“Tui ki he Folofola ʻa e ʻOtuá” Fakataha-Lahi Fakavahe 1997
1 Naʻe fakamanatu ʻe he ʻaposetolo ko Paulá kia Tīmote “ko e potu Folofola kotoa pe ne fakamanava mei he ʻOtua.” (2 Tim. 3:16) Koeʻuhi naʻe fakamānavaʻi ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá, ʻoku tau maʻu ai ʻa e ʻuhinga kotoa pē ke tui pīkitai ki ai. Ko e kaveinga ki he fakataha-lahi fakavahe ʻo e taʻu ní ko e “Tui ki he Folofola ʻa e ʻOtuá.” ʻE ʻai ʻe he polokalamá ke mālohi ʻetau tuí ki he Tohitapú, tatau ai pē pe kuo tau ʻilo ʻa e moʻoní ʻi ha ngaahi taʻu lahi pe ko e toki kau mai pē ki he kautaha ʻa Sihová ki muí ni. ʻOku totonu kiate kitautolu kotoa ke fokotuʻutuʻu ke kau ki he polokalamá fakakātoa. Hono ʻikai fakatupu langa hake kapau ʻe ʻi ai mo kitautolu ʻa e faʻahinga mahuʻingaʻia foʻoú, tautefito ki he faʻahinga ʻoku tau ako Tohitapu mo iá!
2 Fakataha-Lahi ʻAho ʻe Tolu: ʻI he taʻú ni kuo fokotuʻutuʻu ha polokalama fakataha-lahi fakavahe ʻaho ʻe tolu ke tau maʻu mei ai ha ʻaonga. ʻI he Watchtower ʻo Fepueli 15, 1997, ʻoku fakahokohoko ai ʻa e ngaahi fakataha-lahi ʻe fai ʻi he Pasifiki Tongá. Te ke ʻilo he taimí ni ʻa e ngaahi ʻaho mo e feituʻu ki he fakataha-lahí ʻa ia kuo vaheʻi ki ai hoʻo fakatahaʻangá, pea ʻoku totonu ke ke fai ha palani papau ke maʻu ʻa e ngaahi ʻaho kotoa ʻe tolu ʻo e polokalamá. ʻE kamata ʻa e polokalamá ʻi he ʻaho taki taha ʻi he 9:30 a.m. Kuó ke lea ki hoʻo pule ngāué ki hano fiemaʻu ha taimi ʻatā? Kapau ʻokú ke maʻu ha fānau ʻoku kei ako pea ko hoʻo fakataha-lahí ʻoku fai ia ʻi he lolotonga ʻo e taimi akó, kuó ke anga-ʻofa ʻo fakahā ki heʻenau kau faiakó ko hoʻo fānaú ʻe ʻikai te nau ako ʻi he Falaité koeʻuhi ko e konga mahuʻinga ʻo ʻenau ako fakalotú?—Teu. 31:12.
3 Fai Lelei ʻAki ʻa e Tokanga: Naʻe fakamanatu ʻe he ʻaposetolo ko Pitá ki he kau Kalisitiane ʻi he ʻuluaki senitulí ke nau fai lelei ʻo tokanga ki he lea ʻo e kikité ʻo hangē ha maama ʻoku ulo ʻi ha potu fakapoʻuli. (2 Pita 1:19) Ko e moʻoni ʻoku tatau pē mo kitautolu. Ko e moʻui ʻi he māmani motuʻa ko ʻeni ʻoku ʻi he pule ʻa Sētané ʻoku hangē ia ko e ʻi ha feituʻu fakapoʻulí. ʻOku tau fakamālō ʻi hono ui mai kitautolu mei he poʻuli fakalaumālié. (Kol. 1:13; 1 Pita 2:9; 1 Sione 5:19) Ke nofo maʻu ʻi he māmá, ʻoku fiemaʻu ke tauhi maʻu ʻetau tuí ke mālohi ʻaki ʻa e tokanga ki he Folofola fakamānavaʻi ʻa Sihová. Ko ʻetau fakataha-lahi fakavahe ʻi he taʻu ní te ne fakalototoʻaʻi kitautolu ke tau fai pehē.
4 ʻOku fiemaʻu nai ha feinga ʻi heʻetau tafaʻakí kapau ko e ʻai ke tau tokangataha ki he polokalamá, ka ʻe tāpuakiʻi moʻoni kitautolu ʻi heʻetau fai peheé. ʻOku totonu ke tau feinga ke haʻu ki he feituʻu faiʻanga fakataha-lahí ʻoku tau mālōlō lelei koeʻuhí te tau ʻāʻā ai he lolotonga ʻo e ngaahi kongá. Fakaʻatā ha taimi feʻunga ke tau ʻi he feituʻu faiʻanga fakataha-lahí ai ʻi he ʻaho taki taha koeʻuhi ke tau ʻi hotau nofoʻangá ki muʻa ke kamata ʻa e polokalamá. Kau foki ki he hiva mo e lotu kamatá ʻi he kamata ʻo e polokalama ʻo e ʻaho taki taha. ʻOku totonu ke fokotuʻu ʻe he kakai lalahí ʻa e faʻifaʻitakiʻangá, pea ʻoku totonu ki he ngaahi mātuʻá ke nau akoʻi ʻenau fānaú.—Ef. 6:4.
5 Kapau te tau vakai ki he ngaahi kaveinga ʻo e ngaahi kongá ki muʻa pea kamata ʻa e polokalama ʻo e ʻaho taki taha, ʻe lava ke tau feinga ke fakatuʻamelie atu ki he ngaahi poini ʻe ʻohake nai he lolotonga ʻa e konga ko iá. ʻE fakalahi ange ai ʻetau mahuʻingaʻia ʻi he fakamatalá ʻi he taimi ʻoku fakahoko mai aí. Te tau tokanga nai ki ha ngaahi poini ʻe tokoni kiate kitautolu ke fakahā atu ki he niʻihi kehé ʻa e ʻuhinga ʻoku tau tui ai ki he ʻOtuá pea ki heʻene talaʻofa papau ke fakapaleʻi ʻa e faʻahinga ʻoku kumi fakamātoato kiate iá. (Hep. 11:1, 6) Kuo toutou fakaongoongoleleiʻi ke tau hiki ha ngaahi nouti nounou ke tokoni kiate kitautolu ke manatuʻi ʻa e ngaahi poini tefito ʻo e polokalamá. Kapau te tau hiki ha ngaahi nouti lahi, te tau liʻaki nai ha ngaahi poini tefito ʻe niʻihi koeʻuhi he ʻoku tau femoʻuekina kitautolu ʻi he tohí.
6 ʻI he taʻu kuo ʻosí naʻe fakatokangaʻi ai ʻa e kakai lalahi mo e toʻutupu tokolahi kuo nau feʻaluʻaki noaʻia ʻi he ngaahi hala vahaʻa lokí, ʻalu takai holo ʻi tuʻa, pea mo fefakafeʻiloakiʻaki lolotonga ia ʻoku fai ʻa e polokalamá, kae ʻikai ke fanongo ki he meʻa kuo tokonaki mai ʻe he “tamaioeiki agatonu mo boto” ke tau maʻu ai ha ʻaongá. Naʻe talaʻofa mai ʻe Sīsū te ne ʻomai ʻa e meʻakai fakalaumālié ʻi he taimi totonu. (Mt. 24:45-47, PM) Ko ia ai, ʻoku tau moʻuaʻaki ke tau ʻi ai ke maʻu ʻa e ʻaonga mei he meʻakai ko iá pea ʻoua ʻe siʻi ʻetau houngaʻiá.—2 Kol. 6:1.
7 ʻOku ngalingali foki ʻi he taimi ʻoku taʻemanonga ai ʻa e fānaú, ʻoku nau faʻa kole ke ngāueʻaki ʻa e fale mālōloó ko ha kalofanga ke nau tuʻu ai ki ʻolunga pea luelue holo. Ko hono akoʻi totonu ʻi ʻapí te ne ʻai ke ʻoua ʻe hoko ʻa e toutou ʻalu noaʻia ki he fale mālōloó. Ko e toʻutupu lalahi angé ʻoku nau tangutu fakataha ʻi ha feituʻu mavahe, ʻi ha ngaahi taimi ʻo talanoa, fafana, pea mo feʻaveʻaki holo ʻa e ngaahi nouti ʻiate kinautolu. Ko ʻetau fānaú, ʻa ē ʻoku nau fehangahangai mo e ngaahi tenge lahi he ʻaho ní, ʻoku fiemaʻu ke nau tokangataha ki he fakamatala ʻoku ʻomaí, ʻo ʻoua ʻe fai ha ngaahi meʻa kehe he lolotonga ʻa e polokalamá. Ko e ngaahi holi fakatalavou ʻoku ʻikai ke fehoanaki mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻa e Tohitapú ʻoku totonu ke fakaʻehiʻehi mei ai. (Fakafehoanaki mo 2 Timote 2:22.) Ko e tokanga ʻa e tokotaha kotoa, ʻa e kakai lalahí mo e kau talavoú, ʻe fakalāngilangiʻi ai ʻa Sihova pea ʻai ia ke ne fiefia.
8 Kapau ʻoku fiemaʻu ki ha taha ʻo e kau fakanofonofó ke ne fai ha akonaki ki ha taha ʻi he ngaahi meʻa ko ʻení, ʻoku totonu ke tali ia koeʻuhi ko ha tokonaki anga-ʻofa ia meia Sihova. (Kal. 6:1) ʻOku fiemaʻu ki he tokotaha kotoa ke ne manatuʻi ko e ʻuhinga ko ia ʻoku tau fai ai ha feinga ke maʻu ʻa e fakataha-lahí koeʻuhi nai ke tau ‘fanongo pea ako.’ (Teu. 31:12) Pehē foki, “ke fanongo ʻa e poto, pea fakalahi ʻene meʻa ʻoku maʻu.” (Pal. 1:5) ʻI he toenga taimi ki muʻa ke ke maʻu ʻa e fakataha-lahí, fetalanoaʻaki fakafāmili ki he fiemaʻu ke tangutu fakataha ʻi he nofoʻanga ʻo e kau fanongó, tangutu maʻu ʻi he lolotonga ʻa e polokalamá, pea vēkeveke ke tokanga, koeʻuhi ke maʻu ʻa e ʻaonga kakato mei he polokalamá.
9 Teuteu ʻOku Hōifua Ki Ai ʻa Sihová: Kuo hā atu ʻa e kakai ʻa Sihová ʻo mātā ʻe he kakai ʻo māmaní kotoa. (1 Kol. 4:9) ʻOku fakatokangaʻi kitautolu koeʻuhi ko e tuʻunga lelei hotau teuteú mo e valá. Ko hono ngāueʻaki ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapu ʻoku maʻu ʻi he 1 Timote 2:9, 10 mo e 1 Pita 3:3, 4 kuo iku ki he ngaahi liliu lahi ʻi he fōtunga ʻo e tokolahi ʻi hono fakafehoanaki mo e anga ʻo ʻenau hā ʻi he taimi naʻa nau kamata ai ke feohi mo e fakatahaʻanga Kalisitiané. ʻOku mātuʻaki faikehekehe ʻeni mo e ngaahi tuʻunga papau fakaʻau ke kovi ange ʻo e valá mo e teuteu ʻoku tau mātā ʻi he māmaní. ʻOku fiemaʻu ke maluʻi kitautolu ke ʻoua te tau hangē ko e māmaní ʻi hotau fōtungá—ʻi hono tui ʻa e teunga faikehe, ko hono poupouʻi ʻa e ngaahi tōʻonga ʻi he sitaila ʻulú, pe ko e vala taʻefakanānaá. Ko ʻetau faʻifaʻitakiʻanga ʻi he valá mo e teuteú ʻoku totonu ke ne tokoniʻi ʻa e faʻahinga foʻou ʻoku nau maʻu ʻa e fakataha-lahí ke nau sio ki he founga ʻoku moʻuaʻaki ʻe he kau Kalisitiané ke nau teuteu aí.
10 Neongo naʻe mātuʻaki lelei ʻa e maongo fakalūkufua ʻo e ngaahi fakataha-lahi ʻo e taʻu kuo ʻosí, ko e teuteu mo e vala ʻo e māmaní ʻoku hokohoko atu ʻene hoko ko ha palopalema ki he ngaahi tokoua mo e tuofāfine ʻe niʻihi, tautefito ʻi he lolotonga ʻo e taimi tukú. ʻI he lolotonga hono fai ʻetau ngaahi palani ke maʻu ʻa e fakataha-lahí, ʻoku totonu ke tau sivisiviʻi kitautolu fekauʻaki mo hotau valá mo e teuteú. Ngaahi mātuʻa, vakaiʻi fakapotopoto ʻa e meʻa ʻe tui ʻe hoʻo fānau iikí mo e kau taʻu hongofulu tupú. ʻAi ke tau fakapapauʻi ʻoku ʻikai te tau fakaʻatā ʻa e ngaahi sitaila mo e ngaahi tōʻonga fakamāmaní ke ne uesia kovi hotau fōtunga faka-Kalisitiané.
11 Tauhi Maʻu ʻa e ʻUlungaanga Leleí: Ko e ʻulungaanga leleí ko ha fakaʻilonga ia ʻo e kau Kalisitiane moʻoní. (1 Pita 2:12) Ko hotau ʻulungaangá ʻi ha feituʻu pē ʻoku tau ʻi ai—ʻi he fakataha-lahí, ʻi he ngaahi falekaí, pea ʻi he ngaahi hōtelé, pea pehē pē ki he taimi folaú—ʻe lava ke ne ʻoatu ha fakamoʻoni lelei pea tokoniʻi ʻa e niʻihi kehé ke nau sio ki he meʻa ʻoku malava ke fai ki he kakaí ʻe he tui ki he ʻOtuá pea ki heʻene Folofolá. ʻE ueʻi nai heni ha niʻihi ke nau hoko mai ke ʻiloʻi ʻa Sihova. (Fakafehoanaki mo 1 Pita 3:1, 2.) ʻOku tau maʻu ʻa e monū ko hono fakalāngilangiʻi ʻa e ʻOtuá ʻaki hotau ʻulungaangá. Naʻe pehē ʻe ha kau pule ʻo ha hōtele ʻe taha ʻi he ʻIunaite Seteté, ko ʻetau kau fakafofongá “ko ha kulupu ʻulungaanga fakaʻofoʻofa taha mo lelei taha ia kuo nau tauhí.” Naʻa nau tānaki mai: “Ko ha monū ia ke toe talitali lelei mai kimoutolu ʻi he kahaʻú.” ʻOku fakafiefia ke lau ʻa e ngaahi līpooti peheé, ʻikai ko ia? Kae kehe, ʻoku ʻi ai ʻa e fiemaʻu ke faʻa vakavakai maʻu pē, koeʻuhi ke tau maluʻi nai ai ʻa e ongoongo lelei ʻo e kakai ʻa Sihová.
12 ʻOku lahi ʻa e ngaahi fakamanatu kuo toutou ʻomai fekauʻaki mo hono mapuleʻi ʻo ʻetau fānaú, ʻo ʻoua ʻe fakaʻatā kinautolu ke nau lele takai holo taʻetokangaʻi, ʻo fakahohaʻasi ʻa e kakai kehé. Neongo ʻoku tokonaki mai ʻe he ngaahi fakataha-lahí maʻatautolu ha faingamālie ke ʻaʻahi pea feohi mo hotau ngaahi tokouá, kuo pau ki he ngaahi mātuʻá ke nau kei tauhi maʻu ʻi heʻenau fakakaukaú honau fatongia ke fai ha tokanga ki heʻenau fānaú ʻi he taimi kotoa pē. Ko ha fatongia ʻeni ʻoku tuku ʻe Sihova ki he mātuʻa kotoa pē. (Pal. 1:8; Ef. 6:4) Ko e ngaahi tōʻonga taʻetokanga ʻa e fānaú ʻe lava ke ne fakavaivaiʻi ai ʻa e ongoongo lelei ʻoku ngāue mālohi ʻa e Kau Fakamoʻoni kehe ʻa Sihová ke langa haké.—Pal. 29:15.
13 Fakalato ʻa e Ngaahi Fakamole ki he Fakataha-Lahí: Ko kitautolu kotoa te tau maʻu ha ngaahi fakamole ʻi he fekauʻaki mo hono maʻu ʻa e ngaahi fakataha-lahí. ʻOku ʻi ai ʻa e fakamole kehe ʻoku totonu ke tau fakakaukau ki ai. ʻI he ngaahi tuʻunga ʻe niʻihi ʻoku fiemaʻu ke tau totongi ʻa e haea ʻo ha holo, ʻa ia ʻe lava ke hoko ʻo mamafa. ʻOku ʻi ai foki mo e ngaahi fakamole kehe kuo pau ke fai ki ai ha tokanga. Ko ʻetau ngaahi tokoni loto-fiefoaki nima-homo ki he ngaahi fakataha-lahí ʻoku fakahoungaʻi lahi.—Ng. 20:35; 2 Kol. 9:7, 11, 13.
14 Tangutuʻangá: Ko e ngaahi fakahinohino kuo ʻomai ʻi ha ngaahi taʻu lahi ʻe hokohoko atu ke ngāueʻaki, ʻa ia, KO E NGAAHI TANGUTUʻANGÁ KE TAʻOFI PĒ KI HE NGAAHI MĒMIPA ʻO HO FĀMILÍ TONU PEA MO HA TAHA PĒ NAI ʻOKU FONONGA FAKATAHA MAI MO KOE ʻI HOʻO KAÁ. ʻOku fakafiefia ke sio kuo tali ʻe he tokolahi ʻa e ngaahi fakahinohino ko ʻení ʻi he ngaahi taʻu ki muí ni maí, pea ʻoku fakamāʻolungaʻi ai heni ʻa e ʻatimosifia anga-ʻofa ʻoku fakahāhā ʻi he ngaahi fakataha-lahí. ʻI he ngaahi feituʻu lahi tahá ʻoku faingofua ange ke maʻu ai ʻa e ngaahi tangutuʻangá ʻe niʻihi ʻi he ngaahi feituʻu kehé. Kātaki ʻo fakahā ʻa e fakaʻatuʻí, pea tuku ʻa e ngaahi tangutuʻanga ʻoku ʻatā angé ki he faʻahinga ko ia ʻoku fiemaʻu kiate kinautolu ʻi honau ngaahi tuʻungá.
15 Ngaahi Meʻa-Fai-Tā, mo e Naunau Hiki Polokalama: ʻE lava ke ngāueʻaki nai ʻi he ngaahi fakataha-lahí ʻa e ngaahi meʻa-fai-tā mo e naunau hiki polokalamá. Kae kehe, ko ʻetau ngāueʻaki kinautolú kuo pau ke ʻoua ʻe fakahohaʻasi ai ʻa e niʻihi ʻoku fanongó. ʻOku totonu ke ʻoua te tau lue takai holo he lolotonga ʻa e ngaahi kongá ʻo fai ʻa e ngaahi fai-taá, he ʻe fakahohaʻasi ai ʻa e niʻihi kehé mei heʻenau feinga ke tokangataha ki he polokalamá. ʻE ʻikai ke fakahoko ki he naunau fakaʻuhilá pe naunau fakaleʻolahí ha faʻahinga meʻa hiki polokalama pē, pea ko e naunau tāutaha ko ʻení ʻoku totonu ke ʻoua ʻe fokotuʻu ʻi he ngaahi hala vahaʻa seá, ngaahi ʻaluʻangá, pe ko e mamata ʻa e niʻihi kehé.
16 Tokoni Fakafaitoʻó: Ko e Potungāue Tokoni Fakafaitoʻó maʻá e ngaahi meʻa ʻoku hoko fakafokifaá pē. ʻOku ʻikai ke lava ʻo tokangaʻi ai ʻa e ngaahi mahaki tauhí ia. Ko e ʻuhinga ia ʻoku totonu ai ke ke tomuʻa fakakaukau ki he ngaahi fiemaʻu ki hoʻo moʻui leleí mo ho fāmilí. Kātaki ʻo ʻomai haʻo ʻesipilini, ngaahi tokoni fakafaitoʻo ki he keté, ngaahi meʻa haʻi lavea, ngaahi pine, pea mo e ngaahi meʻa peheé, koeʻuhi ko e ngaahi meʻa pehē ní ʻe ʻikai ke ala maʻu ʻi he fakataha-lahí. Ko ha faʻahinga kuo ʻilo ʻoku nau mahaki tete, pongia ʻi he tōtuʻa ʻa e suká, ngaahi palopalema ʻo e mafú, pea mo e hā fua, ʻoku totonu ke nau tomuʻa fakakaukauʻi ʻenau ngaahi fiemaʻú ki he lahi taha ʻe ala lavá. ʻOku totonu ke nau maʻu ʻa e faitoʻo ʻoku fiemaʻú, pea ko ha mēmipa ʻo e fāmilí pe ko e fakatahaʻangá ʻoku nau mahinoʻi honau tuʻungá ʻoku totonu ke nau ʻi ai fakataha mo kinautolu ʻi he taimi kotoa pē ke tokonaki ha faʻahinga tokoni ʻoku fiemaʻú. Kapau ko ha niʻihi ʻoku ʻi ai haʻanau ngaahi fiemaʻu ka ʻoku ʻikai ke ʻi ai ha ngaahi mēmipa ʻo e fāmilí ke nau lava ʻo tokoni kiate kinautolu, ko ʻenau kau mātuʻa ʻi he fakatahaʻangá ʻe fiemaʻu ke fakahā ki ai ʻa e tuʻungá pea fai ha ngaahi fokotuʻutuʻu ʻoku fiemaʻú ke tokoni.
17 Meʻakai ʻi he Fakataha-Lahí: ʻI he ʻikai ke maʻu ha meʻakai ʻi he ngaahi fakataha-lahí, ko hono olá, kuo hoko ai ʻo ʻatā ange ʻa e tokolahi he lolotonga ʻo e ngaahi konga kotoa pē ke tokangataha ki he meʻakai fakalaumālié. Kuo maʻu ha ngaahi fakahāhā lahi ʻo e houngaʻia ki he fakafaingofua ko ʻení talu mei hono fai ʻa e fokotuʻutuʻú ni. ʻOku totonu ki he tokotaha kotoa ke ne ʻomai haʻane meʻakai fakatupu moʻui lelei mo ʻaonga ki he taimi kai hoʻataá, ʻo hangē ko e ngaahi meʻa ʻoku fokotuʻu atu ʻi he fakalahi ʻo ʻEtau Ngāue Fakafaifekau ʻo e Puleʻanga ʻo Sanuali 1996, palakalafi 21. ʻE ʻikai ke ʻomai ki he faiʻanga fakataha-lahí ha ngaahi hina sioʻata mo e ngaahi inu ʻolokaholo. Ko e ngaahi kula meʻakaí kuo pau ke siʻisiʻi feʻunga pē ke hao ʻi lalo ʻi ho nofoʻangá. Ko e niʻihi ʻi he kau fanongó kuo ʻiloʻi ʻoku nau kai mo inu he lolotonga ʻa e polokalamá. Ko hono fai ʻení ʻoku taʻefakaʻapaʻapa. ʻI he ʻi ai ha ngaahi fale koloa ʻoku ofi mai, ko e ngaahi tokoua ʻe niʻihi kuo fakatokangaʻi kuo nau fakatau mai ha ngaahi meʻa mei ai he lolotonga ʻa e polokalamá. ʻOku taʻefeʻunga ʻa e tōʻonga peheé.
18 ʻOku tau houngaʻia moʻoni ʻi heʻetau kai fakalaumālié pea mo e ʻatimosifia melino mo nonga ʻi he feohi he lolotonga ʻo ʻetau mālōlō hoʻatā taimi nounoú. ʻI he tauhi ki he taumuʻa ʻo e fokotuʻutuʻu ko ʻení, kae ʻikai ko e mavahe mei he holó he taimi mālōloó ke fakatau mai ha meʻakaí, kātaki ʻo haʻu mo ha meʻa. Ko ia, te ke maʻu ai ʻa e taimi lahi ke feohi fiefia mo ho ngaahi tokouá mo e tuofāfiné.
19 Ko ha fiefia lahi ē ka ko kitautolu ʻi he vavé ni ke kamata ʻa e ngaahi Fakataha-Lahi Fakavahe ko e “Tui ki he Folofola ʻa e ʻOtuá”! Ko kitautolu kotoa ʻoku tau fiemaʻu ke fakapapauʻi kuo tau fai ʻa e ngaahi teuteu ke maʻu ʻa e polokalamá kotoa, koeʻuhi ke lava ke tau fiefia ki he kakato tahá ʻi he kātoanga kai fakalaumālie lelei kuo teuteu ʻe Sihova maʻatautolu fakafou mai ʻi heʻene kautahá. ʻI he founga ko iá te tau hoko ai ʻo “kakato hono teuteu ki he gaahi gaue lelei kotoabe.”—2 Tim. 3:17, PM.
[Puha ʻi he peesi 6]
Ngaahi Fakamanatu Fekauʻaki mo e Fakataha-Lahi Fakavahé
Papitaiso: Ko e kau teu papitaisó ʻoku totonu ke nau nofo ʻi honau tangutuʻangá ʻi he faʻahi kuo vaheʻi kiate kinautolú ki muʻa pea kamata ʻa e polokalama ʻi he pongipongi Tokonakí. Ko kinautolu tāutaha ʻoku teu ke papitaisó ʻoku totonu ke nau haʻu mo e teunga kaukau ʻoku taau pea mo ha tauveli. ʻI he kuohilí naʻe tui ai ʻe ha niʻihi ʻa e faʻahinga vala ʻoku ʻikai ke molumalu pea ʻoku siʻisiʻi ai ʻa e mahuʻinga ʻo e meʻa ʻoku faí. Ko e kau mātuʻa ʻoku nau fakamanatu fakataha mo e kau teu papitaisó ʻa e ngaahi fehuʻi ʻi he kiʻi tohi Ngaahi Akonaki Tefito ʻa e Tohi Tapú ʻoku totonu ke nau fakapapauʻi ʻoku mahino ki he tokotaha taki taha ʻa e ngaahi poini ko ʻení. ʻI he hili ʻa e malanga papitaisó mo e lotu ʻe fai ʻe he tokotaha malangá, ko e tokotaha sea ʻi he konga ko ʻení te ne fakahā ʻa e hiva ke faí. ʻI he hili ʻa e veesi fakaʻosí, ʻe tataki ʻe he kau fakanofonofó ʻa e kau teu papitaisó ki he feituʻu ʻe fai ai ʻa e fakaukú. Ko e papitaisó ko ha fakaʻilonga ia ʻo e fakatapui ʻa ha taha, ko ha meʻa fakafoʻituitui mo fekoekoeʻi ia ʻi he vahaʻa ʻo e tokotaha ko iá mo Sihova. Ko ia, ʻoku taʻefeʻunga ki he kau teu papitaisó ke nau fefāʻofuaʻaki pe fetakinima he lolotonga ʻa e papitaisó.
Ngaahi Kaati Fakaʻilonga: Kātaki ʻo tui ʻa e kaati fakaʻilonga ki he 1997 ʻi he taimi kotoa pē lolotonga ʻa hoʻo ʻi he feituʻu ʻoku fai ai ʻa e fakataha-lahí pea ʻi hoʻo ʻalu mo foki mei aí. ʻOku faʻa maʻu ai heni ʻa e ngaahi faingamālie maʻatautolu ke tau fai ha fakamoʻoni lelei. ʻOku totonu ke maʻu ʻa e ngaahi kaati fakaʻilongá mo e ngaahi faʻoʻangá ʻo fakafou mai ʻi hoʻo fakatahaʻangá, koeʻuhi ʻe ʻikai malava ke maʻu kinautolu ʻi he fakataha-lahí. ʻOua ʻe tatali ke toki toe pē ha ngaahi ʻaho siʻi ki muʻa he fakataha-lahí pea toki kole ai ha ngaahi kaati maʻau pea mo ho fāmilí. Manatuʻi ke ke haʻu mo hoʻo kaati ko e Advance Medical Directive/Release fakamuimuí.
Nofoʻangá: Ko e tokolahi taha te nau kau ki he ngaahi fakataha-lahi ʻi he ngaahi fonua he malumalu ʻo hotau vaʻá te nau nofo pē ʻi ha ʻapi pe te nau aleaʻi pē ʻe kinautolu honau nofoʻangá. Kae kehe, kapau te ke fiemaʻu ha nofoʻanga, fai ha tohi ʻo fakamatalaʻi ai ʻa e ngaahi fiemaʻu kiate koé pea ke ʻave ia ki he sekelitali ʻi hoʻo fakatahaʻangá ke ne ʻave ia ki he potungāue ki he nofoʻangá ʻi he fakataha-lahí.
Saliote Pēpē mo e Ngaahi Sea Tākoto: ʻI he ngaahi feituʻu lahi, ko e saliote pēpeé ʻe ʻikai ke ngāueʻaki ʻi he ngaahi feituʻu ʻoku fakatahataha ki ai ʻa e kakaí. Ko e ngaahi lao fakaetāmateafí ʻoku tapui ai hono tuku kinautolu ʻi he ngaahi hala vahaʻa lokí mo e ngaahi hala vahaʻa seá pe ʻi he vahaʻa ʻo e ngaahi ʻotu seá. ʻI he hoko nai ha feʻefiʻefihi ʻi ha ngaahi tuʻunga koeʻuhi ko e fuʻu tokolahí, ʻe fuʻu fakatuʻutāmaki fakatouʻosi ʻa e ngaahi salioté ki he pēpeé mo ha faʻahinga te nau humu ai. Ko ia, kātaki ʻo ʻoua ʻe ʻomai ha ngaahi saliote ki he feituʻu faiʻanga fakataha-lahí. Ko e ngaahi sea nofoʻanga maʻá e fānaú pe valevalé ʻoku ngofua pē ia, koeʻuhi ʻe lava ke fakamaʻu kinautolu ki he ngaahi nofoʻanga hoko atu ki he ngaahi mātuʻá. Kātaki ʻo ʻoua ʻe ʻomai ha ngaahi sea tākoto. ʻOku fakatuʻutāmaki kinautolu pea ʻoku ʻikai ke fakaʻatā ia ʻi he ngaahi fale lalahi maʻá e kakaí. ʻOku mahuʻinga pea fakahoungaʻi ʻa hoʻo fengāueʻaki fakatahá.
Ngāue Polé: Te ke malava ke vaheʻi ha taimi ʻi he fakataha-lahí ke ke tokoni ai ʻi ha taha ʻo e ngaahi potungāué? Ko e ngāue ki hotau ngaahi tokouá, neongo ko ha ngaahi houa siʻi pē, ʻe mātuʻaki tokoni ʻaupito ia mo maʻu ai ha fiemālie lahi. Kapau te ke malava ʻo tokoni, kātaki ʻo fetuʻutaki ki he Potungāue Ngāue Polé ʻi he fakataha-lahí. ʻOku malava foki ke fai ʻe he fānau ʻoku siʻi hifo he taʻu 16 ʻa e tokoni lelei ʻaki ʻenau ngāue mo ha taha ʻo e ongo mātuʻá pe ko ha taha lahi kehe ʻoku falalaʻanga.
Ko ha Ngaahi Fakatokanga: ʻI he ʻai ke tokanga ai pē ki he ngaahi palopalema ʻe malava ke hokó, ʻoku malava ke tau hao ai mei ha faingataʻa ʻoku ʻikai pau ke hoko. Ko e kau kaihaʻá mo e faʻahinga ʻoku taʻetokanga ki he totonú te nau faʻa kumi ki he kakai ʻoku nau mamaʻo mei he ʻātakai mahení. Fakapapauʻi ʻoku lokaʻi ʻa hoʻo meʻalelé ʻi he taimi kotoa pē, pea ʻoua ʻe teitei tuku ha faʻahinga meʻa ke ʻasi mai mei loto ke fakataueleʻi ai ha taha ke ne hae ia. Ko e kau kaihaʻá mo e kau toho kato paʻangá ʻoku fakahanga ʻenau tokangá ki he ngaahi fakatahataha lalahí. ʻOku ʻikai ke fakapotopoto ke tuku ha ngaahi meʻa mahuʻinga ʻi ho tangutuʻangá. ʻOku ʻikai te ke fakapapauʻi ko e tokotaha kotoa pē ʻoku takatakai ʻiate koé ko ha Kalisitiane. Ko e hā ke tuku atu ai ha meʻa fakatauelé? Kuo maʻu ha ngaahi līpooti ʻo e feinga ʻoku fai ʻe he faʻahinga ʻe niʻihi mei tuaʻā ke tauheleʻi mamaʻo ʻaki ʻa e fānaú. ʻAI KE KE SIO MAʻU PĒ KI HOʻO FĀNAÚ ʻI HE TAIMI KOTOA PĒ.
ʻOku ala maʻu ʻi he ngaahi hōtele lahi ʻa e ngaahi polokalama TV mo e vitiō ʻoku faʻa fakaeʻa ai ʻa e ngaahi polokalama fulikivanu mo fakalielia. Tokanga ki he tauhele ko ʻení, pea ʻoua ʻe tuku ʻa e fānaú ke nau mamata TV ʻi he lokí ʻo ka ʻikai ke ʻi ai ha tokotaha lahi ai.
Kātaki ʻoua ʻe telefoni pe tohi ki he faʻahinga ʻoku nau fakalele ʻa e faiʻanga fakataha-lahí ʻo kole ha fakamatala ʻo kau ki he ngaahi meʻa fekauʻaki mo e fakataha-lahí. Kapau ʻoku ʻikai ala maʻu ʻa e fakamatalá mei he kau mātuʻá, te ke tohi nai ki he tuʻasila ʻo e fakataha-lahí, ʻa ia ʻe lava ke ke maʻu mei he sekelitali ʻa e fakatahaʻangá.