KUPU AKO 35
Fakaʻapaʻapaʻi ʻa e Ngafa ʻo e Niʻihi Kehé ʻi he Fakatahaʻanga ʻa Sihová
“ʻE ʻikai lava ʻe he matá ke ne pehē ki he nimá, ‘ʻOku ʻikai te u fiemaʻu ʻe au koe,’ pehē foki, ʻe ʻikai lava ʻe he ʻulú ke ne pehē ki he ongo vaʻé, ‘ʻOku ʻikai te u fiemaʻu ʻe au kimoua.’”—1 KOL. 12:21.
HIVA 18 ʻOfa Mateaki ʻa e ʻOtuá
ʻI HE KUPÚ NIa
1. Ko e hā kuo foaki ʻe Sihova ki heʻene sevāniti faitōnunga taki taha?
KUO foaki anga-ʻofa ʻe Sihova ha ngafa ki heʻene sevāniti faitōnunga taki taha ʻi heʻene fakatahaʻangá. Neongo ʻoku kehekehe hotau ngaahi ngafá, ʻoku tau mahuʻinga kotoa pea ʻoku tau fiemaʻu ʻa e tokotaha kotoa. ʻOku tokoniʻi kitautolu ʻe he ʻapositolo ko Paulá ke ʻiloʻi ʻa e lēsoni mahuʻinga ko ení. Anga-fēfē?
2. Fakatatau ki he ʻEfesō 4:16, ko e hā ʻoku fiemaʻu ai ke tau fakamahuʻingaʻi ʻa e tokotaha taki taha pea ngāue fakatahá?
2 Hangē ko e konga tohi ʻo e kaveinga ʻo e kupu ko ení, naʻe fakamamafaʻi ʻe Paula heʻikai lava ha taha ʻo kitautolu ʻo pehē ki ha sevāniti ʻa Sihova “ʻOku ʻikai te u fiemaʻu ʻe au koe.” (1 Kol. 12:21) Kapau ʻoku fiemaʻu ke melino ʻa e fakatahaʻangá, kuo pau ke tau fakamahuʻingaʻi ʻa e tokotaha taki taha pea ngāue fakataha. (Lau ʻa e ʻEfesō 4:16.) ʻI he taimi ʻoku tau ngāue fāʻūtaha aí, ʻoku lakalakaimonū ʻa e fakatahaʻangá pea langa hake ʻi he ʻofa.
3. Ko e hā te tau lāulea ki ai ʻi he kupu ko ení?
3 Ko e hā ʻa e ngaahi tafaʻaki ʻe niʻihi ʻe lava ke tau fakahāhā ai ʻa e fakaʻapaʻapa ki he kau Kalisitiane ʻi he fakatahaʻangá? ʻI he kupu ko ení, ʻe lāulea ai ki he founga ʻe lava ke fakahāhā ai ʻe he kau mātuʻá ʻa e fakaʻapaʻapa ki honau kaungāmātuʻá. Hokó, te tau lāulea ki he founga ʻe lava ke tau fakahaaʻi kotoa ai ʻoku tau fakamahuʻingaʻi hotau fanga tokoua mo e fanga tuofāfine teʻeki malí. Pea fakaʻosí, te tau lāulea ki he founga ʻe lava ke tau fakahaaʻi ai ʻa e houngaʻia ʻi he faʻahinga ʻoku ʻikai nai ke nau poto lelei ʻi heʻetau leá.
FAKAʻAPAʻAPA KI HE KAUNGĀMĀTUʻÁ
4. Ko e hā ʻa e faleʻi ʻa Paula ʻoku totonu ke muimui ki ai ʻa e kau mātuʻá ʻa ia ʻoku hiki ʻi he Loma 12:10?
4 Ko e kau mātuʻa kotoa ʻi he fakatahaʻangá ʻoku fakanofo kinautolu ʻe he laumālie māʻoniʻoni ʻo Sihová. Neongo ia, ko e tokotaha taki taha ʻokú ne maʻu ʻa e ngaahi meʻaʻofa mo e malava kehekehe. (1 Kol. 12:17, 18) Ko e niʻihi naʻe toki fakanofo nai pea ʻoku ʻikai ke nau loko taukei. ʻOku fakangatangata nai ʻa e niʻihi ʻe he taʻumotuʻá mo e mahamahakí. Neongo ia, ʻoku ʻikai totonu ki ha mātuʻa ke ne vakai ki ha taha hono kaungāmātuʻá peá ne pehē “ʻOku ʻikai te u fiemaʻu ʻe au koe.” ʻI hono kehé, ʻoku totonu ki he mātuʻa taki taha ke ne muimui ki he faleʻi ʻa Paula ʻoku hiki ʻi he Loma 12:10.—Lau.
ʻOku fakahaaʻi ʻe he kau mātuʻá ʻoku nau fakaʻapaʻapaʻi honau kaungāmātuʻá ʻaki ʻenau fanongo lelei kiate kinautolu (Sio ki he palakalafi 5-6)
5. ʻOku anga-fēfē hono fakahāhā ʻe he kau mātuʻá ʻoku nau fakaʻapaʻapaʻi honau kaungāmātuʻá, pea ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke nau fai peheé?
5 ʻOku fakahāhā ʻe he kau mātuʻá ʻoku nau fakaʻapaʻapaʻi honau kaungāmātuʻá ʻaki ʻenau fanongo lelei kiate kinautolu. ʻOku mahuʻinga eni tautefito ki he taimi ʻoku fakataha ai ʻa e kulupu ʻo e kau mātuʻá ke lāulea ki ha meʻa mafatukituki. Ko e hā hono ʻuhingá? Fakatokangaʻi ʻa e fakamatala ʻi he Taua Leʻo ʻo Sepitema 1, 1989: “Fakafou mai ʻi he laumālie māʻoniʻoni, ʻe ʻilo ʻe he kau mātuʻa ʻe lava ʻe Kalaisi ke ne tataki ʻa e fakakaukau ʻa ha mātuʻa ʻi he kulupu ʻo e kau mātuʻa ke ne ʻohake ʻa e tefitoʻi moʻoni faka-Tohitapu ʻoku feʻunga ki ha faʻahinga tuʻunga pē pe ki hono fai ha tuʻutuʻuni mahuʻinga. (Ngāue 15:6-15) ʻI he kulupu ʻo e kau mātuʻa ʻoku ʻikai ha taha ai ʻoku ne maʻu ʻa e laumālie tāfataha pē.”
6. ʻE lava fēfē ke ngāue fāʻūtaha ʻa e kau mātuʻá, pea ʻe anga-fēfē maʻu ʻaonga mei ai ʻa e fakatahaʻangá?
6 Ko ha mātuʻa ʻokú ne fakaʻapaʻapaʻi hono kaungāmātuʻá ʻoku ʻikai ke ne feinga maʻu pē ke ʻuluaki lea ʻi he fakataha ʻa e kau mātuʻá. ʻOku ʻikai ke ne puleʻi ʻa e fetalanoaʻakí, pea ʻoku ʻikai ke ne tui ko ʻene fakakaukaú ʻoku tonu maʻu pē. ʻI hono kehé, ʻokú ne fakahaaʻi ʻene fakakaukaú ʻi he anga-fakatōkilalo mo e anga-fakanānā. ʻOkú ne fanongo lelei ki he fakamatala ʻa e niʻihi kehé. Ko e meʻa mahuʻinga angé, ʻokú ne vēkeveke ke vahevahe ha tefitoʻi moʻoni Fakatohitapu pea fanongo ki he tataki mei he “tamaioʻeiki anga-tonu mo potó.” (Māt. 24:45-47) ʻI he lāulea ʻa e kau mātuʻá ki he ngaahi meʻá ʻi ha ʻātakai ʻofa mo fakaʻapaʻapa, ko e laumālie māʻoniʻoni ʻo e ʻOtuá ʻe ʻiate kinautolu, pea te ne tataki kinautolu ke fai ʻa e ngaahi fili ke fakaivimālohiʻi ai ʻa e fakatahaʻangá.—Sēm. 3:17, 18.
FAKAʻAPAʻAPAʻI ʻA E KAU KALISITIANE TEʻEKI MALÍ
7. Naʻe anga-fēfē vakai ʻa Sīsū ki he taʻemalí?
7 Ko e fakatahaʻanga ʻi he ʻaho ní ʻoku kau ki ai ʻa e ngaahi hoa mali mo e fāmili. Ka, ʻoku kau foki ki ai ʻa e fanga tokoua mo e fanga tuofāfine tokolahi ʻoku teʻeki ke nau mali. ʻOku totonu ke fēfē ʻetau vakai ki he faʻahinga taʻemalí? Fakakaukau ki he anga ʻo e vakai ʻa Sīsū ki he taʻemalí. Lolotonga ʻene ngāue fakafaifekau ʻi he māmaní, naʻe ʻikai ke mali ʻa Sīsū. Naʻá ne nofo taʻemali pea tuku taha hono taimí mo e tokangá ki hono vāhenga-ngāué. Naʻe ʻikai ʻaupito ke akoʻi ʻe Sīsū ko ha fiemaʻu pau ia ke mali pe nofo taʻemali. Neongo ia, naʻá ne pehē ʻe fili ʻa e kau Kalisitiane ʻe niʻihi ke nofo taʻemali. (Māt. 19:11, 12) Naʻe fakaʻapaʻapaʻi ʻe Sīsū ʻa e faʻahinga taʻemalí. Naʻe ʻikai ke ne vakai ki he faʻahinga taʻemalí ʻoku nau māʻulalo ange pe ʻoku nau tō mei ha meʻa ʻi he moʻuí.
8. Fakatatau ki he 1 Kolinitō 7:7-9, ko e hā naʻe fakalototoʻaʻi ʻe Paula ʻa e kau Kalisitiané ke nau fakakaukau ki aí?
8 Hangē ko Sīsuú, naʻe fakahoko ʻe he ʻapositolo ko Paulá ʻene ngāue fakafaifekaú ʻi he tuʻunga ko ha tokotaha taʻemali. Naʻe ʻikai ʻaupito ke akoʻi ʻe Paula ʻoku hala ki ha Kalisitiane ke mali. Naʻá ne ʻiloʻi ko ha meʻa fakafoʻituitui ia. Neongo ia, naʻe fakalototoʻaʻi ʻe Paula ʻa e kau Kalisitiané ke nau fakakaukau pe ʻe lava ke nau tauhi kia Sihova ʻi he tuʻunga taʻemali. (Lau ʻa e 1 Kolinitō 7:7-9.) ʻOku hā mahino naʻe ʻikai ke siolalo ʻa Paula ki he kau Kalisitiane taʻemalí. Ko hono moʻoní, naʻá ne fili ʻa e talavou taʻemali ko Tīmoté ke ne tokangaʻi ʻa e ngaahi vāhenga-ngāue mahuʻinga.b (Fil. 2:19-22) ʻOku hā mahino leva, ʻoku ʻikai totonu ke tau fakakaukau ʻoku makatuʻunga ʻa e taau lahi ange pe ʻikai taau ha tokoua kapau ʻoku mali pe ʻikai mali.—1 Kol. 7:32-35, 38.
9. Ko e hā ʻe lava ke tau leaʻaki fekauʻaki mo e malí pea mo e taʻemalí?
9 Naʻe ʻikai ke akoʻi ʻe Sīsū pe ko Paula ko e kau Kalisitiané ʻoku totonu ke nau mali pe nofo taʻemali. Ko ia, ko e hā ʻe lava ke tau leaʻaki fekauʻaki mo e malí pea mo e taʻemalí? ʻOku fakamatalaʻi fakalelei ʻi he Watchtower ʻo ʻOkatopa 1, 2012: “Ko hono moʻoní, ko e [malí mo e taʻemalí] ʻoku fakamatalaʻi ia ko e meʻaʻofa mei he ʻOtuá. . . . ʻOku ʻikai ke vakai ʻa Sihova ki he [taʻemalí] ko ha meʻa fakamā pe fakamamahi.” ʻI he fakakaukau atu ki hení, ʻoku fiemaʻu ke tau fakaʻapaʻapaʻi ʻa e fanga tokoua mo e fanga tuofāfine taʻemali ʻi he fakatahaʻangá.
Ko e hā ʻoku totonu ke tau fakaʻehiʻehi mei ai koeʻuhi ke fakaʻapaʻapaʻi ai ʻa e ongoʻi ʻa e faʻahinga taʻemalí? (Sio ki he palakalafi 10)
10. ʻE lava fēfē ke tau fakahāhā ʻa e fakaʻapaʻapa ki hotau fanga tokoua mo e fanga tuofāfine taʻemalí?
10 ʻE lava fēfē ke tau fakahāhā ʻa e fakaʻapaʻapa ki he ongoʻi mo e tuʻunga ʻoku ʻi ai hotau fanga tokoua mo e fanga tuofāfine taʻemalí? ʻOku lelei ke tau manatuʻi ko e niʻihi ʻo e kau Kalisitiane taʻemalí ʻoku nau ʻai ko ʻenau taumuʻa fakafoʻituituí ia ke nofo taʻemali. Ko e kau Kalisitiane taʻemali ʻe niʻihi ʻoku nau loto ke mali, ka ʻoku teʻeki ke maʻu ʻa e tokotaha totonú. Ka ko e niʻihi kuo mate nai honau hoá. Pe ko e hā pē ʻa e tuʻungá, ʻoku totonu ki he faʻahinga ʻi he fakatahaʻangá ke nau ʻeke ange ki he kau Kalisitiane taʻemalí pe ko e hā ʻoku ʻikai ke nau mali aí pe tala ange te nau tokoni ke kumi hanau mali? Ko hono moʻoní, ʻe kole atu nai ʻe he kau Kalisitiane taʻemali ʻe niʻihi ʻa e tokoni ko iá. Ka ʻo kapau ʻoku ʻikai ke nau kole tokoni atu, ʻe fēfē ʻa e ongoʻi hotau fanga tokoua mo e fanga tuofāfine taʻemalí kapau te tau fai pehē? (1 Tes. 4:11; 1 Tīm. 5:13) Tau lāulea angé ki he fakamatala ʻa hotau fanga tokoua mo e fanga tuofāfine taʻemali faitōnunga.
11-12. ʻE anga-fēfē nai ʻetau ʻai ke loto-siʻi ʻa e faʻahinga taʻemalí?
11 Ko ha ʻovasia sēketi taʻemali ʻe taha ʻa ia naʻá ne lavameʻa ʻaupito ʻi hono vāhenga-ngāué ʻokú ne ongoʻi ʻoku lahi ʻa e ngaahi ʻaonga mei he nofo taʻemalí. Neongo ia, naʻá ne fakatokangaʻi ʻe lava ke fakalotosiʻi ʻa e taimi ʻoku ʻeke ange ai ʻe he fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné ʻi ha ʻuhinga lelei: “Ko e hā ʻoku ʻikai te ke mali aí?” Ko ha tokoua taʻemali ʻokú ne ngāue ʻi ha ʻōfisi vaʻa naʻá ne pehē: “ʻI he taimi ʻe niʻihi ʻoku ʻai au ʻe he fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné ke u ongoʻi ko e faʻahinga taʻemalí ʻoku nau fakaʻofa. ʻOku lava ke ʻai ʻe he meʻá ni ke hoko ʻa e taʻemalí ko ha kavenga kae ʻikai ko ha meʻaʻofa.”
12 Ko ha tuofefine taʻemali ʻokú ne ngāue ʻi Pēteli naʻá ne pehē: “Ko e kau malanga ʻe niʻihi ʻoku nau pehē ko e kotoa ʻo e kau taʻemalí ʻoku nau fakasio ha hoa pe ʻoku vakai ʻa e kau taʻemali kotoa pē ki he ngaahi feohiʻanga kotoa ko ha faingamālie ia ke fakasio ai ha hoa. ʻI ha taimi naʻá ku folau ki ha feituʻu ʻe taha ko e konga ʻeku vāhenga-ngāué, naʻá ku aʻu atu ʻi he pō naʻe fai ai ha fakataha. Naʻe tala mai ʻe he tuofefine naʻá ku nofo aí ʻoku ʻi ai ha ongo tokoua ʻi he fakatahaʻangá ʻoku mau toʻu. Naʻá ne tala mai ʻoku ʻikai ko haʻane fakaʻaiʻai au. Ka ʻi heʻema hū atu pē ki he Fale Fakatahaʻangá, naʻá ne fusi au ki he ongo tokouá. Ko hono moʻoní, ko ha meʻa fakamā moʻoni ia kiate kimautolu toko tolu.”
13. Ko e hā ʻa e ngaahi faʻifaʻitakiʻanga naʻá ne fakalototoʻaʻi ha tuofefine taʻemali ʻe taha?
13 Ko ha tuofefine taʻemali ʻe taha ʻokú ne ngāue ʻi Pēteli naʻá ne pehē: “ʻOku ou ʻiloʻi ʻa e kau tāimuʻa taʻemali matuʻotuʻa ʻoku nau tuʻu maʻu, tokangataha, feilaulauʻi-kita mo fiemālie ʻi heʻenau ngāué pea ʻoku nau tokoni lahi ki he fakatahaʻangá. ʻOku nau maʻu ha vakai mafamafatatau ki honau tuʻunga taʻemalí, ʻo ʻikai ke nau ongoʻi māʻolunga ange koeʻuhi ko ʻenau nofo taʻemalí pe liʻekina koeʻuhi ko e ʻikai ke ʻi ai hanau mali mo ha fāmilí.” Ko e meʻa ia ʻoku fakaʻofoʻofa ai ha fakatahaʻanga ʻi hoʻo ongoʻi ʻoku fakaʻapaʻapaʻi mo fakamahuʻingaʻi koe. ʻOkú ke ʻiloʻi ʻoku ʻikai ke ke fakaʻofa pe loto-kovi atu ʻa e fanga tokouá pe liʻekina koe pe fakakaukau ʻokú ke māʻolunga ange. ʻOkú ke ʻiloʻi pē ʻoku nau ʻofa ʻiate koe.
14. ʻE lava fēfē ke tau fakahāhā ʻoku tau fakaʻapaʻapaʻi ʻa e faʻahinga taʻemalí?
14 Ko e fanga tokoua mo e fanga tuofāfine taʻemalí te nau houngaʻia kapau te tau fakamahuʻingaʻi kinautolu ʻo makatuʻunga ʻi honau ngaahi ʻulungaanga leleí kae ʻikai ko ʻenau taʻemalí. ʻI he ʻikai ke tau ongoʻi fakaʻofaʻia ʻiate kinautolú, ʻoku lelei ke tau houngaʻia ʻi heʻenau faitōnungá. Ko hono olá, heʻikai ʻaupito ke ongoʻi ʻe hotau fanga tokoua mo e fanga tuofāfine taʻemalí ʻoku tau pehē ange: “ʻOku ʻikai te u fiemaʻu ʻe au koe.” (1 Kol. 12:21) ʻI hono kehé, te nau ʻiloʻi ʻoku tau fakaʻapaʻapaʻi mo fakamahuʻingaʻi honau ngafa ʻi he fakatahaʻangá.
FAKAʻAPAʻAPAʻI ʻA E FAʻAHINGA ʻOKU ʻIKAI KE NAU POTO LELEI ʻI HOʻO LEÁ
15. Ko e hā ʻa e ngaahi feʻunuʻaki kuo fai ʻe he niʻihi ke fakalahi ai ʻenau ngāue fakafaifekaú?
15 ʻI he ngaahi taʻu ki mui ní, ko e kau malanga tokolahi kuo nau ʻai ko ʻenau taumuʻá ia ke ako ha lea kehe koeʻuhi ke fakalahi ai ʻenau ngāue fakafaifekaú. Ko hono fai iá ʻoku fiemaʻu ki ai ha feʻunuʻaki. Ko e fanga tokoua mo e fanga tuofāfine ko ení kuo nau mavahe mei he fakatahaʻanga naʻa nau ngāueʻaki ai ʻenau lea tuʻufonuá koeʻuhi ke ngāue ʻi ha fakatahaʻanga lea kehe ʻa ia ʻoku lahi ange ai ʻa e fiemaʻu ki ha kau malanga ʻo e Puleʻangá. (Ngā. 16:9) Ko ha fili fakafoʻituitui eni ʻa ia ʻoku fai ʻe he kau Kalisitiane ko ení koeʻuhi ke laka ki muʻa ai ʻa e ngaahi fiemaʻu ʻa e Puleʻangá. Neongo ʻe fiemaʻu nai ʻa e ngaahi taʻu lahi ke nau hoko ai ʻo poto lelei ʻi he lea foʻou ko iá, ʻoku nau ʻaonga lahi ki he fakatahaʻangá. Ko honau ngaahi ʻulungaanga leleí mo e taukeí ʻoku fakaivimālohiʻi ai mo ʻai ke tuʻu maʻu ʻa e fakatahaʻangá. ʻOku tau fakamahuʻingaʻi ʻa e fanga tokoua mo e fanga tuofāfine feilaulauʻi-kita ko ení!
16. ʻOku makatuʻunga ʻi he hā hono sivisiviʻi ʻe he kau mātuʻá pe ʻoku taau ha tokoua ke hoko ko ha mātuʻa pe ko ha sevāniti fakafaifekau?
16 Ko ha kulupu ʻo e kau mātuʻá heʻikai ke nau toumoua mei hono fakaongoongoleleiʻi ha tokoua ke hoko ko ha mātuʻa pe sevāniti fakafaifekau koeʻuhí pē ko e teʻeki ke ne poto lelei ʻi he lea ʻa e fakatahaʻangá. ʻE sivisiviʻi ʻe he kau mātuʻá ha tokoua ʻo makatuʻunga ʻi he ngaahi tuʻunga taau Fakatohitapu ki he kau mātuʻá mo e kau sevāniti fakafaifekaú kae ʻikai ʻi heʻene poto lelei ʻi he lea ʻa e fakatahaʻanga fakalotofonuá.—1 Tīm. 3:1-10, 12, 13; Tai. 1:5-9.
17. Ko e hā ʻa e ngaahi fehuʻi ʻe fakakaukau ki ai ʻa e ngaahi fāmili ʻe niʻihi ʻi heʻenau hiki ki ha fonua ʻe taha?
17 Ko e ngaahi fāmili Kalisitiane ʻe niʻihi kuo nau hiki ki ha fonua ʻe taha ke kumi hūfanga pe kumi ki ha ngāue. Ko ia ai, ko ʻenau fānaú ʻe akoʻi nai kinautolu ʻi he lea tefito ʻa e fonua ko iá. ʻE fiemaʻu foki ki he ngaahi mātuʻá ke ako ʻa e lea tefitó ke lava ʻo nau maʻu ha ngāue. Kae fēfē kapau ʻoku ʻi ai ha fakatahaʻanga pe kulupu ʻi heʻenau lea tuʻufonuá? Ko fē ʻa e fakatahaʻanga ʻoku totonu ke kau ki ai ʻa e fāmilí? Ko e fakatahaʻanga ʻi he lea tefito ʻa e fonuá pe ko e fakatahaʻanga ʻi he lea tuʻufonua ʻa e fāmilí?
18. ʻI he fehoanaki mo e Kalētia 6:5, ʻe lava fēfē ke tau fakahāhā ʻa e fakaʻapaʻapa ki he fili ʻoku fai ʻe he ʻuluʻi fāmilí?
18 Kuo pau ke fili ʻe he ʻuluʻi fāmilí ʻa e fakatahaʻanga ʻe kau ki ai hono fāmilí. Koeʻuhi ko ha meʻa fakafoʻituitui eni, kuo pau ke ne fakakaukau ki he meʻa ʻe lelei taha ki hono fāmilí. (Lau ʻa e Kalētia 6:5.) ʻOku fiemaʻu ke tau fakaʻapaʻapaʻi ʻa e fili ʻoku fai ʻe he ʻuluʻi fāmilí. Tatau ai pē pe ko e hā ʻene filí, tau tali ia pea talitali lelei ʻa e fāmilí ko ha konga mahuʻinga ʻetau fakatahaʻangá.—Loma 15:7.
19. Ko e hā ʻoku totonu ke fakakaukau mo lotu ʻa e ʻuluʻi fāmilí fekauʻaki mo iá?
19 ʻI he tuʻunga ʻe niʻihi, ʻe kau nai ʻa e ngaahi fāmilí ki ha fakatahaʻanga ʻoku ngāueʻaki ai ʻa e lea tuʻufonua ʻa e ngaahi mātuʻá, ka ʻoku ʻikai nai ke poto lelei ʻa e fānaú ʻi he lea ko iá. Kapau ʻoku tuʻu ʻa e fakatahaʻanga ko iá ʻi he feituʻu ʻoku leaʻaki ai ʻa e lea fakafonuá, ʻe faingataʻa nai ki he fānaú ke nau mahinoʻi ʻa e ngaahi fakatahá pea ʻikai ke nau fakalakalaka fakalaumālie. Ko e hā hono ʻuhingá? Koeʻuhí ʻoku ako nai ʻa e fānaú ʻi ha ʻapiako ʻoku ngāueʻaki ai ʻa e lea fakafonuá kae ʻikai ko e lea tuʻufonua ʻenau ngaahi mātuʻá. ʻI he tuʻunga peheé, ʻoku totonu ki he ngaahi ʻuluʻi fāmilí ke nau fakakaukau mo lotu ki he meʻa ʻoku fiemaʻu ke fai ke tokoniʻi ai ʻenau fānaú ke ʻunuʻunu ofi ange kia Sihova mo ʻene kakaí. ʻE fiemaʻu nai ke nau akoʻi ʻenau fānaú ke poto lelei ʻi heʻenau lea tuʻufonuá pe ko ʻenau fakakaukau ke hiki ki ha fakatahaʻanga ʻoku ngāueʻaki ai ʻa e lea ʻoku mahinoʻi lelei heʻenau fānaú. Tatau ai pē pe ko e hā ʻa e fili ʻa e ʻuluʻi fāmilí, ko e fakatahaʻanga ʻokú ne fili ke nau kau ki aí ʻoku totonu ke nau fakaʻapaʻapaʻi mo fakamahuʻingaʻi ia mo hono fāmilí.
ʻE lava fēfē ke tau fakahaaʻi ʻoku tau fakamahuʻingaʻi ʻa e faʻahinga ʻoku nau ako ha lea foʻou? (Sio ki he palakalafi 20)
20. ʻE lava fēfē ke tau fakahāhā ʻoku tau fakaʻapaʻapaʻi hotau fanga tokoua mo e fanga tuofāfine ʻoku nau ako ha lea foʻoú?
20 Koeʻuhi ko e ngaahi ʻuhinga kuo tau lāulea mai ki aí, ʻi he ngaahi fakatahaʻanga lahi, ʻe ʻi ai ʻa e fanga tokoua mo e fanga tuofāfine ʻoku nau fāinga ke ako ha lea foʻou. ʻE faingataʻa nai ke nau fakahaaʻi ʻenau fakakaukaú. Neongo ia, kapau ʻoku tau sio fakalaka atu ʻi he ʻikai ke nau poto lelei ʻi he leá, te tau vakai ai ki heʻenau ʻofa kia Sihová mo ʻenau holi ke tauhi kiate iá. ʻI heʻetau vakai ki he ʻulungaanga fakaʻofoʻofa ko ení, te tau fakamahuʻingaʻi mo fakaʻapaʻapaʻi lahi ai ʻa e fanga tokoua mo e fanga tuofāfine ko ení. Heʻikai ke tau pehē ai ‘ʻOku ʻikai te u fiemaʻu ʻe au kimoutolu’ koeʻuhí pē ko e ʻikai ke nau poto lelei ʻi heʻetau leá.
ʻOKU TAU MAHUʻINGA KIA SIHOVA
21-22. Ko e hā ʻa e monū fakaʻofoʻofa ʻoku tau maʻú?
21 Ko hono maʻu ha ngafa ʻi heʻene fakatahaʻangá ko ha monū fakaʻofoʻofa ia kuo foaki mai ʻe Sihova. Tatau ai pē pe ko ha tangata pe fefine kitautolu, taʻemali pe mali, kei siʻi pe taʻumotuʻa pe ʻoku tau poto lelei ʻi ha lea pe ʻikai loko poto, ʻoku tau mahuʻinga kia Sihova pea ki he niʻihi kehé.—Loma 12:4, 5; Kol. 3:10, 11.
22 ʻOfa ke hokohoko atu ʻetau ngāueʻaki ʻa e ngaahi lēsoni fakaʻofoʻofa kuo tau ako mei he talanoa fakatātā ʻa Paula fekauʻaki mo e sino ʻo e tangatá. ʻI he founga ko iá, te tau vakai ai ki ha ngaahi founga lahi ange ke tau koloaʻaki hotau ngafá pea mo e ngafa ʻo e niʻihi kehé ʻi he fakatahaʻanga ʻa Sihová.
HIVA 53 Ngāue Fāʻūtaha
a Ko e kakai ʻa Sihová ʻoku nau haʻu mei he ngaahi puipuituʻa kehekehe pea ʻoku nau fakahoko ʻa e ngafa kehekehe ʻi he fakatahaʻangá. ʻE tokoni ʻa e kupu ko ení ke tau sio ki he ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai ke tau fakaʻapaʻapaʻi ʻa e mēmipa taki taha ʻi he fāmili ʻo Sihová.
b ʻOku ʻikai lava ke tau fakapapauʻi naʻe ʻikai ʻaupito ke mali ʻa Tīmote.