LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w99 3/15 p. 15-20
  • Faiako ʻAki ʻa e ʻIloʻilo mo e Mafai ke Fakalotoʻi

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Faiako ʻAki ʻa e ʻIloʻilo mo e Mafai ke Fakalotoʻi
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1999
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Hoko ko ha Tokotaha Fanongo Lelei
  • Ko e Mahuʻinga ʻo e Tuʻunga Faingofuá
  • Ko Hono Ngāue Ola Lelei ʻAki ʻo e Ngaahi Fehuʻí
  • Ngaahi Talanoa Fakatātā ʻOku Aʻu ki he Lotó
  • Lau ʻa e Ngaahi Konga Tohitapú ʻi he Pōtoʻi
  • Faʻifaʻitaki ki he Faiako Lahí
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2002
  • Faiakoʻaki ʻa e Talanoa Fakatātā
    Ke Ke Kīvoi ʻi he Lautohí mo e Faiakó
  • “Naʻe ʻIkai Te Ne Leaʻaki ha Meʻa Kiate Kinautolu, ʻo Taʻe ha Fakatātā”
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2002
  • Ngaahi Fokotuʻu ʻe Tolu ki Hono Fakaleleiʻi Hoʻo Faiakó
    Ko ʻEtau Ngāue Fakafaifekau—2012
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1999
w99 3/15 p. 15-20

Faiako ʻAki ʻa e ʻIloʻilo mo e Mafai ke Fakalotoʻi

“Ko e loto ʻo e tokotaha potó ʻokú ne fakatupunga hono ngutú ke fakahā ʻa e ʻiloʻilo, pea ʻokú ne tānaki ki hono loungutú ʻa e mafai ke fakalotoʻi.”​—PALOVEPI 16:23, NW.

1. Ko e hā ʻoku kau ai ʻi hono akoʻi ʻo e Folofola ʻa e ʻOtuá ʻa e meʻa lahi ange ia ʻo ʻikai ko e fakamahino pē ha fakamatala?

KO ʻETAU taumuʻa ʻi he tuʻunga ko e kau faiako ʻo e Folofola ʻa e ʻOtuá ko hono fakamaama ʻo ʻikai ngata pē ʻi he ʻatamai ʻo ʻetau kau akó ka ko honau lotó foki. (Efeso 1:8) Ko ia ai, ko e faiakó ʻoku kau ki ai ʻa e meʻa lahi ange ia ʻo ikai ko e fakamahino pē ha fakamatala. ʻOku pehē ʻe he Palovepi 16:​23 (NW): “Ko e loto ʻo e tokotaha potó ʻokú ne fakatupunga hono ngutú ke fakahā ʻa e ʻiloʻilo, pea ʻokú ne tānaki ki hono loungutú ʻa e mafai ke fakalotoʻi.”

2. (a) Ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻo e pehē ke fakalotoʻi? (e) ʻOku malava fēfē ki he Kalisitiane kotoa pē ke hoko ko e kau faiako ʻoku mafai ke fakalotoʻi?

2 Naʻe ngāueʻaki moʻoni ʻe he ʻapositolo ko Paulá ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ení ʻi heʻene ngāue faiakó. ʻI he taimi naʻá ne ʻi Kolinitō aí, “naʻa ne talanoa lotu ʻi he falelotu ʻi he sapate kotoa pe, ʻo ne fakatuiʻi [“fakalotoʻi,” NW] ha kau Siu mo ha kau Kalisi.” (Ngāue 18:4) Fakatatau ki ha fakamoʻoniʻanga ʻe taha, ko e foʻi lea faka-Kalisi ʻoku ngāueʻaki heni ko e “fakalotoʻí” ʻoku ʻuhingá “ko hono fakahoko ha liliu ʻi he ʻatamaí ʻaki ʻa e tākiekina ʻo e ngaahi fakakaukau fakaʻuhinga pe fakaʻulungaanga.” Fakafou ʻi he ngaahi fakamatala fakatuipau, naʻe malava ai ʻa Paula ke ueʻi ʻa e kakaí ke liliu ʻenau founga fakakaukaú tonu. Ko ʻene malava ko ia ke fakalotoʻí naʻe mātuʻaki ikuʻingataʻa ia ʻo tailiili ai kiate ia ʻa hono ngaahi filí. (Ngāue 19:​24-27) Ka neongo ia, ko e faiako ʻa Paulá naʻe ʻikai ko ha fakahāhā ia ʻo e malava fakaetangatá. Naʻá ne tala ki he kau Kolinitoó: “Ko ʻeku akonaki, kaeʻumaʻā ʻeku malanga, naʻe ʻikai faiʻaki ʻa e ngaahi lea fakaoleole [“fakalotoʻi,” NW] ʻo e poto; ka naʻe faiʻaki ʻa e fakamoʻoni ʻe he Laumalie mo e Mafimafi: koeʻuhi ke ʻoua naʻa tuʻu hoʻomou lotu ʻi he poto ʻo e tangata, ka ʻi he māfimafi ʻo e ʻOtua.” (1 Kolinito 2:​4, 5) Koeʻuhi ʻoku maʻu ʻe he kau Kalisitiane kotoa pē ʻa e tokoni ʻa e laumālie ʻo Sihova ko e ʻOtuá, ʻe hoko nai ʻa kinautolu kotoa ko e kau faiako mafai ke fakalotoʻi. Ka ʻe anga-fēfē? Tau vakai angé ki he niʻihi ʻo e ngaahi founga faiako ola leleí.

Hoko ko ha Tokotaha Fanongo Lelei

3. Ko e hā ʻoku fiemaʻu ai ʻa e ʻiloʻiló ʻi he taimi ʻoku tau akoʻi ai ʻa e niʻihi kehé, pea ʻe lava fēfē ke tau aʻu ki he loto ʻo e tokotaha ako Tohitapú?

3 Ko e ʻuluaki founga faiakó ʻoku kau ai, ʻikai ko e leá, ka ko e fanongo. Hangē ko ia naʻe lave ki ai ʻi he Palovepi 16:​23, ko e hoko ʻo mafai ke fakalotoʻí kuo pau ke tau maʻu ʻa e ʻiloʻilo. Naʻe maʻu moʻoni ʻe Sīsū ha ʻiloʻilo ʻo fekauʻaki mo e kakai naʻá ne akoʻí. ʻOku pehē ʻe he Sione 2:25: “Naʻa ne meaʻi ʻiate ia pe ʻa e meʻa ʻoku ʻi he tangata.” Ka ʻe lava fēfē ke tau ʻiloʻi ʻa e meʻa ʻoku ʻi he loto ʻo e faʻahinga ko ia ʻoku tau akoʻí? Ko e founga ʻe tahá ko e hoko ko ha tokotaha fanongo lelei. ʻOku pehē ʻe Semisi 1:19: “Ke vave ʻa e tangata fuape he fanongo, kae fakatotoka ki he lea.” Ko e moʻoni, ʻoku ʻikai tokateu ʻa e kakai kotoa pē ke fakahā ʻenau ngaahi fakakaukaú. ʻI he hoko ʻa ʻetau kau ako Tohitapú ʻo tuipau ʻoku tau mahuʻingaʻia moʻoni ʻiate kinautolú, te nau hehema ange nai ke fakahaaʻi ʻenau ngaahi ongoʻi moʻoní. Ko e ngaahi fehuʻi anga-ʻofa kae ʻilomeʻá ʻoku faʻa lava ʻo tokoni ia kiate kitautolu ke aʻu ki he lotó mo “fusi hake” ʻa e ngaahi ongoʻi peheé.​—Palovepi 20:5.

4. Ko e hā kuo pau ai ki he kau mātuʻa Kalisitiané ke nau hoko ko e kau fanongo leleí?

4 ʻOku mātuʻaki mahuʻinga ki he kau mātuʻa Kalisitiané ke nau hoko ko e kau fanongo lelei. ʻE toki malava moʻoni leva ai ke nau “ʻilo ʻa e anga ʻo e tali ʻoku totonu ke [nau] fai kiate kinautolu taki taha.” (Kolose 4:6) ʻOku fakatokanga mai ʻa e Palovepi 18:13: “Ko ia ʻoku fai ʻene tali ʻi he teʻeki ke ne fanongo, ʻoku hoko ko e fakaʻilonga o ʻene vale mo e meʻa fakama.” Naʻe ʻoange ʻuhinga lelei pē ʻe ha ongo toko ua ki ha tuofefine ha akonaki ʻi he fakaemāmaní koeʻuhi naʻá ne liʻaki ʻa e niʻihi ʻo e ngaahi fakatahá. Naʻe loto-mamahi lahi ʻa e tuofefiné ʻi he ʻikai te na ʻeke pe ko e hā naʻe ʻikai te ne haʻu aí. Naʻá ne fakaakeake mei ha tafa naʻe toki ʻosi. He toki meʻa mahuʻinga ē, ke fanongo ki muʻa pea toki fai ʻa e akonakí!

5. ʻE lava fēfē ke fakaleleiʻi ʻe he kau mātuʻá ʻa e ngaahi fekīhiaki ʻoku malanga hake ʻi he haʻohaʻonga ʻo e fanga tokouá?

5 Ki he kau mātuʻá, ko e faiakó ʻoku faʻa kau ai ʻa hono ʻoatu ʻa e akonaki ki he niʻihi kehé. ʻI hení foki, ʻoku mahuʻinga ke hoko ko ha tokotaha fanongo lelei. Ko e fanongó ʻoku fiemaʻu ia tautefito ʻi he taimi ʻoku malanga hake ai ha fakakikihi ʻi he lotolotonga ʻo e kaungā Kalisitiané. ʻE toki lava pē hili haʻanau fanongo, ke faʻifaʻitaki ai ʻa e kau mātuʻá “ki he Tamai, aia oku ne fakamāu o taefilifilimanako.” (1 Pita 1:17) ʻOku faʻa fakalalahi ʻa e ngaahi ongoʻí ʻi he ngaahi tuʻunga peheé, pea ʻoku lelei ki ha tokotaha mātuʻa ke ne manatuʻi ʻa e akonaki ʻa Palovepi 18:17: “Ko ia ʻoku fua lea ʻi he fakamaau ʻoku ngali totonu: haʻu leva ʻa e taha, ʻo sivi hakili ia.” Ko ha faiako ola lelei ʻe fanongo ia ki he ongo faʻahí fakatouʻosi. ʻI hono fai ha lotu, ʻokú ne tokoni ai ke fokotuʻu ha ʻātakai nonga. (Semisi 3:18) Kapau ʻe hoko ʻo fakalalahi ʻa e ngaahi ongoʻí, te ne fokotuʻu nai ke fakahoko hangatonu ange kiate ia ʻe he tokoua taki taha ʻa ʻene hohaʻá, kae ʻikai ko ʻena fekīhiaki. Fakafou ʻi ha ngaahi fehuʻi feʻungamālie, ʻe malava nai ai ʻe he tokotaha mātuʻá ke fakamahino ʻa e ngaahi ʻīsiu ʻoku fai hono aleaʻí. ʻI he ngaahi keisi lahi, ko e kovi ʻa e fetuʻutakí, ʻikai ko e loto-koví, ʻoku hoko ko e tupuʻanga ia ʻo e fekīhiakí. Ka ʻo kapau kuo maumauʻi ha tefitoʻi moʻoni faka-Tohitapu, ʻe lava leva he taimí ni ʻe ha tokotaha faiako anga-ʻofa ke ne fakahinohino ʻaki ʻa e ʻiloʻilo, he kuó ne fanongo ki he ongo faʻahí fakatouʻosi.

Ko e Mahuʻinga ʻo e Tuʻunga Faingofuá

6. Naʻe anga-fēfē hono fokotuʻu ʻe Paula mo Sīsū ha faʻifaʻitakiʻanga ʻi he faiako ʻi he tuʻunga faingofuá?

6 Ko hono tauhi ke faingofua ʻa e ngaahi meʻá ko e toe tafaʻaki mahuʻinga ia ʻe taha ʻo e pōtoʻi faiakó. Ko e moʻoni, ʻoku tau loto ke hoko ʻa e kau ako Tohitapú ʻo “lava ʻaupito ke laveʻi, hange ko e kau maʻoniʻoni kotoa pe, hono māukupu, mo hono loloa, mo hono maʻolunga, mo hono loloto” ʻo e moʻoní. (Efeso 3:18) ʻOku ʻi ai ʻa e ngaahi tafaʻaki ʻo e ngaahi tokāteline ʻo e Tohitapú ʻoku fakamānako mo faʻa faingataʻa. (Loma 11:33) Ka neongo ia, ʻi he taimi naʻe malanga ai ʻa Paula ki he kau Kalisí, naʻá ne tokangataha ki he pōpoaki faingofua ʻo “Kalaisi, mo hono tutuki.” (1 Kolinito 2:​1, 2, PM) Naʻe pehē pē mo Sīsū, naʻá ne malanga ʻi ha founga maʻalaʻala mo fakamānako. Naʻá ne ngāueʻaki ʻa e lea faingofua ʻi heʻene Malanga ko ia ʻi he Moʻungá. Neongo ia, naʻe maʻu ai ʻa e niʻihi ʻo e ngaahi moʻoni loloto taha kuo leaʻakí.​—Mātiu, vahe 5-7.

7. ʻE lava fēfē ke tau tauhi ke faingofua ʻa e ngaahi meʻá ʻi he taimi ʻoku tau fai ai ha ngaahi ako Tohitapu?

7 ʻE lava ke tau tauhi ke faingofua pehē ʻa e ngaahi meʻá ʻi he taimi ʻoku tau faiako ai ʻi he ngaahi ako Tohitapú. ʻO anga-fēfē? ʻAki ʻa e tokangataha ki he “ngaahi meʻa ʻoku lelei lahi.” (Filipai 1:10) ʻI hono fakamatala ha ngaahi kaveinga loloto, ʻoku totonu ke tau feinga ke fakamatalaʻi ia ʻi ha lea mahinongofua. ʻOku totonu ke tau tokangataha ki he ngaahi konga Tohitapu tefitó kae ʻikai ko e feinga ke lau mo fakamatalaʻi ʻa e konga Tohitapu kotoa pē ʻoku ʻasi ʻi he tohí. ʻOku fiemaʻu heni ʻa e teuteu lelei ʻi heʻetau tafaʻakí. ʻOku fiemaʻu ke tau fakaʻehiʻehi mei hono lōmekina ʻa e tokotaha akó ʻaki ha ngaahi fakaikiiki, ʻo ʻikai fakaʻatā ai kitautolu ke ofeʻi ʻe he ngaahi ʻīsiu ʻoku ʻikai loko mahuʻingá. Kapau ʻoku ʻi ai ha fehuʻi ʻa e tokotaha akó ʻoku ʻikai felāveʻi hangatonu ia mo e lēsoní, ʻe lava ke tau fokotuʻu fakapotopoto ange ke toki fai ha lāulea ki ai ʻi he ʻosi ʻa e lēsoní.

Ko Hono Ngāue Ola Lelei ʻAki ʻo e Ngaahi Fehuʻí

8. Naʻe anga-fēfē hono ngāue ola lelei ʻaki ʻe Sīsū ʻa e ngaahi fehuʻí?

8 Ko ha toe pōtoʻi faiako ʻaonga ʻe taha ʻoku kau ai ʻa hono ʻeke ʻa e ngaahi fehuʻi ola lelei. Naʻe ngāueʻaki lahi ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e ngaahi fehuʻí ʻi heʻene faiakó. Ko e fakatātaá, naʻe ʻeke ʻe Sīsū kia Pita: “Saimone, ko e ha hoʻo poa? ko e ngāhi tuʻi ʻo mamani ʻoku nau tanaki tute mo e tukuhau meia hai? mei he faleʻalo, pe mei he kakai kehe? Pea tali ʻe ia, Mei he kakai kehe pe. Pea lea ʻa Sisu ki ai, ʻAua, pea ta ʻoku ʻataʻatā ʻa e faleʻalo.” (Mātiu 17:​24-26) ʻI he tuʻunga ko e ʻAlo tofu-pē-taha-ne-fakatupu ʻo e Tokotaha ʻoku fai ki ai ʻa e lotu ʻi he temipalé, naʻe ʻikai moʻoni ke moʻuaʻaki ʻe Sīsū ke totongi ha tukuhau temipale. Ka naʻe fakamahino ʻe Sīsū ʻa e foʻi moʻoni ko ení fakafou ʻi hano ngāue ola lelei ʻaki ha ngaahi fehuʻi. Ko ia, naʻe tokoniʻi ai ʻe Sīsū ʻa Pita ke ne maʻu ha fakamulituku totonu ʻo makatuʻunga ʻi he fakamatala naʻá ne ʻosi maʻú.

9. ʻE anga-fēfē nai haʻatau ngāueʻaki ʻa e ngaahi fehuʻí ʻi he lolotonga ʻa e ngaahi ako Tohitapú?

9 ʻE lava ke tau ngāueʻaongaʻaki ʻa e ngaahi fehuʻí lolotonga ʻa e ngaahi ako Tohitapú. Kapau ʻe ʻomai ʻe ha tokotaha ako ha tali ʻoku hala, ʻe fakatauele nai ke ʻoatu ʻa e tali ʻoku totonú, ka te ne manatuʻi moʻoni nai ʻa e fakamatalá? ʻOku faʻa lelei tahá ke feinga ke taki ʻa e tokotaha akó ki he fakamulituku totonú ʻaki hono ʻeke ha ngaahi fehuʻi. Hangē ko ení, kapau ʻokú ne faingataʻaʻia ke mahinoʻi ʻa e ʻuhinga ʻoku totonu ai ke ne ngāueʻaki ʻa e huafa fakaʻotuá, te tau ʻeke nai, ‘ʻOku mahuʻinga kiate koe ho hingoá? . . . Ko e hā hono ʻuhingá? . . . ʻE fēfē hoʻo ongoʻí kapau ʻe fakafisi ha taha ia ke ngāueʻaki ho hingoá? . . . ʻIkai ʻoku ʻuhinga lelei ki he ʻOtuá ke ne fiemaʻu ke tau ngāueʻaki hono huafa fakaeiá?’

10. ʻE anga-fēfē nai hano ngāueʻaki ʻe he kau mātuʻá ʻa e ngaahi fehuʻí ʻi he taimi ʻoku nau tokoniʻi ai ʻa e niʻihi tāutaha ko ia kuo nau kafo fakaeongó?

10 ʻE lava ke toe ngāueʻaongaʻaki ʻe he kau mātuʻá ʻa e ngaahi fehuʻí ʻi heʻenau tauhi ko ia ʻa e tākangá. ʻOku tokolahi ʻa e faʻahinga ʻi he fakatahaʻangá kuo fakavolu mo haha fakaeongo ʻe he māmani ʻo Sētané pea te nau ongoʻi nai ʻoku nau taʻemaʻa mo ʻikai ke ʻofaʻi kinautolu. ʻE fakaʻuhinga nai ha tokotaha mātuʻa mo ha tokotaha pehē ʻaki ʻene pehē: ‘Neongo ʻokú ke pehē ʻokú ke ongoʻi taʻemaʻa, ʻoku fēfē ʻa e ongoʻi ʻa Sihova fekauʻaki mo koé? Kapau naʻe fakaʻatā ʻe heʻetau Tamai fakahēvani ʻofá ʻa hono ʻAló ke pekia mo tokonaki mai ha huhuʻi maʻau, ʻikai ʻoku ʻuhinga iá ʻoku ʻofa mai ʻa e ʻOtuá kiate koe?’​—Sione 3:16.

11. Ko e hā ʻa e taumuʻa ʻoku fakahoko ʻe he ngaahi fehuʻi tali-lotó, pea ʻe lava fēfē ke ngāueʻaki kinautolu ʻi he malanga maʻá e kakaí?

11 Ko e ngaahi fehuʻi tali-loto peé, ko e toe taha ia ʻo e founga faiako ʻaonga. ʻOku ʻikai ʻamanekina ʻa e kau fanongó ke tali leʻo-lahi kinautolu, ka ʻoku tokoniʻi ai kinautolu ke nau fakakaukau ki he ngaahi meʻá. Naʻe faʻa ngāueʻaki ʻe he kau palōfita ʻo e kuohilí ʻa e ngaahi fehuʻi peheé ke ʻai ʻenau kau fanongó ke nau fakakaukau loloto. (Selemaia 18:​14, 15) Naʻe ngāue ola lelei ʻaki ʻe Sīsū ʻa e ngaahi fehuʻi tali-loto peé. (Mātiu 11:​7-11) Ko e ngaahi fehuʻi peheé ʻoku mātuʻaki ola lelei ʻi he fai ʻo e malanga maʻá e kakaí. ʻI he ʻikai tala ange pē ki he kau fanongó kuo pau ke nau hoko ʻo ʻaufuatō koeʻuhi kae fakahōifua kia Sihová, ʻe ola lelei ange nai ke ʻeke, ‘Kapau ʻoku ʻikai te tau ʻaufuatō moʻoni ʻi heʻetau ngāué, ʻe fiefia nai ʻa Sihova?’

12. Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai hono ʻeke ʻo e ngaahi fehuʻi fakatupu fakakaukaú?

12 Ko e ngaahi fehuʻi fakatupu fakakaukaú ʻoku ʻaonga ia ki hono fakapapauʻi pe ʻoku tui moʻoni ʻa e tokotaha ako Tohitapú ki he meʻa ʻokú ne akó. (Mātiu 16:​13-16) ʻE tali tonu nai ha tokotaha ako ko e feʻauakí ʻoku hala. Ko e hā ʻoku ʻikai muimui atu ai mo ha ngaahi fehuʻi hangē ko e, ʻOku fēfē hoʻo ongoʻi fakafoʻituitui ʻo fekauʻaki mo e tuʻunga ʻa e ʻOtuá ki he ʻulungāngá? ʻOkú ke ongoʻi ʻoku fuʻu fakataputapui ia? ʻOkú ke pehē nai ʻoku mahuʻinga moʻoni tatau ai pē pe ʻokú ke muimui ʻi he ngaahi tuʻunga ʻa e ʻOtuá pe ʻikai?

Ngaahi Talanoa Fakatātā ʻOku Aʻu ki he Lotó

13, 14. (a) Ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻo hono fakatātaaʻi ha meʻa? (e) Ko e hā ʻoku ola lelei ai ʻa e ngaahi talanoa fakatātā leleí?

13 Ko e toe founga ʻe taha ke aʻu ai ki he loto ʻo e kau fanongó mo e kau ako Tohitapú ko e fakafou ʻi he ngaahi talanoa fakatātā ola lelei. Ko e kupuʻi lea faka-Kalisi ʻoku liliu ko e “talanoa fakatātaá” ko hono ʻuhinga fakafoʻileá “ko hano tuku he tafaʻakí pe tuku fakataha.” ʻI he taimi ʻokú ke talanoa fakatātā aí, ʻokú ke fakamatalaʻi ha meʻa ʻaki ‘hono tuku ia he tafaʻaki’ ʻo ha meʻa meimei tatau. Ko e fakatātaá, naʻe ʻeke ʻe Sīsū: “Te u fakatatau ki he hā ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtua? ʻio, ko e hā nai ha fakatātā te u fai ʻaki ki ai?” ʻI hono talí, naʻe lave ʻa Sīsū ki he tengaʻi mūsita anga-mahení.​—Maake 4:30-32.

14 Naʻe lahi ʻa e ngaahi talanoa fakatātā mālohi naʻe ngāueʻaki ʻe he kau palōfita ʻa e ʻOtuá. ʻI he taimi naʻe tafoki ai ʻo anga-fakamamahi taʻeʻofa ʻa e kau ʻAsīliá, ʻa ia naʻa nau hoko ko e meʻangāue ʻa e ʻOtuá ki hono tautea ʻa e kau ʻIsilelí, naʻe fakaeʻa ʻe ʻAisea ʻenau ʻafungí ʻaki ʻa e talanoa fakatātā ko ení: “ʻE fielahi ae toki kiate ia oku ne ta aki ia? be fielahi ae kili kiate ia oku ne fetohoaki ia?” (Aisea [Isaia] 10:​15, PM) ʻI hono akoʻi ʻa e niʻihi kehé, naʻe toe pehē ʻa hono ngāueʻaki lahi ʻe Sīsū ʻa e ngaahi talanoa fakatātaá. ʻOku hiki ʻo pehē “naʻe ʻikai te ne lea kiate kinautolu ʻo taʻe ha fakatātā.” (Maake 4:34) Ko e ngaahi talanoa fakatātā leleí ʻoku ola lelei koeʻuhí ʻoku nau maʻu ʻa e tokanga fakatouʻosi ʻo e ʻatamaí mo e lotó. ʻOku nau fakaʻatā ʻa e kau fanongó ke faʻoaki loto-fiefai ʻa e fakamatala foʻoú ʻaki hono fakahoa ia mo e meʻa kuo ʻosi alāanga mo kinautolú.

15, 16. Ko e hā te ne ʻai ʻa e ngaahi talanoa fakatātaá ke ola lelei tahá? ʻOmi ha fakatātā.

15 ʻE lava fēfē ke tau ngāueʻaki ʻa e ngaahi talanoa fakatātā ʻe aʻu moʻoni ki he lotó? Ko e muʻomuʻa tahá, kuo pau ke fai tatau feʻunga ʻa e talanoa fakatātaá mo e meʻa ʻoku fakamatalaʻí. Kapau ʻoku ʻikai ke feʻunga lelei ʻa hono fakafehoanakí, ʻe hoko ʻa e talanoa fakatātaá ko ha fakalelu kae ʻikai ko hano fakamāmaʻi ʻo e kau fanongó. Ko ha tokotaha malanga loto-maʻa naʻá ne feinga he taimi ʻe taha ke fakamahinoʻi ʻa e anganofo ʻa e toenga ʻo e kau paní kia Sīsū Kalaisí ʻaki ʻene fakahoa kinautolu ki ha kiʻi kulī pusiaki loto-tōnunga. Ka ʻoku feʻungamālie moʻoni ha fakahoa māʻulalo pehē? ʻOku fakahoko mai ʻe he Tohitapú ʻa e fakakaukau tatau ʻi ha founga fakamānako mo fakangeingeia ange. ʻOkú ne fakahoa ʻa e kau muimui pani ʻe toko 144,000 ʻa Sīsuú ki ha “taʻahine, kuo ʻai teunga ki hono husepaniti.”​—Fakahā 21:2.

16 Ko e ngaahi talanoa fakatātaá ʻoku nau ola lelei tahá ʻi he taimi ʻoku felāveʻi ai mo e moʻui ʻa e kakaí. Ko e talanoa fakatātā ʻa Nētane ki he lami naʻe tāmateʻí naʻe malave ia ki he loto ʻo Tuʻi Tēvitá koeʻuhi he naʻá ne ʻofa ʻi he fanga sipí, he naʻá ne hoko ko ha tauhi-sipi ʻi heʻene kei talavoú. (1 Samiuela 16:​11-13; 2 Samiuela 12:​1-7) Kapau ko e talanoa fakatātaá naʻe fekauʻaki ia mo ha pulu, naʻe ʻikai ke mei ola lelei pehē ia. ʻI ha founga meimei tatau, ko e ngaahi talanoa fakatātā ʻoku fakatefito ʻi he ngaahi fakamahalo fakasaienisí pe ngaahi meʻa taʻemahino naʻe hoko fakahisitōliá ʻe hoko ia ʻo ʻikai loko mahuʻinga nai ki heʻetau kau fanongó. Naʻe toʻo ʻe Sīsū ʻa ʻene ngaahi talanoa fakatātaá mei he moʻui fakaʻahó. Naʻá ne lea ʻo kau ki he ngaahi meʻa anga-maheni hangē ko ha maama, ko e fanga manupuna ʻo e langí, mo e lile ʻo e vaó. (Mātiu 5:​15, 16; 6:​26, 28) Naʻe malavangofua ke ʻuhinga ʻa e ngaahi meʻa peheé ki he kau fanongo ʻa Sīsuú.

17. (a) Ko e hā ʻe fakatefito nai ai ʻetau ngaahi talanoa fakatātaá? (e) ʻE anga-fēfē nai haʻatau ohi mai ʻa e ngaahi talanoa fakatātā ʻoku ngāueʻaki ʻi heʻetau ngaahi tohí ki he ngaahi tuʻunga ʻo ʻetau kau akó?

17 ʻI heʻetau ngāue fakafaifekaú, ʻoku tau maʻu ai ʻa e ngaahi faingamālie lahi ke ngāueʻaki ʻa e ngaahi talanoa fakatātā faingofua kae ola lelei. Siosio holo. (Ngāue 17:​22, 23) Mahalo naʻa lava ke makatuʻunga ha talanoa fakatātā ʻi he fānaú, ʻapí, ngāué, pe manako ʻa e tokotaha fanongó. Pe te tau ngāueʻaki nai haʻatau ʻiloʻi fakafoʻituitui ko ia ha tokotaha ako Tohitapu ke fakamamafaʻiʻaki ʻa e ngaahi talanoa fakatātā kuo ʻosi tokonaki mai kiate kitautolu ʻi heʻetau kupu akó. Ko e fakatātaá, ko e talanoa fakatātā ola lelei ko ia ʻoku ngāueʻaki ʻi he palakalafi 14 ʻo e vahe 8 ʻo e tohi ʻIlo ʻA Ia ʻOku Taki Atu ki he Moʻui Taʻengatá. ʻOku fekauʻaki ia mo ha mātuʻa ʻofa ʻoku lauʻikoviʻi ʻe ha taha kaungāʻapi. ʻOku malava lelei ke tau fai ha fakakaukau ki ha founga te tau ohi mai ai ʻa e talanoa fakatātā ko iá ki he ngaahi tuʻunga ʻo ha ako Tohitapu ʻa ia ko iá tonu ko ha mātuʻa.

Lau ʻa e Ngaahi Konga Tohitapú ʻi he Pōtoʻi

18. Ko e hā ʻoku totonu ai ke tau feinga ke hoko ko e kau lautohi leleí?

18 Naʻe ekinaki ʻa Paula kia Tīmote: “Nofo ki he lau lesoni, mo e fai ha tokoni, mo e faiako.” (1 Timote 4:​13) Koeʻuhi ko e Tohitapú ko e makatuʻunga ia ki heʻetau faiakó, ʻoku ʻaonga ke tau malava ʻo lau lelei ia. Naʻe maʻu ʻe he kau Līvaí ʻa e monū ko hono lau ʻa e Lao ʻa Mōsesé ki he kakai ʻa e ʻOtuá. Naʻa nau nenu lolotonga e lau peheé pe lau ʻi ha leʻo taha? ʻIkai, ʻoku pehē ʻe he Tohitapú ʻi he Nehemaia 8:8: “Pea nau lau mei he puka ʻo e Lao ʻo Elohimi ʻo tōtōlelei mai; ʻo nau fakaʻuhinga foki; ko ia naʻe matala ai ʻa e meʻa naʻe lau.”

19. ʻE lava fēfē haʻatau fakaleleiʻi ʻetau lau ko ia ʻa e ngaahi Konga Tohitapú?

19 Ko e kau Kalisitiane ʻe niʻihi ʻoku nau malanga taʻenenú ʻoku nau tōnounou kinautolu ʻi he taimi lautohí. ʻE lava fēfē ke nau fai ha fakaleleiʻi? ʻAki hono toutou fai. ʻIo, ʻi he toutou lau leʻo-lahi kae ʻoua kuo lava ke nau lau lelei. Kapau ʻoku ala maʻu ʻa e ngaahi foʻi kāsete-tepi ʻo e Tohitapú ʻi hoʻo leá, ʻoku fakapotopoto ke fanongo ki hono fakamamafaʻi ʻa e ʻuhingá mo e fetūkuaki ʻo e leʻo ʻo e tokotaha lautohí pea mo fakatokangaʻi ʻa e anga hono puʻaki ʻo e ngaahi hingoá mo e ngaahi lea hāhāmolofiá. Ko e faʻahinga ko ia ʻoku nau maʻu ʻa e New World Translation ʻi heʻenau leá ʻe lava ke nau toe ngāueʻaongaʻaki ʻa ʻene ngaahi tokoni ki he puʻaki leá.a ʻI hono toutou faí, naʻa mo e ngaahi hingoa hangē ko e Meha-sala-hase-pase ʻe lava ke lau meimei faingofua pē ia.​—Aisea 8:1.

20. ʻE lava fēfē haʻatau ‘lamalama ki heʻetau faiakó’?

20 ʻI he tuʻunga ko e kakai ʻa Sihová, ko ha monū moʻoni ʻoku tau maʻu ke hoko ʻo ngāueʻaki ko e kau faiako! Ko ia, ʻai ke fakamātoatoʻi ʻe he tokotaha taki taha ʻo kitautolu ʻa e fatongia ko iá. ʻOfa ke tau ‘lamalama kiate kitautolu mo ʻetau faiakó.’ (1 Timote 4:16) ʻE lava ke tau hoko ko e kau faiako lelei ʻaki ʻetau hoko ko e kau fanongo lelei, ʻaki hono tauhi ke faingofua ʻa e ngaahi meʻá, ʻaki hono ʻeke ʻa e ngaahi fehuʻi fakatupuʻiló, ʻaki ʻa hono ngāueʻaki ʻa e ngaahi talanoa fakatātā ola leleí, pea ʻaki hono lau ʻa e ngaahi konga Tohitapú ʻi he pōtoʻi. ʻOfa ke tau maʻu ʻaonga kotoa mei he ako ʻoku tokonaki mai ʻe Sihova fakafou ʻi heʻene kautahá, he ʻe lava ʻe he meʻá ni ʻo tokoniʻi kitautolu ke maʻu “ʻa e ʻelelo ʻo e faʻahinga kuo akoʻi.” (Aisea 50:4) ʻI heʻetau ngāue ʻaonga kakato ʻaki ʻa e ngaahi meʻangāue kotoa ʻoku tokonaki mai ki heʻetau ngāue fakafaifekaú, kau ai ʻa e ngaahi polosiuá, ngaahi foʻi kāsete-tepí, mo e ngaahi foʻi kāsete-vitioó, ʻe lava ke tau ako ai ke faiako ʻi he ʻiloʻilo mo e mafai ke fakalotoʻi.

[Fakamatala ʻi lalo]

a Ko e ngaahi hingoa totonú ʻoku tuʻutuʻu ia ki he ngaahi silapa, pea fakamavahevahe leva ʻa e ngaahi silapá ʻaki ʻa e foʻi toti pe ha fakaʻilonga lea. Ko e fakamamafá ʻoku fokotuʻu ia ʻi he silapa ʻoku fakaʻilongaʻi ʻe he leá. Kapau ʻoku fakaʻosi ʻa e foʻi silapá ʻaki ha vauele, ʻoku ngāueʻaki leva ki he vauelé ʻa hono ongo lōloá. Kapau ʻoku fakaʻosi ʻa e foʻi silapá ʻaki ha konisinānite, ʻoku ngāueʻaki leva ki he vauelé ʻa hono ongo nounoú.

ʻOkú Ke Manatuʻi?

◻ ʻE lava fēfē ke tokoni ʻete hoko ko e tokotaha fanongo leleí ki heʻetau faiakó?

◻ ʻE lava fēfē ke tau faʻifaʻitaki kia Paula mo Sīsū ʻi he faiako ʻi he tuʻunga faingofuá?

◻ Ko e hā ʻa e ngaahi faʻahinga fehuʻi ʻe lava ke tau ngāueʻaki ʻi he taimi ʻoku tau akoʻi ai ʻa e niʻihi kehé?

◻ Ko e hā ʻa e ngaahi faʻahinga talanoa fakatātā ʻoku ola lelei tahá?

◻ ʻE lava fēfē ke tau fakaleleiʻi ʻetau pōtoʻi ʻi he tuʻunga ko e kau lautohi fakahāhā?

[Fakatātā ʻi he peesi 16]

Ko e faiako leleí ʻoku fanongo koeʻuhi ka ne maʻu ʻa e ʻiloʻiló

[Fakatātā ʻi he peesi 18]

Naʻe toʻo ʻe Sīsū ʻene ngaahi talanoa fakatātaá mei he moʻui fakaʻahó

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share