Ko Sihová, ko e ʻOtua ʻOku “Tokateu ke Fakamolemole”
“Ko koe, ʻe Sihova, ʻokú ke anga-lelei mo tokateu ke fakamolemole.”—SĀME 86:5, NW.
1. Ko e hā ʻa e kavenga mamafa naʻe fuesia ʻe Tuʻi Tēvitá, pea naʻe anga-fēfē ʻene maʻu ha fakafiemālie ki heʻene loto-hohaʻá?
KO TUʻI TĒVITA ʻo ʻIsileli ʻo e kuonga muʻá naʻá ne ʻiloʻi ko e meʻa mamafa moʻoni ʻa hono fuesia ha konisēnisi halaia. Naʻá ne tohi: “Kuo hake a eku gaahi hia o ufiufi hoku ulu: o hage koe kavega mamafa oku taomia ai au. Oku ou vaivai mo mafeji i he mamahi: naa ku kalaga koe mea i he mamahi o hoku loto.” (Sāme 38:4, 8, PM) Kae kehe, naʻe ʻilo ʻe Tēvita ha fakafiemālie ki hono loto hohaʻá. Naʻá ne ʻiloʻi neongo ʻoku fehiʻa ʻa Sihova ʻi he angahalá ʻoku ʻikai fehiʻa ia ʻi he tokotaha angahalá—kapau ko e tokotaha ko iá ʻoku mātuʻaki fakatomala moʻoni pea siʻaki ʻa hono ʻalunga angahalaʻiá. (Sāme 32:5; 103:3) ʻAki ʻa e tui kakato ki he loto-lelei ʻa Sihova ke fakaaʻu atu ʻa ʻene mēsí ki he faʻahinga fakatomalá, naʻe pehē ai ʻe Tēvita: “Ko koe, ʻe Sihova, ʻokú ke anga-lelei mo tokateu ke fakamolemole.”—Sāme 86:5, NW.
2, 3. (a) ʻI he taimi ʻoku tau angahala aí, ko e hā ʻa e kavenga te tau fuesia nai ko hono nunuʻá, pea ko e hā ʻoku ʻaonga aí? (e) Ko e hā ʻa e fakatuʻutāmaki ʻe hoko ʻi hano “fongia ʻaupito” ʻe he halaiá? (f) Ko e hā ʻa e fakapapau ʻoku ʻomai ʻe he Tohitapú kiate kitautolu fekauʻaki mo e loto-lelei ʻa Sihova ke fakamolemolé?
2 ʻI he taimi ʻoku tau angahala aí, ʻe iku ʻo tau toe fua nai mo kitautolu ʻa e kavenga fakamāfasia ko ia ʻo ha konisēnisi mafesifesi. Ko e ongoʻi loto-lavea ko ʻení, ʻoku totonu pē ia pea ʻaonga foki. ʻOku malava ke ne ueʻi kitaulotu ke fai ha ngaahi laka pau ke fakatonutonu ʻa ʻetau ngaahi fehālaakí. Kae kehe, ko e kau Kalisitiane ia ʻe niʻihi, kuo hoko ʻo lōmekina ʻe he halaiá. Kuo kouna nai kinautolu ʻe honau loto kuó ne fakahalaiaʻi pē iá ʻo pehē, ko e ʻOtuá ʻe ʻikai te ne fakamolemoleʻi fakaʻaufuli kinautolu, neongo ai ko e hā e lahi ʻo ʻenau fakatomalá. “Ko ha ongo fakamamahi moʻoni ia ʻi he taimi ʻokú ke fakakaukau ai ʻoku ʻikai nai toe ʻofa mai ʻa Sihova ia kiate koe,” ko e lau ia ʻa ha tuofefine ʻe taha ʻi heʻene manatu ki ha hala naʻá ne fai. Naʻa mo e taimi hili ʻene fakatomalá pea mo ʻene tali ʻa e akonaki ʻaonga mei he kau mātuʻa ʻo e fakatahaʻangá, naʻá ne kei ongoʻi taʻefeʻunga pē mo e fakamolemole ʻa e ʻOtuá. ʻOkú ne fakamatala: “Naʻe ʻikai ʻosi ha ʻaho te u taʻekole ai kia Sihova ki heʻene fakamolemolé.” Kapau te tau hoko ʻo “fongia ʻaupito” ʻi he halaiá, ʻe feinga nai ʻa Sētane ke ʻai kitautolu ke tau foʻi, ke tau ongoʻi ʻoku ʻikai ke tau kei taau ke tauhi kia Sihova.—2 Kolinito 2:5-7, 11.
3 Ka ʻoku ʻikai ʻaupito ko e anga ia ʻo e vakai ʻa Sihova ki he ngaahi meʻá! ʻOku fakapapauʻi mai kiate kitautolu ʻe heʻene Folofolá, ko e taimi ko ia ʻoku tau fakahāhā ai ʻa e ongoʻi loto-moʻoni ʻa e fakatomalá, ʻoku loto-lelei ʻa Sihova, ʻio ʻo tokateu, ke fakamolemole. (Palovepi 28:13) Ko ia, kapau ko e fakamolemole ʻa e ʻOtuá kuo hā taʻealamaʻu ia kiate koe, mahalo ko e meʻa ʻoku fiemaʻú ko ha ʻilo ʻoku lelei ange ki he ʻuhinga mo e founga ʻokú ne fakamolemole aí.
Ko e Hā ʻOku “Tokateu ke Fakamolemole” Ai ʻa Sihová?
4. Ko e hā ʻoku manatuʻi ʻe Sihova ʻo fekauʻaki mo hotau natulá, pea ʻoku anga-fēfē hono tākiekina ʻe he meʻá ni ʻene feangainga mo kitautolú?
4 ʻOku tau lau: “Oku hage ko hono va mamao oe botu hahake mei he botu luluga, oku behe hono mamao o ene ave e tau gaahi agahala iate kitautolu. Bea hage oku manavaofa ae tamai ki he ene fānau, oku behe ae manavaofa [“meesi,” NW] a Jihova kiate kinautolu oku nau manavahe kiate ia.” Ko e hā ʻoku hehema ai ʻa Sihova ke fakahāhā ʻa e mēsí? ʻOku tali mai ʻe he veesi hono hokó: “He oku ne iloʻi ho tau aga; oku ne manatu koe efu be akitautolu.” (Sāme 103:12-14, PM) ʻIo, ʻoku ʻikai ngalo ʻia Sihova ko kitautolú ko e ngaahi meʻamoʻui ʻo e efu pē, ʻoku ʻi ai hotau ngaahi vaivaiʻanga, ko e nunuʻa ʻo e taʻehaohaoá. Ko e kupuʻi lea ʻoku pehē ʻokú ne ʻiloʻi “ho tau aga” ʻoku fakamanatu ai kiate kitautolu ko e Tohitapú ʻokú ne fakatatau ʻa Sihova ki ha tufunga ipu, pea ko kitautolú ko e ngaahi ipu ʻokú ne ngaohi.a (Selemaia 18:2-6) ʻOku puke maʻu ʻe he tufunga ipú ʻene ngaahi ipu ʻumeá lolotonga ia ʻokú ne fakaalaala, ʻo manatuʻi maʻu pē honau natulá. ʻOku pehē pē mo Sihova, ʻa e Tufunga Ipu Lahí, ʻoku fakanānā ʻa ʻene ngaahi feangainga mo kitautolú ʻo fakatatau mo e tuʻunga vaivai ʻo hotau natula angahalaʻiá.—Fakafehoanaki mo 2 Kolinito 4:7.
5. ʻOku anga-fēfē hono fakamatalaʻi ʻe he tohi ʻa Lomá ʻa e mālohi ʻo e piki ʻa angahalá ʻi hotau kakano angahalaʻiá?
5 ʻOku mahino kia Sihova ko e meʻa mālohi moʻoni ʻa e angahalá. ʻOku fakamatalaʻi ʻe he ngaahi Konga Tohitapú ʻa e angahalá ko ha ivi mālohi ʻokú ne maʻunimā ʻa e tangatá ʻi heʻene piki fakamaté. ʻOku mālohi fēfē ʻa e piki ʻa angahalá? ʻOku fakamatalaʻi ʻeni ʻe he ʻaposetolo naʻe fakamānavaʻi ko Paulá ʻi ha fakalea mahino, ʻi he tohi ʻa Lomá: ʻOku tau “moulaloa . . . ki he agahala,” ʻo hangē ha kau sōtia ʻi he malumalu ʻa honau ʻeikitaú (Loma 3:9, PM); kuo “bule” ia ki he faʻahinga ʻo e tangatá ʻo hangē ha tuʻí (Loma 5:21, PM); ʻokú ne “nofoia” kitautolu (Loma 7: 17, 20); ko ʻene “lao” ʻoku hokohoko ngāue ʻiate kitautolu, ʻo iku ai ʻo ne feinga ke puleʻi hotau ʻalungá. (Loma 7:23, 25) He faitau faingataʻa moʻoni ia ʻoku tau maʻú ki hono talitekeʻi ʻa e piki mālohi ʻa angahala ʻi hotau kakano angahalaʻiá!—Loma 7:21, 24.
6. ʻOku anga-fēfē ʻa e vakai mai ʻa Sihova ki he faʻahinga ko ia ʻoku nau kumi ki heʻene mēsí ʻaki ʻa e loto-mafesifesí?
6 Ko ia ai, ʻoku ʻilo ʻe hotau ʻOtua mohu mēsí ko e talangofua haohaoá ʻoku taʻemalava ia kiate kitautolu, neongo ai ko e hā e lahi ʻoku fiemaʻu nai ʻe hotau lotó ke fai pehē ange kiate iá. (1 Tuʻi 8:46) ʻOkú ne fakapapauʻi anga-ʻofa mai kiate kitautolu ko e taimi ko ia ʻoku tau kumi ai ki heʻene meesi fakatamaí ʻaki ʻa e loto-mafesifesí, te ne fakaaʻu mai ʻene fakamolemolé. Naʻe pehē ʻe he tokotaha-tohi-sāme ko Tēvitá: “Ko e feilaulau ki he ʻOtua ko e laumalie lavea: ko e loto lavea mo mafesifesi ʻe ʻikai taʻetokaʻi ʻe he ʻAfiona.” (Sāme 51:17) ʻE ʻikai ʻaupito siʻaki, pe hanga kehe ʻa Sihova, mei ha loto ʻoku lavea mo mafesifesi koeʻuhi ko e mafasia ʻi he halaiá. He meʻa fakaʻofoʻofa moʻoni ko hono fakamatalaʻi peheʻi ʻa e tokateu ʻa Sihova ke fakamolemolé!
7. Ko e hā ʻe ʻikai malava ai ke tau vaʻingaʻaki ʻa e meesi ʻa e ʻOtuá?
7 ʻOku ʻuhinga nai ʻeni, ʻoku malava ke tau vaʻingaʻaki ʻa e meesi ʻa e ʻOtuá, ʻo tau ngāueʻaki ʻa hotau natula angahalaʻiá ko ha kalofanga ia ke angahala ai? ʻOua ʻaupito! Ko Sihová ʻoku ʻikai ke tatakiʻaki ia ʻa e fai ongoʻí pē. Ko ʻene mēsí ʻoku ʻi ai hono ngataʻanga. He ʻikai ʻaupito te ne fakamolemoleʻi ʻa e faʻahinga ko ia ʻoku nau fai loto-fefeka ʻa e angahala loto-kovi, loto-fiefaí ʻo ʻikai ha fakatomalá. (Hepelu 10:26-31) Ka ʻi he tafaʻaki ʻe tahá, ʻi he taimi ʻokú ne sio ai ki ha loto ʻoku “lavea mo mafesifesi,” ʻokú ne “tokateu ke fakamolemole.” (Palovepi 17:3) Tau fakakaukau angē ki ha niʻihi ʻo e lea mohu ʻuhinga ʻoku ngāueʻaki ʻi he Tohitapú ke fakamatalaʻiʻaki ʻa e kakato ʻo e fakamolemole fakaʻotuá.
ʻOku Kakato Fēfē ʻa e Fakamolemole ʻa Sihová?
8. Ko e hā koā ʻoku fai ʻe Sihová, ʻi he taimi ʻokú ne fakamolemoleʻi ai ʻetau ngaahi angahalá, pea ko e hā ʻa e ola ʻoku totonu ke fakahoko ʻe he meʻá ni kiate kitautolú?
8 Naʻe pehē ʻe he tuʻi fakatomala ko Tēvitá: “Naaku vete eku agahala kiate koe, pea nae ikai teu fufu eku hia. Naaku behe, teu vete eku gaahi talagataa kia Jihova: bea naa ke fakamolemole ae hia o eku agahala.” (Sāme 32:5, PM, fakaʻītali ʻamautolu.) Ko e kupuʻi lea “fakamolemole” ko e liliu ia ʻo ha foʻi lea faka-Hepelū ʻoku ʻuhinga tefito ko e “hiki hake,” “fua, fuesia.” Ko hono ngāueʻaki ʻi hení ʻoku ʻuhinga iá ‘ke ʻave ʻa e halaiá, angahalá, laka halá.’ Ko ia naʻe hangē naʻe hiki hake ʻe Sihova ʻa e ngaahi angahala ʻa Tēvitá ʻo ʻavé. (Fakafehoanaki mo Livitiko 16:20-22.) ʻOku ʻikai ha veiveiua ko e meʻá ni naʻá ne fakafiemālieʻi ʻa e ngaahi ongoʻi halaia naʻe fuesia ʻe Tēvitá. (Fakafehoanaki mo Sāme 32:3.) Te tau lava foki mo kitautolu ke maʻu ha falala kakato ki he ʻOtuá ʻa ia ʻokú ne fakamolemoleʻi ʻa e ngaahi angahala ʻa e faʻahinga ko ia ʻoku nau fekumi ki heʻene fakamolemolé ʻo makatuʻunga ʻi heʻenau tui ki he feilaulau huhuʻi ʻa Sīsū Kalaisí. (Mātiu 20:28; fakafehoanaki mo Aisea 53:12.) Ko e faʻahinga ko ia ʻoku hiki peheʻi hake ʻe Sihova ʻenau ngaahi angahalá ʻo ʻavé ʻoku ʻikai fiemaʻu ke nau hokohoko atu ke fuesia ʻa e mafasia ko ia ʻo e ngaahi ongoʻi halaia fekauʻaki mo e ngaahi angahala ʻi he kuohilí.
9. Ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻo e ngaahi lea ʻa Sīsū: “Fakamolemole homau ngāhi moʻua”?
9 Naʻe ngāueʻaki ʻe Sīsū ʻa e vahaʻangatae ʻo e kau tali fakamoʻuá mo e kau fakamoʻuá ke fakatātaaʻiʻaki ʻa e founga ʻoku fakamolemole ai ʻa Sihová. Ko e fakatātaá, ʻoku fakalototoʻaʻi mai ʻe Sīsū kitautolu ke tau lotu: “Fakamolemole homau ngāhi moʻua.” (Mātiu 6:12) Naʻe fakatatau ai ʻe Sīsū ʻa e “angahala” ki he “moʻua.” (Luke 11:4) ʻI he taimi ʻoku tau angahala aí, ʻoku tau hoko ai ko e “kau moʻua” kia Sihova. Ko e veape faka-Kalisi ʻoku liliu ko e “fakamolemole” ʻoku lava ke ʻuhinga ia “ke tukuange, liʻaki ha moʻua ʻo ʻikai toe ʻeke.” ʻI ha ʻuhinga ʻe taha, ko e taimi ʻoku fakamolemole ai ʻa Sihová, ʻokú ne kaniseli ʻa e moʻua naʻe mei tohimoʻua mai kiate kitautolú. ʻE lava ke maʻu leva ai ʻe he kau angahala ʻoku fakatomalá ha fakafiemālie. He ʻikai ʻaupito toe ʻeke ʻe Sihova ia ha totongi ki ha moʻua kuó ne ʻosi kaniseli!—Sāme 32:1, 2; fakafehoanaki mo Mātiu 18:23-35.
10, 11. (a) Ko e hā ʻa e ʻīmisi ʻoku fakamatalaʻi ʻe he kupuʻi lea “ke tāmateʻi,” ʻa ia ʻoku ʻi he Ngāue 3:19? (e) ʻOku anga-fēfē hono fakatātaaʻi ʻa e kakato ʻa e fakamolemole ʻa Sihová?
10 ʻI he Ngāue 3:19, ʻoku ngāueʻaki ai ʻe he Tohitapú ha toe lea fakaefakatātā mahino lelei ke fakamatalaʻiʻaki ʻa e fakamolemole ʻa e ʻOtuá: “Mou fei mo fakatomala, pea tafoki, koeʻuhi ke tamateʻi hoʻomou ngaahi angahala.” Ko e kupuʻi lea “ke tamateʻi” ʻokú ne liliu ʻe ia ʻa e veape faka-Kalisi ʻa ia, ko e taimi ʻoku ngāueʻaki fakaefakatātāʻaki aí, ʻe lava ke ʻuhinga ia ko e “tafiʻi atu, tāmateʻi, kaniseli pe fakaʻauha.” Fakatatau ki he kau mataotao ʻe niʻihi, ko e ʻīmisi ʻokú ne fakamatalaʻí, ko hono tāmateʻi ha tohi-nima. Naʻe anga-fēfē malava ʻa e meʻá ni? Ko e vaitohi naʻe faʻa ngāueʻaki ʻi he kuohilí naʻe ngaohi ia mei ha huʻi naʻe kau ai ʻa e kāponi, toiʻi ʻakau, mo e vai. ʻI he hili pē hano ngāueʻaki ha vaitohi pehē, naʻe malava pē ʻe ha taha ke toʻo ha meʻa holoholo ʻoku viku ʻo holoʻiʻaki ʻo mate ʻa e tohí.
11 ʻI hení ʻoku ʻi ai ha fakatātā fakaʻofoʻofa ʻo e kakato ʻa e fakamolemole ʻa Sihová. ʻI he taimi ʻokú ne fakamolemoleʻi ai ʻetau ngaahi angahalá, ʻoku hangē ia ʻokú ne toʻo ha meʻa holoholo ʻo ne holoʻiʻaki ʻo maté. ʻOku ʻikai fiemaʻu ke tau manavahē naʻa ʻiloange kuó ne tukutauhi ʻa e ngaahi angahala peheé ke tukuakiʻiʻaki kitautolu ʻi he kahaʻú, he ʻoku toe fakaeʻa mai ʻe he Tohitapú ia ha meʻa kehe ʻa ia ʻoku mātuʻaki fakaofo ʻo fekauʻaki mo e meesi ʻa Sihová: ʻI he taimi ʻokú ne fakamolemoleʻi aí, ʻokú ne fakangaloʻi!
“Ko ʻEnau Ngaahi Angahala ʻE ʻIkai Te u Toe Manatua”
12. ʻI he taimi ʻoku pehē ai ʻe he Tohitapú ko Sihová ʻokú ne fakangaloʻi ʻetau ngaahi angahalá, ʻoku ʻuhinga nai ia ʻoku ʻikai te ne toe malava ke manatuʻi kinautolu, pea ko e hā ʻokú ke tali pehē aí?
12 Fakafou ʻi he palōfita ko Selemaiá, naʻe talaʻofa ai ʻe Sihova ʻo fekauʻaki mo e faʻahinga ʻi he fuakava foʻoú: “Te u fakamolemole ʻenau kovi, pea ko ʻenau ngaahi angahala ʻe ʻikai te u toe manatua.” (Selemaia 31:34) ʻOku ʻuhinga nai ʻeni ko e taimi pē ʻoku fakamolemole ai ʻa Sihová ʻoku ʻikai te ne toe malava ʻe ia ʻo manatuʻi ʻa e angahalá? ʻOku faingataʻa ke pehē ko e meʻá ia. ʻOku tala mai kiate kitautolu ʻe he Tohitapú fekauʻaki mo e faʻahinga tokolahi tāutaha ʻa ia naʻe fakamolemoleʻi ʻe Sihova, kau ai ʻa Tēvita. (2 Samiuela 11:1-17; 12:1-13) ʻOku hā mahino ʻoku kei ʻiloʻi pē ʻe Sihova ia ʻa e ngaahi hala naʻa nau faí, pea ʻoku totonu ke pehē pē mo kitautolu. Ko e lēkooti ʻo ʻenau ngaahi angahalá, pea pehē ki heʻenau fakatomalá mo e fakamolemole naʻe fai ʻe he ʻOtuá, kuo fakatolonga mai ia ke ʻaonga maʻa kitautolu. (Loma 15:4) Ko e hā leva, ʻa e ʻuhinga ʻa e Tohitapú ʻi heʻene pehē ko Sihová ʻoku ʻikai te ne “manatua” ʻa e ngaahi angahala ʻa e faʻahinga ʻokú ne fakamolemoleʻí?
13. (a) Ko e hā ʻoku fakakau mai ki he ʻuhinga ʻo e veape faka-Hepelū ʻoku liliu “te u . . . manatua”? (e) ʻI he taimi ʻoku pehē ai ʻe Sihova, “Ko ʻenau ngaahi angahala ʻe ʻikai te u toe manatua,” ko e hā ʻa e meʻa ʻokú ne fakapapauʻi mai kiate kitautolú?
13 Ko e veape faka-Hepelū ʻoku liliu “te u . . . manatua” ʻoku ʻuhinga lahi ange ia ʻi hono manatuʻi pē ʻa e kuohilí. Fakatatau ki he Theological Wordbook of the Old Testament, ʻoku fakakau ki ai “ʻa e ʻuhinga ʻoku tānaki mai ki ai ko hono fai ʻa e ngāue ʻoku feʻungamālié.” Ko ia ai, ʻi he ʻuhinga ko ʻení, ke “manatua” ʻa e angahalá, ʻoku kau ai ʻa hono fai ha ngāue fekauʻaki mo e kau angahalá. ʻI he taimi naʻe lea ai ʻa e palōfita ko Hōseá ʻo fekauʻaki mo e kau ʻIsileli talangataʻá, “Te ne [Sihova] manatu ʻenau kovi,” naʻe ʻuhinga ʻa e palōfitá, ko Sihová te ne fai ha ngāue fekauʻaki mo kinautolu koeʻuhi ko e ʻikai haʻanau fakatomalá. Ko ia ai, ʻoku tānaki mai ʻe he toenga ʻo e veesí: “Te ne ʻeke ʻenau hia.” (Hosea 9:9) ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, ʻi he taimi ʻoku pehē ai ʻe Sihova, “Ko ʻenau ngaahi angahala ʻe ʻikai te u toe manatua,” ʻokú ne fakapapauʻi mai ai kiate kitautolu ko e taimi pē ʻokú ne fakamolemoleʻi ai ha tokotaha angahala ʻoku fakatomala, he ʻikai te ne fai ha ngāue kiate ia fekauʻaki mo e ngaahi angahala ko iá ʻi ha toe taimi ʻi he kahaʻú. (Isikeli 18:21, 22) ʻOkú ne fakangaloʻi ia ʻi he ʻuhinga, he ʻikai te ne toe ʻohake mo ʻohake ʻetau ngaahi angahalá koeʻuhi ke toutou tukuakiʻi ai, pe tauteaʻi kitautolu. ʻOku fokotuʻu ai heni ʻe Sihova ha faʻifaʻitakiʻanga tuʻu-ki-muʻa kiate kitautolu ke tau faʻifaʻitaki ki ai ʻi heʻetau feangaingaʻaki mo e niʻihi kehé. ʻI he taimi ʻoku malanga hake ai ha loto-kehekehe, ʻoku lelei tahá ke ʻoua ʻe ʻaʻau hake ʻa e ngaahi loto-mamahi ʻi he kuohilí ʻa ia naʻá ke loto-lelei ʻi muʻa ke fakamolemoleʻí.
Fēfē ʻa Hono Ngaahi Nunuʻá?
14. Ko e hā ʻoku ʻikai ʻuhinga ai ʻa e fakamolemolé ia kuo fakaʻatā ai ʻa e tokotaha angahala kuo fakatomalá mei he ngaahi nunuʻa kotoa ʻo hono ʻalunga halá?
14 ʻOku ʻuhinga nai ʻa e tokateu ʻa Sihova ke fakamolemolé ke pehē ai kuo fakaʻatā ʻa e tokotaha angahala kuo fakatomalá mei he nunuʻa kotoa ʻa hono ʻalunga halá? Mole ke mamaʻo. He ʻikai lava ke tau angahala ʻo taʻetautea. Naʻe tohi ʻe Paula: “ʻIlonga pe meʻa ʻoku to ʻe ha tangata, ko ia ia te ne utu foki.” (Kaletia 6:7) Te tau fehangahangai nai mo e ngaahi nunuʻa pau ʻo ʻetau ngāué pe ngaahi palopalemá, ka ʻi he hili hono fakaaʻu mai ʻo e fakamolemolé, ʻoku ʻikai fakatupunga ʻe Sihova ia ʻa e faingataʻá ke hoko mai kiate kitautolu. ʻI he taimi ʻoku malanga hake ai ʻa e ngaahi faingataʻá, ʻoku ʻikai totonu ki ha Kalisitiane ke ne ongoʻi, ‘Mahalo pē ʻoku tauteaʻi au ʻe Sihova koeʻuhí ko ʻeku ngaahi angahala ʻi he kuohilí.’ (Fakafekoanaki mo Semisi 1:13.) ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, ʻoku ʻikai ke fakaʻatā kitautolu ia ʻe Sihova mei he nunuʻa kotoa ʻo ʻetau ngaahi ngāue halá. Ko e vete malí, feitama ʻikai fiemaʻú, ngaahi mahaki tupu mei he fehokotaki fakasinó, mole ʻa e falalá pe fakaʻapaʻapá—kātoa ʻa e ngaahi meʻá ni ko e ngaahi nunuʻa kovi nai ia ʻo e angahalá, pea ʻe ʻikai maluʻi kitautolu ia ʻe Sihova mei ai. Manatuʻi neongo ai naʻá ne fakamolemoleʻi ʻa Tēvita ʻi heʻene ngaahi angahala fekauʻaki mo Patisepa pea mo ʻUlaiá, naʻe ʻikai maluʻi ʻe Sihova ia ʻa Tēvita mei he ngaahi nunuʻa fakatuʻutāmaki naʻe muimui maí.—2 Samiuela 12:9-14.
15, 16. Naʻe anga-fēfē ʻa e ʻaonga ʻa e lao ʻoku hiki ʻi he Livitiko 6:1-7 fakatouʻosi ki he tokotaha mamahí mo e tokotaha faihalá?
15 ʻOku maʻu nai ʻe heʻetau ngaahi angahalá mo ha ngaahi nunuʻa kehe foki. Ko e fakatātaá, fakakaukau atu ki he fakamatala ʻi he Livitiko vahe 6. ʻOku lau ai heni ʻa e Lao ʻa Mōsesé ki he tuʻunga ʻa ia ʻe fai ai ʻe ha taha ha hala mamafa ʻaki ʻene ʻave ha koloa ʻa ha taha ʻIsileli ʻo fakafou ʻi he kaihaʻa, faʻao fakamālohi, pe kākā. ʻOku fakaʻikaiʻi leva ʻe he tokotaha angahalá ʻokú ne halaia, naʻa mo ʻene mata-fefeka ʻi he fuakava loí. Ko e fetukuakiʻiʻaki ia ʻa e tokotaha ko ē mo ē. Kae kehe, ʻi he hili iá, ʻoku hoko nai ʻo moʻua ʻa e konisēnisi ʻo e tokotaha faihalá peá ne vete leva ʻene angahalá. Ke maʻu ʻa e fakamolemole ʻa e ʻOtuá, kuo pau ke ne fai ʻa e toe meʻa kehe ia ʻe tolu: ko hono fetongi ʻa e meʻa naʻá ne ʻavé, totongi ki he tokotaha mamahí ʻa e mahuʻinga ko e peseti ʻe 20, pea feilaulauʻi ha sipi tangata ko e feilaulau-halaia. Pea ʻoku pehē leva ʻe he laó: “Pea ʻe fakalelei ʻe he taulaʻeiki ʻi he ʻao ʻo Sihova maʻana, pea ʻe fakamolemole ia.”—Livitiko 6:1-7; fakafehoanaki mo Mātiu 5:23, 24.
16 Ko e lao ko ʻení ko ha tokonaki faimeesi ia mei he ʻOtuá. Naʻe ʻaonga ia ki he tokotaha mamahí, ʻa ia ko ē kuo fakafoki ange ʻene ngaʻotoʻotá, pea mo ia ko ē kuo ʻikai toe veiveiua ʻa ʻene ongoʻi ha fiemālie lahi ʻi he taimi naʻe iku ʻo fakahā ai ʻe he tokotaha faihalá ʻene angahalá. ʻI he taimi tatau, naʻe ʻaonga ʻa e laó ki he tokotaha ʻa ia kuo iku ʻo ueʻi ia ʻe hono konisēnisí ke fakahā ʻene halaiá pea fakatonutonu ʻene halá. Ko e moʻoni, kapau naʻá ne fakafisi ke fai pehē, he ʻikai pē ha fakamolemole ia kiate ia mei he ʻOtuá.
17. ʻI he taimi kuo fakalotomamahiʻi ai ʻe heʻetau ngaahi angahalá ʻa e niʻihi kehé, ko e hā ʻa e meʻa ʻoku ʻamanekina mai ʻe Sihova ke tau faí?
17 Neongo ʻoku ʻikai te tau ʻi he malumalu ʻo e Lao ʻa Mōsesé, ʻokú ne ʻomai kiate kitautolu ʻa e ʻilo mahuʻinga ki he fakakaukau ʻa Sihová, kau ai ʻene fakakaukau ki he fakamolemolé. (Kolose 2:13, 14) ʻI he taimi kuo fakalotomamahiʻi ai mo kākaaʻi ʻa e niʻihi kehé ʻe heʻetau ngaahi angahalá, ʻoku fiefia ʻa Sihova ʻi he taimi ʻoku tau fai ai ʻa e meʻa ʻoku tau malavá ke ‘fakatonutonu ʻa e halá.’ (2 Kolinito 7:11) ʻOku kau ʻi he meʻá ni ʻa hono ʻiloʻi ʻetau angahalá, fakahā ʻetau halaiá, pea naʻa mo e kole fakamolemole ki he tokotaha mamahí. Te tau toki lava leva ke tautapa kia Sihova ʻo makatuʻunga ʻi he feilaulau ʻa Sīsuú pea aʻusia ʻa e fiemālie ʻo ha konisēnisi maʻa pea mo hono fakapapauʻi kuo ʻosi fakamolemoleʻi kitautolu ʻe he ʻOtuá.—Hepelu 10:21, 22.
18. Ko e hā nai ʻa e tautea ʻe ō fakataha mo e fakamolemole ʻa Sihová?
18 Hangē pē ko e mātuʻa anga-ʻofá, ʻe foaki nai ʻe Sihova ʻa e fakamolemolé fakataha mo ha kiʻi tautea. (Palovepi 3:11, 12) Kuo pau nai ke hanga ʻe ha Kalisitiane fakatomala ʻo tuku ange hono monū ko ia ko e ngāue ko ha mātuʻa, sevāniti fakafaifekau, pe ko ha tāimuʻa. ʻE fakamamahi nai kiate ia ʻa e mole atu ʻi ha vahaʻa taimi ʻa e ngaahi monū ko ia naʻe mahuʻinga kiate iá. Kae kehe, ko e tautea peheé, ʻoku ʻikai ʻuhinga ia kuo mole meiate ia ʻa e hōifua ʻa Sihová pe kuo taʻofi ʻe Sihova ʻene fakamolemolé. Tānaki atu ki aí, kuo pau ke tau manatuʻi ko e tautea meia Sihová ko e fakamoʻoni ia ʻene ʻofa mai kiate kitautolú. Ko hono tali mo hono ngāueʻaki iá ko e lelei taha pē maʻa kitautolu pea ʻe lava ke tataki atu ia ki he moʻui taʻengatá.—Hepelu 12:5-11.
19, 20. (a) Kapau kuó ke fai ha ngaahi hala, ko e hā ʻoku ʻikai totonu ai ke ke ongoʻi kuo taumamaʻo haʻo aʻusia ʻa e meesi ʻa Sihová? (e) Ko e hā te tau lāulea ki ai ʻi he kupu hono hokó?
19 He meʻa fakatupuivi mālohi ia ke ʻilo ʻoku tau tauhi ki ha ʻOtua ʻoku “tokateu ke fakamolemole”! ʻOku sio ʻa Sihova ia ʻo hulu atu ʻi heʻetau ngaahi angahalá mo ʻetau ngaahi halá. (Sāme 130:3, 4) ʻOkú ne ʻafioʻi ʻa e meʻa ʻoku ʻi hotau lotó. Kapau ʻokú ke ongoʻi ʻoku lavea mo mafesifesi ho lotó koeʻuhi ko ha ngaahi hala ʻi he kuohilí, ʻoua leva te ke fakaʻosiʻaki ʻo pehē kuo taumamaʻo haʻo toe aʻusia ʻa e meesi ʻa Sihová. Neongo ai ko e hā ha ngaahi hala kuó ke fai nai, kapau kuó ke fakatomala moʻoni, fai mo e ngaahi sitepu ke fakatonutonu ʻa e halá, pea lotu tōtōivi ki he fakamolemole ʻa Sihová ʻo makatuʻunga ʻi he taʻataʻa ʻo Sīsū naʻe lilingí, ʻe lava leva ke ke maʻu ʻa e falala kakato ko e ngaahi lea ʻo e 1 Sione 1:9 ʻoku ngāueʻaki ia kiate koe: “Kapau ʻoku tau vete ʻetau ngaahi angahala, ko ʻene anga fakamoʻoni talaʻofa, mo ʻene anga faitotonu, ʻoku na kau ke ne fakamolemole ʻetau ngaahi angahala, pea ke ne fakamaʻa ʻa kitautolu mei he faihala fulipe.”
20 ʻOku fakalototoʻaʻi kitautolu ʻe he Tohitapú ke tau faʻifaʻitaki ki he fakamolemole ʻa Sihová ʻi heʻetau feangaingaʻakí. Kae kehe, ko e hā hono lahi ʻoku malava ke tau ʻamanekina ke fakamolemoleʻi pea fakangaloʻi ʻi he taimi ʻoku angahala mai ai ʻa e niʻihi kehé kiate kitautolú? ʻE fai ʻa e lāulea ki he meʻá ni ʻi he kupu hoko maí.
[Fakamatala ʻi lalo]
a ʻOku mālié, he ko e foʻi lea faka-Hepelū ʻoku liliu ko e “ho tau aga” ʻoku ngāueʻaki ia ʻo fekauʻaki mo e ngaahi ipu ʻumea ʻoku ngaohi ʻe ha tufunga ipu.—Aisea 29:16.
ʻE Anga-Fēfē Haʻo Tali?
◻ Ko e hā ʻoku “tokateu ke fakamolemole” ai ʻa Sihová?
◻ ʻOku anga-fēfē hono fakamatalaʻi ʻe he Tohitapú ʻa e kakato ʻa e fakamolemole ʻa Sihová?
◻ ʻI he taimi ʻoku fakamolemole ai ʻa Sihová, ʻi he ʻuhinga fē ʻokú ne fakangaloʻi aí?
◻ Ko e hā ʻa e meʻa ʻoku ʻamanekina mai ʻe Sihova ke tau faí ʻi he taimi ʻoku fakalotomamahiʻi ai ʻe heʻetau ngaahi angahalá ʻa e niʻihi kehé?