NAʻE FAʻU IA KE PEHĒ?
Ko e Malava ʻo ha Sela ke Mavahevahe ki he Ngaahi Sela Kehekehe
ʻI hono tuʻituʻiaʻi koé, naʻe kamata hoʻo moʻuí mei ha kiʻi sela valevale ʻoku ui ko e zygote, ʻa ia ʻoku valevale fau ke lava ʻo tau sio ki ai ʻaki hotau matá. Kae neongo ia, ʻi ha ngaahi māhina siʻi pē mei ai, naʻe kakato hono faʻu koé ʻo ke hoko leva ko ha kiʻi pēpē. Ko e kiʻi sela pē ʻe taha ko ení naʻe liuliunga ia ki he ngaahi sela kalasi kehekehe ʻe 200 tupú ʻa ia ʻoku kehekehe honau fuó mo ʻenau ngāué.
Fakakaukau angé: ʻOku faʻu ʻe he zygote ha tatau hono DNA pea mavaeua ki ha sela ʻe ua. ʻOku hokohoko mavahevahe ai pē ʻo iku atu ki ha ngaahi sela lahi ange. ʻI he kamatá, ko e ngaahi sela foʻou ko ení ʻoku nau hā meimei tatau kotoa. ʻI honau DNA, ʻoku maʻu ai ʻa e fakahinohino kotoa pē ʻoku fiemaʻu ki hono ngaohi ʻa e ngaahi sela kotoa pē.
Hili ʻa e uike ʻe taha mei he tuʻituʻiá, ʻoku kamata ke mavaeua ʻa e ngaahi selá ki he kalasi kehekehe ʻe ua. Ko e ngaahi sela ʻe niʻihi ʻoku faʻuʻaki ʻa e ʻemipilioó, pea ko e toengá leva ʻoku nau tupu ʻo hoko ko e fonuá mo e ngaahi tisiū kehe ʻa ia ʻe tokoni ki he tupu ʻa e kiʻi ʻemipilioó.
ʻI he aʻu ki he uike hono tolú, ko e ngaahi sela ʻo e ʻemipilioó ʻoku nau fokotuʻutuʻu ki ha ʻotu ʻe tolu. Ko e ʻotu ʻuluakí ʻoku nau mavahevahe ki he ngaahi sela ʻo e neavé, ʻutó, ngutú, kilí mo e ngaahi sela kehe. Ko e ʻotu hono uá ʻoku tupu mei ai ʻa e totó, huí, kofuuá, uouá mo e ngaahi tisiū kehe pē. Ko e ʻotu hono tolú leva, ʻe hoko ia ko e ngaahi ʻōkani lahi ʻi lotó, hangē ko e maʻamaʻá, halanga tuʻuofí mo e ngaahi ʻōkani lahi taha ʻo e sisitemi fakamolū meʻakaí.
ʻI he tupu ʻa e kiʻi pēpē teʻeki fanauʻí, ʻoku liuliunga ʻa e ngaahi selá pea mavahevahe ki he ngaahi sela kehekehe ʻe 200 tupu.
ʻI he lolotonga ʻa e feitamá, ʻoku mavahe atu ʻa e niʻihi ʻo e ngaahi selá—fakataautaha pe ʻi ha kulupu—ki ha toe ngaahi feituʻu kehe ʻi he ʻemipilioó. Ko e ngaahi sela leva ʻe niʻihi ʻoku nau fakatahataha ʻo faʻu ʻa e ngaahi faʻunga ʻoku nau hoko ko e ngaahi ʻōkani ki mui ai. ʻOku fakaofo ʻa e founga ʻoku hoko ai ení. Ko e fakatātaá, ko e ngaahi selá ʻoku nau fakafuo kinautolu ki ha fanga kiʻi tiupi iiki. ʻOku hoko eni ʻi he ngaahi feituʻu kehekehe ʻi he ʻemipilioó ʻi he taimi tatau. ʻOku kamata leva ke tupu ʻa e fanga kiʻi tiupí pea mafola atu ʻo fakatahataha ki ha sisitemi ʻo e fetāfeaki takai ʻa e totó.
ʻI he aʻu ki he taimi ʻoku fāʻeleʻi ai ha kiʻi pēpē moʻui leleí, ko hono ngaahi sela ʻe laui pilioná kuo nau mavahevahe atu ki honau ngaahi faʻungá, feituʻú mo e taimi totonú.
Ko e hā hoʻo fakakaukaú? Ko e malava ʻo ha sela ke mavahevahé ko e tupu ia mei he ʻevalūsioó? Pe naʻe faʻu ia ke pehē?