LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w21 Fepueli p. 2-7
  • “Ko e ʻUlu ʻo e Tangata Kotoa Pē ko e Kalaisí”

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • “Ko e ʻUlu ʻo e Tangata Kotoa Pē ko e Kalaisí”
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2021
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • KO E HĀ ʻA E TUʻUNGA-ʻULU?
  • KO E HĀ NAʻE FOKOTUʻU AI ʻE SIHOVA ʻA E TUʻUNGA-ʻULÚ?
  • ʻE LAVA FĒFĒ KE HOKO HA TANGATA KO HA ʻULUʻI FĀMILI LELEI?
  • MEʻA ʻOKU TOTONU KE FAI ʻE HA ʻULUʻI FĀMILI
  • Mahinoʻi ʻa e Tuʻunga-ʻUlu ʻi he Fakatahaʻangá
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2021
  • Ko e Hā e ʻUhinga Moʻoni ʻo e Tuʻunga-ʻUlú ʻi he Nofo Mali?
    ʻĀ Hake!—2008
  • Ko ha Husepāniti ʻOkú Ne Maʻu ʻa e ʻApasia Lolotó
    Ko Hono ʻAi Hoʻo Moʻui Fakafāmilí ke Fiefia
  • Ko Hono ʻAi ke Lavameʻa ʻa e Moʻui Fakafāmilí
    Te Ke Malava ʻo Moʻui Taʻengata he Palataisi ʻi he Māmaní
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2021
w21 Fepueli p. 2-7

KUPU AKO 5

“Ko e ʻUlu ʻo e Tangata Kotoa Pē ko e Kalaisí”

“Ko e ʻulu ʻo e tangata kotoa pē ko e Kalaisí.”​—1 KOL. 11:3.

HIVA 2 ʻOku Mau Fakamālō Kiate Koe, Sihova

ʻI HE KUPÚ NIa

1. Ko e hā ʻa e ngaahi meʻa ʻoku ngalingali ʻokú ne tākiekina ʻa e vakai ʻa ha tangata ki he tuʻunga-ʻulú?

KO E hā ʻa e ʻuhinga kiate koe ʻa e foʻi lea “tuʻunga-ʻulu?” Ko e kakai tangata ʻe niʻihi ʻoku nau fakaʻatā ʻa e talatukufakaholó, anga fakafonuá pe ko e puipuituʻa honau fāmilí ke ne tākiekina ʻenau fakafeangai ki honau uaifí mo ʻenau fānaú. Fakatokangaʻi ʻa e meʻa ʻoku leaʻaki ʻe ha tuofefine ko Yanita, ʻoku nofo ʻi ʻIulope, “ʻI he feituʻu ʻoku ou nofo aí ʻoku tōʻongaʻaki ai ʻa e vakai ki he kakai fefiné ʻoku nau māʻulalo ange ʻi he kakai tangatá pea ʻoku totonu ke vakai kiate kinautolu ko e kau sevāniti.” Pea ko ha tokoua ko Luke, ʻoku nofo ʻi ʻAmelika, ʻokú ne pehē, “ʻOku akoʻi ʻe he ngaahi tamai ʻe niʻihi ki honau ngaahi fohá, ko e kakai fefiné ʻoku ʻikai totonu ke ʻi ai hanau leʻo pea ko ʻenau fakakaukaú ʻoku ʻikai ke mahuʻinga.” Kae kehe, ʻoku ʻikai ke tapua mai ʻi he ngaahi tōʻonga ko iá ʻa e finangalo ʻo Sihova ki he founga ke ngāueʻaki ai ʻe he kakai tangatá honau tuʻunga-ʻulú. (Fakafehoanaki mo e Maʻake 7:13.) ʻE lava fēfē leva ke hoko ha tangata ko ha ʻuluʻi fāmili lelei?

2. Ko e hā kuo pau ke ʻiloʻi ʻe ha ʻuluʻi fāmili, pea ko e hā hono ʻuhingá?

2 Kuo pau ke ʻuluaki mahinoʻi ʻe ha tangata ʻa e meʻa ʻoku fiemaʻu ʻe Sihova meiate iá, ke ne hoko ai ko ha ʻuluʻi fāmili lelei. ʻOku toe fiemaʻu ke ne ʻiloʻi ʻa e ʻuhinga naʻe fokotuʻu ai ʻe Sihova ʻa e tuʻunga-ʻulú, pea tautefito ki he founga ʻe lava ke ne faʻifaʻitaki ai ki he faʻifaʻitakiʻanga ʻa Sihova mo Sīsuú. Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ki ha tangata ke ne maʻu ʻa e ʻilo ko iá? Koeʻuhi kuo ʻoange ʻe Sihova ki he ngaahi ʻuluʻi fāmilí ha mafai, pea ʻokú ne ʻamanekina ke nau ngāueleleiʻaki ia.​—Luke 12:48e.

KO E HĀ ʻA E TUʻUNGA-ʻULU?

3. Ko e hā ʻoku tau ako fekauʻaki mo e tuʻunga-ʻulú mei he fakamatala ʻi he 1 Kolinitō 11:3?

3 Lau ʻa e 1 Kolinitō 11:3. ʻOku fakamatalaʻi ʻi he veesi ko ení ʻa e founga hono fokotuʻutuʻu ʻe Sihova ʻa hono fāmili ʻi hēvani mo māmaní. Ko e tuʻunga-ʻulú ʻoku kau ki ai ʻa e meʻa tefito ʻe ua​—ko e mafai mo e pau ke fai ha fakamatala. Ko Sihova “ko e ʻulu” pe ko e mafai-aoniú, pea ko ʻene fānaú kotoa, ʻa e kau ʻāngeló mo e faʻahinga ʻo e tangatá, kuo pau ke nau fai ha fakamatala kiate ia. (Loma 14:10; ʻEf. 3:14, 15) Kuo ʻoange ʻe Sihova kia Sīsū ʻa e mafai ki he fakatahaʻangá, ka kuo pau ke fai ʻe Sīsū ha fakamatala kia Sihova ki he founga ʻene fakafeangai mai kiate kitautolú. (1 Kol. 15:27) Kuo ʻoange foki ʻe Sihova ki he husepānití ʻa e mafai ki hono uaifí mo e fānaú, ka kuo pau ke fai ʻe he husepānití ha fakamatala kia Sihova mo Sīsū ki he founga ʻene fakafeangai ki hono fāmilí.​—1 Pita 3:7.

4. Ko e hā ʻa e mafai ʻoku maʻu ʻe Sihova mo Sīsuú?

4 Koeʻuhi ko Sihova ʻa e ʻUlu ʻa hono fāmili ʻi hēvani mo māmaní, ʻokú ne maʻu ʻa e mafai ke faʻu ʻa e ngaahi lao fekauʻaki mo e tōʻonga ʻoku totonu ke fai ʻe heʻene fānaú, pea ʻokú ne fakapapauʻi te nau talangofua ki ai. (ʻAi. 33:22) Ko Sīsū, ʻa e ʻulu ʻo e fakatahaʻanga Kalisitiané, ʻokú ne toe maʻu ʻa e totonu ke faʻu ʻa e ngaahi lao pea fakapapauʻi ke talangofua ki ai.​—Kal. 6:2; Kol. 1:18-20.

5. Ko e hā ʻa e mafai ʻoku maʻu ʻe ha ʻuluʻi fāmili Kalisitiane, pea ko e hā hono fakangatangatá?

5 ʻI he muimui ki he sīpinga naʻe fokotuʻu mai ʻe Sihova mo Sīsuú, ko e ʻulu ʻo ha fāmili Kalisitiane ʻokú ne maʻu ʻa e mafai ke fai ʻa e ngaahi fili maʻa hono fāmilí. (Loma 7:2; ʻEf. 6:4) Kae kehe, ko hono mafaí ʻoku fakangatangata. Ko e fakatātaá, ʻoku totonu ke makatuʻunga ʻene ngaahi laó ʻi he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻi he Folofola ʻa e ʻOtuá. (Pal. 3:5, 6) Pea ʻoku ʻikai ke maʻu ʻe ha ʻuluʻi fāmili ʻa e mafai ke ne faʻu ʻa e ngaahi lao maʻá e faʻahinga ʻoku ʻikai ke kau ʻi hono fāmilí. (Loma 14:4) Pehē foki, ʻi he tupu hake hono ngaahi fohá mo e ʻofefiné ʻo mavahe mei ʻapí, te nau kei fakaʻapaʻapa pē kiate ia, ka ʻoku ʻikai ke nau toe ʻi he malumalu hono tuʻunga-ʻulú.​—Māt. 19:5.

KO E HĀ NAʻE FOKOTUʻU AI ʻE SIHOVA ʻA E TUʻUNGA-ʻULÚ?

6. Ko e hā naʻe fokotuʻu ai ʻe Sihova ʻa e tuʻunga-ʻulú?

6 Naʻe fokotuʻu ʻe Sihova ʻa e tuʻunga-ʻulú makatuʻunga ʻi heʻene ʻofa ki hono fāmilí. Ko ha meʻaʻofa ia meiate ia. ʻOku ʻai ʻe he tuʻunga-ʻulú ke malava ke ngāue ʻa e fāmili ʻo Sihová ʻi ha founga melino mo maau. (1 Kol. 14:33, 40) Ka ne ʻikai ke mahino ʻa e fokotuʻutuʻu ʻo e tuʻunga-ʻulú ʻe māveuveu ʻa e fāmili ʻo Sihová pea ʻikai ha fiefia. Ko e fakatātaá, heʻikai ke ʻiloʻi ʻe ha taha pe ko hai ʻoku totonu ke ne fai ʻa e fili aofangatukú mo e tokotaha ʻoku totonu ke ne takimuʻa ʻi hono fakahoko ʻa e fili ko iá.

7. Fakatatau ki he ʻEfesō 5:25, 28, naʻe fakataumuʻa ʻa Sihova ke puleʻi fakaaoao ʻe he kakai tangatá ʻa e kakai fefiné?

7 Kapau ko e fokotuʻutuʻu ʻa e ʻOtuá ki he tuʻunga-ʻulú ko ha meʻa lelei, ko e hā ʻoku tokolahi fau ai ʻa e kakai fefine ʻoku nau ongoʻi lōmekina pea puleʻi fakaaoao ʻe honau husepānití? Koeʻuhí ʻoku tokolahi ʻa e kakai tangata ʻoku nau tukunoaʻi ʻa e ngaahi tuʻunga ʻa Sihova ki he fāmilí pea nau fili ke muimui ʻi he anga fakafonua pe talatukufakaholo ʻi honau feituʻú. ʻOku nau toe fakamamahiʻi nai honau ngaahi uaifí ke nau fakalato ʻenau holi siokitá. Ko e fakatātaá, ʻoku puleʻi fakaaoao ʻe ha husepāniti ʻa hono uaifí ʻi ha feinga ke fakaʻapaʻapaʻi lahi ia pe ke fakamoʻoniʻi ki he niʻihi kehé ko iá ko ha “tangata moʻoni.” Te ne fakakaukau nai heʻikai lava ke ne fakamālohiʻi hono uaifí ke ʻofa ʻiate ia, ka ʻe lava ke ne ʻai ia ke ilifia ʻiate ia. Pea te ne ngāueʻaki nai ia ko ha founga ke puleʻi ʻaki hono uaifí.b Ko e faʻahinga fakakaukau mo e tōʻonga ko iá ʻokú ne tuku hifo moʻoni ʻa e ngeia mo e fakaʻapaʻapa ʻoku tuha mo e kakai fefiné, pea ʻoku fehangahangai ia mo e finangalo ʻo Sihová.​—Lau ʻa e ʻEfesō 5:25, 28.

ʻE LAVA FĒFĒ KE HOKO HA TANGATA KO HA ʻULUʻI FĀMILI LELEI?

8. ʻE lava fēfē ke hoko ha tangata ko ha ʻuluʻi fāmili lelei?

8 ʻE lava ke hoko ha tangata ko ha ʻuluʻi fāmili lelei ʻaki ʻene faʻifaʻitaki ki he founga hono ngāueʻaki ʻe Sihova mo Sīsū hona tuʻunga-ʻulú. Fakakaukau ki ha ʻulungaanga ʻe ua kuo fakahāhā ʻe Sihova mo Sīsū, pea fakatokangaʻi ʻa e founga ʻe lava ke fakahāhā ai ʻe ha ʻuluʻi fāmili ʻa e ongo ʻulungaanga ko iá ʻi heʻene fakafeangai ki hono uaifí mo e fānaú.

9. ʻOku anga-fēfē hono fakahāhā ʻe Sihova ʻa e anga-fakatōkilaló?

9 Anga-fakatōkilalo. Ko Sihova ʻa e Tokotaha poto tahá; neongo ia, ʻokú ne fanongo ki he fakakaukau ʻene kau sevānití. (Sēn. 18:23, 24, 32) Kuó ne fakaʻatā ʻa e faʻahinga ʻi he malumalu hono mafaí ke nau ʻoange ha ngaahi fokotuʻu. (1 Tuʻi 22:19-22) ʻOku haohaoa ʻa Sihova, ka ʻoku ʻikai ke ne ʻamanekina ʻa e haohaoá meiate kitautolu. ʻI hono kehé, ʻokú ne tokoniʻi ʻa e faʻahinga taʻehaohaoa ʻo e tangatá ʻoku tauhi kiate iá ke nau lavameʻa. (Saame 113:6, 7) Ko hono moʻoní, naʻa mo e Tohi Tapú ʻoku fakamatalaʻi ai ko Sihová ko ha ‘tokoni.’ (Saame 27:9; Hep. 13:6) Naʻe ʻiloʻi ʻe Tuʻi Tēvita ʻe lava ke ne fakahoko ʻa e ngāue lahi naʻe ʻoange ke ne faí koeʻuhí pē ko e anga-fakatōkilalo ʻa Sihová.​—2 Sām. 22:36.

10. Naʻe anga-fēfē hono fakahāhā ʻe Sīsū ʻa e anga-fakatōkilaló?

10 Fakakaukau ki he faʻifaʻitakiʻanga ʻa Sīsuú. Neongo ko ia ko e ʻEiki mo e Pule ʻo ʻene kau ākongá, naʻá ne fufulu honau vaʻé. Ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻe taha kuo fakatolonga mai ai ʻe Sihova ʻa e fakamatala ko ení ʻi he Tohi Tapú? ʻOku ʻikai ha veiveiua naʻe ʻomai ia ko ha sīpinga māʻalaʻala ke muimui ai ʻa e ngaahi ʻuluʻi fāmilí mo e niʻihi kehé. Naʻe pehē tonu ʻe Sīsū: “Kuó u fokotuʻu ʻa e sīpinga kiate kimoutolu, ke hangē tofu pē ko ia naʻá ku fai kiate kimoutolú, ʻoku totonu ke mou fai pehē foki.” (Sione 13:12-17) Neongo naʻe maʻu ʻe Sīsū ʻa e mafai lahi, naʻe ʻikai ke ne ʻamanekina ke tauhi fakasevāniti ki ai. ʻI hono kehé, naʻá ne ngāue fakasevāniti ki he niʻihi kehé.​—Māt. 20:28.

Fakatātā: 1. Ko ha husepāniti ʻokú ne fiefia ke tokoni ki hono uaifí ke teuteu ha meʻakai. 2. Ko e husepāniti mo e uaifi tatau ʻokú na fiefia ʻi heʻena Lotu Fakafāmilí.

ʻE lava ke fakahāhā ʻe ha ʻuluʻi fāmili ʻa e anga-fakatōkilaló mo e ʻofá ʻaki ʻene fai ʻa e ngāue fakaʻapí pea tokonaki fakalaumālie maʻa hono fāmilí (Sio ki he palakalafi 11, 13)

11. Ko e hā ʻe lava ke ako ʻe ha ʻuluʻi fāmili fekauʻaki mo e anga-fakatōkilaló mei he faʻifaʻitakiʻanga ʻa Sihova mo Sīsuú?

11 Lēsoni kiate kitautolu. ʻOku lava ke fakahāhā ʻe ha ʻuluʻi fāmili ʻa e anga-fakatōkilaló ʻi he ngaahi founga lahi. Ko e fakatātaá, ʻoku ʻikai ke ne ʻamanekina ʻa e haohaoá mei hono uaifí mo e fānaú. ʻOkú ne fanongo ki he fakakaukau ʻa e ngaahi mēmipa hono fāmilí, naʻa mo e taimi ʻoku ʻikai ke nau loto-tatau ai mo iá. Ko Marley, ʻoku nofo ʻi ʻAmelika, ʻokú ne pehē: “ʻI he taimi ʻe niʻihi ʻoku kehe ʻeku fakakaukaú mei hoku husepānití. Ka ʻoku ou ongoʻi ʻokú ne houngaʻia mo fakaʻapaʻapaʻi au koeʻuhí ʻokú ne ʻeke mai ʻeku fakakaukaú pea fakakaukau fakalelei ki ai ki muʻa ke ne fai ha fili.” ʻIkai ko ia pē, ko ha husepāniti anga-fakatōkilalo ʻokú ne loto-lelei ke fai ʻa e ngāue fakaʻapí, neongo kapau ʻoku vakai ki ai honau feituʻú ko e ngāue pē ia ʻa e kakai fefine. ʻE hoko ia ko ha pole. Ko e hā hono ʻuhingá? ʻOku pehē ʻe ha tuofefine ko Rachel, “Ko e feituʻu ʻoku ou haʻu mei aí, kapau ʻe tokoni ha husepāniti ki hono uaifí ke fufulu ʻa e ʻū peletí pe fakamaʻa ʻa e ʻapí, ʻe fehuʻia ʻe hono kaungāʻapí mo e kāingá pe ko ha ‘tangata moʻoni ia.’ Te nau fakakaukau ʻoku ʻikai lava ke ne puleʻi hono uaifí.” Kapau ʻoku anga-maheni ʻa e vakai ko iá ʻi ho feituʻú, manatuʻi naʻe fufulu ʻe Sīsū ʻa e vaʻe ʻene kau ākongá, neongo naʻe vakai ki ai ko ha ngāue ia ʻa ha tamaioʻeiki. Ko ha ʻuluʻi fāmili lelei ʻokú ne tokanga fekauʻaki mo e ongoʻi lelei ʻa hono uaifí mo e fānaú, kae ʻikai ko ʻene ʻai ʻa ia tonu ke hā lelei. Tānaki atu ki he anga-fakatōkilaló, ko e hā ha toe ʻulungaanga ʻoku mahuʻinga ki ha ʻuluʻi fāmili lelei?

12. Ko e hā ʻoku ueʻi ʻe he ʻofá ʻa Sihova mo Sīsū ke faí?

12 ʻOfa. Ko e meʻa kotoa pē ʻoku fai ʻe Sihova ko e ueʻi ia ʻe he ʻofá. (1 Sio. 4:7, 8) ʻOkú ne tokanga anga-ʻofa mai ki heʻetau ngaahi fiemaʻu fakalaumālié fakafou ʻi heʻene Folofola kuo hikí​—ʻa e Tohi Tapú​—mo ʻene kautahá. ʻOkú ne tokangaekina ʻetau ngaahi fiemaʻu fakaeongó ʻaki hono fakapapauʻi mai ʻoku ʻofaʻi kitautolu. Kae fēfē ʻetau fiemaʻu fakamatelié? Ko Sihova “ʻokú ne tokonaki hulu fau mai kiate kitautolu ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē ʻoku tau fiefia aí.” (1 Tīm. 6:17) ʻI heʻetau fai ha ngaahi fehālaaki, ʻokú ne fakatonutonu kitautolu, ka ʻoku ʻikai ke tuku ai ʻene ʻofa maí. Naʻe tokonaki mai ʻe Sihova ʻa e huhuʻí makatuʻunga ʻi he ʻofá. Pea ko Sīsū, ʻokú ne ʻofa lahi ʻaupito ʻiate kitautolu he naʻá ne foaki ʻene moʻuí maʻa kitautolu. (Sione 3:16; 15:13) Heʻikai lava ʻe ha meʻa ke ne motuhi ʻa e ʻofa ʻa Sihova mo Sīsū ki he faʻahinga ʻoku nau mateaki kiate kinauá.​—Sione 13:1; Loma 8:35, 38, 39.

13. Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ki ha ʻuluʻi fāmili ke fakahāhā ʻa e ʻofá ki hono fāmilí? (Sio foki ki he puha “ʻE Lava Fēfē ke Maʻu ʻe ha Tangata Toki Mali ʻa e Fakaʻapaʻapa Hono Uaifí?”)

13 Lēsoni kiate kitautolu. Ko e meʻa kotoa ʻoku fai ʻe ha ʻuluʻi fāmili ʻoku totonu ke ueʻi ia ʻe he ʻofá. Ko e hā ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ai iá? ʻOku pehē ʻe he ʻapositolo ko Sioné: “Ko e tokotaha ʻoku ʻikai te ne ʻofa ki hono tokouá [pe fāmilí], ʻa ia kuó ne mamata ki aí, heʻikai lava ke ne ʻofa ki he ʻOtuá, ʻa ia kuo ʻikai ke ne mamata ki aí.” (1 Sio. 4:11, 20) Ko e moʻoni, ko ha tangata ʻoku ʻofa ʻi hono fāmilí pea loto ke faʻifaʻitaki kia Sihova mo Sīsuú te ne tokonaki ʻa e ngaahi fiemaʻu fakalaumālie, fakaeongo mo fakamatelie hono fāmilí. (1 Tīm. 5:8) Te ne akoʻi mo akonakiʻi ʻene fānaú. Te ne hokohoko atu ke ako ke fai ʻa e ngaahi fili ʻe fakalāngilangiʻi ai ʻa Sihova pea maʻu ʻaonga mei ai hono fāmilí. Tau lāulea taha taha ki he ngaahi fiemaʻu ko iá pea sio ki he founga ʻe lava ke faʻifaʻitaki ai ha ʻuluʻi fāmili kia Sihova mo Sīsū.

ʻE Lava Fēfē ke Maʻu ʻe ha Tangata Toki Mali ʻa e Fakaʻapaʻapa Hono Uaifí?

  • ʻIloʻi ko koe mo ho uaifí ʻokú mo hoko he taimí ni ko e “kakano pē taha,” pea heʻikai lava ke toe kau ha taha ʻi he vahaʻangatae ko iá, kau ai ʻa e ngaahi mātuʻá, fānaú pe naʻa mo e kau mātuʻá.​—Māt. 19:5.

  • ʻIloʻi ʻe fiemaʻu ʻa e taimi kiate koe mo ho uaifí ke feʻunuʻaki ki ho ngafa foʻoú.​—1 Pita 3:7.

  • ʻOua ʻe fakahoa ho uaifí ki hoʻo faʻeé.​—Kal. 6:4.

  • ʻOua ʻe ʻamanekina ho uaifí ke muimui ʻi he ngaahi anga pe tōʻonga fakafonua ʻoku ʻikai fehoanaki mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapú.​—Pal. 3:5, 6; Mk. 7:13.

  • ʻOua ʻe kounaʻi ʻa e anganofó; fokotuʻu ha faʻifaʻitakiʻanga ʻi he moʻulaloa ki he fakahinohino ʻa Sihova ʻi heʻene Folofolá.​—1 Kol. 11:3.

  • ʻOua ʻe kounaʻi ʻa e fakaʻapaʻapá; ngāueʻi ia.​—ʻEf. 5:25; 1 Pita 5:3.

MEʻA ʻOKU TOTONU KE FAI ʻE HA ʻULUʻI FĀMILI

14. ʻOku anga-fēfē hono tokonaki ʻe ha ʻuluʻi fāmili ʻa e ngaahi fiemaʻu fakalaumālie ʻa hono fāmilí?

14 Tokonaki ʻa e ngaahi fiemaʻu fakalaumālie hono fāmilí. ʻI he faʻifaʻitaki ʻa Sīsū ki heʻene Tamaí, naʻá ne tokanga ke fafangaʻi lelei fakalaumālie ʻa e faʻahinga ʻokú ne tokangaʻí. (Māt. 5:3, 6; Mk. 6:34) ʻI he tuʻunga meimei tatau, ko e meʻa muʻomuʻa ke fai ʻe ha ʻuluʻi fāmili ko e tokonaki ʻa e ngaahi fiemaʻu fakalaumālie ʻa hono fāmilí. (Teu. 6:6-9) ʻOkú ne fai eni ʻaki hono fakapapauʻi ʻoku nau lau mo ako fakataha ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá, maʻu ʻa e fakatahá, malangaʻi ʻa e ongoongo leleí, pea langa hake mo tauhi maʻu ha kaumeʻa mo Sihova.

15. Ko e hā ʻa e founga ʻe taha ʻe lava ke tokangaekina ai ʻe ha ʻuluʻi fāmili ʻa e ngaahi fiemaʻu fakaeongo hono fāmilí?

15 Tokangaekina ʻa e ngaahi fiemaʻu fakaeongo hono fāmilí. Naʻe fakahaaʻi fakahāhā ʻe Sihova ʻene ʻofá kia Sīsū. (Māt. 3:17) Naʻe fakahaaʻi tauʻatāina ʻe Sīsū ʻene ʻofá ki hono kau muimuí fakafou ʻi he meʻa naʻá ne faí mo e meʻa naʻá ne leaʻakí. Ko ia naʻa nau fakahaaʻi ʻa e ʻofá kiate ia. (Sione 15:9, 12, 13; 21:16) Ko ha ʻuluʻi fāmili ʻe lava ke ne fakahaaʻi ʻene ʻofa ʻi hono uaifí mo e fānaú fakafou ʻi he meʻa ʻokú ne faí, hangē ko ʻene ako ʻa e Tohi Tapú mo kinautolu. ʻOku totonu foki ke ne tala ange ʻokú ne ʻofa mo houngaʻia ʻiate kinautolu, pea ʻi heʻene feʻungamālié, fakaongoongoleleiʻi kinautolu ʻi he ʻi ai ʻa e niʻihi kehé.​—Pal. 31:28, 29.

Ko ha tokoua ʻoku ngāue ʻi ha fale ʻenisinia.

Kuo pau ki ha ʻuluʻi fāmili ke tokonaki fakamatelie maʻa hono fāmilí ke fakahōifua kia Sihova (Sio ki he palakalafi 16)

16. Ko e hā ha toe meʻa kuo pau ke fai ʻe ha ʻuluʻi fāmili, pea ʻe lava fēfē ke ne tauhi maʻu ʻa e mafamafatataú?

16 Tokonaki ʻa e ngaahi fiemaʻu fakamatelie hono fāmilí. Naʻe tokangaʻi ʻe Sihova ʻa e ngaahi fiemaʻu tefito ʻa e kau ʻIsilelí naʻa mo e taimi naʻa nau talangataʻa ai kiate iá. (Teu. 2:7; 29:5) ʻOkú ne toe tokonaki mai ʻetau ngaahi fiemaʻu tefitó ʻi he ʻahó ni. (Māt. 6:31-33; 7:11) ʻI he tuʻunga meimei tatau, naʻe fafangaʻi ʻe Sīsū ʻa e faʻahinga naʻe muimui ʻiate iá. (Māt. 14:17-20) Naʻá ne toe tokangaekina ʻenau moʻui lelei fakaesinó. (Māt. 4:24) Kuo pau ki ha ʻuluʻi fāmili ke ne tokonaki fakamatelie maʻa hono fāmilí ke ne fakahōifua kia Sihova. Kae kehe, ʻoku fiemaʻu ke ne tauhi maʻu ʻa e mafamafatatau. ʻOku ʻikai totonu ke ne fuʻu moʻumoʻua ʻi he ngāue fakaemāmani ke poupouʻi hono fāmilí kae ʻikai ke tokangaʻi lelei ʻenau ngaahi fiemaʻu fakalaumālie mo fakaeongó.

17. Ko e hā ʻa e faʻifaʻitakiʻanga ʻoku fokotuʻu mai ʻe Sihova mo Sīsū ʻi he founga ʻena akoʻi mo akonakiʻi kitautolú?

17 Tokonaki ʻa e ako. ʻOku akoʻi mo akonakiʻi kitautolu ʻe Sihova pea ko e lelei pē kiate kitautolu. (Hep. 12:7-9) ʻOku akoʻi ʻe Sīsū ʻa e faʻahinga ʻoku ʻi he malumalu hono mafaí ʻi ha founga anga-ʻofa hangē pē ko ʻene Tamaí. (Sione 15:14, 15) ʻOkú ne ʻoatu ʻa e akonaki mālohi kae anga-lelei. (Māt. 20:24-28) ʻOkú ne mahinoʻi ʻoku tau taʻehaohaoa pea hehema ke fai ha ngaahi fehālaaki.​—Māt. 26:41.

18. Ko e hā ʻoku totonu ke manatuʻi ʻe ha ʻuluʻi fāmili lelei?

18 Ko ha ʻuluʻi fāmili ʻoku faʻifaʻitaki kia Sihova mo Sīsū ʻokú ne manatuʻi ʻoku taʻehaohaoa ʻa e ngaahi mēmipa hono fāmilí. ʻOku ʻikai ke ne “ʻita tōlili” ki hono uaifí pe fānaú. (Kol. 3:19) ʻI hono kehé, ʻokú ne ngāueʻaki ʻa e tefitoʻi moʻoni ʻi he Kalētia 6:1, pea feinga ke fakatonutonu kinautolu “ʻi ha laumālie ʻo e anga-malū,” ʻo manatuʻi ʻokú ne taʻehaohaoa foki mo ia. Hangē ko Sīsuú, ʻokú ne ʻiloʻi ko ʻetau faʻifaʻitakiʻangá ʻa e founga lelei taha ke faiako aí.​—1 Pita 2:21.

19-20. ʻI hono fai ʻa e ngaahi filí, ʻe lava fēfē ki ha ʻuluʻi fāmili ke ne faʻifaʻitaki kia Sihova mo Sīsū?

19 Fai ʻa e ngaahi fili taʻesiokita. ʻOku fai ʻe Sihova ʻa e ngaahi fili ʻa ia ʻe lelei ki he niʻihi kehé. Ko e fakatātaá, naʻá ne fili ke fakatupu ʻa e moʻuí ʻo ʻikai ʻaonga pē kiate ia, ka naʻá ne loto ke tau fiefia ʻi he moʻuí. Naʻe ʻikai ke fakamālohiʻi ia ʻe ha taha ke ne foaki hono ʻAló ke ʻufiʻufi ʻetau angahalá. Naʻá ne fili loto-lelei ke fai ʻa e feilaulau ko iá ke tau maʻu ʻaonga mei ai. Naʻe fai foki ʻe Sīsū ʻa e ngaahi fili naʻe ʻaonga moʻoni ki he niʻihi kehé. (Loma 15:3) Ko e fakatātaá, naʻá ne fili ke tuku ange ʻene taimi mālōloó ka ne malanga ki ha fuʻu kakai.​—Mk. 6:31-34.

20 Ko ha ʻuluʻi fāmili lelei ʻokú ne ʻiloʻi ko e taha ʻi he ngaahi meʻa faingataʻa taha kuo pau ke ne faí ko e fai ʻa e ngaahi fili fakapotopoto maʻa hono fāmilí, pea ʻokú ne vakai ki ai ko ha fatongia mafatukituki. ʻOkú ne fakaʻehiʻehi mei hono fai ʻa e ngaahi fili taʻeʻuhinga pe makatuʻunga he anga ʻene ongoʻí. ʻI hono kehé, ʻokú ne fakaʻatā ʻa Sihova ke ne akoʻi ia.c (Pal. 2:6, 7) ʻI he founga ko iá, te ne fakakaukau ai ki he lelei ʻa e niʻihi kehé kae ʻikai kiate ia pē.​—Fil. 2:4.

21. Ko e hā te tau lāulea ki ai ʻi he kupu hokó?

21 Kuo ʻoange ʻe Sihova ki he ngaahi ʻuluʻi fāmilí ha vāhenga-ngāue faingataʻa, pea kuo pau ke nau fai ha fakamatala kiate ia ki he founga ʻoku nau fakahoko ai iá. Ka ʻo kapau ʻoku feinga ha husepāniti ke muimui ʻi he faʻifaʻitakiʻanga ʻa Sihova mo Sīsuú, te ne hoko ko ha ʻuluʻi fāmili lelei. Pea kapau ʻoku fakahoko ʻe he uaifí ʻa hono ngafá, ʻe fakafiefia ʻena nofo malí. ʻOku totonu ke fēfē ʻa e vakai ha uaifi ki he tuʻunga-ʻulú, pea ko e hā ʻa e ngaahi pole ʻokú ne fekuki mo iá? ʻE tali ʻa e fehuʻi ko iá ʻi he kupu hokó.

ʻE FĒFĒ HAʻO TALI?

  • Ko e hā ʻa e tuʻunga-ʻulu?

  • ʻE lava fēfē ke fakahāhā ʻe ha ʻuluʻi fāmili ʻokú ne anga-fakatōkilalo?

  • ʻI he ngaahi founga fē ʻoku totonu ke tokonaki ai ha ʻuluʻi fāmili maʻa hono fāmilí?

HIVA 14 Fakafoʻou ʻa e Meʻa Kotoa Pē

a ʻI he mali ʻa ha tangata, ʻokú ne hoko ko ha ʻulu ia ʻo ha fāmili foʻou. ʻI he kupu ko ení, te tau lāulea ai ki he tuʻunga-ʻulú, ʻuhinga naʻe fokotuʻu ai ia ʻe Sihová mo e meʻa ʻe lava ke ako ʻe he kakai tangatá mei he faʻifaʻitakiʻanga ʻa Sihova mo Sīsuú. ʻI he kupu hono hokó, te tau lāulea ai ki he meʻa ʻe lava ke ako ʻe ha husepāniti mo ha uaifi meia Sīsū mo e ngaahi faʻifaʻitakiʻanga Fakatohitapu kehé. Pea ʻi he kupu hono tolú te tau sivisiviʻi ai ʻa e tuʻunga-ʻulu ʻi he fakatahaʻangá.

b Ko e fakakaukau ko ia ʻoku ala tali ke ngaohikoviʻi ʻe ha tangata hono uaifí, naʻá mo hono ngaohikovia fakaesino iá, ʻoku faʻa ʻasi ʻi he taimi ʻe niʻihi ʻi he ngaahi faiva, tulama, pea mo e ʻū tohi talanoa. Ko ia ai, ʻoku fakakaukau nai ʻa e kakaí ʻoku ʻikai ke hala ke puleʻi fakaaoao ʻe ha tangata hono uaifí.

c Ki ha fakamatala lahi ange fekauʻaki mo e founga ke fai ai ʻa e ngaahi fili leleí, sio ki he kupu “Fai ʻa e Ngaahi Fili ʻOku Ongoongo-lelei Ai ʻa e ʻOtuá,” naʻe pulusi ʻi he ʻīsiu ʻo e Taua Leʻo ʻo ʻEpeleli 15, 2011, p. 13-17.

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share