Hangē ʻa e Kau Sevāniti ʻa e ʻOtuá ko e ʻUlu ʻAkaú—ʻI he ʻUhinga Fē?
ʻI HE lau fekauʻaki mo ha toko taha ʻa ia ʻoku fiefia mo ngāueʻaki ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni faka-Tohitapú ʻi heʻene moʻuí, ʻoku pehē ʻe he tokotaha-tohi-sāmé: “Te ne hange ia ha ʻakau kuo to ki he ngaahi mangaʻivai, ʻa ia ʻoku ne fua ʻi hono toʻukai, ko hono lau foki ʻoku ʻikai mae; pea neongo pe ko e ha ʻoku ne fai ʻoku ne monuʻia pe.” (Sāme 1:1-3) Ko e hā ʻoku feʻungamālie ai ʻa e fakahoa ko ení?
ʻOku tupu nai ʻa e ʻulu ʻakaú ʻo fuoloa ʻaupito. Hangē ko ení, ko e ʻulu ʻōlive ʻe niʻihi ʻi he feituʻu Metiteleniané ʻoku pehē tokua ko honau motuʻá ʻoku mei he taʻu ʻe taha afé ki he ua afé. ʻI he founga tatau, ko e ʻulu baobab ʻo ʻAfilika lotolotó ʻoku nau maʻu ʻa e ngaahi taʻu lahi, pea ko ha fuʻu paini bristlecone ʻi Kalefōnia ʻoku ʻi ai ʻa e tui ʻokú ne taʻu 4,600 nai. ʻI ha vaotā, ko e ʻulu ʻakau matuʻotuʻá ʻoku faʻa ʻaonga ia ki honau ngaahi ʻātakaí. Ko e fakatātaá, ko e ʻulu ʻakau lōloá ʻoku nau ʻomai ʻa e malumalu ki he fanga kiʻi ʻakau īkí, pea ko e lau ʻoku ngangana mei he ʻulu ʻakaú ʻokú ne fakaleleiʻi ʻa e kelekele ʻi laló.
Ko e ʻulu ʻakau lōloa taha ʻi he māmaní ʻoku faʻa maʻu ia ʻoku nau tupu fakataha ʻi he ngaahi vaotaá, ʻa ia ʻoku fepoupouaki ai ʻa e ngaahi ʻulu ʻakau tāutahá. Koeʻuhi ʻoku fehulunaki nai honau ngaahi aká, ko e ʻulu ʻakaú ʻi heʻenau fakakātoá te nau matuʻuaki nai ai ha afā ʻo lelei lahi ange ia ʻi he malava ʻa ha fuʻu ʻakau ʻe taha ʻoku tuʻu ʻi ha loto ʻataʻatā. Ko ha sisitemi aka lahi ʻokú ne toe ʻai ʻo malava ha fuʻu ʻakau ke ne maʻu ha vai mo e meʻakai feʻunga mei he kelekelé. ʻI he ngaahi tuʻunga ʻe niʻihi, ʻe hūhū nai ai ki he kelekelé ʻa e ngaahi aká ʻo loloto ange ʻi he māʻolunga ʻo e fuʻu ʻakaú, pe ʻoku ʻalu fakatafaʻaki nai ai ʻa e ngaahi aká ʻo fakalaka atu ia ʻi he mafola ʻa e vaʻa ʻo e fuʻu ʻakaú.
Naʻe ʻuhinga nai ʻa e ʻapositolo ko Paulá ki ha fuʻu ʻakau ʻi he taimi naʻá ne fakamatala ai ko e kau Kalisitiané ʻoku totonu ke nau “aeva iate ia [Kalaisi]: Kuo aka mo laga hake iate ia, bea fakatuumau i he tui.” (Kolose 2:6, 7, PM) Ko e moʻoni, ko e kau Kalisitiané ʻe lava ke nau tuʻu mālohi ʻo kapau pē ʻoku nau faiaka mālohi ʻia Kalaisi.—1 Pita 2:21.
ʻI he ngaahi founga kehe fē ʻe lava ke fakatatau ai ʻa e kau sevāniti ʻa e ʻOtuá ki he ʻulu ʻakaú? Sai, hangē ko e maʻu tokoni ʻa ha ʻuluʻakau ʻi ha kiʻi pupunga ʻakau mei he ngaahi ʻulu ʻakau ofi maí, ʻoku pehē pē ʻa e maʻu tokoni ʻa e faʻahinga kotoa ʻoku nau nofo ofi ki he fakatahaʻanga Kalisitiané mei he kaungātuí. (Kaletia 6:2) Ko e kau Kalisitiane matuʻotuʻa faitōnungá, ʻi heʻenau maʻu ʻa e ngaahi aka fakalaumālie mafola lahí ʻoku nau tokoniʻi ʻa e kau tui foʻou angé ke nau hanganaki tuʻu mālohi ai pē ʻi he tuí, naʻa mo e fehangahangai mo e fakafepaki hangē ha afaá. (Loma 1:11, 12) Ko e kau Kalisitiane foʻou angé ʻe lava ke nau tupu ʻāfaʻafa ʻi he “malumalu” ʻo e kau sevāniti taukei ange ʻa e ʻOtuá. (Loma 15:1) Pea ko e mēmipa kotoa ʻo e fakatahaʻanga Kalisitiane ʻi māmani lahí ʻoku nau maʻu ʻaonga mei he fafanga fakalaumālie fakatupu mālohi ʻoku ʻomai ʻe he “gaahi akau [lalahi] oe maonioni,” ʻa e toenga ʻo e kau paní.—Aisea 61:3, PM.
He meʻa fakafiefia ē ko ia ʻa hono maʻu ʻe he kotoa ʻo e kau sevāniti ʻa e ʻOtuá ʻa e ʻamanaki ko hono aʻusia ʻa e fakahoko ʻo e talaʻofa ʻoku maʻu ʻi he Aisea 65:22, ʻa ia ʻoku pehē: “Hange ko e fuoloa ʻo ha ʻakau ʻe pehe ʻa e fuoloa ʻa hoku kakai.”
[Maʻuʻanga ʻo e Tā ʻi he peesi 28]
Godo-Foto