LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • Ko e Hā ʻa e Taumuʻa ʻa e ʻOtuá Kiate Kitautolú?
    Fiefia ʻi he Moʻuí ʻo Taʻengata!—Ako Tohi Tapu Fetalanoaʻaki
    • Lēsoni 25. Sio hifo ki he māmaní mei he vavaá.

      LĒSONI 25

      Ko e Hā ʻa e Taumuʻa ʻa e ʻOtuá Kiate Kitautolú?

      ʻOku pehē ʻe he Tohi Tapú ko e tangatá ʻoku “fuonounou ʻene moʻuí pea fonu ʻi he faingataʻa.” (Siope 14:1) Ko e moʻui eni ʻoku fiemaʻu mai ʻe he ʻOtuá ke tau maʻú? Kapau ʻoku ʻikai ko ia, ko e hā leva ʻene taumuʻa mai kiate kitautolú? ʻE faifai ange pea hoko ia? Vakai ki he tali fakafiemālie ʻa e Tohi Tapú.

      1. Ko e faʻahinga moʻui fēfē ʻoku finangalo mai ʻa Sihova ke tau maʻú?

      ʻOku loto ʻa Sihova ke tau maʻu ʻa e moʻui lelei taha ʻe ala lavá. ʻI heʻene ngaohi ʻa e ʻuluaki ongo mātuʻá, ʻa ʻĀtama mo ʻIvi, naʻá ne tuku kinaua ki ha palataisi fakaʻofoʻofa, ko e ngoue ko ʻĪtení. Pea “naʻe tāpuakiʻi ʻe he ʻOtuá kinaua, pea naʻe folofola ʻa e ʻOtuá kiate kinaua: ‘Mo fanafanau mo fakatokolahi pea fakafonu ʻa e māmaní pea mo pule ki ai.’” (Sēnesi 1:28) Naʻe loto ʻa Sihova ke na maʻu fānau, ke ʻai ʻa e māmaní ko ha palataisi, pea ke tokangaʻi ʻa e fanga monumanú. Ko ʻene taumuʻá ki he taha kotoa ke fiefia ʻi he moʻui lelei pea moʻui taʻengata.

      Neongo ʻoku ʻikai ke tau maʻu ʻa e moʻui ko iá he taimí ni, ko e taumuʻa ʻa e ʻOtuá kuo ʻikai liliu.a (ʻAisea 46:10, 11) ʻOkú ne kei finangalo ki he faʻahinga talangofuá ke nau moʻui taʻengata ʻi ha tuʻunga haohaoa.​—Lau ʻa e Fakahā 21:3, 4.

      2. ʻE lava fēfē ke tau maʻu ha moʻui mohu ʻuhinga he taimí ni?

      Naʻe ngaohi kitautolu ʻe Sihova mo ha fiemaʻu fakalaumālie, ʻa ia ko ha holi ke ʻiloʻi pea lotu ange kiate ia. (Lau ʻa e Mātiu 5:3-6.) ʻOkú ne loto mai ke tau maʻu ha vahaʻangatae vāofi mo ia pea “ʻaʻeva ʻi he kotoa ʻene ngaahi foungá, ke ʻofa kiate ia,” pea ke tauhi kiate ia ʻaki hotau lotó kotoa. (Teutalōnome 10:12; Saame 25:14) ʻI heʻetau fai iá, ʻoku tau maʻu ai ʻa e fiefia moʻoní neongo ʻoku ʻi ai ʻetau ngaahi palopalema. Ko e lotu kia Sihová ʻoku ʻai ai ʻetau moʻuí ke mohu ʻuhinga koeʻuhí ʻoku tau moʻui ʻi he founga ʻokú ne finangalo ki aí.

      KELI LOLOTO ANGE

      Ako fekauʻaki mo e ʻofa lahi ʻa Sihova naʻá ne fakahāhā ʻi hono ngaohi ʻa e māmaní maʻa kitautolú mo e meʻa ʻoku akoʻi mai ʻe heʻene Folofolá fekauʻaki mo e taumuʻa ʻo e moʻuí.

      ʻOku sio atu ʻa ʻĀtama mo ʻIvi ki hona ʻapi fakaʻofoʻofá ʻa ia ʻoku fonu ʻi he ngaahi ʻakau mo e fanga monumanu.

      3. ʻOku maʻu ʻe Sihova ha taumuʻa fisifisimuʻa ki he faʻahinga ʻo e tangatá

      Huluʻi ʻa e VITIOÓ, pea lāulea leva ki he fehuʻi hokó.

      VITIŌ: Konga mei he​—Ko e Hā Naʻe Fakatupu Ai ʻe he ʻOtuá ʻa e Māmaní? (1:41)

      • Ko e hā naʻe ngaohi ai ʻe he ʻOtuá hotau māmani fakaʻofoʻofá?

      Lau ʻa e Tangata Malanga 3:11, pea lāulea leva ki he fehuʻi ko ení:

      • Ko e hā ʻokú ke ako heni fekauʻaki mo Sihová?

      4. Kuo ʻikai ke liliu ʻa e taumuʻa ʻa Sihová

      Lau ʻa e Saame 37:11, 29 mo e ʻAisea 55:11, pea lāulea leva ki he fehuʻi ko ení:

      • ʻOku anga-fēfē ʻetau ʻilo kuo ʻikai ke liliu ʻa e taumuʻa ʻa Sihova kiate kitautolú?

      A. Ko ha fale maumau. ʻOku avaava ʻa e ʻató, mafahifahi ʻa e sioʻatá, pea ʻoku lahi ʻa e vevé. E. Ko e fale tatau, kuo fakaleleiʻi pea fakaʻofoʻofa mo e ngoué.

      ʻE lava ke toe fakaleleiʻi ha fale maumau. ʻOku tatau pē mo e māmaní, kuo maumauʻi ia ʻe he faʻahinga ʻo e tangatá, ka ʻe toe fakaleleiʻi ia ʻe he ʻOtuá maʻa e faʻahinga ʻoku nau ʻofa ʻiate iá

      5. Ko e lotu kia Sihová ʻokú ne ʻai ʻetau moʻuí ke mohu ʻuhinga

      Ko hono ʻiloʻi ʻa e taumuʻa ʻo e moʻuí ʻokú ne ʻomai ʻa e fiefia. Huluʻi ʻa e VITIOÓ, pea lāulea leva ki he fehuʻi hokó.

      VITIŌ: Naʻá Ku Ako ʻa e Taumuʻa ʻo e Moʻuí (5:03)

      • Naʻe anga-fēfē maʻu ʻaonga ʻa Terumi mei hono ako ʻa e taumuʻa ʻo e moʻuí?

      Lau ʻa e Tangata Malanga 12:13, pea lāulea leva ki he fehuʻi ko ení:

      • Koeʻuhi kuo fai ʻe Sihova ʻa e meʻa lahi maʻa kitautolu, ko e hā ʻoku totonu ke tau faí?

      ʻE ʻEKE NAI ʻE HA TAHA: “Ko e hā ʻa e taumuʻa ʻo e moʻuí?”

      • ʻE fēfē haʻo tali?

      FAKANOUNOU

      ʻOku finangalo ʻa Sihova ke tau moʻui fiefia taʻengata ʻi he tuʻunga haohaoa ʻi heni ʻi he māmaní. ʻI heʻetau lotu kiate ia ʻi he loto kakató, ʻoku mohu ʻuhinga ai ʻetau moʻuí, naʻa mo e taimí ni.

      Fakamanatu

      • Ko e hā ʻa e muʻaki taumuʻa ʻa Sihova kia ʻĀtama mo ʻIví?

      • ʻOku anga-fēfē ʻetau ʻilo kuo ʻikai liliu e taumuʻa ʻa e ʻOtuá ki he tangatá?

      • ʻE lava fēfē ke ke maʻu ha moʻui fiefia mo fakafiemālie moʻoni?

      Meʻa ke Fai

      AKO LAHI ANGE

      Sio ki he ʻuhinga ʻoku lava ai ke tau ʻiloʻi ko e ngoue ko ʻĪtení naʻe ʻi ai moʻoni.

      “Ko e Ngoue ʻo ʻĪtení​—Talatupuʻa pe Moʻoni?” (Ko e Taua Leʻo, ʻEpeleli 1, 2011)

      Sio ki he ʻuhinga ʻoku lava ai ke tau ʻilo ko e māmaní ʻe ʻi ai ai pē ʻo taʻengata.

      “ʻE Fakaʻauha ʻa e Foʻi Māmaní?” (Kupu ʻi he uepisaití)

      Sivisiviʻi ʻa e meʻa ʻoku leaʻaki ʻe he Tohi Tapú fekauʻaki mo e founga ʻe lava ke ke maʻu ai ʻa e moʻui mohu ʻuhingá.

      “Ko e Hā ʻa e ʻUhinga ʻo e Moʻuí?” (Kupu ʻi he uepisaití)

      Sio ki hono maʻu ʻe ha tangata ʻa e meʻa naʻe ʻikai kakato heʻene moʻuí.

      Kuó U Maʻu ha Moʻui Mohu ʻUhinga (3:55)

      a ʻI he lēsoni hokó, te ke ʻilo ai ʻa e meʻa naʻe fehālaakí.

  • Ko e Hā ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá?
    Fiefia ʻi he Moʻuí ʻo Taʻengata!—Ako Tohi Tapu Fetalanoaʻaki
    • 2. Ko hai ʻoku pule mo Sīsuú?

      ʻOku ʻikai ke pule toko taha pē ʻa Sīsū. Ko e faʻahinga mei he “matakali mo e lea mo e kakai mo e puleʻanga kotoa pē . . . te nau pule ko e ngaahi tuʻi ki he māmaní.” (Fakahā 5:9, 10) Ko e toko fiha ʻe pule fakataha mo Kalaisí? Talu mei he haʻu ʻa Sīsū ki he māmaní, ko e kakai ʻe laui miliona kuo nau hoko ko hono kau muimui. Ka ko e toko 144,000 pē ʻo kinautolu ʻe ʻalu hake ki hēvani ʻo pule mo Sīsuú. (Lau ʻa e Fakahā 14:1-4.) Ko e toenga kotoa ʻo e kau Kalisitiane ʻi he māmaní te nau hoko ko e kakai ʻo e Puleʻanga ko iá.​—Saame 37:29.

  • Ko e Meʻa ʻE Fakahoko ʻe he Puleʻangá
    Fiefia ʻi he Moʻuí ʻo Taʻengata!—Ako Tohi Tapu Fetalanoaʻaki
    • Ko e Meʻa ʻE Fakahoko ʻe he Puleʻangá

      Kuo ʻosi pule ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻi hēvani. ʻOku vavé ni ke ne pule mai ki he māmaní pea ʻai ʻa e māmaní ke lelei ange. Te tau lāulea ki he ngaahi meʻa lelei ʻe lava ke ke fakatuʻotuʻa ki ai ʻi he pule mai ʻa e Puleʻangá.

      1. ʻE anga-fēfē hono toe fakafoki mai ʻe he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻa e melinó mo e fakamaau totonú ki he māmaní?

      Ko Sīsū, ʻa e Tuʻi ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá, te ne fakaʻauha ʻa e kakai koví mo e ngaahi puleʻangá ʻi he tau ʻo ʻĀmaketoné. (Fakahā 16:14, 16) ʻI he taimi ko iá, ko e talaʻofa ko eni ʻi he Tohi Tapú ʻe fakahoko kakato: “ʻOku toe siʻi pē, pea ʻe ʻikai toe ʻi ai ʻa e kau fulikivanú.” (Saame 37:10) Fakafou ʻi he Puleʻangá, ʻe fakapapauʻi ʻe Sīsū ʻe fonu ʻa e māmaní ʻi he melinó mo e fakamaau totonú.​—Lau ʻa e ʻAisea 11:4.

      2. ʻE fēfē ʻa e moʻui ʻi he māmaní ʻi he taimi ʻe fakahoko ai ʻa e finangalo ʻo e ʻOtuá?

      ʻI he pule mai ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá, “ko e kau māʻoniʻoní te nau maʻu ʻa e māmaní, pea te nau nofo ai ʻo taʻengata.” (Saame 37:29) Sioloto atu ki he nofo ʻi ha māmani ʻa ia ko e tokotaha kotoa aí ʻoku māʻoniʻoni pea ʻoku nau ʻofa kotoa kia Sihova pea ʻoku nau feʻofaʻaki! Ko e tokotaha kotoa te nau moʻui taʻengata, pea ʻe ʻikai ha taha ʻe toe puke.

      3. Hili hono fakaʻauha ʻa e kakai koví, ko e hā ʻe fakahoko ʻe he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá?

      Hili hono fakaʻauha ʻa e kakai koví, ʻe pule ʻa Sīsū ko ha Tuʻi ʻi he taʻu ʻe 1,000. Lolotonga ʻa e taimi ko iá, ko Sīsū mo hono kaungāpule ʻe toko 144,000, te nau tokoniʻi ʻa e faʻahinga ʻo e tangata ʻi he māmaní ke nau hoko ʻo haohaoa. ʻI he ngataʻanga ʻo e taʻu ʻe 1,000, ʻe liliu ʻa e māmaní ko ha palataisi fakaʻofoʻofa, ʻo fonu ʻi he kakai fiefia ʻa ia ʻoku nau maʻu ʻaonga mei he talangofua ki he ngaahi lao ʻa Sihová. ʻE fakafoki leva ʻe Sīsū ʻa e tuʻunga-pulé ki heʻene Tamaí, ʻa Sihova. ʻE fakamāʻoniʻoniʻi ʻa e huafa ʻo Sihová ʻo lahi ange ʻi ha toe taimi. (Mātiu 6:9, 10) ʻE fakamoʻoniʻi ai ko Sihová ko ha Pule lelei ʻokú ne tokanga ki hono kakaí. ʻE fakaʻauha leva ʻe Sihova ʻa Sētane, ko e fanga tēmenioó mo ha taha pē ʻoku nau fili ke anga-tuʻu ki Hono tuʻunga-pulé. (Fakahā 20:7-10) Ko e ngaahi tuʻunga haohaoa ʻe ʻomai ʻe he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻe tuʻuloa.

      KELI LOLOTO ANGE

      Fakakaukau ki he ʻuhinga ʻoku lava ai ke tau falala ʻe ngāueʻaki ʻe he ʻOtuá ʻa e Puleʻangá ke fakahoko kotoa ʻa e ngaahi talaʻofa ʻa e Tohi Tapú ki hotau kahaʻú.

      4. ʻE fakangata ʻe he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻa e ngaahi founga-pule fakaetangatá

      ʻI he pule “ha tangata ki ha tangata ko e kovi pē ʻokú ne ʻomi kiate iá.” (Tangata Malanga 8:9) ʻE fakaleleiʻi ʻe Sihova ʻa e fakamaau taʻetotonu ko ení fakafou ʻi hono Puleʻangá.

      Lau ʻa e Taniela 2:44 mo e 2 Tesalonaika 1:6-8, pea lāulea leva ki he ongo fehuʻi ko ení:

      • Ko e hā ʻe fai ʻe Sihova mo hono ʻAló, ʻa Sīsū, ki he ngaahi puleʻanga fakaetangatá mo honau kau poupoú?

      • Makatuʻunga he meʻa kuó ke ako fekauʻaki mo Sihova mo Sīsuú, ko e hā ʻokú ke tui ai ʻe fakahoko ʻi he fakamaau totonu mo e taʻefilifilimānako ʻa ʻena ngāué?

      Sīsū ko e Tuʻi ʻi hēvaní ʻokú ne pule mai ki ha māmani palatasi.

      5. Ko Sīsū ʻa e Tuʻi lelei tahá

      ʻI he tuʻunga ko e Tuʻi ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá, ʻe fakahoko ʻe Sīsū ʻa e ngaahi meʻa lelei lahi ʻaupito maʻá e kakai ʻi he māmaní. Huluʻi ʻa e VITIOÓ pea sio ki hono fakahaaʻi ʻe Sīsū ʻokú ne loto ke tokoniʻi ʻa e kakaí pea mo hono ʻoange ʻe he ʻOtuá kiate ia ʻa e mālohi ke fai peheé.

      VITIŌ: Fakahaaʻi ʻe Sīsū ʻa e Meʻa ʻE Fakahoko ʻe he Puleʻangá (1:13)

      Ko e meʻa naʻe fai ʻe Sīsū ʻi heʻene ʻi he māmaní ko e fakatātā ia ʻo e meʻa ʻe fai ʻe he Puleʻangá. Ko fē ʻa e tāpuaki ʻi heni ʻokú ke hanga vēkeveke atu ki aí? Lau ʻa e ngaahi konga Tohi Tapu ʻoku lave ki he ngaahi tāpuaki ko iá.

      ʻI HE MĀMANÍ . . .

      MEI HĒVANÍ . . .

      • naʻe puleʻi ʻe Sīsū ʻa e mālohi ʻo natulá.​—Maʻake 4:36-41.

      • ʻe fakaleleiʻi ʻe Sīsū ʻa e maumau kotoa kuo fai ki he māmaní.​—ʻAisea 35:1, 2.

      • naʻe fafanga fakaemana ʻe Sīsū ʻa e laui afe.​—Mātiu 14:17-21.

      • ʻe fakangata ʻe Sīsū ʻa e fiekaia kotoa he māmaní.​—Saame 72:16.

      • naʻe fakamoʻui ʻe Sīsū ʻa e kakai puké.​—Luke 18:35-43.

      • ʻe fakapapauʻi ʻe Sīsū ke moʻui lelei ʻa e taha kotoa.​—ʻAisea 33:24.

      • naʻe fokotuʻu mai ʻe Sīsū ʻa e kau maté.​—Luke 8:49-55.

      • ʻe fokotuʻu mai ʻe Sīsū ʻa e kau maté pea fakangata ʻosi ia.​—Fakahā 21:3, 4.

      6. ʻE ʻomai ʻe he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ha kahaʻu fisifisimuʻa

      ʻE fakahoko kakato ʻe he Puleʻangá ʻa e muʻaki taumuʻa ʻa Sihova ki he faʻahinga ʻo e tangatá. Te nau moʻui taʻengata ʻi ha māmani palataisi. Huluʻi ʻa e VITIOÓ ke sio ki he anga hono ngāueʻaki ʻe Sihova hono ʻAló, ʻa Sīsū, ke fakahoko ʻEne taumuʻá.

      VITIŌ: Ko e Fakalika ki ha Kahaʻu Fakaofo (4:35)

      Lau ʻa e Saame 145:16, pea lāulea leva ki he fehuʻi ko ení:

      • ʻOku anga-fēfē hoʻo ongoʻí ʻi he ʻilo ʻe hanga ʻe Sihova “ʻo fakatōliʻa ʻa e holi ʻa e meʻamoʻui kotoa”?

      ʻOKU PEHĒ ʻE HE NIʻIHI: “Ko ha puleʻanga fakaetangata lelei ange ʻoku lava ke ne solova hotau ngaahi palopalemá.”

      • Ko e hā ʻa e ngaahi palopalema ʻe solova ʻe he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ka ʻoku ʻikai lava ia ʻe he ngaahi puleʻanga fakaetangatá?

      FAKANOUNOU

      ʻE fakahoko ʻe he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻa ʻene taumuʻá. Te ne liliu ʻa e māmaní ko ha palataisi ʻoku fonu ʻi he kakai lelei ʻa ia te nau tauhi kia Sihova ʻo taʻengata.

      Fakamanatu

      • ʻE anga-fēfē hono fakamāʻoniʻoniʻi ʻe he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻa e huafa ʻo Sihová?

      • Ko e hā ʻoku tau tui ai ko e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá te ne fakahoko ʻa e ngaahi talaʻofa ʻi he Tohi Tapú?

      • ʻI he kotoa ʻo e ngaahi meʻa lelei ʻe fakahoko ʻe he Puleʻangá, ko fē ʻa e taha ʻokú ke fakatuʻotuʻa atu ki aí?

      Meʻa ke Fai

      AKO LAHI ANGE

      Sio pe ko e hā ʻa ʻĀmaketone.

      “Ko e Hā ʻa e Tau ʻo ʻĀmaketoné?” (Kupu ʻi he uepisaití)

      Sivisiviʻi ʻa e ngaahi meʻa ʻe hoko lolotonga ʻa e taimi naʻe ui ʻe Sīsū ko e “fuʻu mamahi lahi.”—Mātiu 24:21.

      “Ko e Hā ʻa e Fuʻu Mamahi Lahí?” (Kupu ʻi he uepisaití)

      Sio ki he fakalaulauloto fakataha ha fāmili ki he ngaahi tāpuaki ʻo e Puleʻangá he kahaʻú.

      Sioloto Atu Kiate Koe ʻi Palataisi (1:50)

      ʻI he kupu “Naʻe Fakahohaʻasi Au ʻe ha Ngaahi Fehuʻi Lahi,” ako ki hono maʻu ʻe ha tokotaha anga-tuʻu ʻa e fakaleleiʻanga naʻá ne kumi ki aí.

      “Liliu ʻe he Tohi Tapú ʻa e Moʻuí” (Toʻo mei he Ko e Taua Leʻo)

ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
Hū ki Tu‘a
Hū ki Loto
  • Faka-Tonga
  • Share
  • Sai‘ia
  • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
  • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
  • Polisī Fakafo‘ituitui
  • Privacy Setting
  • JW.ORG
  • Hū ki Loto
Share