ʻOku Poupouʻi ʻe he Kautaha ʻa Sihová Hoʻo Ngāue Fakafaifekaú
“Pea u vakai ha angelo ʻe taha, ʻoku ne puna ʻi he loto langi, pea ʻoku ne ʻalu mo ia ʻa e Kosipeli taʻengata ke malangaʻaki.”—FAKAHĀ 14:6.
1. Kuo anga-fēfē ʻa hono ʻahiʻahiʻi ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová, pea ko e hā kuo nau hao moʻui aí?
KO E HĀ ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ai ke ʻiloʻi ʻa e ngafa ʻo e kautaha fakahēvani ʻa Sihová ʻi heʻene poupouʻi ʻa e ngāue fakafaifekau faka-Kalisitiané? Sai, naʻe mei lava ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻo lavaʻi ʻa hono malangaʻi ʻo e ongoongo lelei ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻi he kotoa ʻo ha māmani fakafili taʻekau ai ha poupou ʻa e kautau fakahēvani ʻa Sihová? Kuo fai ʻe he Kau Fakamoʻoní ha malanga pehē lolotonga ʻo ha senituli ʻoku tōtuʻa ai ʻa e mamahiʻi fonuá, ngaahi fokotuʻutuʻu fakapolitikale pule-fakaaoaó, ngaahi tau ʻa e māmaní, mo e ngaahi faingataʻa kehekehe. ʻI he taʻekau ai ʻa e tokoni ʻa Sihová naʻe mei lava ʻa e Kau Fakamoʻoní ʻo hao moʻui ʻi he haʻaki fakataha mai ʻa e tomuʻa fehiʻa fakavahaʻapuleʻangá, taʻetotonu, mo e fakatanga fakamālohi kuo faʻa fakataumuʻa kiate kinautolú?—Sāme 34:7.
Hao Moʻui Neongo ʻa e Fakafepaki ʻi Māmani Lahí
2. Ko e hā ʻa e faitatau ʻoku ʻi ai ʻi he vahaʻa ʻo e kau Kalisitiane moʻoni ʻi he ʻuluaki senitulí mo kinautolu ko ia ʻi he ʻaho ní?
2 ʻI he senituli hono 20 ní ko e ngaahi fili, fakalotú mo e fakapolitikalé, kuo nau langaʻi ʻa e fakafaingataʻa kotoa pē ʻe ala lavá, fakalao mo e founga kehe, ʻi he feinga ke taʻofi pe fakangata ʻa e ngāue ʻa Sihová. Kuo fakatangaʻi ʻa e fanga tokouá mo e tuofāfine Kalisitiané, ʻo fakamatalahalaʻi, fakaongoongokoviʻi, mo lauʻikoviʻi loi—kuo aʻu ʻo tāmateʻi ʻa e tokolahi—ʻo faʻa hoko ʻi he fakalanga ʻe he haʻa faifekau ʻo Pāpilone ko e Lahí. ʻOku lava ke pehē, hangē ko ia ʻi he muʻaki kau Kalisitiané, ko e “meʻa ki he faʻahi ko ia, ko e meʻa pe ʻoku mau ʻilo ki ai, hono lauʻi ʻi he potu kotoa pē.” Hangē ko e faitau anga-kakaha ʻa e haʻa faifekau Siu ʻi he taimi ʻo Kalaisí ke taʻofi ʻa ʻene ngāue fakafaifekaú, ʻoku pehē pē ʻa e fāitaha ʻa e haʻa faifekaú mo e kau tafoki mei he moʻoní, mo honau ngaahi kaumeʻa fakapolitikalé, ʻi he feinga ke taʻofi ʻa e ngāue fakamoʻoni fakaeako lahi ʻa e kakai ʻa Sihová.—Ngāue 28:22; Mātiu 26:59, 65-67.
3. Ko e hā ʻoku lava ke tau ako mei he mateaki-angatonu ʻa Henryka Żur?
3 Ko ha fakatātā, ko e meʻa naʻe hoko ʻi Pōlani ʻi Maʻasi 1, 1946. Ko Henryka Żur, ko ha kiʻi taʻahine Fakamoʻoni taʻu 15 ia mei he feituʻu ofi ki Chełm, naʻá ne fononga fakataha atu mo ha Fakamoʻoni ʻe taha, ko ha tuongaʻane, ke ʻaʻahi ki he kakai mahuʻingaʻiá ʻi ha kolo ofi mai. Naʻe puke kinaua ʻe he kau mēmipa ʻo ha kiʻi kautau Katolika naʻe ui ko e Narodowe Siły Zbrojne (Kongakau Tau Fakapuleʻanga). Naʻe tā lahi ʻaupito ʻa e tuongaʻané ka naʻá ne hao moʻui. Naʻe ʻikai ke hoko ia kia Henryka. Naʻe fakamamahiʻi fakalilifu ia ʻi he ngaahi houa lahi ʻi heʻenau feinga ke fakamālohiʻi ia ke ne fai ʻa e fakaʻilonga koluse ʻa e Katoliká. Naʻe pehē ange ʻe he tokotaha ʻi hono kau fakamamahí: “Fakakaukauloto ki ha meʻa pē ʻokú ke loto ki ai, kehe pē ke ke fai ʻa e fakaʻilonga koluse ʻa e Katoliká. Ka ʻikai, ʻoku fakatatali mai kiate koe ha foʻi mahafu!” Naʻá ne fakavaivai ʻi heʻene mateaki-angatonú? ʻIkai. Naʻe toho ia ʻe he kau vaipalo fakalotú ki ha vaotā ofi mai ʻo fanaʻi ia. Neongo ia, naʻá ne ikuna! Naʻe ʻikai te nau malava ke toʻo ʻa ʻene mateaki-angatonú.a—Loma 8:35-39.
4. Kuo anga-fēfē ʻa e feinga ʻa e ngaahi kulupu fakapolitikalé mo fakalotú ke taʻofi ʻa e ngāue malangaʻi ʻo e Puleʻangá?
4 Laka hake ʻi he taʻu ʻe teau, kuo ngaohikovia kakaha ʻa e kau sevāniti ʻa e ʻOtuá ʻi onopōní mo taʻefakaʻapaʻapaʻi. Koeʻuhi ko e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻoku ʻikai, pea ʻoku ʻikai te nau fakaʻamu ke hoko, ko ha konga ʻo e ngaahi lotu tākiekina ʻe Sētané, ʻoku vakai kiate kinautolu ko e faʻahinga ʻoku faingofua ke maʻu ʻe ha taha fakamaau fefeka pe fakafepaki tōtuʻa. Kuo ʻohofi lahi fakaʻulia kinautolu ʻe he ngaahi kulupu fakapolitikalé. Kuo mate fakamaʻata ʻa e Kau Fakamoʻoni tokolahi ki heʻenau tuí. Naʻa mo e ngaahi founga-pule ʻoku ui ko e temokalatí kuo nau feinga ke taʻofi ʻa hono malangaʻi ʻo e ongoongo leleí. ʻI he foki ki he 1917 ʻi Kānata mo e ʻIunaite Seteté, naʻe kamataʻi ai ʻe he haʻa faifekaú ha ngaahi tukuakiʻi ʻo e fakatupu-maveuveú ke fakakoviʻiʻaki ʻa e Kau Ako Tohitapú, ʻa ia naʻe ui ʻaki ʻa e Kau Fakamoʻoní ʻi he taimi ko iá. Ko e kau taki ngāue ʻa e Sōsaieti Taua Leʻó naʻe tukupōpulahalaʻi, ki mui pē ai naʻe fakatonuhiaʻi.—Fakahā 11:7-9; 12:17.
5. Ko e hā ʻa e ngaahi lea kuo ngāue ke fakalototoʻaʻi ʻa e kau sevāniti ʻa Sihová?
5 Kuo ngāueʻaki ʻe Sētane ʻa e ngaahi founga kotoa pē ʻi hono mafaí ʻi he feinga ke taʻofi ʻa e ngāue fakamoʻoni ʻa e fanga tokoua ʻo Kalaisí mo honau takanga mateakí. Kae hangē ko ia ʻoku fakahaaʻi ʻe he ngaahi meʻa lahi kuo hokosiá, ʻoku ʻikai ha fakamanamana, fakalotosiʻi, fakamālohi fakaesino, ngaahi pilīsone, ngaahi kemi fakamamahi, naʻa mo e maté kuó ne fakalongolongoʻi ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová. Pea kuo hoko ʻeni ko e foʻi moʻoni ʻi he faai mai ʻa e kotoa ʻo e hisitōliá. Kuo ngāue hokohoko ʻa e ngaahi lea ʻa ʻIlaisá ko ha fakalototoʻa: “ʻOua te ke manavasiʻi: he ʻoku toko lahi ʻa e kau mo kitaua ʻi he kau mo kinautolu.” Ko e ʻuhinga ʻe tahá he ʻoku tokolahi ange ʻa e kau ʻāngelo anga-tonú ʻi he faʻahi ʻa e Tēvoló!—2 Tuʻi 6:16; Ngāue 5:27-32, 41, 42.
Tāpuakiʻi ʻe Sihova ʻa e Malanga Faivelengá
6, 7. (a) Ko e hā ʻa e ngaahi muʻaki feinga naʻe fai ke malangaʻi ʻa e ongoongo leleí? (e) Ko e hā ʻa e liliu ʻaonga naʻe hoko ʻo kamata ʻi he 1943?
6 ʻI he ʻalunga ʻo e senituli hono 20, kuo ngāueʻaki ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻa e ngaahi fakalakalaka lahi ʻi he tekinolosiá koeʻuhi ke fakalahi ai mo fakavaveʻi ʻa e ngāue lahi ʻo e faifakamoʻoní ki muʻa ke hoko mai ʻa e ngataʻangá. ʻI he 1914, ko Faifekau Russell, ʻa e ʻuluaki palesiteni ʻo e Sōsaieti Taua Leʻo Tohitapu mo e Tulekí, naʻá ne fokotuʻu hake ai ʻa hono muʻaki ngāueʻaki ʻo e ngaahi silaití mo e heleʻuhilá, ʻo fakahoko fakataha ia mo ha fakamatala makatuʻunga ʻi he Tohitapú ʻi he ngaahi peleti kalamafoni, ʻi ha foʻi faiva faka-Tohitapu houa ʻe valu naʻe ui “Ko e Tulama-ʻAta ʻo e Fakatupú.” Naʻe ofo ai ʻa e kau mamata ʻi he ngaahi fonua lahi he taimi ko iá. Ki mui ai, ʻi he 1930 tupú mo e 1940 tupú, naʻe hoko ʻo ʻiloa ai ʻa e Kau Fakamoʻoní ʻi heʻenau malanga fale-ki-he-fale ʻaki ʻa e ngaahi kalamafoni takitaki, ʻo ngāueʻaki ʻa e ngaahi peleti kuo hiki ai ʻa e ngaahi malanga faka-Tohitapu naʻe fai ʻe J. F. Rutherford, ko e palesiteni ia hono ua ʻo e Sōsaietí.
7 ʻI he 1943 naʻe fakahoko ai ha sitepu taʻemanavahē ʻi he malumalu ʻo e tataki ʻa Nathan H. Knorr, ko e palesiteni hono tolu ʻo e Sōsaietí, ʻi hono fakapapauʻi ke fokotuʻu ha akoʻanga maʻá e kau faifekaú ʻi he fakatahaʻanga kotoa pē. Naʻe pau ke akoʻi ʻa e Kau Fakamoʻoní ke malanga mo faiako mei he fale ki he fale ʻo ʻikai ngāueʻaki ʻa e ngaahi peleti kalamafoní. Talu mei ai, kuo fokotuʻutuʻu ʻa e ngaahi akoʻanga kehe ke akoʻi ʻa e kau misinalé, kau faifekau tāimuʻa taimi-kakató, kau mātuʻa ʻo e fakatahaʻangá, mo e kau ʻovasia fua fatongia ʻi he ngaahi vaʻa ʻo e Sōsaieti Taua Leʻó. Ko e hā ʻa hono olá?
8. Naʻe anga-fēfē ʻa hono fakahāhā ʻe he Kau Fakamoʻoní ʻa e tui lahi ʻi he 1943?
8 ʻI he 1943, ʻi he lotolotonga ʻo e Tau II ʻa Māmaní, naʻe toko 129,000 pē ʻa e Kau Fakamoʻoni naʻe longomoʻuí ʻi he ngaahi fonua ʻe 54. Ka, naʻa nau maʻu ʻa e tui mo e fakapapau ʻe fakahoko ʻa e Mātiu 24:14 ki muʻa ke hoko mai ʻa e ngataʻangá. Naʻa nau tuipau ʻe ʻai ʻe Sihova ʻa e pōpoaki fakaefakatokanga mahuʻingá ke tomuʻa fanongonongo ia ki muʻa ʻi he hokohoko ʻa e ngaahi meʻa ʻa ia te ne ʻomai ʻa e ngataʻanga ki he fokotuʻutuʻu ʻo e ngaahi meʻa fakameleʻi ko ʻení. (Mātiu 24:21; Fakahā 16:16; 19:11-16, 19-21; 20:1-3) Kuo fakapaleʻi ʻenau ngaahi feingá?
9. Ko e hā ʻa e ngaahi moʻoniʻi meʻa ʻoku fakahaaʻi ai naʻe lakalakaimonū ʻa e ngāue fakamoʻoní?
9 ʻOku ʻi ai he taimí ni ʻo ʻikai siʻi hifo he ngaahi fonua ʻe 13 ʻoku laka hake ai he fonua taki taha ʻa e Kau Fakamoʻoni longomoʻui ʻe toko 100,000. Ko e niʻihi ʻo e ngaahi fonuá ni ʻoku puleʻi ia ʻe he Siasi Katoliká. Kae kehe, vakai ange ki he tuʻungá. ʻOku maʻu ʻe Pelēsila ʻa e kau malanga ʻo e ongoongo leleí ʻe toko 450,000 nai, pea laka hake he toko 1,200,000 naʻa nau maʻu ʻa e Fakamanatu ʻo e pekia ʻa Kalaisí ʻi he 1997. Ko e fakatātā ʻe taha ko Mekisikou, ʻoku ofi ai ki he toko 500,000 ʻa e Kau Fakamoʻoní, pea laka hake he toko 1,600,000 naʻe ʻi he kātoanga Fakamanatú. Ko e ngaahi fonua Katolika kehé ko ʻĪtali (toko 225,000 nai ʻa e Kau Fakamoʻoní), Falanisē (toko 125,000 nai), Sipeini (laka hake he toko 105,000), mo ʻĀsenitina (laka hake he toko 115,000). ʻI he ʻIunaite Seteté, ʻa ia ʻoku tokolahi ai ʻa e lotu Palotisaní, Katoliká, mo e lotu faka-Siú, ʻoku ʻi ai ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻe toko 975,000 nai pea laka hake he toko 2,000,000 naʻe maʻu Fakamanatú. Ko e moʻoni, ʻoku tafe atu ki tuʻa ʻa e fuʻu tokolahi mei Pāpilone ko e Lahi, ʻa e ʻemipaea ʻo e lotu loí he māmaní, mo ʻene ngaahi akonaki fakamisitelí pea ʻoku nau tafoki ki he ngaahi talaʻofa faingofua mo papau ʻa e ʻOtuá fekauʻaki mo e “langi foʻou mo ha fonua foʻou.”—2 Pita 3:13; Aisea 2:3, 4; 65:17; Fakahā 18:4, 5; 21:1-4.
Liliu ki he Ngaahi Fiemaʻu ʻa e Kakaí
10. Kuo anga-fēfē ʻa e liliu ʻa e ngaahi tuʻungá ʻi he ngaahi feituʻu ʻe niʻihi?
10 Ko e tokolahi ʻo e faʻahinga ko ia kuo nau tafoki kia Sihova fakafou ʻia Kalaisi Sīsuú naʻe maʻu mei he fale ki he falé. (Sione 3:16; Ngāue 20:20) Ka kuo toe ngāueʻaki mo e ngaahi founga kehe. Kuo liliu ʻa e taimí, pea ko e ngaahi tuʻunga fakaʻikonōmiká ʻoku hoko ʻo ngāue ai he taimí ni ʻa e kakai fefine tokolahi ʻo mamaʻo mei ʻapi. ʻOku faʻa hoko, ʻi he lolotonga ʻo e uiké, ko e kiʻi kakai tokosiʻi pē ʻoku lava ke maʻu ʻi ʻapí. Ko ia, kuo liliu ai ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ki he tuʻungá. Hangē ko Sīsū mo ʻene muʻaki kau ākongá, ʻoku nau ʻalu ki he feituʻu mo e taimi ʻoku maʻu ai ʻa e kakaí.—Mātiu 5:1, 2; 9:35; Maake 6:34; 10:1; Ngāue 2:14; 17:16, 17.
11. Ko fē ʻoku malanga ai he ʻahó ni ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová, pea ko e hā hono olá?
11 ʻOku tomuʻa fai ʻe he Kau Fakamoʻoní pea ʻoku nau malanga pōtoʻi ki he kakai ʻi he ngaahi tauʻanga meʻalele lalahí, ʻi he ngaahi senitā faiʻanga fakataú, ngaahi falengāué, ngaahi ʻōfisí mo e ngaahi pisinisí, ngaahi ʻapi polisí, ngaahi pausá, ngaahi hōtelé mo e falekaí, pea ʻi he ngaahi halá. Ko hono moʻoní, ʻoku nau malanga ʻi ha feituʻu pē ʻoku lava ke maʻu ai ʻa e kakaí. Pea ʻi he taimi ʻoku ʻi ʻapi ai ʻa e kakaí, ʻoku hokohoko atu leva ʻa e ʻaʻahi ʻa e Kau Fakamoʻoní kiate kinautolu ʻi ai. Ko e liliu mo e fakaofiofi ʻaonga ko ʻení ʻoku iku ia ki he tupulekina ʻa hono tufaki atu ʻo e ngaahi tohi faka-Tohitapú. ʻOku maʻu ai ʻa e faʻahinga hangē ha sipí. ʻOku kamata ai ʻa e ngaahi ako Tohitapu foʻou. Ko e ngāue fakaeako lahi taha ʻi he hisitōlia ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá ʻoku fakahoko faivelenga ia ʻe he kau faifekau ngāue pole laka hake he toko nima mo e konga milioná! ʻOkú ke maʻu ʻa e monū ʻi he hoko ko e taha ʻo kinautolu?—2 Kolinito 2:14-17; 3:5, 6.
Ko e Hā ʻOkú Ne Ueʻi ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová?
12. (a) ʻOku anga-fēfē ʻa hono akoʻi ʻe Sihova ʻa hono kakaí? (e) Ko e hā ʻa e ola ʻoku maʻu ʻe he akoʻi ko ʻení?
12 ʻOku anga-fēfē ʻa e feʻunga ʻa e kautaha fakahēvaní mo e ngaahi meʻa kotoa ko ʻení? Naʻe kikite ʻa ʻAisea: “Ko hoʻo fanau fuape ko e kau ako ʻa Sihova; pea lahi ʻa e fiemalie ʻi hoʻo fanau.” (Aisea 54:13) ʻOku akoʻi ʻe Sihova ʻa e fetokouaʻaki fāʻūtaha ko ʻeni ʻi māmani lahí fakafou ʻi heʻene kautaha hāmai ʻi he māmaní—ʻi he ngaahi Fale Fakatahaʻangá, ʻi he ngaahi fakataha-lahí pea ʻi he ngaahi ʻasemipilií. ʻOku iku ia ki he fāʻūtaha mo e melino. Kuo fakatupu ʻi he akoʻi ʻe Sihová ha kakai makehe, kuo akoʻi ke nau feʻofaʻaki pea ʻofa ki honau kaungāʻapí ʻo hangē pē ko ʻenau ʻofa kiate kinautolú, ʻo ʻikai fehiʻa ki honau ngaahi kaungāʻapí, ʻi ha feituʻu pē ʻoku nau nofo ai ʻi he māmani fetuʻusi mo mavahevahe ko ʻení.—Mātiu 22:36-40.
13. ʻOku lava fēfē ke tau fakapapauʻi ʻoku kau ʻa e tataki fakaeʻāngelo ʻi he ngāue fakamalangá?
13 Ko e ʻofá ʻokú ne ueʻi ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ke hokohoko atu ʻa e malangá neongo ʻa e taʻemahuʻingaʻiá pe fakatangá. (1 Kolinito 13:1-8) ʻOku nau ʻiloʻi ko ʻenau ngāue fakahaofi moʻuí ʻoku tataki ia mei hēvani, ʻo hangē ko ia ʻoku fakamatalaʻi ʻi he Fakahā 14:6. Ko e hā ʻa e pōpoaki ko ia ʻoku fanongonongo ʻi he malumalu ʻo e tataki fakaeʻāngeló? “Manavahē ki he ʻOtua, pea tuku kololia kiate ia; he kuo hokosia ʻa e taimi oʻene fakamāu: pea mou hū kiate ia naʻa ne ngaohi ʻa e langi mo e fonua mo e tahi mo e ngaahi matavai ʻo e ngaahi vaitafe.” Ko hono malangaʻi ʻo e ongoongo lelei ʻo e Puleʻangá ʻoku hakeakiʻi ai ʻa e huafa ʻo Sihová. ʻOku hoko ʻo fakaafeʻi ai ʻa e kakaí ke nau ʻoatu ʻa e lāngilangi ki he Tokotaha-Fakatupú, ko e ʻOtuá, ʻikai ki ha ngaahi meʻamoʻui mo e tuputupumālie taʻemapuleʻí. Pea ko e hā ʻoku mātuʻaki fakavavevave ai ʻa e ngāue fakamalangá? Koeʻuhi he kuo hokosia ʻa e taimi fakamāú—fakamāuʻi ʻo Pāpilone ko e Lahí mo e ngaahi tafaʻaki kehe kotoa pē ʻo e fokotuʻutuʻu ʻo e ngaahi meʻa hāmai ʻa Sētané.—Fakahā 14:7; 18:8-10.
14. Ko hai ʻoku kau ʻi he feingatau fakafaiako lahi ko ʻení?
14 ʻOku ʻikai ha Kalisitiane fakatapui ʻe ʻatā mei he ngāue fakamalanga ko ʻení. ʻOku takimuʻa ʻa e kau mātuʻa fakalaumālié ʻi he malanga fakataha mo e fakatahaʻangá. ʻOku femoʻuekina kakato ʻa e kau tāimuʻa kuo ʻosi akoʻí ʻi he ngāué. Ko e kau malanga faivelenga ʻo e pōpoaki ʻo e Puleʻangá, pe ʻoku nau malava ʻi ha ngaahi houa siʻi pē ʻi ha māhina pe lahi ange, ʻoku nau fakamafola atu ʻa e pōpoakí ʻi he tapa kotoa ʻo e māmaní.—Mātiu 28:19, 20; Hepelu 13:7, 17.
15. Ko e hā ʻokú ne fakahaaʻi ʻa e maongo ʻo e malanga ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová?
15 Kuo ʻi ai ha maongo ʻo e feinga kotoa ko ʻení ki he māmaní? Ko e fakamoʻoni faingofua ʻe taha ʻo ʻene peheé ko e lahi ko ia ʻo e taimi ʻoku fakahāhaaʻi ai ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻi he ngaahi polokalama TV pea ʻi he ngaahi kōlomu ongoongó. ʻOku faʻa fakaeʻa ʻe he ngaahi meʻá ni ʻa ʻetau kīvoi mo e fakapapauʻi ke aʻu ki he tokotaha kotoa pē. ʻIo, ko ʻetau faivelengá mo e ʻi ai maʻu peé ʻoku hoko ia ʻo maongo loloto, neongo kapau ko e tokolahi taha ʻo e kakaí ʻoku nau talitekeʻi ʻa e pōpoakí pea mo e kau talafekaú!
Ko ʻEtau Faivelenga ke Fakakakato ʻa e Faifakamoʻoní
16. Ko e hā ʻa e fakakaukau ʻoku totonu ke fakaeʻa he taimí ni ʻi he taimi fakangatangata ʻoku toé?
16 ʻOku ʻikai te tau ʻilo pe ko e hā hono lahi ʻo e taimi ʻoku toe ki he fokotuʻutuʻu ʻo e ngaahi meʻa ko ʻení, pea ʻoku ʻikai fiemaʻu ia ke tau ʻilo kehe pē ʻoku maʻa ʻetau fakaueʻiloto ʻi hono tauhi ʻo Sihová. (Mātiu 24:36; 1 Kolinito 13:1-3) Ka ʻoku tau ʻilo ke fakahaaʻi ʻa e ʻofa, mālohi, mo e fakamaau totonu ʻa Sihová, kuo pau ke “tomuʻa” malangaʻi ʻa e ongoongo leleí. (Maake 13:10) Ko ia ai, tatau ai pē pe ko e hā hono lahi ʻo e ngaahi taʻu kuo tau tatali loto-vēkeveke nai ai ki he ngataʻanga ʻo e māmani fulikivanu, fakamaau taʻetotonu, mo fakamālohi ko ʻení, kuo pau ke tau moʻui faivelenga ʻo fakatatau ki heʻetau fakatapuí ʻo fakatatau ki hotau ngaahi tuʻungá. Mahalo pē ʻoku tau taʻumotuʻa pe mahamahaki, ka ʻoku lava pē ke tau kei tauhi kia Sihova ʻaki ʻa e faivelenga naʻa tau maʻu ʻi hotau ngaahi ʻaho kei siʻi angé pe moʻui lelei angé. Mahalo pē ʻoku ʻikai te tau kei lava ke fakamoleki ʻa e taimi lahi ʻi he ngāue fakafaifekaú hangē ko ia naʻa tau fai ki muʻá, ka ʻoku lava moʻoni ke tau tauhi maʻu ʻa e anga ʻo ʻetau feilaulau ʻo e fakahīkihiki kia Sihová.—Hepelu 13:15.
17. Fakamatala ki ha meʻa naʻe hokosia fakalototoʻa ʻa ia te ne tokoniʻi nai kitautolu kotoa.
17 Ko ia ai, pe ʻoku tau talavou pe motuʻa, tau fakahāhā ʻa e faivelenga pea vahevahe atu ʻa ʻetau pōpoaki pau ʻo e māmani foʻoú ki he faʻahinga kotoa ʻoku tau fetaulakí. Ke tau hangē ko e kiʻi taʻahine anga-mā taʻu fitu, ʻa ia naʻá ne ʻalu mo ʻene faʻeé ki he falekoloá ʻi ʻAositelēlia. Kuó ne fanongo ʻi he Fale Fakatahaʻangá ki he mahuʻinga ko ia ki he tokotaha kotoa ke malangá, ko ia naʻá ne faʻo ai ʻa e ongo polosiua faka-Tohitapu ʻe ua ʻi heʻene kató. Lolotonga ʻa e femoʻuekina ʻa ʻene faʻeé ʻi he kānitá, naʻe pulia ʻa e kiʻi taʻahiné. ʻI hono kumi ia ʻe heʻene faʻeé, ko ia ē naʻá ne tuʻuaki ha polosiua ki ha fefine! Naʻe ʻalu atu ʻa e faʻeé ke kole fakamolemole ki ha fakahohaʻa pē naʻe fakatupunga nai ʻe heʻene tamá ki he fefiné. Ka naʻe tali anga-ʻofa ʻe he fefiné ʻa e polosiuá. ʻI he toe toko ua ʻa e faʻeé mo ʻene tamá, naʻá ne ʻeke ange kiate ia pe naʻe anga-fēfē ʻene maʻu ʻa e loto-toʻa ke fakaofiofi ai ki ha sola. “Naʻá ku pehē pē, Maau, Teuteu, ʻAlu! Pea naʻá ku ʻalu!”
18. ʻOku lava fēfē ke tau fakahāhā ha laumālie lelei?
18 ʻOku tau fiemaʻu kotoa ha laumālie hangē ko ia ko e kiʻi taʻahine ʻAositelēliá, tautefito koeʻuhi ke fakaofiofi ai mo e ongoongo leleí ki ha kau sola pe naʻa mo ha kau ʻōfisa. Te tau manavahē nai ki ha talitekeʻi. ʻOua naʻa ngalo ʻiate kitautolu ʻa e meʻa naʻe leaʻaki ʻe Sīsuú: “ʻOua te mou lotomoʻua pe fefe haʻamou fakamatala, pe ko e hā ha meʻa te mou leaʻaki: he ko e Laumālie Māʻoniʻoni te ne ako kiate kimoutolu ʻi he taimi ko ia ʻa e lea ʻoku totonu ke fai.”—Luke 12:11, 12.
19. ʻOku anga-fēfē ʻa hoʻo ongoʻi fekauʻaki mo hoʻo ngāue fakafaifekaú?
19 Ko ia, falala ki he tokoni ʻa e laumālie ʻo e ʻOtuá ʻi hoʻo fakaofiofi ki he kakaí ʻi ha founga anga-ʻofa mo e ongoongo leleí. ʻOku tuʻu e falala ʻa e laui miliona ʻi he kau tangata mo e kau fefine ʻoku ʻikai te nau faʻa taau, ʻa ia ʻoku nau ʻi heni he ʻahó ni pea pulia ʻapongipongi. ʻOku tau falala kia Sihova mo ʻene kautaha fakahēvaní—ʻa Kalaisi Sīsū, ko e kau ʻāngelo māʻoniʻoní, mo e kau Kalisitiane pani kuo toetuʻú—ʻa ia ʻoku nau moʻui ʻo taʻengatá! Ko ia ai, manatuʻi: ‘ʻOku toko lahi ʻa e kau mo kitautolú ʻi he kau mo kinautolú!’—2 Tuʻi 6:16.
[Fakamatala ʻi lalo]
a Ki ha ngaahi faʻifaʻitakiʻanga lahi ange, sio ki he 1994 Yearbook of Jehovah’s Witnesses, peesi 217-220.
Ko e Hā Haʻo Tali?
◻ Ko e hā ʻa e ngafa kuo fakahoko ʻe he kautaha fakahēvani ʻa e ʻOtuá ʻi he hao moʻui ʻa e kakai ʻa Sihová?
◻ Ko e hā ʻa e ngaahi kulupu fakapolitikale mo fakalotu kuo nau ʻohofi ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻi he senituli hono 20?
◻ Kuo anga-fēfē ʻa e liliu ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻa ʻenau ngāue fakafaifekaú ki he ngaahi fiemaʻu ʻa e taimí?
◻ Ko e hā ʻokú ne ueʻi koe ke ke malangá?
[Fakatātā ʻi he peesi 17]
Ko Henryka Żur
[Fakatātā ʻi he peesi 18]
Siapani
Mātiniki
ʻIunaite Setete
Kīnia
ʻIunaite Setete
ʻOku malanga ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻi ha feituʻu pe ko ha taimi pē ʻoku maʻu ai ʻa e kakaí
[Fakatātā ʻi he peesi 20]
ʻI he kamakamata ʻo e senituli ko ʻení, naʻe ngāueʻaki ai ʻa e ngaahi kalamafoni ke fakamafola ʻa e pōpoaki ʻo e Puleʻangá