Ko ʻEtau Ngaahi Fakataha-Lahi Fakavahé—Fakamoʻoni Mālohi ki he Moʻoní
1. Ko e ngaahi kātoanga tuʻumaʻú naʻe ʻoange ai ki he kau ʻIsilelí ʻa e faingamālie ke nau fakalaulauloto mo lāulea ki he ngaahi moʻoni fakalaumālie mahuʻinga fē?
1 Ko e kau ʻIsileli ʻi he kuonga muʻá naʻa nau fakatahataha tuʻo tolu he taʻu ki he ngaahi kātoanga tuʻumaʻu. Neongo ko e kakai tangatá pē naʻe fiemaʻu ke nau ʻalu ki aí, naʻe faʻa fononga ʻa e ngaahi fāmilí fakakātoa ki Selusalema ke maʻu ʻa e ngaahi fakataha-lahi fakafiefia ko ení. (Teu. 16:15, 16) Ko e ngaahi meʻa pehē naʻe hokó naʻe ʻoange ai ʻa e faingamālie ke fakalaulauloto mo lāulea ki he ngaahi moʻoni fakalaumālie mahuʻingá. Ko e hā ʻa e niʻihi ʻo e ngaahi moʻoni ko ení? Ko e taha ai ko Sihová ko ha Tokotaha-Tokonaki nima-homo mo anga-ʻofa. (Teu. 15:4, 5) Ko e taha ʻoku lava ke falala ki ai ki ha tataki mo e maluʻi. (Teu. 32:9, 10) Naʻe toe lava ʻa e kau ʻIsilelí ke nau fakalaulauloto ki he moʻoniʻi meʻa ko ia ʻi he tuʻunga ko ha kakai maʻá e huafa ʻo Sihová, kuo pau ke nau tapua totonu atu ʻa ʻene māʻoniʻoní. (Teu. 7:6, 11) ʻI he ʻahó ni ko ʻetau ngaahi fakataha-lahi fakavahe fakataʻú ʻoku pehē ʻene toe ʻaonga kia kitautolu.
2. ʻE anga-fēfē hono huluhulu mai ʻe he polokalama ʻo e fakataha-lahi fakavahé ʻa e maama fekauʻaki mo e moʻoní?
2 ʻOku Huluhulu Mai ʻe he Polokalamá ʻa e Maama Fekauʻaki mo e Moʻoní: ʻI heʻetau ngaahi fakataha-lahi fakavahé, ʻoku tau fiefia ai ʻi he ngaahi malanga, ngaahi tulama, ngaahi fakahāhā, mo e ngaahi fakaʻekeʻeke ʻoku huluhulu mai ai ʻa e maama fekauʻaki mo e ngaahi moʻoni Fakatohitapu mātuʻaki mahuʻinga. (Sione 17:17) Kuo ʻosi fai ʻa e ngāue lahi ki he fakataha-lahi ka hoko maí. ʻOku teuteu ʻe he kautaha ʻa Sihová ha polokalama ʻa ia kuo ʻosi fakataumuʻa tefito ke feau ʻa e ngaahi fiemaʻu lolotonga ki he ngāue ʻi māmani lahí. (Māt. 24:45-47) ʻOkú ke vēkeveke ke sio mo fanongo ki he meʻa ʻe fakahoko maí?
3. Ko e hā kuo pau ke tau fai ke maʻu ʻaonga ai mei he polokalamá?
3 Ko e moʻoni, te tau maʻu ʻaonga lahi tahá kapau te tau ʻi ai pea tokanga lelei ʻi he ʻaho ʻe tolú kotoa. Kapau kuo teʻeki ke ke fai pehē, talanoa ki hoʻo pule ngāué fekauʻaki mo ha taimi ʻatā mei he ngāué. Fakapapauʻi ke maʻu ha mālōlō feʻunga ʻi he pō taki taha koeʻuhí ke ke malava ʻo ʻāʻā he lolotonga ʻa e polokalamá. ʻOku ʻiloʻi ʻe he tokolahi ko hono tauhi maʻu honau matá ki he tokotaha-malangá pea hiki ha ngaahi nouti nounoú ʻoku tokoniʻi ai kinautolu ke nau nofoʻaki tokanga. ʻOua ʻe fakaʻatā ʻa hoʻo telefoni toʻotoʻó pe pipá ke ne fakahohaʻasi koe mo e niʻihi kehé. Fakaʻehiʻehi mei he talanoa, feʻaveʻaki pōpoaki, kai, pe inu he lolotonga ʻa e polokalamá.
4. ʻE lava fēfē ke tokoniʻi ʻe he ngaahi mātuʻá ʻenau fānaú ke nau maʻu ʻaonga lolotonga ʻa e fakataha-lahí?
4 ʻI he ngaahi taʻu Sāpaté, ʻi he taimi naʻe fakatahataha ai ʻa e ngaahi fāmili ʻIsilelí ke fanongo ki he Lao ʻoku lau he lolotonga ʻa e Kātoanga Falelouʻakaú, naʻa nau ʻi ai mo ʻenau “tamaiki . . . koeʻuhi ke nau fanongoa, pea koeʻuhi ke nau maʻu akonaki.” (Teu. 31:12) He fakalototoʻa ē ko ia ke sio ki he ngaahi fāmilí ʻoku nau tangutu fakataha lolotonga ʻa e fakataha-lahí pea mo e nofoʻaki ʻāʻā mo tokanga lelei ʻa e fānaú! ʻI he efiafi taki taha, ko e hā ʻoku ʻikai ai ke mou sio ki hoʻomou ngaahi noutí pea lāulea fakataha ki he ngaahi poini mei he polokalamá ʻa ia naʻe tautefito hoʻomou mālieʻia aí? “ʻOku tāvani ʻa e vale ʻi he loto ʻo ha tamasiʻi,” ko ia ngaahi mātuʻa ʻoku lelei ke mou tokangaʻi hoʻomou fānaú, kau ai ʻa e kau taʻu hongofulu tupú, lolotonga ʻa e mālōlō hoʻataá mo e lolotonga ʻa e ʻi he mōtelé, kae ʻoua ʻe “tukuange noa” kinautolú.—Pal. 22:15; 29:15.
5. ʻE anga-fēfē teungaʻia ʻa e moʻoní ʻi heʻetau ʻulungaanga lelei lolotonga ʻa e ʻi he mōtelé?
5 Ko Hotau ʻUlungaanga Leleí ʻOku Teungaʻia Ai ʻa e Moʻoní: Ko hotau ʻulungaanga lelei he lolotonga ʻa e ʻi he kolo fakataha-lahí ʻoku teungaʻia ai ʻa e moʻoní. (Tai. 2:10) ʻOku fakatokangaʻi ʻe he kau ngāue mōtelé ʻa e taimi ʻoku muimui ai ha kulupu ki he ngaahi tuʻutuʻuni ʻa e mōtelé pea fakahāhā ʻa e kātaki mo e anga-ʻofa ki he kau ngāué. (Kol. 4:6) ʻI he taimi naʻe fetuʻutaki ai ʻa e kau fakafofonga ʻo e ʻōfisi vaʻá mo ha hōtele ʻi he taʻu kuo ʻosí, naʻe tala ange ai kia kinautolu ʻe he talēkita tuʻuakí: “ʻOku mau saiʻia ke haʻu homou kakaí ki homau hōtelé koeʻuhí ko e kakai lelei kinautolu. ʻOku nau fuʻu ʻulungaanga lelei ʻaupito mo anga-ʻofa, pea ʻoku nau feangainga maʻu pē ki heʻemau kau ngāué mo e falé ʻi he fakaʻapaʻapa.”
6. ʻE lava fēfē ke tau ʻai ke teungaʻia ʻa e moʻoní ʻi he anga ʻo ʻetau ʻai valá lolotonga ʻa e ʻi he kolo fakataha-lahí?
6 ʻI he taimi ʻoku tau tui ai hotau kaati fakataha-lahí, ʻoku ʻikai ngata pē ʻi hono tuʻuaki atu ai ʻa e fakataha-lahí pea malava ai ke ʻiloʻi ʻe he kau fakafofonga kehé kitautolu ka ʻoku toe ʻoatu ai ha fakamoʻoni ki he kau mamatá. Ko e kakai ʻi he kolo fakataha-lahí te nau sio ai ki he faʻahinga ʻoku tui ha kaati fakataha-lahi ʻoku nau teunga maau mo fakanānā, ʻikai ko e ngaahi sitaila ʻaiʻainoaʻia mo fakatauele ʻoku anga-maheni ʻaki ʻi he māmaní. (1 Tīm. 2:9, 10) Ko ia ai, ʻoku totonu ke tau fai ha tokanga ki hotau valá mo e teuteú lolotonga ʻa e ʻi he kolo fakataha-lahí, kau ai ʻa e taimi ʻoku tau lēsisita ai ke hū ki he mōtelé. Ko e aʻu talausese mutu mo falani ki aí ʻe ʻikai tapua atu ai ʻa e ngeia. Neongo kapau ʻoku fai ʻa e fakataha-lahí ia ʻi ha sitētiume ʻato fetuʻu, ʻoku totonu ke fakangeingeia pē hotau valá. Kapau ʻoku tau fili ke fetongi hili ʻa e ʻosi ʻa e polokalamá pea ʻalu ki ha falekai, ʻoku totonu ke tau manatuʻi ʻoku tau kei hoko pē ko e kau fakafofonga ʻo e fakataha-lahí pea ʻoku totonu ke ʻoua ʻe ʻai vala ʻi ha founga fuʻu nōnoaʻia.
7. Ko e hā ʻa e founga ʻe taha ke fiefia ai ʻi heʻetau fāʻūtaha faka-Kalisitiané lolotonga ʻa e fakataha-lahí?
7 ʻI he ngaahi kātoanga tuʻumaʻú, naʻe fiefia ai ʻa e kau ʻIsilelí ʻi he feohi fakatupu langa hake mo e ngaahi kaungālotu mei he ngaahi feituʻu kehe ʻo e fonuá pea mo e māmaní, pea naʻe pouaki heni ʻa e fāʻūtahá. (Ngā. 2:1, 5) Lolotonga ʻa e ngaahi fakataha-lahi fakavahé ko ʻetau fetokouaʻaki faka-Kalisitiane makehé ʻoku eʻa kakato atu ia. Ko e tafaʻaki lelei ko eni ʻo hotau palataisi fakalaumālié ʻoku faʻa maongo ia ki he kau mamatá. (Saame 133:1) ʻI he ʻikai mavahe mei he feituʻu faiʻanga fakatahá lolotonga ʻa e kai hoʻataá ke fakatau meʻakaí, he lelei ange ē ke tau haʻu mo ha kai hoʻatā maʻamaʻa pea ngāueleleiʻaki ʻa e ngaahi faingamālié ke feʻiloaki mo talanoa ai mo e fanga tokoua mo e fanga tuofāfine ʻoku tangutu ofi maí!
8. Ko e hā ʻa e ngaahi ʻuhinga ʻoku ʻi ai ke pole ai ke ngāue kapau ʻoku fakaʻatā ʻe hotau ngaahi tuʻungá?
8 ʻOku faʻa maongo ki he kau mamatá ʻa ʻetau ngaahi fakataha-lahi fokotuʻutuʻu lelei mo māú, tautautefito ʻi he taimi ʻoku nau ʻilo ai ko e kotoa ʻo e ngāué ʻoku fai ia ʻe he kau ngāue pole. ʻOku malava ke ke ‘foaki loto-lelei atu koe’ ke ngāue ʻi he fakataha-lahí? (Saame 110:3, NW) ʻOku faʻa pole ʻa e ngaahi fāmilí fakakātoa ke ngāue ʻi ha founga ke akoʻi ʻenau fānaú ke foaki atu kinautolu. Kapau ʻokú ke mā, ko e ngāue ʻi he fakataha-lahí ko ha founga lelei ia ke feʻiloaki ai mo e kau fakafofonga kehé. Naʻe pehē ʻe he tuofefine ʻe taha: “Tuku kehe hoku fāmilí mo ha kiʻi falukunga kaungāmeʻa, naʻe ʻikai te u ʻilo ha tokolahi ʻi ai. Ka ʻi he taimi naʻá ku tokoni ai ki he fakamaʻá, naʻá ku feʻiloaki mo ha fanga tokoua mo ha fanga tuofāfine tokolahi. Ko ha taimi fakalata ia!” Ko e fano atu mei he siakale ʻo e ngaahi kaungāmeʻá ʻaki ʻa e tokoni ʻi he fakataha-lahí ʻe ʻomai ai kia kitautolu ʻa e fiefia lahi. (2 Kol. 6:12, 13) Kapau kuo teʻeki ʻaupito ke ke pole, kole ki he kau mātuʻá ʻa e founga ʻe lava ai ke ke taau ke tokoní.
9. ʻE anga-fēfē ʻetau fakaafeʻi ʻa e niʻihi kehé ke nau maʻu ʻa e fakataha-lahí?
9 Fakaafeʻi ʻa e Niʻihi Kehé ke Fanongo ki he Moʻoní: Ko e uike ʻe tolu ki muʻa ke kamata ʻetau fakataha-lahí, te tau kau ai ʻi ha feingangāue, hangē ko ia ʻi he ngaahi taʻu ki muʻá, ke fakaafeʻi ʻa e niʻihi kehé ke nau maʻu ia. ʻE loto ʻa e ngaahi fakatahaʻangá ke ʻosiki ʻa e lahi taha ʻe ala lava ʻo ʻenau feituʻu ngāué ʻaki ʻa e tohi fakaafé. (Sio ki he puha “ʻE Anga-Fēfē ʻEtau Tuʻuaki ʻa e Tohi Fakaafé?”) Ko ha ngaahi tohi fakaafe pē ʻoku toe ʻoku totonu ke ʻomai ia ki he fakataha-lahí. ʻE ngāueʻaki eni ʻe he kau fakafofongá ke nau faifakamoʻoni ʻikai ʻi he founga anga-mahení lolotonga ʻa e ʻi he kolo fakataha-lahí.
10. Lave ki he ongo hokosia ʻoku fakamoʻoniʻi ai ko ʻetau feingangāue ki he tohi fakaafe fakataʻú ʻoku ʻomai ai ʻa e ngaahi ola.
10 ʻOku tali ʻe he kakaí ʻa e feingangāue fakataʻu ko ení? ʻI he fakataha-lahi ʻe taha naʻe tokoniʻi ai ʻe ha tokotaha fakanofonofo ha ongo meʻa mali ke na maʻu ha nofoʻanga. Naʻá na tala ange kiate ia naʻá na maʻu ʻa e tohi fakaafé peá na “fakakaukau ʻoku hā ngali mālie ia.” Naʻá na fakaʻuli mai ʻi he kilomita ʻe 320 tupu ke maʻu ia! ʻI he taimi ʻe taha, ko ha tuofefine naʻá ne ʻalu mei he fale ki he fale ʻo ʻoatu ʻa e tohi fakaafé ki ha tangata naʻe hā ngali fieʻilo ki he fakataha-lahí. Ko ia naʻá ne vaheʻi ʻa e taimi ke lāulea ai mo ia ki he tohi fakaafé. ʻI ha ngaahi ʻaho siʻi mei ai lolotonga hono maʻu ʻa e fakataha-lahí, naʻe sio atu ai ʻa e tuofefiné ki he tangatá pea mo e taha ʻo hono ngaahi kaungāmeʻá ʻi he fakataha-lahí, pea naʻá na toʻotoʻo mai ʻa e taha ʻo e ngaahi tohi foʻou naʻe tukuangé!
11. Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke tau maʻu ʻa ʻetau ngaahi fakataha-lahi fakavahe fakataʻú?
11 Ko e ngaahi kātoanga tuʻumaʻú ko ha tokonaki anga-ʻofa ia meia Sihova ke tokoniʻi ʻa e kau ʻIsilelí ke nau “tauhi lototo mo moʻoni kiate ia.” (Sios. 24:14) Pehē foki, ko ʻetau maʻu ʻa ʻetau ngaahi fakataha-lahi fakavahe fakataʻú ʻoku tokoniʻi ai kitautolu ke ‘hokohoko atu ʻetau ʻaʻeva ʻi he moʻoní’ pea ko ha konga mātuʻaki mahuʻinga ia ʻo ʻetau lotú. (3 Sio. 3) ʻOfa ke tāpuakiʻi ʻe Sihova ʻa e ngaahi feinga ʻa e kau ʻofa kotoa pē ki he moʻoní ke nau maʻu ia pea maʻu ʻaonga kakato mei ai!
[Fakamatala ʻi he peesi 4]
Ko hotau ʻulungaanga lelei he lolotonga ʻa e ʻi he kolo fakataha-lahí ʻoku teungaʻia ai ʻa e moʻoní
[Fakamatala ʻi he peesi 7]
Ko e uike ʻe tolu ki muʻa ke kamata ʻetau fakataha-lahí, te tau kau ai ʻi ha feingangāue ke fakaafeʻi ʻa e niʻihi kehé ke nau maʻu ia
[Puha ʻi he peesi 3, 4, 7 mo e 8]
Fakamanatu Ki he Fakataha-lahi Fakavahe 2012
◼ Taimi ʻo e Polokalamá: ʻE kamata ʻa e polokalamá ʻi he 9:20 pongipongi ʻi he ʻaho kotoa ʻe tolú. ʻE fakaava ʻa e ʻū matapaá ʻi he 8:00 pongipongi. Ko hono fanongonongo pē ʻa e fasi talateú, ʻoku totonu ke tau ʻalu kotoa ki hotau tangutuʻangá koeʻuhi ke lava ai ʻa e polokalamá ʻo kamata ʻi ha tuʻunga ngeia. ʻE fakaʻosi ʻa e polokalamá ʻi he 4:55 efiafi ʻi he Falaité mo e Tokonakí, pea ʻi he 3:40 efiafi ʻi he Sāpaté.
◼ Tauʻangá: ʻI he kotoa ʻo e ngaahi feituʻu faiʻanga fakataha-lahi ko ia ʻoku tau puleʻi ʻa e tauʻangá, ʻe ala maʻu taʻetotongi ʻa e ngaahi tauʻangá ʻo fai pē ki he ʻuluaki aʻu ki aí. Ko e faʻahinga pē ʻoku ʻi ai ʻenau Ngofua Tauʻanga ki he Faingataʻaʻiá ʻe fakaʻatā ke nau tau ʻi he feituʻu ʻoku taʻofi maʻanautolú. ʻOku faʻa siʻisiʻi ʻa e tauʻangá, ko ia ʻoku totonu ke heka fakatokolahi ʻi ha meʻalele ʻe taha ʻi he lahi taha ʻe ala lavá.
◼ Taʻofi ʻo e Nofoʻangá: ʻE taʻofi nai ʻa e ngaahi nofoʻangá maʻá e faʻahinga pē ʻoku nofo ʻi ho ʻapí pe fononga ʻi hoʻo meʻalelé pe ko hoʻo kau ako Tohi Tapu lolotongá.—1 Kol. 13:5.
◼ Houa Kai Hoʻataá: Kātaki ʻo ʻomai ha kai hoʻatā kae ʻikai ko e mavahe mei he feituʻu faiʻanga fakataha-lahí ke ʻomai ha meʻakai lolotonga ʻa e mālōlō hoʻataá. ʻE ngāueʻaki nai ha kiʻi kula ʻa ia ʻoku lava ʻo tuku he lalo seá. Ko e ngaahi kula lalahí mo e ngaahi meʻa sioʻatá ʻoku ʻikai ngofua ia ʻi he fale faiʻanga fakataha-lahí.
◼ Ngaahi Tokoní: ʻE lava ke tau fakahaaʻi ʻetau houngaʻia ki he ngaahi fokotuʻutuʻu ki he fakataha-lahí ʻaki hono fai ʻa e ngaahi tokoni loto-fiefoaki ki he ngāue ʻo e Puleʻangá ʻi he fakataha-lahí. Ko ha sieke pē ʻe faiʻaki ha tokoni ʻi he fakataha-lahí ʻoku totonu ke ʻai ke ala totongi ia ki he “Christian Congregation of Jehovah’s Witnesses.”
◼ Fakatuʻutāmakí mo e Meʻa Fakavavevavé: Kapau ʻe hoko ha meʻa fakavavevave fakafaitoʻo ʻi he feituʻu faiʻanga fakataha-lahí, kātaki ʻo fetuʻutaki ki ha tokotaha fakanofonofo ofi atu, ʻa ia te ne fakahā leva ia ki he Potungāue Tokoni Fakavavevavé koeʻuhi ke lava ʻe heʻetau kau ngāue taau ki he tokoni fakavavevave he feituʻu fakataha-lahí ʻo vakaiʻi ʻa e mafatukituki ʻo e tuʻungá pea fai ha tokoni. ʻO ka fiemaʻu, ʻe tā ʻa ʻetau kau ngāue ki he tokoni fakavavevavé ki he 911. ʻE taʻofi ʻe he meʻá ni ʻa hono maʻu ʻe he ngaahi potungāue ki he meʻa fakavavevavé ha ngaahi telefoni lahi.
◼ Faitoʻó: Kapau ʻokú ke fiemaʻu ha foʻiʻakau fakamafaiʻi fakatoketā, kātaki ʻo fakapapauʻi ke ke haʻu mo ha foʻiʻakau feʻunga, koeʻuhi ʻoku ʻikai ala maʻu ha meʻa ia ʻi he fakataha-lahí. Ko e ngaahi meʻa huhu suká mo e ngaahi huí kuo pau ke ʻoua ʻe laku noaʻia he ko e veve fakatuʻutāmaki ʻo ʻoua ʻe laku ʻi he ngaahi puha veve ʻi he ngaahi feituʻu faiʻanga fakataha-lahí mo e ngaahi mōtelé.
◼ Suú: ʻOku hoko ha lavea ʻi he taʻu taki taha ko e fakatupunga ʻe he suú. ʻOku lelei tahá ke fili ha sū ʻoku fakanānā pea feʻunga lelei ʻa ia ʻe ʻai ai ʻa e tokotahá ke ʻoua ʻe hoko ha fakatamaki ʻi heʻene lue ʻi he tahifó, sitepú, faliki vangavangá, mo e hā fua.
◼ Palopalema Fakaefanongó: Ko e polokalamá ʻe fakamafola ia ʻi he holó ʻi ha letiō FM. Ke fanongo ki aí, ʻe fiemaʻu ke ke ʻomai ha kiʻi letiō FM fakamaka mo ha meʻa fanongo.
◼ Saliote Pēpeé mo e Sea Tākotó: Ko e ngaahi saliote pēpeé mo e ngaahi sea tākotó ʻoku ʻikai totonu ke ʻomai ia ki he feituʻu faiʻanga fakataha-lahí. Kae kehe, ʻoku tali pē ʻa e ngaahi sea maʻá e fānaú kapau ʻe lava ke fakamaʻu kinautolu ki ha nofoʻanga hoko atu ki he ngaahi mātuʻá. ʻI he ngaahi fakataha-lahi lahi taha ʻe vaheʻi ha feituʻu ia ke tuku ai ʻa e ngaahi saliote pēpeé.
◼ Meʻa Fakanamuleleí: ʻOku fakahoko ʻa e lahi taha ʻo e ngaahi fakataha-lahí ʻi he ngaahi feituʻu mapunipuni ʻa ia ʻoku ngāueʻaki ai ʻa e ī. Ko ia ai, ko ha anga-ʻofa ia ʻi heʻetau tafaʻakí ke fakasiʻisiʻi hono ngāueʻaki ʻa e ngaahi meʻa fakanamulelei mo e ngaahi kaloni mālohí ʻa ia ʻe lava ke ne fakatupunga ha puke ki he kakai ʻoku faingataʻaʻia ʻenau mānavá pe ko ha ngaahi palopalema pehē.—1 Kol. 10:24.
◼ Foomu Please Follow Up (S-43): ʻOku totonu ke ngāueʻaki ʻa e foomu Please Follow Up ke ʻoatu ai ha fakamatala fekauʻaki mo ha mahuʻingaʻia pē ʻoku maʻu fakafou ʻi he faifakamoʻoni ʻikai ʻi he founga anga-mahení lolotonga ʻa e fakataha-lahí. ʻOku totonu ke ʻomai ʻe he kau malangá ha foomu ʻe taha pe ua ki he fakataha-lahí. ʻE ʻave nai ʻa e ngaahi foomu kuo ʻosi fakafonú ki he Loki Tohí pe ʻave ki he sekelitali ʻa e fakatahaʻangá ʻi hoʻo fokí.—Sio ki he Ko ʻEtau Ngāue Fakafaifekau ʻo Mē 2011, peesi 5.
◼ Falekaí: Fakalāngilangiʻi ʻa e huafa ʻo Sihová ʻaki hoʻo tōʻonga lelei ʻi he ngaahi falekaí.
◼ Mōtelé:
(1) Kātaki ʻoua ʻe taʻofi ha ngaahi loki lahi ange ʻi he meʻa te ke ngāueʻaki moʻoní, pea ʻoua ʻe ʻai ha kakai ke nau nofo ʻi ho lokí ʻo tokolahi ange ia ʻi he meʻa ʻoku fakaʻataá.
(2) ʻOua ʻe kaniseli hoʻo taʻofi nofoʻangá tuku kehe ʻi ha tuʻunga fakavavevave, pea fakahā ki he mōtelé ʻi he taimi pē ʻoku hoko aí.—Māt. 5:37.
(3) Toki ʻave pē ha saliote ʻi haʻo mateuteu ke ngāueʻaki iá, pea fakafoki leva ia koeʻuhí ke lava ʻo ngāueʻaki ʻe he niʻihi kehé.
(4) Feimeʻakai pē ʻi he ngaahi loki ʻoku ngofua ke fai ai ha feimeʻakaí.
(5) ʻOua ʻe ngāuekoviʻaki ha kai pongipongi, kofi pe ʻaisi poloka taʻetotongi ʻoku ʻai ke ala maʻu ke ngāueʻaki ʻe he kau ʻaʻahí lolotonga ʻenau ʻi he mōtelé.
(6) Fakahāhā ʻa e fua ʻo e laumālié ʻi he feangainga mo e kau ngāue mōtelé. ʻOku nau tokangaʻi ha fuʻu kau ʻaʻahi tokolahi pea te nau houngaʻia ʻi heʻetau anga-leleí, kātakí mo e fakaʻatuʻí.
◼ Ngāue Polé: Ko ha taha pē ʻoku loto ke pole ʻoku totonu ke ne fetuʻutaki ki he Potungāue Ngāue Pole ʻi he fakataha-lahí. Ko e fānau siʻi hifo he taʻu 16 ʻe lava ke nau ngāue ʻi he malumalu ʻo e tataki ʻa ha taha ʻo e ongo mātuʻá pe ko hano tauhi pe ha tokotaha lahi kehe ʻoku loto ki ai ʻa e taha ʻo e ongo mātuʻá pe tauhí.
[Puha ʻi he peesi 8]
ʻE Anga-Fēfē ʻEtau Tuʻuaki ʻa e Tohi Fakaafé?
Koeʻuhí ke ʻosiki hotau feituʻu ngāué, ʻoku fiemaʻu nai ke tau lea nounou pē. ʻE lava ke tau leaʻaki ha meʻa hangē ko ení: “Mālō e lelei. ʻOku mau kau atu ʻi ha feinga ʻi māmani lahi ke tufaki ʻa e tohi fakaafe ko ení. Ko hoʻo tatau eni. Te ke maʻu ha fakaikiiki lahi ange ʻi he tohi fakaafé.” Hoko ʻo loto-māfana. ʻI he kau atu ʻi hono tufá ʻi he ngaahi fakaʻosinga ʻo e uiké, ʻoku totonu ke tuʻuaki mo e ngaahi makasiní foki ʻi heʻene feʻungamālié.