Ngāue Fakamalanga ʻAki ʻa e Telefoní—Ko ha Founga ke Aʻu Ai ki he Tokolahi
1 ʻOku lahi ʻaupito ʻa e ngaahi fakamoʻoni ʻoku tau lolotonga moʻui ʻi he “gaahi aho fakamui.” (2 Tīm. 3:1, PM) ʻOku ʻikai ha toe veiveiua ʻoku toe siʻi pē ʻa e taimi ki hono malangaʻi ʻa e Puleʻangá mo ngaohi ākongá. Ko ia ai, ko kitautolu taautaha ʻoku totonu ke tau ngāue fakavavevave ke tokoni ki he niʻihi kehe ke nau hoko ko e kau lotu ʻoku fakahōifua kia Sihova ko e ʻOtuá.
2 Naʻe ongoʻi ʻe he ʻapositolo ko Paulá ko hono fatongia ke fakahāhā ʻene tuí. (Loma 10:10) Naʻá ne ʻilo ko e ʻOtuá “ʻoku ne finangalo ke maʻu moʻui ʻe he kakai kotoa pe, pea ke nau aʻusia ʻa e ʻilo kanokano ki he moʻoni.” (1 Tīm. 2:4) Fakatuʻunga ʻi heʻene ʻilo ʻa e moʻoní, naʻe fakakaukau ʻa Paula ʻoku ʻi ai hono moʻua ki he kakaí kotoa. Naʻe tupu mei he meʻá ni ʻa e lahi ʻa ʻene ongoʻi ʻo e fakavavevave ke fakahāhā ʻa e ongoongo leleí. Naʻá ne pehē: “Koia oku ou loto keu malaga aki ae ogoogolelei . . . . He oku ikai teu ma i he ogoogolelei . . . he koe malohi ia oe Otua ki he fakamoui kiate kinautolu kotoabe oku tui.”—Loma 1:14-17, PM.
3 ʻOku tau ongoʻi ʻiate kitautolu ha moʻua tatau tofu pē pea fakahā ha tōtōivi meimei tatau ke aʻu ki he tokotaha kotoa pē ʻi hotau feituʻú? Neongo ʻetau saiʻia hono fanongonongo ʻo e ongoongo leleí ʻi he fesiofaki mo e kakaí ʻi he ngāue fale-ki-he-falé mo e fakamoʻoni ʻoku fai ʻi he halá, ka ko e hā ke fakangatangata ai pē ʻetau ngāué ki he founga ko iá? ʻOku ʻi ai ʻa e tokolahi nai ʻi he ngaahi kauhala ʻo ʻetau fakatahaʻangá kuo teʻeki ai ke nau talanoa mo ha taha ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová. ʻOku fēfē ʻa e hoko ʻa e meʻá ni?
4 Feituʻu ʻOku Teʻeki Ai Ngāueʻi: ʻOku ʻi ho feituʻú ha ngaahi fale ʻoku ʻikai ke ngofua ke fai ki ai ha ʻaʻahi? Kuo ʻi ai ha ngaahi feituʻu ʻe niʻihi ʻoku ʻikai ke ngofua ke malangaʻi ai ʻe he fakatahaʻangá ʻa e ongoongo leleí? ʻOku hangehangē ʻoku ʻi ai ha faʻahinga taautaha ʻoku nofo ʻi he ngaahi feituʻu peheé kuo teʻeki ai ke fanongo ʻo kau ki he ngaahi tāpuaki ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá. ʻOku ʻi ai ha kakai ʻoku ʻikai ke teitei maʻu ʻi he ngaahi ʻapí?
5 ʻOku ʻikai totonu ke tau ongoʻi kuo ʻikai toe felave ke feinga ki he kakai ko ʻení koeʻuhi ʻoku faingataʻa ʻa e fetuʻutaki kiate kinautolú. Ko e hā ʻa e vakai mai ʻa Sihova ʻo kau ki he tuʻunga ko iá? Naʻe tohi ʻe he ʻapositolo ko Pitá: “[ʻOku] ʻikai te ne [Sihova] finangalo ke ʻauha ha taha, ka ke aʻusia ʻa e fakatomala ʻe he kakai kotoa pe. . . . Pea mou lau ʻa e kataki fuoloa ʻa hotau ʻEiki ko e koto fakamoʻui.” (2 Pita 3:9, 15) ʻOku kaunga ia ki he ngaahi moʻui ʻa e kakaí, pea ʻoku mahuʻingaʻia ʻa Sihova ki he tokotaha moʻui taki taha. (Mt. 18:14) ʻE lava fēfē ke tau fakahā ʻa e faʻahinga kaungāongoʻi mo e meesi ʻoku fakahā ʻe Sihova ki he kakai taautaha ko ʻení? ʻAki ʻetau fakapapauʻi ko e tokotaha kotoa pē ʻi hotau feituʻú ʻoku fai ki ai ha fakamoʻoni.—Ng. 20:20, 21; Fkh. 14:6, 7.
6 Fokotuʻutuʻu Maau ki he Ngāue Fakaʻāuliliki: ʻI he kuo hilí naʻe fakalototoʻaʻi ʻe he Sōsaietí ʻa kinautolu ʻoku ʻikai malava ke nau mavahe mei honau ngaahi ʻapí, fakataimi pe tuʻumaʻu koeʻuhi ko e mahaki pe faingataʻaʻia fakasinó, ke ngāueleleiʻaki ʻa e telefoní. Ko kinautolu ʻoku ʻi he ngaahi tuʻunga peheé ʻoku totonu ke hoko atu ʻenau fai ʻa e ngāue lelei ko ʻení. ʻIkai ko ia pē, kuo maʻu ʻa e ngaahi lipooti kuo ʻi ai ʻa e ngaahi tokoua mo e ngaahi tuofāfine ʻe niʻihi, kau ai mo e kau taaimuʻa tuʻumaʻu mo fakataimi, kuo nau ngāueʻaki ʻa e ngāue fakamalanga ʻaki ʻa e telefoní ʻi ha tuʻunga siʻisiʻi ʻo tānaki atu ki heʻenau ngāue fakamalanga anga-mahení.
7 ʻOku ʻi ai ʻa e ngaahi fakatahaʻanga ʻe niʻihi kuo nau fai ʻa e feinga lahi ke fokotuʻutuʻu ʻa e ngāue fakamalanga ʻaki ʻa e telefoní. Kuo lipooti mai ʻoku lavameʻa ange ʻi he taki ʻe he kau mātuʻá ʻa hono fokotuʻutuʻu maau ʻa e ngaahi feituʻu ke ngāue aí pea mo tokonaki mai ʻa e poupou fakaekinautolu pe fakafou ʻi ha kau malanga kehe. Ko e fatongia ʻo e ʻovasia ngāué ke ne tataki ʻa e ngāue ko ʻení. Kaekehe, ʻe malava ke fili ʻe he kulupu ʻo e kau mātuʻá ha mātuʻa ʻe taha ʻoku taau pe ko ha sevāniti feʻunga ke ne ngāue vāofi mo e ʻovasia ngāué ʻi hono fokotuʻutuʻu maau ʻo e ngāué.
8 Ko e kau malanga kuo nau ikunaʻi ʻenau ʻuluaki tetekí pea kuo nau maʻu ʻa e taukei ʻi he ngāue fakamalanga ʻaki ʻa e telefoní kuo nau ʻiloʻi ʻoku ola lelei ia. ʻI hono kamatá, mahalo pē ko e kau malanga mo e kau taaimuʻa tokosiʻi pē te nau ngāueʻaki ʻa e founga ko ʻení. Ka ʻi he hili ʻenau anga-maheni mo fiemālie ki he founga ngāue fakamalanga ko ʻení, ko ʻenau loto-māfana mo ʻenau ngaahi meʻa kuo hokosiá ʻoku langaʻi ai ʻa e fakalototoʻa te ne ueʻi ha niʻihi kehe ke nau ako ke kau ʻi he tafaʻaki fakatupu fiefia ko ʻeni ʻo e ngāue fakamalangá.
9 Founga Hono Kamatá: ʻE malava nai ke maʻu ʻa e ngaahi hingoa ʻo e kakaí. Pea kumi leva ki he tohi telefoní ke maʻu ʻa e ngaahi fika telefoní.
10 ʻI he faʻahinga founga kotoa pē ʻo e ngāue fakamalangá, ʻoku mātuʻaki ʻaonga lahi ke hiki ʻa e fakamatalá ke tonu. ʻOku toe moʻoni ʻa e meʻá ni ʻi he ngāue fakamalanga ʻaki ʻa e telefoní. Hiki fakamākukanga ʻi he lekooti fale-ki-he-falé ha ngaahi fakamatala ʻe ʻaonga, hangē ko e kaveinga naʻe fai ki ai ʻa e talanoá, ko e ngaahi meʻa ʻoku mahuʻingaʻia ai ʻa e tokotaha-ʻapí, pea mo e kaveinga ʻe toe fai ki ai ha talanoa ʻi he tā telefoni hono hokó. Fakahā pe ʻoku fiemaʻu ke toe fai ha telefoni ʻamui ange pe kuo fokotuʻutuʻu ke ʻaʻahi tonu pē ki ai.
11 ʻOku Fiemaʻu ha Taimi-Tēpile Fakaekita: ʻE tokoni ha founga ʻoku tuʻumaʻu hono faí ke langa hake ʻa hoʻo loto-maʻú pea ʻosi atu ai ʻa e manavasiʻí. Ko e lelei tahá ke telefoni ʻi he taimi ʻoku ngali ʻi ʻapi ai ʻa e kakaí, hangē ko e taimi efiafi poʻulí mo e fakaʻosinga ʻo e uiké. Vaheʻi ha taimi tatau maʻu pē ʻi he uiké ke fai ai ʻa e ngaahi tā telefoni ko iá. Ko e faʻahinga ʻe niʻihi kuo nau ʻilo ko e houa ki muʻa pea fai ʻa e Ako Tohi Fakaefakatahaʻangá ko e taimi ia ʻe ola lelei. Feinga ke ʻilo pe ko e hā ʻa e taimi lelei taha ʻi ho feituʻú.
12 Founga ke Mateuteu Ai: Talanoa mo e niʻihi kehe ʻoku nau maʻu ʻa e fiefia ʻi he monū ʻo e ngāue ko ʻení ke maʻu ha faʻahinga fakakaukau ke ngāueʻaki. ʻAi ke fakakaukau pau maʻu pē. Hanga kia Sihova ko hoʻo maʻuʻanga ʻo e mālohi mo e ivi, pea fekumi ki heʻene tatakí ʻaki ʻa e lotu. (Sāme 27:14; Fili. 4:13) Palani ke ke ʻaufuatō ki he ngāue ko ʻení, ʻo hangē tofu pē ko e ngaahi founga kehe ʻo e ngāue fakamalangá.—Fakafehoanaki mo Mk. 12:33.
13 Kuo fakamoʻoniʻi ʻe he ngaahi founga kuo ngāueʻakí ʻe tokoni lahi ʻa e tangutu ʻi ha tesi pe ko ha tēpile. ʻE tokoni ʻa e tangutu ʻi he sea ʻoku tuʻu hangatonú ke fakakaukau lelei mo tokanga taha. Folahi ʻa e ngaahi meʻa ʻe ngāueʻaki naí—ngaahi tuleki, ko e tohi ʻa ia ʻoku lolotonga tuʻuakí, ngaahi makasini fakamuimui pe ngaahi makasini motuʻa ange ʻoku fakatupu tokanga, ko e Tohitapu, ko e tohi Reasoning, ko e laʻi fakaafe ki he ngaahi fakataha ʻoku hā ai ʻa e taimi pau mo e tuʻuʻanga ʻo e Kingdom Hall, ko ha peni pe ko ha peni-vahevahe mo ha ngaahi lekooti fale-ki-he-fale. ʻAi ke faingofua hoʻo ala ki he ngaahi tohí, mahalo pē ʻe fakaava ki ha kupu ʻe taha. Toutou ʻahiʻahiʻi fakaʻāuliliki ʻa e meʻa te ke leaʻakí. Manatuʻi maʻu pē ko e taumuʻa hoʻo tā telefoní ke fai ha fakamoʻoni pea ke fokotuʻutuʻu ha ʻaʻahi ki he tokotaha ko iá ʻi he vave taha ʻe malavá.
14 Ko Hono Fai ʻa e Tā Telefoní: Ongoʻi fiemālie ʻiate koe pē. ʻOku fiemaʻu ʻa e leʻo lelei pea mo māfana kae lavameʻa ʻa e malanga ʻaki ʻa e telefoní. Ko e malimali ʻi ho matá ʻe hā ia ʻi he anga ʻo ho leʻó. Lea māmālie mo mahino lelei, ʻo ngāueʻaki ʻa e leʻo lahi feʻunga. ʻAi ke lea fakaʻapaʻapa, anga-kātaki, mo anga-fakakaumeʻa. ʻOua ʻe ilifia ki he talitekeʻi ʻoku fai maí. Manatuʻi ʻa e moʻoni ko ia ʻe ʻikai nai ke mahuʻingaʻia ʻa e kakai ʻi hoʻo fanongonongó. Sio ki ai ko e meʻa tatau pē mo ia ʻoku hoko ʻi hoʻo ngāue fakamalanga tuʻumaʻú.
15 ʻI hoʻo lea kamatá, fakahā ho hingoa kakató. Ko e lelei tahá ke ʻoua te ke fakahā ʻokú ke telefoni ki he kakai kotoa ʻi ha feituʻu he ʻe hoko nai ia ke iku ki hono fokotuʻu ke taʻofi ke ʻoua ʻe fie fanongo ai.
16 Ko e ngaahi lea kamata mei he tohi Reasoning ʻe lava nai ke lau hangatonu ia ʻi ha founga fetalanoaʻaki. Ko e fakatātā, te ke lea ʻo fakahā koe ʻi he founga nai ko ʻení: “Mālō e lelei, ko hoku hingoá ko _____. ʻOku ou telefoni atú koeʻuhi ʻoku ʻikai te u malava ke u ʻalu atu ke u ʻaʻahi kiate koe.” Pea ʻoua ʻe kiʻi longó kae hoko atu ʻo pehē: “Kuo u mahuʻingaʻia ke u ʻilo pe ko e hā haʻo lau pe ʻe toe ʻi ai ha fakalaka ke lelei ange ʻa e tuʻunga ko ʻeni ʻo e moʻuí. Ko e tokolahi taha ʻo kitautolu ʻoku tau fiefia ke maʻu ʻa e moʻuí, ka ʻoku fifili ʻa e tokolahi, ‘ʻE malava ke maʻu ha moʻui ʻe fiefia moʻoni?’ Ko e hā haʻo lau ʻo kau ki he meʻa ko ʻení? [Tuku ha taimi ke ne tali.] ʻOkú ke fakakaukau ko e hā ʻa e meʻa lahi taha ʻokú ne taʻofi ʻa e fiefiá ʻi he ʻahó ni?” Pe ʻi he ʻosi hoʻo fakahā pe ko hai koé ʻo hangē ko ia ʻoku ʻasi ʻi ʻolungá, te ke lea pehē ni nai: “ʻOku ou kau ʻi he ngāue fakavahaʻapuleʻanga ʻoku fai ʻi he loto-tauʻatāina, pea ʻoku ou saiʻia ke u ʻilo pe ko e hā haʻo fakakaukau ki he taumuʻa ʻo e moʻuí. ʻI heʻetau aʻu ki he tuʻunga taʻumotuʻá, ʻoku tau ʻiloʻi ʻoku fuonounou pē ʻa e moʻuí. Ko e taumuʻa pē ia ʻo e moʻuí? Ko e hā hoʻo fakakaukau ʻo kau ki he meʻa ko iá?” (Sio ki he tohi Reasoning, peesi 13, kaveinga tokoni “Life/Happiness.”) Ko ha toe vakai ki he ngaahi fokotuʻu ʻi he Ko ʻEtau Ngāue Fakafaifekau ʻo e Puleʻanga ʻo Siulai 1990 (faka-Pilitānia), peesi 4, ʻo fekauʻaki mo hono ngāueʻaki ʻa e ngaahi lea kamatá pea mo fakaʻehiʻehi mei hono leaʻaki ha meʻa ʻe langaʻi hake ʻa e loto kehe lolotonga ʻa e ngāue fakamalanga ʻaki ʻa e telefoní ʻokú ne tokonaki mai ha toe ngaahi fakamatala ʻaonga.
17 Ngāueʻaki ʻa e Tohitapú ʻi he vave tahá lolotonga ʻa e fetalanoaʻakí. ʻI he lolotonga ʻa e fetalanoaʻakí, ʻi ha taimi ʻoku ngalingali ʻoku feʻungamālie, fakamatala ange ko e taha koe ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová. Tuku ha faingamālie ki he tokotaha-ʻapí ke kau ʻi he fetalanoaʻakí. ʻOua ʻe manavahē ke fanongo ʻo kapau ʻoku fiemaʻu ʻe he tokotaha-ʻapí ke fakahā ʻene fakakaukaú. Fakamālō atu kiate ia ki he meʻa kuó ne fakahā mai mo fakamatalaʻí. Mateuteu ke fakaongoongoleleiʻi. Kaekehe, kapau ʻe kamata ʻa e tokotaha-ʻapí ke ne puleʻi ʻa e fetalanoaʻakí pe fakafekiki, fakangata fakapotopoto ʻa e telefoní. Tuku ke tataki ʻe he laumālie māʻoniʻoni ʻo e ʻOtuá hoʻo feingá mo tokoniʻi koe ke kumi kiate kinautolu ʻoku totonu honau lotó kiate iá.
18 ʻE lelei ange ke fakaʻosi ʻa e fetalanoaʻakí ʻe koe ʻi hono tuku ke fai ia ʻe he tokotaha-ʻapí. Te ke fakaʻosi pē ʻaki hano fakaafeʻi ʻa e tokotaha ko iá ki he malanga fakahāhā ʻi he Kingdom Hall, ʻo fakahā ʻa e feituʻu ʻoku tuʻu aí mo e taimi ʻoku fai ai ʻa e ngaahi fakatahá. Te ke toe ʻeke nai pe ʻe lava ke fai ha ʻaʻahi atu ki hono ʻapí ke fai ha toe talanoa lahi ange kiate ia ki he kaveinga ne fai ki ai ʻa e talanoá. ʻE toe malava nai ke ola lelei hano tuʻuaki ha tohi ʻi he ngāueʻaki ʻa e telefoní. ʻE malava ke tuʻuaki ʻa e ngaahi makasiní mo e taumuʻa ke kamata ha tufaʻanga makasini pau.
19 Kau ʻi he Fiefia ʻi he Ngāue Fakamalanga ʻAki ʻa e Telefoní: ʻE hoko kotoa ʻa kinautolu ʻoku telefoni ki aí ko ha ngaahi ako Tohitapu? ʻIkai, ka ko e faʻahinga ʻe niʻihi ʻe lava. Ko e fakatātā, ko ha tuofefine ʻe taha naʻá ne fai ha tā telefoni ʻe 300 tupu ʻi he māhina ʻe taha. ʻI he ʻosi ʻene fakafeʻiloaki iá, naʻá ne fakamatala ki he ʻuhinga ʻo ʻene tā telefoní kae ʻikai ko haʻane ʻaʻahi ki he ngaahi ʻapí. Pea naʻá ne fai pē ʻa e fakamatala fuonounou. Naʻe iku ʻeni ki he ngaahi tā telefoni ʻe 12 naʻe tali lelei. ʻOkú ne kei fetuʻutaki ki he faʻahinga mahuʻingaʻia ʻe toko tolu ʻi he telefoní, pea ko e niʻihi kehe ʻe toko fā kuo nau loto-lelei ke ne ʻaʻahi ange kiate kinautolu ki honau ngaahi ʻapí. Ko ha toko taha naʻá ne tali ʻa e tohi Moʻui Taʻengata pea ʻoku lolotonga fai ha ʻaʻahi maʻu pē ki ai.
20 Naʻe fekau ʻe Sīsū ki heʻene kau ākongá ke fakalahi ʻa e ngāue fakamalangá ke “aʻu ki he ngataʻanga ʻo māmani.” (Ng. 1:8) ʻI ha ngaahi feituʻu ʻe niʻihi, ko hono fakahoko atu ʻo e fekaú ni ʻoku fiemaʻu ke fai ʻa e ngāue fakamalanga ʻaki ʻa e telefoní. ʻI he ʻosi hano fai ha vakai ki he meʻa ʻoku hā ʻi ʻolungá, ʻeke hifo kiate koe: ‘Te u malava ke fai ʻo lahi ange ʻa hono malangaʻi ʻa e ongoongo leleí ki he “kakai kotoa pe” ʻi he feituʻu ʻoku ngāue ki ai ʻa e fakatahaʻanga ʻoku ou kau ki aí, kau ai ʻa kinautolu ʻoku nofo ʻi he ngaahi feituʻu ʻoku teʻeki ai ke fai ki ai ʻa e malangá?’ Ko e ngaahi tokoua kuo nau muimui ki he ngaahi fokotuʻu ko ʻení kuo nau fiefia lahi ʻi he ngaahi ola ʻoku maʻú. Kuo nau ʻilo ko e ngāue fakamalanga ʻaki ʻa e telefoní ko e founga makehe ia ke ‘fakahīkihikiʻi ʻenau ngāue fakaefaifekau.’ (Loma 11:13) ʻOfa ke ke hokosia ʻa e fiefia tatau tofu pē ʻi he ngāue fakamalanga ʻaki ʻa e telefoní.