ʻOtuá.” (Mk. 10:18) ʻI he taimi ʻe taha, naʻe fufulu ʻe Sīsū ʻa e vaʻe ʻo ʻene kau ākongá, ʻo fokotuʻu ai ha sīpinga ʻo e anga-fakatōkilalo ki hono kau muimuí.—Sione 13:1-15.
Ko ha Kalisitiane moʻoni ʻoku totonu ke ne ngāue fakatamaioʻeiki ki hono ngaahi kaungātuí. (Kal. 5:13) ʻOku tautefito ʻene moʻoni eni ʻi he tuʻunga ʻo e faʻahinga ʻoku nau loto ke taau ko e kau ʻovasia ʻi he fakatahaʻangá. ʻOku totonu ke “kakapa atu ki he fatongia ʻo e ʻovasiá,” ka ko e taumuʻa ko ení ʻoku totonu ke ʻalu hake ia mei ha holi ke tokoniʻi ʻa e niʻihi kehé. Ko e “fatongia” ko ení ʻoku ʻikai ko ha tuʻunga ʻo e tuʻu-ki-muʻa pe mafai. Ko e faʻahinga ʻoku ngāue ko e kau ʻovasiá ʻoku fiemaʻu ke nau hoko ʻo “loto-fakatōkilalo,” ʻo hangē ko ia ko Sīsuú.—1 Tīm. 3:1, 6; Māt. 11:29.
Fehuʻi ki he fakalaulauloto:
ʻOku ou hehema ke saiʻia ʻi he faʻahinga ʻoku nau maʻu ʻa e ngaahi tuʻunga ʻo e fatongia ʻi he fakatahaʻangá, mahalo mo e ʻamanaki atu ki hono maʻu ha tuʻunga tuʻu-ki-muʻa pe toe ngaahi monū? ʻOku ou hehema ke tokangataha tefito pē ki he ngaahi tafaʻaki ʻo e ngāue ʻa e ʻOtuá ʻa ia ʻoku hā ngali fakatokangaʻi mo fakahīkihikiʻi ai kitá? Ko e moʻoni, ʻoku ou feinga maʻu pē ke sai ange ʻi he niʻihi kehé?
3 Ko e ngaahi lao mo e ngaahi talatukufakaholo ʻa e kau Fālesí naʻe ʻai ai hono ngāueʻaki ʻa e Laó ko e fakamafasia ki he kakai lāuvalé.
Naʻe tokonaki mai ʻe he Lao ʻa Mōsesé ʻa e faʻunga fakalūkufua ki he lotu ʻa ʻIsileli kia Sihová. Kae kehe, naʻe ʻikai ke tokonaki mai ha fakamatala fakaikiiki. Hangē ko ení, naʻe tapui ʻe he Laó ʻa e ngāue ʻi he Sāpaté, ka naʻe ʻikai ke fakamatalaʻi mahino pau mai ai ʻa e ngāue ke faí mo e ngāue ke ʻoua ʻe faí. (ʻEki. 20:10) Naʻe kumi ʻa e kau Fālesí ke fakafonu ʻa e ngaahi taʻekakato nai ko iá ʻaki ʻenau ngaahi laó, ngaahi fakaʻuhingá, mo e ngaahi talatukufakaholó. Lolotonga naʻe tukunoaʻi ʻe Sīsū ʻa e ngaahi tuʻutuʻuni fefeka ʻa e kau Fālesí, naʻá ne tauhi ʻe ia ʻa e Lao ʻa Mōsesé. (Māt. 5:17, 18; 23:23) Naʻá ne sio fakalaka atu ʻi he mataʻitohi ʻo e Laó. Naʻe ʻiloʻi ʻe Sīsū ʻa e laumālie naʻe tuʻu mei mui ʻi he Laó pea mo e fiemaʻu ki he mēsí mo e manavaʻofá. Naʻá ne faifakaʻatuʻi, naʻa mo e taimi naʻe taʻelavameʻa ai hono kau muimuí kiate iá. Ko e fakatātaá, neongo naʻá ne fakaʻaiʻai ʻa e toko tolu ʻo ʻene kau ʻapositoló ke nau nofoʻaki ʻāʻā mo hanganaki leʻo ʻi he pō naʻe puke ai iá, naʻa nau toutou tō ʻo mohe. Kae kehe, naʻá ne tala ange ʻi he kaungāongoʻi: “ʻOku vēkeveke ʻa laumālie ka ʻoku vaivai ʻa kakano.”—Mk. 14:34-42.
Fehuʻi ki he fakalaulauloto:
ʻOku ou kumi ke fokotuʻu ha ngaahi lao fefeka mo ʻikai ngaofengofua pe fulihi ʻeku ngaahi fakakaukau fakafoʻituituí ko ha lao? ʻOku ou faifakaʻatuʻi ʻi he meʻa ʻoku ou ʻamanekina mei he niʻihi kehé?
Fakakaukau ki he kehekehe ʻi he vahaʻa ʻo e akonaki ʻa Sīsuú mo e akonaki ʻa e kau Fālesí. ʻOkú ke sio ai ki ha ngaahi founga ʻe lava ke ke fai ai hano fakaleleiʻi? Kapau ko ia, ko e hā ʻoku ʻikai te ke fakapapauʻi ai ke fai peheé?
[Fakatātā ʻi he peesi 28]
Naʻe tui ʻe he kau Fālesí ʻa e fanga kiʻi puha faʻoʻanga folofola.—Māt. 23:2, 5
[Fakatātā ʻi he peesi 29]
ʻI he ʻikai hangē ko e kau Fālesi hīkisiá, ko e kau mātuʻa Kalisitiane anga-fakatōkilaló ʻoku nau ngāue fakatamaioʻeiki ki he niʻihi kehé
[Fakatātā ʻi he peesi 30]
ʻI he hangē ko Sīsuú, ʻokú ke faifakaʻatuʻi fekauʻaki mo e meʻa ʻokú ke ʻamanekina mei he niʻihi kehé?