KUPU AKO 15
Ko e Hā Hoʻo Vakai ki he Ngoué?
“Hanga hake homou matá ʻo vakai atu ki he ngaahi ngoué, ʻoku nau hina ki he utu-taʻú.”—SIONE 4:35.
HIVA 44 Kau Fiefia he Utu-Taʻú
ʻI HE KUPÚ NIa
1-2. Ko e hā naʻe leaʻaki nai ai ʻe Sīsū ʻa e ngaahi lea ʻi he Sione 4:35, 36?
NAʻE fou atu ʻa Sīsū ʻi he ngaahi ngoue, ʻoku ngalingali naʻe teʻeki ke motuʻa. (Sione 4:3-6) Ko e ngoue ko ení ʻe toki utu ia ʻi ha māhina nai ʻe fā. Naʻe leaʻaki ʻe Sīsū ha meʻa kuo pau pē naʻe hā ngalikehe: “Hanga hake homou matá ʻo vakai atu ki he ngaahi ngoué, ʻoku nau hina ki he utu-taʻú.” (Lau ʻa e Sione 4:35, 36.) Ko e hā naʻá ne ʻuhinga ki aí?
2 ʻOku ngalingali naʻe lave ʻa Sīsū ia ki ha utu-taʻu fakaefakatātā ʻo e kakaí. Fakakaukau atu ki he meʻa naʻe toki hokó. Neongo naʻe ʻikai ke feohi ʻa e kau Siú mo e kau Samēliá, naʻe malanga ʻa Sīsū ia ki ha fefine Samēlia—pea naʻá ne fanongo! Ko hono moʻoní, ʻi he lea ʻa Sīsū fekauʻaki mo e ngaahi ngoue naʻe “hina ki he utu-taʻú,” ko e fuʻu kakai Samēlia naʻa nau fanongo fekauʻaki mo Sīsū mei he fefiné naʻa nau haʻu ke ako lahi ange meiate ia. (Sione 4:9, 39-42) ʻOku pehē ʻe ha tokotaha fakamatala Tohi Tapu ʻe taha: “Ko e vēkeveke ʻa e kakaí . . . naʻe fakahaaʻi ai naʻa nau hangē ko e uite naʻe teu ke utú.”
Ko e hā ʻoku totonu ke tau fai kapau ʻoku tau vakai ki he ngoué ʻoku “hina ki he utu-taʻú”? (Sio ki he palakalafi 3)
3. Kapau ʻokú ke vakai ki he kakaí ʻo hangē ko Sīsuú, ʻe ʻaonga fēfē ia ki hoʻo malangá?
3 Kae fēfē ʻa e kakai ʻokú ke malangaʻi ki ai ʻa e ongoongo leleí? ʻOkú ke vakai kiate kinautolu ʻo hangē ko ha uite ʻoku teu ke utú? Kapau ko ia, ko e meʻa ʻe tolu ko ení ʻe fakamoʻoniʻi. ʻUluakí te ke malanga fakataha mo e ongoʻi fakavavevave lahi ange. Ko e taimi utu-taʻú ʻoku fakangatangata; ʻoku ʻikai fakamoleki noa ʻa e taimí. Uá, te ke fiefia ʻi he sio ki hono tali ʻe he kakaí ʻa e ongoongo leleí. ʻOku pehē ʻi he Tohi Tapú: “[ʻOku] fiefia ʻa e kakaí ʻi he taimi utu-taʻú.” (ʻAi. 9:3) Pea ko e tolú, te ke vakai ki he tokotaha taki taha ʻe malava ke hoko ko ha ākonga, ko ia te ke feʻunuʻaki hoʻo founga malangá ke fakamānako kiate ia.
4. Ko e hā te tau ako meia Paula ʻi he kupu ko ení?
4 Naʻe ʻikai ke tukunoaʻi ʻe Sīsū ʻa e kau Samēliá, ʻo hangē ko ia naʻe mei fai ʻe hono kau muimuí. ʻI hono kehé, naʻá ne vakai ʻe malava ke nau hoko ko e kau ākonga. ʻOku fiemaʻu foki ke tau vakai ki he kakai ʻi hotau feituʻu ngāué ʻe malava ke nau hoko ko e kau ākonga ʻa Kalaisi. Naʻe fokotuʻu mai ʻe Paula ha faʻifaʻitakiʻanga tuʻu-ki-muʻa ke tau muimui ai. Ko e hā ʻe lava ke tau ako meiate iá? ʻI he kupu ko ení, te tau lāulea ai ki he founga naʻá ne (1) ʻiloʻi ai ha meʻa fekauʻaki mo e tui ʻa e faʻahinga naʻá ne malanga ki aí, (2) ʻiloʻi ai ʻa e meʻa naʻa nau mahuʻingaʻia aí, mo e (3) naʻá ne vakai ʻe malava ke nau hoko ko e ākonga ʻa Sīsū.
KO E HĀ ʻOKU NAU TUI KI AÍ?
5. Ko e hā naʻe mahinoʻi ai ʻe Paula ʻene kau fanongo ʻi he sinakoké?
5 Naʻe faʻa malanga ʻa Paula ʻi he sinakoke ʻo e kau Siú. Ko e fakatātaá, ʻi he sinakoke ʻi Tesalonaiká, “ʻi he Sāpate ʻe tolu naʻá ne fakaʻuhinga ai [mo e kau Siú] mei he Folofolá.” (Ngā. 17:1, 2) Ngalingali naʻe ongoʻi fiemālie ʻa Paula ʻi he sinakoké. Naʻe ʻohake ia ko ha Siu. (Ngā. 26:4, 5) Naʻe mahinoʻi ʻe Paula ʻa e kau Siú, ko ia naʻe malava ke ne malanga kiate kinautolu ʻi he loto-maʻu.—Fil. 3:4, 5.
6. Naʻe anga-fēfē ʻa e kehe ʻa e kakai ʻi he feituʻu faiʻanga fakatau ʻi ʻAtenisí mei he faʻahinga naʻe malanga ki ai ʻa Paula ʻi he sinakoké?
6 Hili hono fakatangaʻi ʻa Paula peá ne hola mei Tesalonaika ki Pēleá, naʻá ne aʻu ai ki ʻAtenisi. Naʻe toe “kamata ke ne fakaʻuhinga ʻi he sinakoké mo e kau Siú mo e kakai kehe naʻa nau lotu ki he ʻOtuá.” (Ngā. 17:17) Kae kehe, ʻi he malanga ʻa Paula ʻi he feituʻu faiʻanga fakataú, naʻe kehe ʻene kau fanongo ko iá. Naʻe kau ki heʻene kau fanongó ʻa e kau filōsefa mo e kau Senitaile ʻa ia naʻa nau vakai ki he pōpoaki ʻa Paulá ko ha “akonaki foʻou.” Naʻa nau tala ange: “ʻOkú ke ʻomai ha ngaahi meʻa ʻoku faikehe ia ki homau telingá.”—Ngā. 17:18-20.
7. Fakatatau ki he Ngāue 17:22, 23, naʻe anga-fēfē hono feʻunuʻaki ʻe Paula ʻene founga malangá?
7 Lau ʻa e Ngāue 17:22, 23. Naʻe kehe ʻa e founga naʻe malanga ai ʻa Paula ki he kau Senitaile ʻi ʻAtenisí mei heʻene founga malanga ki he kau Siu ʻi he sinakoké. Ngalingali naʻe ʻeke hifo ʻe Paula, ‘Ko e hā ʻoku tui ki ai ʻa e kakai ʻi ʻAtenisí?’ Naʻá ne siofi fakalelei hono ʻātakaí pea mo e tui fakalotu ʻa e kakaí. Hokó, naʻe kumi ʻe Paula ha makatuʻunga ke nau loto-tatau ai ʻi he founga ʻenau lotú mo e moʻoni ʻi he Folofolá. “ʻI he tuʻunga ko ha Kalisitiane Siu, naʻá ne ʻiloʻi ko e kau Kalisi panganí naʻe ʻikai ke nau lotu ki he ʻOtua ‘moʻoni’ ʻo e kau Siú mo e kau Kalisitiané,” ko e lau ia ʻa ha tokotaha fakamatala Tohi Tapu, “ka naʻá ne feinga ke fakahaaʻi ko e ʻOtua ʻokú ne talakí ko hono moʻoní naʻe ʻikai ke sola ia ki he kau ʻAtenisí.” Ko ia naʻe loto-lelei ʻa Paula ke feʻunuʻaki ʻene foungá. Naʻá ne tala ange ki he kau ʻAtenisí ko ʻene pōpoakí ko e haʻu mei he “ʻOtua Taʻeʻiloa,” ʻa ē kuo nau feinga ke lotu ki aí. Neongo naʻe ʻikai maheni ʻa e kau Senitailé mo e Folofolá, naʻe ʻikai ke foʻi ʻa Paula. Ka, naʻá ne vakai kiate kinautolu ʻo hangē ko ha uite ʻoku teu ke utú, pea naʻá ne feʻunuʻaki ʻene founga malangá.
ʻI he muimui ki he faʻifaʻitakiʻanga ʻa Paulá, hoko ʻo fakatokanga meʻa, feʻunuʻaki hoʻo malangá pea vakai ki he malava ʻa e kakaí (Sio ki he palakalafi 8, 12, 18)c
8. (a) ʻE lava fēfē ke ke ʻiloʻi ʻa e tui fakalotu ʻa e kakai ʻi ho feituʻu ngāué? (e) Kapau ʻoku tala atu ʻe ha taha ʻoku ʻi ai pē ʻene lotu, ʻe fēfē nai haʻo tali?
8 Hangē ko Paulá, hoko ʻo fakatokanga meʻa. Sio ki ha fakaʻilonga ʻoku hā mei ai ʻa e meʻa ʻoku tui ki ai ʻa e kakai ʻi ho feituʻu ngāué. ʻOku anga-fēfē hono teuteuʻi ʻe he tokotaha-ʻapí hono ʻapí pe meʻalelé? ʻOku fakahaaʻi ʻi hono hingoá, valá, teuteú pe naʻa mo ʻene ngaahi leá ʻa e siasi ʻoku kau ki aí? Mahalo kuó ne tala atu hangatonu ʻoku ʻi ai pē ʻene lotu. ʻI he hoko ia ki ha tāimuʻa makehe ko Flutura, ʻokú ne pehē ange, “ʻOku ʻikai ke u ʻi hení ke u fakamālohiʻi koe ki heʻeku tuí, ka ke talanoa fekauʻaki mo e kaveinga ko ení . . . ”
9. Ko e hā ʻa e makatuʻunga ʻe lava ke mo loto-tatau ki ai mo ha tokotaha lotu?
9 Ko e hā ʻa e kaveinga te ke lāulea nai ki ai mo ha tokotaha lotu? Feinga ke maʻu ha makatuʻunga ke mo loto-tatau ai. ʻOkú ne lotu nai ki he ʻOtua pē taha, ʻokú ne ʻiloʻi nai ko Sīsū ko e Fakamoʻui ia ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá pe ʻokú ne tui nai ʻoku tau moʻui ʻi he taimi fulikivanu ʻe vavé ni ke ngata. Makatuʻunga ʻi he ngaahi tui ʻokú mo tatau aí, ʻoatu ʻa e pōpoaki ʻa e Tohi Tapú ʻi ha founga ʻe fakamānako ki he tokotaha ko iá.
10. Ko e hā ʻoku totonu ke tau faí, pea ko e hā hono ʻuhingá?
10 Manatuʻi ko e kakaí heʻikai nai ke nau tui ki he meʻa kotoa pē ʻoku akoʻi ʻi honau siasí. Ko ia naʻa mo e hili hoʻo ʻiloʻi ʻa e lotu ʻoku kau ki ai ha taha, feinga ke ʻiloʻi ʻa e meʻa ʻokú ne tui moʻoni ki aí. “Ko e tokolahi he ʻahó ni ʻoku nau fio ʻa e filōsofiá mo ʻenau tui fakalotú,” ko e lau ia ʻa David, ko ha tāimuʻa makehe ʻi ʻAositelēlia. ʻOku pehē ʻe Donalta, ʻi ʻAlipēnia, “Ko e niʻihi ʻoku mau fetaulakí ʻoku nau tala mai ʻoku ʻi ai pē ʻenau lotu, ka ki mui ai ʻoku nau pehē ʻoku ʻikai ke nau tui moʻoni ki he ʻOtuá.” Pea ʻoku pehē ʻe ha tokoua misinale ʻi ʻĀsenitina ʻoku pehē ʻe he kakai ʻe niʻihi ʻoku nau tui ki he Tolu-Tahaʻi-ʻOtuá, ka ko hono moʻoní ʻoku ʻikai ke nau tui ko e Tamaí, ʻAló mo e laumālie māʻoniʻoní ko ha ʻOtua ʻe taha. ʻOkú ne pehē, “Ko hono ʻiloʻi iá ʻoku faingofua ange ai ke maʻu ha makatuʻunga ke loto-tatau mo e tokotahá.” Ko ia feinga ke ʻiloʻi ʻa e meʻa ʻoku tui moʻoni ki ai ʻa e kakaí. Pea hangē ko Paulá, ʻe lava ke ke “hoko ko e ngaahi meʻa kotoa pē ki he ngaahi faʻahinga kakai kotoa pē.”—1 Kol. 9:19-23.
KO E HĀ ʻOKU NAU MAHUʻINGAʻIA AÍ?
11. ʻI he Ngāue 14:14-17, naʻe anga-fēfē hono ʻai ʻe Paula ke fakamānako ʻene pōpoakí ki he kakai ʻi Līsitá?
11 Lau ʻa e Ngāue 14:14-17. Naʻe lāuʻilo ʻa Paula ki he meʻa naʻe mahuʻingaʻia ai ʻene kau fanongó, peá ne feʻunuʻaki leva ʻene malangá. Ko e fakatātaá, ko e fuʻu kakai naʻá ne lea ki ai ʻi Līsitá naʻe siʻi pe ʻikai haʻanau ʻilo ʻe taha ki he Folofolá. Ko ia naʻe ngāueʻaki ʻe Paula ʻa e fakaʻuhinga naʻe lava ke nau mahinoʻí. Naʻá ne lea fekauʻaki mo e faʻahitaʻu mahu pea mo e malava ke fiefia ʻi he moʻuí. Naʻá ne ngāueʻaki ʻa e ngaahi lea mo e fakatātā naʻe mahinoʻingofua ʻe heʻene kau fanongó.
12. ʻE lava fēfē ke ke ʻiloʻi ʻa e meʻa ʻoku mahuʻingaʻia ai ha tokotaha pea feʻunuʻaki hoʻo malangá?
12 Ngāueʻaki ʻa e ʻiloʻiló ke mahinoʻi ʻa e meʻa ʻoku mahuʻingaʻia ai ʻa e kakai ʻi ho feituʻu ngāué pea feʻunuʻaki hoʻo malangá. ʻE lava fēfē ke ke ʻiloʻi ʻa e meʻa ʻoku mahuʻingaʻia ai ha tokotaha ʻi hoʻo fakaofiofi atu kiate ia pe ko hono ʻapí? Hoko ʻo fakatokanga meʻa. Mahalo ʻokú ne huo ngoue, lautohi, ngaahi meʻalele pe ko ha toe ngāue kehe. Kapau ʻoku feʻungamālie, ngāueʻaki ʻa e meʻa ʻokú ne faí ke kamata ha fetalanoaʻaki. (Sione 4:7) Naʻa mo e vala ʻo e tokotahá ʻe lava ke tala atu ai ha meʻa fekauʻaki mo ia—mahalo ko hono fonuá, ngāué pe ko e timi sipoti ʻokú ne saiʻia aí. “Naʻá ku kamata ha fetalanoaʻaki mo ha kiʻi talavou taʻu 19 ʻa ia ko hono falaní naʻe ʻasi ai ha tokotaha hiva ʻiloa,” ko e lau ia ʻa Gustavo. “Naʻá ku ʻeke ange fekauʻaki mo hono falaní, peá ne tala mai ʻa e ʻuhinga ʻokú ne saiʻia ai he tokotaha hivá. Ko e fetalanoaʻakí naʻe taki atu ki ha ako Tohi Tapu, pea ko hotau tokoua ia he taimí ni.”
13. ʻE anga-fēfē nai hoʻo tuʻuaki ha ako Tohi Tapu ʻi ha founga fakamānako?
13 ʻI hoʻo tuʻuaki ha ako Tohi Tapu ki ha tokotaha, ʻai ke fakamānako kiate ia; fakahaaʻi ange ko e akó ʻe tokoni kiate ia. (Sione 4:13-15) Ko e fakatātaá, ko ha tuofefine ko Poppy, naʻe fakaafeʻi ia ʻe ha fefine ki hono falé ʻa ia naʻá ne fakahāhā ʻa e mahuʻingaʻia. ʻI he sio ʻa Poppy ki ha tohi fakamoʻoni ako ʻi he holisí ʻo fakahaaʻi ai ko e fefiné ko ha palōfesa ʻi he akó, naʻá ne fakamamafaʻi ʻetau akoʻi ʻa e kakaí fakafou ʻi heʻetau polokalama ako Tohi Tapú mo ʻetau ngaahi fakatahá. Naʻe tali ʻe he fefiné ha ako, ʻalu ki he fakatahá ʻi he ʻaho hono hokó pea ʻi he hili iá naʻá ne maʻu mo ha ʻasemipilī fakasēketi. ʻI he ʻosi ha taʻu ʻe taha, naʻá ne papitaiso. ʻEke hifo: ‘Ko e hā ʻoku mahuʻingaʻia ai ʻeku ngaahi toe ʻaʻahí? ʻE lava ke u fakamatalaʻi ʻetau polokalama ako Tohi Tapú ʻi ha founga ʻe fakamānako kiate kinautolu?’
14. ʻE lava fēfē ke ke feʻunuʻaki ha ako Tohi Tapu ki he tokotaha ako taki taha?
14 Hili hoʻo kamata ha ako Tohi Tapu, teuteu lelei ki he ako taki taha, manatuʻi ʻa e puipuituʻa mo e meʻa ʻoku mahuʻingaʻia ai hoʻo tokotaha akó. ʻI hoʻo teuteú, fili ʻa e veesi Tohi Tapu te ke laú, vitiō te ke hulú mo e talanoa fakatātā te ke ngāueʻaki ke fakamatalaʻi ʻa e moʻoni Fakatohitapú. ʻEke hifo kiate koe, ‘Ko e hā ʻe tautefito ʻene fakamānako pea aʻu ki he loto ʻo e tokotaha ako ko ení?’ (Pal. 16:23) ʻI ʻAlipēnia, ko ha fefine naʻá ne ako mo ha tāimuʻa ko Flora naʻá ne fakapapauʻi, “Heʻikai ke u tali ʻa e akonaki ʻo e toetuʻú.” Naʻe ʻikai ke fakamālohiʻi ia ʻe Flora ke tui ki he toetuʻú. ʻOkú ne pehē, “Naʻá ku fakakaukau kuo pau ke ne ʻuluaki hoko ʻo ʻiloʻi ʻa e ʻOtua ʻokú ne talaʻofa mai ʻa e toetuʻú.” Talu mei ai, ʻi he ako taki taha, naʻe fakamamafaʻi ʻe Flora ʻa e ʻofa, poto mo e mālohi ʻo Sihová. Ki mui ai, naʻe mateuteu ʻene tokotaha akó ke tui ki he toetuʻú. ʻOkú ne hoko he taimí ni ko ha Fakamoʻoni faivelenga ʻa Sihova.
ʻE MALAVA KE NAU HOKO KO E KAU ĀKONGA
15. Fakatatau ki he Ngāue 17:16-18, ko e hā ʻa e ngaahi tōʻonga ʻa e kau Kalisi ʻi he kuonga muʻá naʻe hohaʻa ki ai ʻa Paulá, ka ko e hā naʻe ʻikai ke ne foʻi ai ʻi he kau ʻAtenisí?
15 Lau ʻa e Ngāue 17:16-18. Naʻe ʻikai ke foʻi ʻa Paula ʻi he kau ʻAtenisí, neongo naʻe fonu honau koló ʻi he tauhi ʻaitolí, fehokotaki fakasino taʻetāú mo e filōsofia fakapanganí; pea naʻe ʻikai ke ne fakaʻatā ʻenau leakoví ke fakalotosiʻiʻi ia. Ko Paula tonu naʻá ne hoko ko ha Kalisitiane, neongo naʻá ne hoko “ko ha tokotaha laukovi ki he ʻOtuá pea ko ha tokotaha fakatanga pea ko ha tangata anga-taʻetokaʻi.” (1 Tīm. 1:13) Hangē pē ko e vakai ʻa Sīsū ki he malava ke hoko ʻa Paula ko ha ākongá, ko Paula naʻá ne vakai pehē foki ki he kau ʻAtenisí. Pea ko ʻene tuipaú naʻe ʻikai kulanoa.—Ngā. 9:13-15; 17:34.
16-17. Ko e hā ʻokú ne fakahaaʻi ko e kakai mei he puipuituʻa kotoa pē ʻe lava ke nau hoko ko e kau ākonga ʻa Kalaisi? ʻOmai ha fakatātā.
16 ʻI he ʻuluaki senitulí, naʻe hoko ʻa e kakai mei he puipuituʻa kotoa pē ko e kau ākonga ʻa Sīsū. ʻI he tohi ʻa Paula ki he kau Kalisitiane naʻa nau nofo ʻi he kolo Kalisi ko Kolinitoó, naʻá ne pehē ko e niʻihi ʻi he fakatahaʻangá naʻa nau hoko ko e kau faihia pe ʻulungaanga mātuʻaki taʻetaau ki muʻa. Pea naʻá ne tānaki mai: “Naʻe pehē ʻa e niʻihi ʻo kimoutolu. Ka kuo fakamaʻa kimoutolu.” (1 Kol. 6:9-11) Naʻá ke mei vakai nai ki he kakai ko iá naʻa nau maʻu ʻa e malava ke liliu pea hoko ko ha kau ākonga?
17 ʻI he ʻahó ni, ʻoku loto-lelei ʻa e tokolahi ke fai ʻa e ngaahi liliu ʻoku fiemaʻú ke hoko ko e kau ākonga ʻa Sīsū. Ko e fakatātaá, ʻi ʻAositelēlia, naʻe ʻiloʻi ʻe ha tāimuʻa makehe ko Yukina ko e faʻahinga kakai kotoa pē ʻe lava ke nau tali ʻa e pōpoaki ʻa e Tohi Tapú. ʻI he taimi ʻe taha, ʻi ha ʻōfisi fakatau ʻapi, naʻá ne fakatokangaʻi ha finemui tā-tatau ʻokú ne tui ha vala ngatōtō. “Naʻá ku kiʻi toumoua,” ko e lau ia ʻa Yukina, “ka naʻe kamata leva ke u talanoa kiate ia. Naʻá ku ʻiloʻi naʻá ne mahuʻingaʻia ʻaupito ʻi he Tohi Tapú he ko e niʻihi hono ngaahi tā-tataú ko e ngaahi veesi mei he Saame!” Naʻe kamata ke ne ako pea maʻu ʻa e ngaahi fakatahá.b
18. Ko e hā ʻoku ʻikai totonu ai ke tau fakamāuʻi ʻa e kakaí?
18 Naʻe vakai ʻa Sīsū ki he ngoué kuo mateuteu ke utu koeʻuhí naʻá ne ʻamanekina ko e tokolahi taha ʻo e kakaí te nau muimui kiate ia? ʻIkai ʻaupito. Naʻe tomuʻa tala ʻe he Folofolá ko e niʻihi tokosiʻi pē te nau tui kiate iá. (Sione 12:37, 38) Pea naʻe maʻu ʻe Sīsū ʻa e malava fakaemana ke ʻiloʻi ʻa e lotó. (Māt. 9:4) Ka naʻá ne tokangataha ki he niʻihi tokosiʻi ko ia te nau tuí, pea naʻá ne malanga faivelenga ki he tokotaha kotoa. Huanoa hake ai ʻa e totonu kiate kitautolu, ʻoku ʻikai lava ke tau ʻiloʻi ʻa e lotó, ke talitekeʻi ʻa e hehema ke fakamāuʻi ha feituʻu ngāue pe faʻahinga tāutaha! ʻI hono kehé, vakai ki he malava ʻa e kakaí. Ko Marc, ko ha misinale ʻi Pēkina Faso, ʻokú ne pehē: “Ko e kakai ʻoku ou fakakaukau te nau fakalakalaká ʻoku faʻa taʻofi ʻenau akó. Ka ko e kakai ʻoku ou fakakaukau ʻe taʻofi ʻenau akó ʻoku nau fakalakalaka lelei. Ko ia naʻá ku ʻilo ʻoku lelei ange ke tuku ki he laumālie ʻo Sihová ke tataki kitautolu.”
19. ʻOku totonu ke fēfē ʻetau vakai ki he kakai ʻi hotau feituʻu ngāué?
19 ʻI hoʻo ʻuluaki vakai atu ki he feituʻu ngāué, ʻe hā ngali ʻoku ʻikai tokolahi ʻa e faʻahinga hangē ha uite ʻoku teu ke utú. Kae manatuʻi ʻa e meʻa naʻe leaʻaki ʻe Sīsū ki heʻene kau ākongá. Ko e ngoué ʻoku hina, ʻa ia, ʻoku mateuteu ke utu. Ko e kakaí ʻe lava ke nau liliu pea malava ke nau hoko ko e kau ākonga ʻa Kalaisi. ʻOku vakai ʻa Sihova kiate kinautolu ko e “ngaahi meʻa mahuʻinga.” (Hāk. 2:7) Kapau ʻoku tau vakai ki he kakaí ʻo hangē ko Sihova mo Sīsuú, te tau feinga ke ʻiloʻi honau puipuituʻá mo e meʻa ʻoku nau mahuʻingaʻia aí. Te tau vakai kiate kinautolu, ʻo ʻikai ko ha kau sola, ka ko e faʻahinga te nau malava ʻo hoko ko e fanga tokoua mo e fanga tuofāfine.
HIVA 18 ʻOfa Mateaki ʻa e ʻOtuá
a ʻOku anga-fēfē hono tākiekina ʻe heʻetau vakai ki hotau feituʻu ngāué ʻa e founga ʻetau malangá mo e faiakó? ʻOku sivisiviʻi ʻi he kupu ko ení ʻa e anga ʻo e vakai ʻa Sīsū mo Paula ki heʻena kau fanongó pea mo e founga ʻe lava ke tau faʻifaʻitaki ai kiate kinaua ʻaki ʻa e fakakaukau ki he tui, meʻa ʻoku mahuʻingaʻia ai ʻetau kau fanongó mo e malava ke nau hoko ko ha kau ākonga.
b Ko e kupu hokohoko “Liliu ʻe he Tohi Tapú ʻa e Moʻuí” ʻoku ʻomai ai ʻa e ngaahi fakatātā lahi ange ʻo e founga ʻoku lava ke liliu ai ʻa e kakaí. Ko e kupu hokohoko ko ení naʻe hā ʻi he Taua Leʻo ʻo aʻu ki he 2017. ʻI he taimí ni ʻoku hokohoko atu hono ʻomai iá ʻi he jw.org®. Sio ʻi he FEKAUʻAKI MO KIMAUTOLU > NGAAHI HOKOSIA.
c FAKAMATALA ʻO E FAKATĀTĀ: Ko ha ongo meʻa ʻokú na malanga mei he fale ki he fale, ʻokú na vakai ki ha (1) ʻapi maau, ʻoku teuteu ʻaki ʻa e matalaʻiʻakau; (2) ʻapi ʻo ha kiʻi fāmili; (3) ʻapi ʻoku taʻemaau ʻa tuʻa mo fale; (4) ʻapi lotu. Ko fē te ke maʻu ai ha tokotaha ʻe malava ke hoko ko ha ākonga?