LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • ijwbq kupu 77
  • Ko e Hā ʻa e Toetuʻu?

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Ko e Hā ʻa e Toetuʻu?
  • Tali ʻo e Ngaahi Fehuʻi Fakatohitapú
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Tali ʻa e Tohi Tapú
  • Toetuʻu–Maʻa Hai, pea ʻI Fē?
    Te Ke Malava ʻo Moʻui Taʻengata he Palataisi ʻi he Māmaní
  • Ko e Fakaleleiʻanga Pē Tahá!
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2006
  • ʻE ʻi Ai ha Toetuʻu!
    Ko e Hā ʻOku Lava ke Akoʻi Mai ʻe he Tohi Tapú?
  • Ko e ʻAmanaki Moʻoni ki he Faʻahinga ʻOkú Ke ʻOfa Ai Kuo Nau Maté
    Ko e Hā ʻOku Akoʻi Moʻoni ʻe he Tohi Tapú?
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Tali ʻo e Ngaahi Fehuʻi Fakatohitapú
ijwbq kupu 77
ʻI he toetuʻu ʻi he kahaʻú, ʻe talitali lelei ai ʻe he kakaí honau ngaahi ʻofaʻangá mo e kaumeʻá ke moʻui ʻi ha māmani palataisi

Ko e Hā ʻa e Toetuʻu?

Tali ʻa e Tohi Tapú

ʻI he Tohi Tapú, ko e foʻi lea naʻe liliu ko e “toetuʻu” ʻoku haʻu ia mei he foʻi lea faka-Kalisi ko e a·naʹsta·sis, ʻa ia ʻoku ʻuhingá ko e “fokotuʻu hake” pe “toe tuʻu hake.” Ko ha tokotaha ʻoku toetuʻu, ʻoku fokotuʻu hake ia mei he maté pea fakafoki ki he moʻuí ʻo hangē pē ko ia ki muʻá.​—1 Kolinitō 15:12, 13.

Neongo ko e foʻi lea “toetuʻu” ‘oku ‘ikai ke ‘i he Tohi Tapu Faka-Hepeluú, ʻa ia ʻoku faʻa ui ko e Fuakava Motuʻá, ka ʻoku hā ai ʻa e akonaki ko ení. Fakafou ʻi he palōfita ko Hōseá, ko e fakatātaá, naʻe talaʻofa ʻe he ʻOtuá: “Te u huhuʻi kinautolu mei he mālohi ʻo Faʻitoká; te u fakafoki mai kinautolu mei he maté.”​—Hōsea 13:14; Siope 14:13-​15; ʻAisea 26:19; Taniela 12:​2, 13.

ʻE toetuʻu ʻa e kakaí ʻo moʻui ʻi fē? Ko e kakai ʻe niʻihi ʻe toetuʻu ke moʻui ʻi hēvani ʻo pule ko e ngaahi tuʻi mo Kalaisi. (2 Kolinitō 5:1; Fakahā 5:​9, 10) ʻOku ui ia ʻi he Tohi Tapú ko e “ʻuluaki toetuʻú” ʻa ia ʻoku fakahaaʻi mai ai ʻoku ʻi ai mo ha toetuʻu ʻe hoko mai. (Fakahā 20:6) Ko e toetuʻu ko eni ki muí te nau moʻui ʻi he māmaní, ʻa ia ko e tokolahi taha ʻo e faʻahinga ʻe fakafoki mai ki he moʻuí te nau fiefia ai.​—Saame 37:29.

ʻE anga-fēfē ʻa e toetuʻu e kakaí? ʻE ʻoange ʻe he ʻOtuá kia Sīsū ʻa e mālohi ke fokotuʻu hake ʻa e maté. (Sione 11:25) ʻE toe fakafoki ʻe Sīsū ki he moʻuí ʻa e “faʻahinga kotoa ʻi he ngaahi fonualoto fakamanatú”, ʻa e tokotaha taki taha mo hono fakaikiiki, ʻulungaanga mo e manatu. (Sione 5:​28, 29) Ko kinautolu ʻe toetuʻu ki hēvaní te nau maʻu ʻa e sino laumālie, lolotonga ia ko kinautolu ʻe toetuʻu ke moʻui ʻi he māmaní te nau maʻu ha sino moʻui lelei fakaekakano.​—ʻAisea 33:24; 35:​5, 6; 1 Kolinitō 15:42-​44, 50.

Ko hai ʻe toetuʻú? ʻOku pehē ʻi he Tohi Tapú “ʻe ʻi ai ʻa e toetuʻu fakatouʻosi ʻa e māʻoniʻoní mo e taʻemāʻoniʻoní.” (Ngāue 24:15) Ko e māʻoniʻoní ʻoku kau ai ʻa e faʻahinga anga-tonu, hangē ko Noa, Sela, mo ʻĒpalahame. (Sēnesi 6:9; Hepelū 11:11; Sēmisi 2:​21) Ko e taʻemāʻoniʻoní ʻoku kau ai ʻa e faʻahinga naʻe ʻikai ke nau aʻusia ʻa e ngaahi tuʻunga ʻa e ʻOtuá pea naʻe ʻikai ke nau maʻu ha faingamālie ke ako mo muimui ki ai.

Kae kehe, ko e faʻahinga ko ia ʻoku nau hoko ʻo fuʻu fulikivanu pea ʻikai ke toe lava ʻo liliú, heʻikai ke nau kau ʻi he toetuʻú. ʻI he mate ʻa e faʻahinga peheé, ʻe fakaʻauha taʻengata ai kinautolu ʻo ʻikai ha toe ʻamanaki ki ha toe foki mai ki he moʻuí.​—Mātiu 23:33; Hepelū 10:26, 27.

ʻE hoko fakakū ʻa e toetuʻú? Naʻe tomuʻa tala ʻi he Tohi Tapú ko e toetuʻu ki hēvaní ʻe hoko ia ʻi he lolotonga ʻa e ʻi heni ʻa Kalaisí, ʻa ia naʻe kamata ʻi he 1914. (1 Kolinitō 15:21-​23) Ko e toetuʻu ki he moʻui ʻi he māmaní ʻe hoko ia ʻi he lolotonga ʻa e Pule Taʻu ʻe Afe ʻa Sīsū Kalaisí, ʻi he taimi ʻe liliu ai ʻa e foʻi māmaní ko ha Palataisi.​—Luke 23:43; Fakahā 20:​6, 12, 13.

Ko e hā ʻoku ʻuhinga lelei ai ke tui ki he toetuʻú? ʻOku ʻi he Tohi Tapú ha ngaahi fakamatala fakaikiiki fekauʻaki mo ha toetuʻu ʻe hiva, ʻa ia ko e toetuʻu taki taha naʻe fakapapauʻi ia ʻe he kau fakamoʻoni sio tonu. (1 Tuʻi 17:17-​24; 2 Tuʻi 4:​32-​37; 13:20, 21; Luke 7:​11-​17; 8:​40-​56; Sione 11:38-​44; Ngāue 9:​36-​42; Ngāue 20:​7-​12; 1 Kolinitō 15:​3-6) Ko hono fokotuʻu hake ʻe Sīsū ʻa Lāsalosí ʻoku fakatupu tokanga ia, koeʻuhi naʻe mate ʻa Lāsalosi ʻo ʻosi ʻa e ʻaho ʻe fā pea naʻe fakahoko ʻe Sīsū ʻa e maná ʻi he ʻao ʻo ha fuʻu kakai tokolahi. (Sione 11:39, 42) Naʻa mo e faʻahinga naʻa nau fakafepakiʻi ʻa Sīsuú naʻe ʻikai malava ke nau fakaʻikaiʻi ʻa e moʻoni ʻo e meʻá ni, ka ʻi hono kehé naʻa nau faʻufaʻu ke tāmateʻi fakatouʻosi ʻa Sīsū mo Lāsalosi.​—Sione 11:47, 53; 12:​9-​11.

Toetuʻu ʻe tolu ʻoku hiki ʻi he Tohi Tapú: ko ha tama ʻa ha uitou, ko ha fefine Kalisitiane, mo e kaumeʻa ʻo Sīsū ko Lāsalosí

ʻOku fakahaaʻi ʻi he Tohi Tapú ʻoku maʻu ʻe he ʻOtuá ʻa e malava mo e holi ke fakafoki mai ʻa e maté. ʻOkú ne tauhi ʻi heʻene manatu taʻefakangatangatá, ʻa e fakamatala fakaikiiki ʻo e tokotaha taki taha te ne fokotuʻu hake ʻi hono mālohi aoniú. (Siope 37:23; Mātiu 10:30; Luke 20:37, 38) ʻOku malava ʻe he ʻOtuá ke fakafoki ʻa e maté ki he moʻuí, pea ko hono lotó ia! Ke fakamatalaʻi ʻa e toetuʻu ka hoko maí, ʻoku lave ʻa e Tohi Tapú fekauʻaki mo e ʻOtuá: “Te ke holi ki he ngāue ʻa ho nimá.”​—Siope 14:15.

Ngaahi maʻuhala fekauʻaki mo e toetuʻú

Talatupuʻa: Ko e toetuʻú ko ha toe fakataha ia ʻa e laumālié mo e sinó.

Moʻoni: ʻOku akoʻi mai ʻi he Tohi Tapú ‘i he taimi ‘oku mate ai ha taha, heʻikai ke ne toe ʻi ai, ʻoku ʻikai ha laumālie taʻefaʻamate ʻoku moʻui hili ʻa e maté. (Tangata Malanga 9:5, 10) Ko ia ai, ko ha tokotaha ʻoku toetuʻu ʻoku ʻikai ke ne toe fakataha mo hono laumālié; ka ʻoku toe fakatupu foʻou ia ko ha tokotaha moʻui.

Talatupuʻa: Ko e faʻahinga ʻe niʻihi ʻoku nau toetuʻu pea ʻoku toe fakaʻauha vave pē kinautolu.

Moʻoni: ʻOku pehē ʻi he Tohi Tapú ko e “faʻahinga naʻa nau fai ʻa e ngaahi meʻa ʻoku fulikivanú” te nau “toetuʻu ki he fakamaau.” (Sione 5:​29) Kae kehe, ʻe fakamaauʻi kinautolu ʻo makatuʻunga ʻi he meʻa te nau fai hili ʻenau toetuʻú, kae ʻikai ko e meʻa naʻa nau fai ki muʻá. ʻOku pehē ʻe Sīsū: “ʻE fanongo ai ʻa e kau maté ki he leʻo ʻo e ʻAlo ʻo e ʻOtuá, pea ko e faʻahinga kuo nau tokanga ki aí te nau moʻui.” (Sione 5:​25) Ko e faʻahinga ko ia ʻe “tokanga” ki aí, pe talangofua, ki he ngaahi meʻa naʻa nau ako hili ʻenau toetuʻú ʻe hiki honau hingoá ʻi he ‘takainga tohi ʻo e moʻuí.’​—Fakahā 20:12, 13.

Talatupuʻa: ʻI he taimi ʻo e toetuʻú, ʻe maʻu ʻe he tokotahá ʻa e sino tofu pē ko ia naʻá ne maʻu ki muʻa peá ne toki maté.

Moʻoni: Hili ʻa e maté, ko e sino ʻo e tokotahá ʻe movete nai ʻo ʻauʻaunga.​—Tangata Malanga 3:​19, 20.

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share