Naʻe Tomuʻa Tala ʻe he Tohi Tapú ʻa e Anga ʻo e Fakakaukau mo e Tōʻonga ʻa e Kakaí he ʻAho Ní?
Tali ʻa e Tohi Tapú
ʻIo, naʻe tomuʻa tala ʻe he Tohi Tapú ko e kakaí fakalūkufua te nau liliu ʻo toe kovi ange ʻi he lolotonga hotau taimí. Naʻe fakahaaʻi ai ko e liliu ko ení ʻe iku atu ia ki ha tōlalo fakamāmani lahi fakaeʻulungaanga mo fakasōsialé.a (2 Tīmote 3:1-5) Ka naʻe tomuʻa tala foki ʻe he Tohi Tapú ʻe ʻi ai ha kakai ʻe niʻihi heʻikai te nau ohi ʻa e ngaahi tōʻonga mo e fakakaukau ko iá. ʻI hono kehé, ʻi he tokoni ʻa e ʻOtuá te nau feinga ke ikuʻi ʻa e ngaahi tākiekina ʻikai lelei ko iá pea ako ke fakakaukau mo fakahāhā ʻa e ngaahi tōʻonga ʻoku fehoanaki mo hono finangaló.—ʻAisea 2:2, 3.
ʻI he kupu ko ení
ʻOku anga-fēfē hono uesia ʻe he kakai siokitá ʻa e niʻihi kehé?
ʻOku totonu ke fēfē ʻetau fakafeangai ki he ngaahi liliu ʻikai lelei ʻi he kakaí?
ʻE faai atu pē ʻo hōloa ʻa e sōsaieti ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá ʻo iku ki ha māveuveu lahi?
Ko e hā naʻe tomuʻa tala ʻe he Tohi Tapú fekauʻaki mo e anga ʻo e fakakaukau mo e tōʻonga ʻa e kakaí he ʻaho ní?
ʻOku fakamatalaʻi ʻe he Tohi Tapú ʻa e ngaahi tōʻonga kovi kehekehe ʻa ia ʻe mātuʻaki failahia, ko e tupu kotoa mei he siokitá. Ko e kakaí ʻe “ʻikai [te nau ]maʻu ʻa e mapuleʻi-kitá,” “te nau hoko ko e kau ʻofa kiate kinautolu pē,” mo e “kau ʻofa ki he mālié kae ʻikai ʻofa ki he ʻOtuá.”—2 Tīmote 3:2-4.
ʻI he moʻoni ʻa e kikite ko iá, ʻi he ʻahó ni ko e kakaí ʻoku nau fakakaukau pē kiate kinautolu, tokangataha pē ki heʻenau ngaahi fiemaʻú mo ʻenau ngaahi lavameʻá pea fakahōhōʻiaʻi-kita pē kinautolu. Hangē pē ko ia naʻe tomuʻa tala ʻe he kikité ko e kakai tokolahi ʻi he ʻahó ni te nau tokanga pē kiate kinautolu pea ʻe fakaʻaʻau ke toe kovi ange. Ko e kakai tokolahi ʻoku nau mahuʻingaʻia pē ʻiate kinautolú te nau fakahaaʻi ʻa e “ʻikai ʻofa ki he leleí,” ʻa ia ko e ʻikai pē ha ʻofa ʻi he ngaahi ʻulungaanga ʻoku leleí. Ko e tokolahi ʻoku nau “taʻehoungaʻia,” ʻoku ʻikai ke nau fakahāhā ʻa e houngaʻia ki he meʻa ʻoku nau maʻú pea mo e meʻa ʻoku fai ange ʻe he niʻihi kehé maʻa kinautolú.—2 Tīmote 3:2, 3.
Ko e siokitá ʻa e tupuʻanga ʻo e ngaahi ʻulungaanga kehe naʻe tomuʻa tala ʻe he Tohi Tapú ʻe hā ʻi hotau taimí:
Mānumanu. Ko e kakai tokolahi te nau hoko “ko e kau ʻofa ki he paʻangá.” ʻOku nau tui ko ʻenau paʻangá mo ʻenau koloá ko e ola ia ʻenau lavameʻa ʻi he moʻuí.—2 Tīmote 3:2.
Pōlepole. Ko e kakai tokolahi ʻoku nau “loto-mahikihiki, hīkisia,” pea “fakafuofuolahi ʻi he hīkisia.” (2 Tīmote 3:2, 4) Ko e faʻahinga pehē ʻoku nau futaʻaki pea ʻafaʻi ʻenau ngaahi malavá, ʻulungāngá pe koloá.
Lauʻikovi loi. ʻOku mafolalahia ʻa e ‘kau lea taʻetokaʻí’ mo e ‘kau laukovi loí.’ (2 Tīmote 3:2, 3) Ko e ngaahi kupuʻi lea ko ení ʻoku ʻuhinga ia ki he faʻahinga ʻoku nau leakovi ki he niʻihi kehé pe ki he ʻOtuá pe fai ha ngaahi loi fekauʻaki mo kinautolu.
Loto-fefeka. Ko e kakai tokolahi te nau “taʻemateaki,” “lotolotokehe,” “kau lavaki,” pea “taʻefieauna.” (2 Tīmote 3:2-4) ʻOku nau fakahāhā ʻa e ngaahi ʻulungaanga ko ení ʻaki ʻenau fakafisi ke felotoi, ʻikai fakaleleiʻi ʻa e ngaahi palopalemá pe tauhi ʻenau ngaahi aleapaú.
Fakamālohi. Ko e tokolahi ʻi he ʻahó ni ʻoku nau “anga-kakaha,” ʻita vave, ʻa ia ʻoku faʻa iku atu ki he anga-fakamamahi pe anga-fakamālohi.—2 Tīmote 3:3.
Maumau-lao. Naʻe tomuʻa tala ʻe Sīsū ʻe “fakautuutu ʻa e maumau-laó” ʻi he lolotonga hotau taimí. (Mātiu 24:12) Naʻá ne tomuʻa tala foki ko e “ngaahi māveuveú” ʻe mafolalahia ʻi he māmaní—Luke 21:9.
Mole ʻa e ʻofa ʻi he fāmilí. Koeʻuhí ko e lahi ʻa e “talangataʻa ki he mātuʻá” pea “ʻikai maʻu ʻa e ʻofa fakanatulá [ʻi he fāmilí]” kuo fakatupunga ai ʻa e niʻihi ʻo e ngaahi mēmipa ʻo e fāmilí ke ngaohikovia, liʻekina pea fehangahangai mo e fakamālohí.—2 Tīmote 3:2, 3.
Mālualoi ʻi hono fai ʻa e lotú. ʻOku fakaʻaʻau ke toe tokolahi ange ʻa e kakai ʻoku nau “fakangalingali . . . ʻoku nau maʻu ʻa e anga-fakaʻotuá.” (2 Tīmote 3:5) ʻI he ʻikai ke talangofua ki he finangalo ʻa e ʻOtuá, ʻoku nau muimui ki he kau taki lotú ʻa ia ʻoku nau leaʻaki ʻa e ngaahi meʻa ʻoku nau fie fanongo ki aí.—2 Tīmote 4:3, 4.
ʻOku anga-fēfē hono uesia ʻe he kakai siokitá ʻa e niʻihi kehé?
ʻI he fakautuutu ʻa e siokitá kuo mafolalahia ai ʻa e palopalema fakaʻatamaí mo fakaeongó. (Tangata Malanga 7:7) Ko e fakatātaá, ko e faʻahinga ʻoku nau ʻofa ki he paʻangá ʻoku nau kākaaʻi ʻa e niʻihi kehé. Ko e kakai ʻoku ʻikai ke nau maʻu ʻa e ʻofa fakanatulá te nau ngaohikovia nai ʻa e ngaahi mēmipa ʻo e fāmilí pea ʻai ai heni ke nau loto-mafasia pea aʻu ʻo fakakaukau taonakita. Pea ko e faʻahinga ʻoku nau kākaaʻi ʻa e niʻihi kehé ʻoku nau fakatupunga ʻa e mamahi fakaeongo lahi ki he faʻahinga kuo nau kākāʻí pea ko e mamahi ko iá ʻoku faingataʻa hono faitoʻó.
Ko e hā ʻe liliu ai ʻa e kakaí ʻo toe kovi angé?
ʻOku fakamatalaʻi ʻe he Tohi Tapú ʻa e ngaahi ʻuhinga moʻoni ki he liliu ʻa e kakaí:
Ko e ʻofa moʻoni ki he ʻOtuá mo e kaungāʻapí kuo hōloa. (Mātiu 24:12) Pea ʻi heʻene pehē kuo fakautuutu ʻa e siokitá.
Ko Sētane ko e Tēvoló kuo lī hifo ia mei hēvani pea ʻikai toe lava ʻo mavahe mei he māmaní. (Fakahā 12:9, 12) Talu mei ai, kuó ne tākiekina ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá ke nau hoko ʻo toe siokita ange.—1 Sione 5:19.
ʻOku totonu ke fēfē ʻetau fakafeangai ki he ngaahi liliu ʻikai lelei ʻi he kakaí?
ʻOku pehē ʻe he folofola ʻa e ʻOtuá: “Ko e faʻahingá ni ke ke tafoki meiate kinautolu.” (2 Tīmote 3:5) ʻOku ʻikai ʻuhinga iá ʻoku totonu ke tau fakamavaheʻi kitautolu mei he kakaí. ʻI hono kehé, ʻoku totonu ke tau fakaʻehiʻehi mei he kaumeʻa vāofi mo e faʻahinga ʻoku siokitá mo e faʻahinga ʻoku ʻikai te nau moʻuiʻaki ʻa e ngaahi tuʻunga ʻa e ʻOtuá.—Sēmisi 4:4.
ʻE fakaʻaʻau ke toe kovi ange ʻa e tokotaha kotoa?
ʻIkai. Naʻe tomuʻa tala ʻe he Tohi Tapú ʻe ʻi ai ʻa e faʻahinga te nau “māpuhoi mo toʻe koeʻuhi ko e ngaahi meʻa fakalielia kotoa ʻoku fai ʻi he koló.” (ʻIsikeli 9:4) Te nau fakafisi ke hoko ʻo siokita pea fakaʻatā ʻenau moʻui ke tataki ʻe he ngaahi tuʻunga ʻa e ʻOtuá. Ko ʻenau leá mo e tōʻongá ʻe hoko ʻo hā mahino ʻene kehe mei he toenga ʻo e kakaí. (Malakai 3:16, 18) Ko e fakatātaá, te nau feinga ke tauhi maʻu ʻa e melinó mo e kakai kotoa pē pea te nau fakafisi ke kau ʻi he taú pea mo e fakamālohí.—Maika 4:3.
ʻE faai atu pē ʻo hōloa ʻa e sōsaieti ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá ʻo iku ki ha māveuveu lahi?
ʻIkai. Ko e sōsaieti ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá ʻe ʻikai ke movete fakaʻaufuli. Kae kehe, ʻoku vavé ni ke toʻo ʻosi atu ʻe he ʻOtuá ʻa e kakai ʻoku nau hokohoko atu ʻi he talangataʻa ki he ngaahi tuʻunga ʻa e ʻOtuá. (Saame 37:38) Te ne fokotuʻu ha “māmani foʻou”—ko ha sōsaieti foʻou ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá ʻi he māmaní—ʻa ia ko e kakai anga-vaivaí te nau nofo melino ai ʻo taʻengata. (2 Pita 3:13; Saame 37:11, 29) Ko e ʻamanaki ko ení ʻoku ʻikai ko ha misi pē. Naʻa mo e taimí ni, ʻoku tokoniʻi ʻe he Tohi Tapú ʻa e kakaí ke liliu ʻenau moʻuí ke fehoanaki mo e ngaahi founga māʻoniʻoni ʻa e ʻOtuá.—ʻEfesō 4:23, 24.
a ʻOku fakahaaʻi ʻi he kikite ʻa e Tohi Tapú mo e ngaahi tuʻunga ʻo e māmaní ʻoku tau moʻui ʻi he “ngaahi ʻaho fakaʻosí,” ʻa ia ʻe fakaʻilongaʻi ia ʻaki ʻa e “ngaahi taimi fakalilifu.” (2 Tīmote 3:1) Ki ha fakamatala lahi ange, sio “Ko e Hā ʻa e Fakaʻilonga ʻo e ‘Ngaahi ʻAho Fakaʻosí’ pe ‘Taimi Fakamui’?”