LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • km 6/01 p. 3-6
  • ʻOku Lava Ke Ke Fakafaingamālieʻi Koe?

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • ʻOku Lava Ke Ke Fakafaingamālieʻi Koe?
  • Ko ʻEtau Ngāue Fakafaifekau ʻo e Puleʻanga—2001
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • ʻE Lava ke Hoko Eni ko e Ngāue Lelei Taha Ia Kiate Koé?
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2001
  • Ngaahi Ngāue Leleí ʻOku ʻIkai Fakangaloʻi
    Ko ʻEtau Moʻui Faka-Kalisitiané mo e Ngāue Fakafaifekaú—Polokalama Ngāue ki he Fakatahá—2019
  • Ko ha Fakaafe ʻOku ʻAtā!
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2010
  • Ko e Hā ʻa e Pēteli?
    Ko Hai ʻOkú Ne Fai ʻa e Finangalo ʻo Sihová ʻi he ʻAho Ní?
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko ʻEtau Ngāue Fakafaifekau ʻo e Puleʻanga—2001
km 6/01 p. 3-6

ʻOku Lava Ke Ke Fakafaingamālieʻi Koe?

1 Naʻe hoko ha meʻa makehe atu ʻi he taʻu 778 K.M. ʻI ha vīsone, ʻoku sio ai ʻa e palōfita ko ʻAiseá kia “Jihova oku afio i hono afioaga, kuo maoluga mo hiki hake.” ʻOku fanongo leva ʻa ʻAisea ki he kau selāfimí ʻoku nau fakahanga ʻa e tokangá ki he lāngilangi ʻo Sihová, ʻo nau pehē: “Oku maonioni, oku maonioni, oku maonioni, a Jihova oe gaahi kau tau.” He fakaofo moʻoni ē ko e meʻá ni! ʻI he tuʻunga ko iá, ʻoku fokotuʻu atu ʻe Sihova ha fehuʻi mahuʻinga: “Kohai teu fekau, bea kohai e alu maamautolu?” ʻOku ʻikai ke ʻomai ha fakamatala ia ki he anga ʻo e ngāué pe ʻe maʻu nai mei ai ha lelei ʻa e tokotaha ngāue polé. Ka, ʻi he ʻikai ke toumouá, ʻoku tali mai ʻe ʻAisea: “Ko au eni; ke ke fekau au.”—Ai. 6:​1, 3, 8, PM.

2 Ko e laumālie loto-lelei ko ʻeni ke fai ha meʻa pē ʻoku kole ʻe Sihová ʻoku fakaʻilongaʻi ai ʻene kakaí. (Sāme 110:3) Pea ʻoku fakaaʻu atu heni ha kole makehe ki he faʻahinga ʻoku malava ke nau fakafaingamālieʻi kinautolú. ʻOkú ke mateuteu ke tali ʻaki ha laumālie loto-lelei, ʻo tatau mo ia naʻe maʻu ʻe ʻAiseá?

3 ʻOku ʻi ai ha fiemaʻu hokohoko ki ha fanga tokoua ke nau ngāue ʻi Pēteli. ʻOku fiemaʻu ai heni kinautolu ke nau maʻu ha holi lahi ʻaupito ke fakamuʻomuʻa ʻa e ngaahi meʻa mahuʻinga ʻo e Puleʻangá pea ke nau loto-lelei ke fai ha meʻa pē nai ʻe fiemaʻú ke poupouʻiʻaki ʻa e ngāue fakamalanga ʻi māmani lahí. (Mt. 6:33) Ko e moʻoni, ko e ngāue ko ha mēmipa ʻo e fāmili Pētelí ʻokú ne ʻoange ai ki ha taha ha faingamālie laulōtaha ke ngāue ai kia Sihova ʻi ha tuʻunga ʻaufuatō. ʻO anga-fēfē?

4 Ko e Ngāue ʻOku Fai ʻi Pētelí: Fakakaukau angé ki he meʻa kotoa ʻoku fakahoko maʻu pē ʻi he ngaahi fale Pēteli ʻe tolu ʻoku tuʻu ʻi he ʻIunaite Seteté, ʻi Brooklyn, Patterson mo Wallkill, Niu ʻIoke. Ko e fanga tokoua mo e fanga tuofāfine ʻe toko 5,730 ʻoku faʻuʻaki ʻa e fāmili Pēteli ʻi he ngaahi feituʻu ko ʻení ʻe tolu ʻoku nau maʻu ʻa e monū ko e hoko ʻo kau fakataha vāofi ʻi hono poupouʻi ʻa e kalasi tamaioʻeiki anga-tonu mo potó pea mo hono Kulupu Pulé ʻi hono faʻu ʻo e ngaahi Tohitapu mo e ngaahi tohi faka-Tohitapu ke ngāueʻaki ʻi he ngāue fakamalanga ʻi māmani lahí pea ʻi he ako fakafoʻituituí. (Mt. 24:​45, PM) Ko e fakatātaá, ʻi he taʻu fakangāue ko eni kuoʻosí, ko e ngaahi tohi ʻe 24,364,670, ngaahi tohi iiki mo e ngaahi polosiua ʻe 39,813,464, ngaahi makasini ʻe 270,528,000, mo e ngaahi tepi kāsete ʻe 1,271,041 naʻe faʻu pea fakafolau atu ʻa ia ko e ola ia ʻo e ngāue fakataha ʻa e fāmili Pēteli ʻi he ʻIunaite Seteté. ʻOku fai ʻa e feinga lahi fakaʻulia ʻi he fekumi mo e filifili ha “gaahi lea lelei: bea koia kuo tohi oku totonu ia, bea koe gaahi lea ia oe mooni” ki he ngaahi tohi ko ʻení. (Koh. 12:​9, 10, PM) ʻOku toe tokonaki mo ha fakahinohino ki ha kau liliu lea laka hake ʻi he toko 1,900 ʻi māmani lahi ʻa ia ʻoku nau tokoni ki hono faʻu ʻa e ngaahi tohí ʻi he ngaahi lea laka hake ʻi he 300. Kuo fakahoko ʻa e meʻa lahi ke ʻai ke tuʻunga tatau ʻa e ngāue ʻoku fakahoko ʻi he ngaahi vaʻa ʻe 111 ʻi māmani lahí, ʻo kau ai ʻa e ngaahi fakatahaʻanga laka hake ʻi he 11,500 ʻi he ʻIunaite Seteté. ʻOku toe ʻoatu ha tokoni ki he ngaahi vaʻa ʻoku kau ki ai ʻa e ngāue fakaʻenisiniá pea mo hono langa ha ngaahi ʻapi Pēteli lahi ange mo e ngaahi Holo ʻAsemipilī pea mo e ngaahi Fale Fakatahaʻanga ʻe 15,248 ʻa ia ʻoku lolotonga fiemaʻu ʻi he ngaahi fonua ʻoku siʻisiʻi ai ʻa e ngaahi naunau langá. ʻOku laui teau ʻa e kau ngāue pole loto-lelei ʻoku fiemaʻu ke nau tokangaʻi ʻa hono pulusi mo fakaheka ʻo e ngaahi tohí, fakamaʻa, monomono, teuteu ʻo e meʻakai, fakatau ʻapi, tokangaʻi ʻo e tuʻunga fakaemoʻuileleí, pea mo e ngaahi ngāue lahi kehe ʻi he Pētelí. Ko e lahi ʻo e ngāue tatau ʻoku fai ia ʻi ha tuʻunga siʻisiʻi ange ʻi he ngaahi vaʻá, ʻo kau ai ʻa e vaʻa ʻi Haʻamoá.

5 Ko hono fakahoko ʻa e ngaahi ngāue kotoa ko ʻení ʻokú ne ʻomai ai ha ngāue lahi fakaʻulia kae fakafiemālie fakalaumālie. Ko hono ʻiloʻi ʻoku ngāueʻaki hotau mālohí mo e iví kotoa ki hono poupouʻi ʻa e ngāue fakamalangá mo fakafaiakó ʻoku ʻomai ai ʻa e fiefia lahi. ʻOku tokoniʻi kitautolu ʻe he ngāue Pētelí ke tau hoko ai ʻo ʻiloʻi ʻa e kautaha ʻa Sihová ʻi ha tuʻunga fakaikiiki lahi ʻaupito. ʻOku fakamanatu mai kiate kitautolu ʻa hono fakalototoʻaʻi ʻe he tokotaha-tohi-sāmé ʻa e kau ʻIsilelí ke nau hoko ʻo ʻiloʻi lelei ange ʻa e senitā fakaemāmani ʻo e pule fakateokalati naʻe ʻi honau ʻahó.—Sāme 48:​12, 13.

6 Ngaahi Tāpuaki ʻo e Ngāue Pētelí: ʻOku anga-fēfē ʻa e ongoʻi ʻa e faʻahinga ʻoku ngāue ʻi Pētelí ʻo fekauʻaki mo honau ngaahi monū ʻo e ngāué? Fakatokangaʻi ʻa e fakamatala ko ʻeni fakatouʻosi mei ha kau mēmipa kei talavou mo taʻumotuʻa ʻo e fāmili Pētelí. Ko ha mēmipa ʻe taha ʻi he fāmili Pētelí ʻa ia kuó ne fiefia ʻi ha ngāue taʻu ʻe tolu ʻi he Pētelí, ʻokú ne pehē: “Ko e ʻi he Pētelí kuó ne fakaivimālohiʻi hoku vahaʻangatae mo Sihová. Ko e fuoloa ange ʻeku ngāue ʻi hení pea mo e lahi ange ʻo e meʻa ʻoku ou ako fekauʻaki mo e founga ʻo hono fakalele ʻo e Pētelí, ko e lahi ange ia ʻa e meʻa ʻokú ne akoʻi mai kiate au ʻo fekauʻaki mo e ʻulungaanga ʻo Sihová. Ko e ngāue he Pētelí ʻoku toe hoko ia ko ha meʻa fakaofo kiate au ke u sio ai ki hono ngāueʻaki ʻe Sihova ʻa e kakai—ʻa e faʻahinga kakai kotoa pē. Pea ʻoku ʻikai ke fiemaʻu ia ke ke haohaoa ka ke toki fakahōifua ai kiate ia.”

7 ʻOku manatu ha tokoua kei talavou ʻe taha: “ʻOku ou manatuʻi ʻa ʻeku fakakaukau hifo pē kiate au, ‘Ko ha meʻa lelei ē ke u aʻu ki he māmani foʻoú pea tala ange ki he kau tangata loto-tōnunga ʻo e kuonga muʻá naʻá ku ngāue ʻi ha ngaahi taʻu lahi ʻi he Pētelí, kae ʻikai ko e feinga ke tuʻumālie ʻi he māmaní.’”

8 Ko ha tokoua kei talavou ʻokú ne fakalaulauloto ki he ako naʻá ne maʻú: “ʻI heʻeku ʻiloʻi au mo e meʻa ʻoku fiemaʻu ke u ngāue ki aí pea fakatupulekina leva ʻa e ngaahi ʻulungaanga ko iá naʻe hoko ia ko ha tāpuaki lahi. ʻOku ou ongoʻi he taimí ni ʻoku ou malava lelei ange ke ngāue kia Sihova. ʻOku ou ʻilo ʻoku ou toe kiʻi kātaki ange ai, toe kiʻi mapuleʻi-kita ange ai, pea ʻoku ou malava ke fakahā ʻa e ʻofá ʻi ha tuʻunga lahi ange.”

9 ʻOku fakakaukau ha tuofefine fekauʻaki mo e ngaahi tāpuaki ʻokú ne lolotonga maʻú: “Ko e ngaahi polokalama fakalaumālie hení kuo akoʻi mai ai kiate au ʻa e meʻa lahi ange fekauʻaki mo Sihova pea mo e founga ʻe lava ke u faʻifaʻitaki lelei ange ai kiate ia ʻi heʻeku fakakaukaú, ongoʻí mo e ngāué. Pea koeʻuhi ko e hokohoko ʻa e akó, ko e hokohoko atu ai pē ia ʻa e tāpuakí.”

10 Ko ha tokoua naʻá ne līʻoa ha taʻu fakakātoa ʻe 59 ʻi he ngāue fakafaifekau taimi-kakató, laka hake ʻi he taʻu ʻe 43 ʻo e ngaahi taʻu ko iá ʻi he Pētelí, naʻá ne pehē: “ʻOku ʻikai ke hangē ʻa Pēteli ko ha monasitelioó, ʻo hangē nai ko e fakakaukau ʻa e niʻihi. ʻOku mau fakahoko ʻa e meʻa lahi koeʻuhi ko e founga tuʻumaʻu ia ʻo ʻemau moʻuí. . . . Naʻe ʻikai ke ʻi ai ha ʻaho naʻá ku haʻu ai ke ngāue pea ʻikai ke u fiefia ʻi he meʻa naʻá ku faí. Ko e hā hono ʻuhingá? Koeʻuhi ʻi he taimi ʻoku tau foaki ʻaufuatō atu ai kitautolu kia Sihová, ʻoku tau maʻu ʻa e fiemālie ʻi hono ʻiloʻi ‘kuo tau fai pē ʻa e meʻa naʻe totonu ke tau faí.’—Luke 17:10.

11 Ko ha tokoua ʻe taha, ʻa ia naʻe ngāue ʻi Pēteli ʻi he taʻu ʻe 62, naʻá ne pehē: “ʻOku ou tuipau ko Pētelí ko ha feituʻu lelei taha ia ʻi he foʻi māmaní ki muʻa ia ke hoko mai ʻa e Palataisi fakaemāmaní. Naʻe ʻikai ʻaupito haʻaku fakaʻiseʻisa ʻi heʻeku ʻai ʻa e ngāue taimi-kakató ko ʻeku ngāue tuʻumaʻu ia ʻi he kotoa ʻo ʻeku moʻuí. Ko ha fiefia ē ke fai ha fakamoʻoni pea ke kau ʻi he tupulaki lahi ʻo e kautaha fakamāmani ʻa Sihová! Ko ʻeku fakapapaú ia, fakataha mo e tokoni ʻa Sihová, ke u hokohoko atu ke ʻai ʻa Pēteli ko hoku ʻapí ia pea ke u ngāue ʻaufuatō ke laka ki muʻa ai ʻa e ngaahi meʻa mahuʻinga ʻo e Puleʻangá.”

12 Ko e kau mēmipa ko ʻeni ʻo e fāmili Pētelí naʻa nau lave ki ha konga siʻi pē ʻo e ngaahi tāpuaki lahi ʻe lava ke ke hokosia kapau te ke fakafaingamālieʻi koe ki he ngāue Pētelí. Kae hangē ko ia ʻoku moʻoni fekauʻaki mo hono maʻu ha monū pē ʻo e ngāué, kuo pau ke ke ʻuluaki aʻusia ha ngaahi tuʻunga taau. Ko e hā ʻa e niʻihi ʻo e ngaahi fiemaʻu ke ngāue ai ko ha mēmipa ʻo e fāmili Pētelí?

13 Ngaahi Fiemaʻu ki he Ngāue Pētelí: Ko e ngaahi fiemaʻu tefito ki he faʻahinga ʻoku nau tohi kole ki he ngāue ʻi Pētelí ʻoku hā ia ʻi he puha ʻoku ʻoatu fakataha mo ení. Tānaki atu ki aí, ʻoku mahuʻinga ke nau loto-lelei ke ngāue mālohi, ʻo ʻikai “ko e kau ʻofa ki he malie.” (2 Tim. 3:4; 1 Kol. 13:11) ʻOku totonu ko e kau mēmipa ʻo e fāmili Pētelí ko e kau tangata mo e kau fefine fakalaumālie ʻa ia kuo nau fakatupulekina ha tōʻonga ako fakafoʻituitui lelei pea akoʻi ʻenau ngaahi mafai fakaefakakaukaú ke “fakafaikehekeheʻi fakatouʻosi ʻa e tonú mo e halá.” (Hep. 5:​14, NW) Ko ʻenau matuʻotuʻa faka-Kalisitiané ʻoku totonu ke tomuʻa hā ia ʻi he ngaahi tafaʻaki kotoa ʻo e moʻuí, kau ai honau valá, teuteú mo e fili ʻo e mūsiká mo e fakafiefiá. ʻOku ngāue ʻa e kau mēmipa loto-lelei ʻo e fāmili Pētelí ʻi ha feituʻu pē ʻoku fiemaʻu nai kinautolu ki ai. ʻOku faʻa vaheʻi ki he kau mēmipa kei talavou angé ʻa e ngaahi ngāue ʻoku fiemaʻu ai ʻa e ngāue fakaesinó, kau ai ʻa e pulusi, teuteu mo e fakaheka ʻo e ngaahi tohí, monomono, tokangaʻi ʻo e falé, fakamaʻa, fō pea mo hono teuteu ʻo e meʻakaí. (Pal. 20:29) Neongo ia, ʻi he ʻikai ke hangē ko e ngāue fakamāmaní, ʻoku ʻomai ʻe he ngāue taki taha ʻa e fiemālie lahi koeʻuhí he ko e ngāue toputapu ia ʻokú ne ʻomai ʻa e lāngilangi kia Sihová.—Kol. 3:23.

14 Ko e taimi nounou taha ki he nofo ʻa e faʻahinga ʻoku fakaafeʻi ki he ngāue Pētelí ko e taʻu ʻe taha. ʻOku ʻai ʻe he meʻá ni ke malava ʻo akoʻi ai kinautolu ke nau hoko ko e kau ngāue ola lelei. Ko e ʻamanakí ia ke nau malava ke ʻai ʻa Pēteli ko honau ʻapí ia. Ko e ʻofa kia Sihová ʻokú ne ueʻi ʻa e kau mēmipa ʻo e fāmili Pētelí ke nau fakamuʻomuʻa ʻa e ngāue ʻo e Puleʻangá ʻi heʻenau ngaahi meʻa mahuʻinga fakafoʻituituí, ʻa ia ʻoku fakahōifua ia kia Sihova.—Mt. 16:24.

15 Ngaahi Fiemaʻu Lolotongá: Koeʻuhi ko e natula ʻo e ngāue ʻoku fai ʻi Pētelí, ko ʻemau fiemaʻu lolotongá ʻoku fakatefito ia ki he fanga tokoua teʻeki malí. Neongo ʻoku ʻikai ko ha fiemaʻu, ko e fakaʻamú ʻoku fai ia ki he faʻahinga ko e kau tāimuʻa tuʻumaʻu, koeʻuhi he kuo nau ʻosi ʻi he ngāue taimi-kakató. ʻI he taimi ʻe niʻihi ʻe ʻi ai nai ha ngaahi tuʻunga ʻatā ki he fanga tuofāfine teʻeki malí mo e faʻahinga ʻosi mali ʻi he taʻumotuʻa ko e taʻu 19 ki he taʻu 35 ʻa ia ʻoku nau maʻu nai ha ngaahi pōtoʻi pau ʻoku fiemaʻu ʻi he Pētelí. Tānaki atu ki aí, ko ha niʻihi ʻo e fanga tokoua mo e fanga tuofāfine ʻoku nau kiʻi taʻumotuʻa ange nai ʻi he taʻu 35 pea ʻoku ʻi ai haʻanau pōtoʻi pe tuʻunga ako makehe ʻa ia ʻe lava ke ngāueʻaki ʻi Pētelí ʻoku fakalototoʻaʻi atu ke nau tohi mai ki ai. Ko e fakatātaá, ʻoku kau heni ʻa e kau toketā nifo, kau toketā, kau ʻakauniteni kuo ʻosi fakamoʻoniʻi fakapuleʻanga, kau tā mape, kau ʻenisinia, kau neesi hoko, kau ngaahi meʻalele pe ko ha kau pōtoʻi fakaʻilekitulōnika, ʻa ia ko ha niʻihi pē eni ʻoku lave ki aí. Kae kehe, ʻoku ʻikai te mau fakaʻaiʻai ha faʻahinga tāutaha ke maʻu ha tuʻunga fakaako pe ako makehe ʻi he fakakaukau atu ʻe hoko ʻeni ke fakaleleiʻi ai honau monū ke ui ki Pētelí. Ko e faʻahinga kuo nau ʻosi maʻu ha ako makehé, mahalo ki muʻa ke nau haʻu ki he moʻoní, te nau saiʻia nai ke hiki ha fakamatala nounou fakaikiiki pea fakapipiki fakataha ia mo e tohi kole ki Pētelí.

16 Kapau te ke kole ka ʻoku ʻikai ke fakaafeʻi koe ke ngāue ʻi he Pētelí, ʻoua ʻe loto-siʻí. Te ke fakakaukau nai ke fakafoʻou hoʻo tohi kolé tuʻo taha ʻi he taʻu taki taha. Ko e fanga tokoua ʻe niʻihi ʻoku nau maʻu ha ako mo e ngaahi pōtoʻi makehe ʻa ē ʻoku fiemaʻu nai ʻi Pētelí kuo nau fakafaingamālieʻi kinautolu ki ha ngāue pole fakataimi. ʻOku nau kole nai ke ngāue fakataimi ʻi Pēteli ʻi he uike ʻe taha, ua, tolu pe fā pe aʻu ki he māhina ʻe tolu. ʻOku maʻu ʻe he sekelitali ʻa e fakatahaʻangá ʻa e foomu tohi kole ki he ngāue pole fakataimí maʻá e faʻahinga ʻoku nau mahuʻingaʻia ʻi he tokoni ʻi he founga ko ʻení. ʻE lava ke ʻota ha ngaahi tohi kole lahi ange maʻá e kau ngāue pole fakataimí ʻi he Literature Request Form.

17 Ko e tauhi kia Sihova ʻi he feohi vāofi mo e fanga tokoua ʻo Kalaisí ko ha monū laulōtaha ia ki he faʻahinga ʻoku ngāue ʻi Pētelí. ʻOku houngaʻia ʻa e Kulupu Pulé ʻi he laumālie feilaulauʻi-kita ʻa e kotoa ʻo e faʻahinga ʻoku nau fakafaingamālieʻi kinautolu ʻi hono tokangaʻi ʻa e ngaahi fiemaʻu ʻo ʻetau fetokouaʻaki ʻi māmani lahí.—Fili. 2:​20-22; 2 Tim. 4:11.

18 Kau Talavou—Teuteuʻi Kimoutolu he Taimí Ni ki he Ngāue Pētelí: Ko e teuteu ki he ngāue Pētelí naʻe kamata fuoloa ia ki muʻa ke aʻu ki he fiemaʻu siʻisiʻi tahá ko e taʻumotuʻa ʻo e taʻu 19. Ko e hā ʻe lava ke fai ʻe he kau talavoú ke nau teuteuʻi ai kinautolu ki he ngāue Pētelí? Naʻe pehē ʻe Sīsū: “Kohai iate kimoutolu oku teu laga ha fale, kae ikai tomua nofo hifo ia o lau hono totogi?” (Luke 14:​28, PM) Koeʻuhi ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ʻa e teuteú mo e palaní ki he lavameʻa ʻa ha faʻahinga ngāue langa pē, he meʻa mahuʻinga ē ki he kau talavoú ke nau tokanga lelei ki he founga te nau langa ai ʻa honau kahaʻú ʻi he ngāue ʻa Sihová! Ko ha makatuʻunga fefeka kuo pau ke tomuʻa fakatoka ia ʻi he kei siʻí koeʻuhi ke nau malava ʻo maʻu ha ngaahi taumuʻa fakalaumālie. ʻI he tuʻunga ko ha talavoú, ʻoku lelei fēfē ʻa hoʻo fakatoka ho makatuʻungá? Kapau ʻokú ke saiʻia ke ngāue ʻi Pēteli, te ke maʻu ha ʻaonga ʻaki hoʻo tokanga lelei ki he meʻá ni.

19 “Tali” ʻa e Monū Makehe ko ʻEni ʻo e Ngāué: Hangē ko ia ʻoku hiki ʻi he Mātiu 19:12 (NW), naʻe fakalototoʻaʻi ʻe Sīsū ʻene kau ākongá ke nau “tali” ʻa e ʻalunga ʻo e nofo taʻemalí. Ko e hā hono ʻuhingá? ʻOku ʻikai ko ha ʻuhinga fakafoʻituitui, ka “koeʻuhi ko e Puleʻanga ʻo Hevani.” Naʻe pehē pē ʻa hono fakalototoʻaʻi ʻe Paula ʻa e ʻalunga ko ia ʻo e hoko ʻo “fakafeʻao lelei ki he ʻEiki taʻe ha fehākaaki.” (1 Kol. 7:​32-35) Ka ko hono pangó, kuo mole mei he tokolahi ʻa e monū ʻo e ngāue ko ha kau tangata teʻeki mali ʻi he Pētelí koeʻuhi ko ha tuli ki he nofo malí ʻi ha taʻu kei siʻi. ʻOku tau loto ke fakalototoʻaʻi hotau fanga tokoua kei talavoú ke nau ngāueʻaki honau iví ʻi he tuli ki he ngāue fakafaifekau taimi-kakató lolotonga ia ʻoku nau kei ʻatā mei he ngaahi fatongia fakafāmilí. Ko ia, ʻo ka hili atu ha vahaʻa taimi ʻoku nau toki fakakaukau ai ke mali, te nau hoko ko e ngaahi husepāniti lelei ange koeʻuhi ko hono maʻu ha taukei lahi ange ʻi he moʻuí pea ʻi he ngāue fakafaifekau faka-Kalisitiané. ʻI he hili ha ngāue ʻi he ngaahi taʻu lahi he Pētelí, kuo mali ai ha niʻihi pea kuo nau malava ke hokohoko atu ʻenau ngāue ʻi aí ʻi he tuʻunga ko ha hoa mali. Kapau te nau maʻu ʻamui ange ha ngaahi monū kehe, hangē ko e ngāue fefonongaʻakí pe ngāue fakamisinalé, ʻe ʻikai moʻoni te nau fakaʻiseʻisa ʻi he taimi ʻoku nau vaheʻi ke tali ai ʻa e ngāue ʻi Pētelí.

20 ʻOua ʻe Fakahohaʻasi ʻe he Tuli ki he Meʻa Fakamatelié: ʻE lelei ki he tokotaha kei talavou taki taha ke ne ʻeke hifo: ‘Ko ʻeku taumuʻa ʻi he hili ʻa e ʻosi mei he ako māʻolungá ke tuli ki ha ngāue tuʻumaʻu fakamāmani taimi-kakato pe ko ʻeku taumuʻá ke ngāue taimi-kakato kia Sihova?’ Fakatatau ki ai, ko hono fakahoko ʻa e ʻalunga ki muí ʻe fiemaʻu ai ha ngaahi feilaulau. Ka, ʻe pehē pē mo e tuli ki he ngāue tuʻumaʻu fakamāmaní! ʻI he ʻosi angé, ko fē ʻa e ʻalunga ʻe maʻu moʻoni ai ha ola tuʻuloa mo ʻaongá? Naʻe ʻomai ʻe Sīsū ha tali mahino. Fakatatau ki he Mātiu 6:​19-21, naʻá ne pehē: “ʻOua naʻa faʻoaki koloa maʻamoutolu ʻi mamani; he ko e potu ia ʻoku keina ai ʻe he ane mo e ʻumeʻumea, pea haea ʻe he kau kaihaʻa ʻo nau kaihaʻasi: kae faʻoaki koloa maʻamoutolu ʻi langi, he ko e potu ia ʻoku ʻikai keina ai ʻe he ane mo e ʻumeʻumea, pea ʻoku ʻikai haea ʻe he kau kaihaʻa ʻo kaihaʻasi: he ko e potu ʻoku ʻi ai hoʻo koloa, ʻe ʻi ai foki mo ho loto.” ʻOfa ke ʻoua ʻe taki kitautolu ʻe hotau lotó ke tuli ki ha ngāue tuʻumaʻu fakamāmani pe ko e ngaahi meʻa fakamatelié kae ʻikai ko e ngāue ʻaufuatō kia Sihová. Kuo pau ke ʻilo ʻe kitautolu kotoa pē ko e koloa pē taha ʻoku taau ke tuli ki aí ko ha vahaʻangatae lelei mo Sihova, koeʻuhi ke tau ʻai hono lotó ke fiefia. (Pal. 27:11) ʻI hono fakamuʻomuʻa ʻa Sihova ʻi heʻetau moʻuí he lolotonga ʻa e kei talavoú, ʻoku tau fakahā ai ʻa e feituʻu ʻoku ʻi ai ʻetau koloá pea mo e ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai kiate kitautolu ʻa e Puleʻangá. Manatuʻi, “ko e tapuaki ʻa Sihova, ko ia ia ʻoku fakakoloa: pea ʻoku ʻikai te ne ʻatu mo ia ha mamahi.” (Pal. 10:22) ʻOku maʻu ʻe he kau talavoú ʻa e faingamālie lelei ʻaupito ke fakahā ʻa e feituʻu ʻoku ʻi ai honau lotó ʻaki ʻa hono ʻoatu ha meʻa lelei kia Sihova koeʻuhi ko e meʻa kotoa kuó ne foaki kiate kinautolú. ʻOku ʻoatu ʻe he ngāue Pētelí ha fuʻu faingamālie fakaofo lahi ki he faʻahinga ʻoku nau aʻusia ʻa e ngaahi tuʻunga tāú.

21 Ko e Faʻahinga ʻOku Ngāue ʻi Pētelí Kuo Pau Ke Nau Maʻa Fakaeʻulungaanga: Naʻe ʻeke ʻe he tokotaha-tohi-sāmé: “ʻE fakamaʻa ʻe ha talavou hono hala ʻi he ha?” Naʻá ne pehē: “Heʻene tauhi ia ke hoa mo hoʻo [Sihova] folofola.” (Sāme 119:9) ʻE kau ai ʻa e fakaʻehiʻehi mei ha faʻahinga meʻa pē ʻoku fekauʻaki mo e tuʻunga fakameleʻi fakaeʻulungaanga ʻo e ngaahi meʻa ʻo e fokotuʻutuʻu ʻa Sētané. Ko e fakatātā fakalielia he ʻinitanetí, ʻulungaanga taʻetotonu fekauʻaki mo e tangatá pe fefiné, fasi ololaló, fakafiefia māʻulalo, mo e inu kei taʻu siʻí ko e niʻihi pē ia ʻo e ngaahi tauhele ʻoku ngāueʻaki ʻe Sētane ke taʻofiʻaki ʻetau toʻutupú mei he aʻu ki ha ngaahi taumuʻa fakalaumālié. ʻOku fiemaʻu ha fakapapau mālohi ke talitekeʻi ʻa e ngaahi tōʻonga ko ʻení. ʻI he tuʻunga ko ha tokotaha kei talavoú, kapau ʻokú ke ʻiloʻi ʻokú ke hoko ʻo kau ʻi ha niʻihi ʻo e ngaahi meʻa ko ʻení, talanoa ki he kau mātuʻa ʻi hoʻo fakatahaʻangá pea fakaleleiʻi ʻa e ngaahi meʻa ko ʻení ki muʻa ke ke tohi kole ki he ngāue Pētelí. Ko hono maʻu ha konisēnisi maʻá ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ia ki he tauhi kakato kia Sihová.—1 Tim. 1:5.

22 ʻAi ke Alāanga mo e Niʻihi Kehé: Ko ha fiemaʻu mahuʻinga ki hono ʻai ke lavameʻa ʻa e ngāue Pētelí ko e ako ke alāanga mo e niʻihi kehé. Ko e fāmili Pētelí ʻoku faʻuʻaki ia ʻa e fanga tokoua mo e fanga tuofāfine ʻe laui afe mei he ngaahi tuʻunga kehekehe ʻo e moʻuí. ʻI he lolotonga ʻa e tokoni ʻa e ngaahi angaʻitangata kehekehe ko ʻení ki he fakaʻofoʻofa fakalaumālie ʻa e Pētelí, ʻe lava ke ne toe ʻomai ha ngaahi pole ʻi he taimi ʻe niʻihi. Kapau ʻokú ke fakakaukau ki he ngāue Pētelí, ʻoku lelei nai ke ke ʻeke hifo kiate koe: ‘ʻOku ou mamahingofua ʻi he ʻikai ke loto-tatau ʻa e niʻihi kehé mo ʻeku fakakaukaú? ʻOku ʻilo ʻe he niʻihi kehé ʻoku faingofua ke nau alāanga mo au?’ Kapau ʻoku fiemaʻu ke ke fakaleleiʻi ʻa e ngaahi tafaʻaki peheé, kamata ngāue leva ki ai he taimí ni. Ko hoʻo fai peheé ʻe tokoni ia ke faingofua ange ʻa hoʻo fengaʻunuʻaki ki he nofo mo ngāue fakataha mo e kau mēmipa ʻo e fāmili Pētelí.

23 Ngāue mālohi ke ke hoko ko ha tokotaha fakalaumālie ʻaki hono fakatupulekina ha vahaʻangatae vāofi mo Sihova. Fakatupulekina ha polokalama ako fakafoʻituitui lelei, ʻa ia ʻe kau ai ʻa hono lau fakaʻaho ʻo e Tohitapú. Longomoʻui ʻi hono vahevahe atu ʻa e ongoongo leleí ki he niʻihi kehé. ʻI hono ngāueʻaki ʻa e ngaahi meʻá ni, te ke ʻai ai ke hā hoʻo laka ki muʻa fakalaumālié. (1 Tim. 4:15) Ko ha ʻamanaki fakaofo ē ʻoku tatali mai ki he faʻahinga ʻoku nau teuteu he taimí ni ke ngāue tuʻumaʻu ʻi he ngāue taimi-kakató!

24 Ngaahi Mātuʻa, Akoʻi Hoʻomou Fānaú: Ko e hā ʻe lava ke fai ʻe he ngaahi mātuʻá ke fakalototoʻaʻi ʻa e faʻahinga kei talavoú ke tuli ki he ngāue fakafaifekau taimi-kakató? Naʻe pehē ʻe Sīsū: “ʻIlonga ha taha kuo haohaoa ʻene ako te ne hangē ko e faiako.” (Luke 6:40) Ko ha tokotaha ako lelei ʻe fakanatula pē ʻa ʻene fakahāhā ʻa e ngaahi ʻulungaanga lelei ʻo ʻene tokotaha faiako faivelengá. ʻOku totonu ke tokonaki mai ʻe he tefitoʻi moʻoni ko ʻení ha fakakaukau ki he ngaahi mātuʻa Kalisitiané ʻi heʻenau ngāue mālohi ki hono akoʻi ʻenau fānaú “ʻaki ʻa e anga-līʻoa fakaʻotuá ko [ʻenau] taumuʻá ia.” (1 Tim. 4:​7, NW) Koeʻuhi ko e hehema ʻa e fānaú ke tapua mai ʻa e fakakaukau ʻo ʻenau ngaahi mātuʻá ʻi he ngaahi meʻa fakalaumālié, ʻoku lelei ki he ngaahi mātuʻá ke nau ʻeke hifo kiate kinautolu: ‘ʻOku tau fakamahuʻingaʻi fakafoʻituitui ʻa e ngāue ʻoku fai ʻi Pēteli ke poupouʻiʻaki ʻa e ngaahi meʻa mahuʻinga ʻo e lotu moʻoni ʻa Sihová? ʻOku tau lāuʻilo ki he tāpuaki ʻa Sihova ʻi he fokotuʻutuʻu faka-Pētelí? ʻOku tau tui ko ha moʻui ʻi he ngāue ʻa Sihová ʻa e ngāue tuʻumaʻu lelei taha ʻe lava ke fai ʻe heʻetau fānaú?’ Ko ʻetau houngaʻia loto-moʻoni ʻi he ngāue Pētelí pea mo e ngāue ʻoku fai aí ʻe tokoni ia kiate kitautolu ke tau fakahūhū ha houngaʻia tatau ki heʻetau fānaú.

25 Naʻe maʻu ʻe ʻElikena mo ʻAna ha houngaʻia loloto ki he lotu moʻoní. Naʻá na fokotuʻu ha faʻifaʻitakiʻanga lelei ki he ngaahi mātuʻa Kalisitiane ʻi he ʻaho ní. ʻI ʻIsileli ʻo e kuonga muʻá, ko e kau tangata ʻIsilelí pē naʻe fiemaʻu ke nau “ha i he ao o Jihova koe Otua” ʻo tuʻo tolu ʻi he taʻu ʻi he tāpanekalé. Neongo ia, naʻe fononga ʻa ʻElikena ʻi he kilomita nai ʻe 30, ngalingali ko e lahi tahá naʻá ne lue lalo, fakataha mo hono fāmilí kotoa “ʻi he taʻu kotoa pe” ke fai feilaulau ʻi he senitā ko ʻeni ʻo e lotu kia Sihová. (Eki. 23:​17, PM; 1 Sam. 1:​3, 4, 9, 19; 2:19) ʻOku ngalingali naʻe fiemaʻu ʻe he ʻuluʻi fāmili ko ʻení ʻa hono fāmilí fakakātoa ke nau ʻinasi ʻi heʻene tokanga fakafoʻituitui ki he ngaahi meʻa fakalaumālié.

26 Naʻe kaungā ʻinasi ʻa ʻAna ʻi he mahuʻingaʻia ʻa hono husepānití ʻi he lotu moʻoní. Naʻá ne ongoʻi loto-vēkeveke ʻa hono fatongia ke tokoni ki hono poupouʻi ʻo e lotu moʻoní ʻi he tāpanekalé. Naʻe fuakava ʻa ʻAna ʻo pehē kapau ʻe ʻoange kiate ia ʻe Sihova ha tama, te ne fakafaingamālieʻi ia ki he ngāue ʻi he tāpanekalé. (1 Sam. 1:11) Naʻe ʻoange ʻe he Lao ʻa Mōsesé ʻa e totonu ki ha husepāniti ke ne fakataʻeʻaongaʻi ha fuakava taʻefeʻunga ʻa hono uaifí. (Nom. 30:​6-8) Kae kehe, ʻoku ngalingali naʻe loto-lelei ʻa ʻElikena ki he fuakava ʻa ʻAná, ʻo hā mei ai naʻá ne poupouʻi foki ʻa hono fakahoko ko ia ʻo e lotu moʻoní!—1 Sam. 1:​22, 23.

27 Naʻe uesia ʻa hona foha ko Sāmiuelá ʻe ha founga ʻaonga ʻi he houngaʻia mo e fakakaukau lelei naʻe fakahāhā ʻe heʻene ongo mātuʻá? ʻIo, ko e moʻoni. ʻI he tuʻunga ko e kiʻi talavoú, naʻe tokanga loto-lelei mo loto-tōnunga ʻa Sāmiuela ki heʻene ngaahi ngāue naʻe vaheʻi angé pea naʻe akoʻi ki ha toe ngaahi monū mahuʻinga lahi ange ʻi he ngāue ʻa e ʻOtuá. Ko e mahuʻingaʻia naʻe fakahā ʻe ʻElikena mo ʻAna ki he ngāue ʻa Sāmiuela ʻi he tāpanekalé naʻe ʻikai ke ngata ia ʻi he hili pē ʻene maʻu hono ngaahi fatongia ʻi aí. Naʻá na hokohoko ʻaʻahi maʻu pē kiate ia ke fai ha fakalototoʻa mo ha poupou ʻi heʻene tuli ki he ngāue taimi-kakató.—1 Sam. 2:​18, 19.

28 Ko ha faʻifaʻitakiʻanga tuʻu-ki-muʻa ē naʻe fokotuʻu ʻe ʻElikena mo ʻAna ki he ngaahi mātuʻa Kalisitiane he ʻaho ní! ʻI he fanongo ʻetau fānaú ki heʻetau fakahaaʻi loto-moʻoni ʻa e houngaʻia ki he monū ʻo e ngāue ʻi Pētelí pea nau sio mai ki he laumālie ʻo e feilaulauʻi-kita ʻoku tau fakahāhā ki hono fakalahi atu ʻa e ngaahi meʻa mahuʻinga ʻo e Puleʻangá, te nau fakatupulekina mo kinautolu foki ha loto ʻoku hehema ke ngāue maʻá e niʻihi kehé. ʻOku lavameʻa ʻa e ngaahi mātuʻa tokolahi ʻi hono fakahūhū ʻa e hehema lelei ko ʻení ki heʻenau fānaú. Naʻe tohi ʻe ha tokotaha taʻu fitu: “ʻI heʻeku tupu haké, ʻoku ou fiemaʻu ke u ʻi Pēteli, pea ʻoku ʻi ai ha ngaahi meʻa siʻi te u saiʻia ke fai ai. (1) Ko hono taipeʻi ʻa e ngaahi makasini Taua Leʻo mo e ʻĀ Hake!, (2) ngāue ʻi hoʻomou tafaʻaki tā fakatātaá, (3) pelupelu fō. Ko e hā pē ha ngāue ai ʻe ala maʻú. ʻOku ʻikai te u tokanga au ki ai.” Ko ha fakalotomāfana ē ke sio ki ha laumālie loto-lelei pehē ʻoku tupulekina ʻi he loto ʻo ʻetau fānaú!

29 Kau talavou, manatuʻi “ʻoku fakaʻaʻau ke mole ʻa mamani mo ʻene holi aʻana: ka ko ia ʻoku ne fai ʻa e finangalo ʻo e ʻOtua, ʻoku ne nofo maʻu ʻo taʻengata.” (1 Sione 2:17) Hokohoko atu ke tuli ki he ngaahi taumuʻa fakalaumālié, kau ai ʻa e monū makehe ʻo e ngāue ʻi Pētelí. Ngaahi mātuʻa, faʻifaʻitaki ki he faʻifaʻitakiʻanga ʻo e faʻahinga loto-tōnunga ʻi he kuohilí ʻa ia naʻa nau fakalototoʻaʻi ʻenau fānaú ke nau fakatupulekina ʻa e anga-līʻoa fakaʻotuá. (2 Pita 3:11) Pea ʻofa ke tau fai ʻa e kotoa ʻo ʻetau tafaʻakí ke tokoniʻi hotau fanga tokoua mo e fanga tuofāfine kei īkí ke nau tauhi hotau Tokotaha-Fakatupu Maʻongoʻongá ki he kakato taha ʻe malavá, ʻi he “maʻu talaʻofa ki he moʻui ko eni, pea mo ia ka hoko mai.”—1 Tim. 4:8; Koh. 12:1.

[Puha ʻi he peesi 4]

Ngaahi Fiemaʻu Tefito ki he Ngāue Pētelí

● Papitaiso ʻo ʻikai toe siʻi hifo ʻi he taʻu ʻe taha

● Ko ha tokotaha fakalaumālie ʻokú ne ʻofa loloto kia Sihova pea mo ʻene kautahá

● ʻI he tuʻunga moʻuilelei fakalaumālie, fakaʻatamai, fakaeongo mo fakaesino

● Tangataʻifonua pe ngofua nofo fakalao tuʻumaʻu ʻi Haʻamoa, Haʻamoa ʻAmelika pe Tonga

● Malava ke lautohi, tohi pea lea faka-Pilitānia lelei

● Taʻu 19-35

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share