LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • g 7/09 p. 4-8
  • ‘ʻOku Fuʻu Lahi ʻEku Meʻa ke Faí!’

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • ‘ʻOku Fuʻu Lahi ʻEku Meʻa ke Faí!’
  • ʻĀ Hake!—2009
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Homueka ʻOku ʻIkai Toe ʻOsi
  • Femoʻuekina ʻi he Meʻa Kehekehe
  • Tuli ki he Koloá
  • ʻE Lava Fēfē Ke U Fakaleleiʻi ʻEku Kuleití?
    Ngaahi Fehuʻi ʻOku ʻEke ʻe he Toʻutupú—Tali ʻOku ʻAonga
  • Founga ke Fekuki Ai mo e Loto-Mafasiá
    ʻĀ Hake!—2020
ʻĀ Hake!—2009
g 7/09 p. 4-8

‘ʻOku Fuʻu Lahi ʻEku Meʻa ke Faí!’

KO E kau hiki meʻa mamafa ʻi he ʻOlimipikí ʻoku ʻikai te nau feinga ke fokotuʻu lēkooti ʻi he ʻaho kotoa pē. ʻOku nau fakamālohisino maʻu pē ʻaki ʻa e ngaahi meʻa ʻoku ʻikai loko mamafa pea ʻi he founga ko ení ʻoku nau maʻu ai ʻa e mālohi ki hono hiki ʻa e ngaahi meʻa ʻoku mamafa angé. Kapau naʻa nau hokohoko fakamālohiʻi kinautolu ke hiki ʻa e meʻa mamafa tahá, ne nau mei maumauʻi ai ʻa honau ngaahi uouá mo e hokotanga huí pea ʻe iku nai ai ʻo tuku ʻosi ʻenau hiki meʻa mamafá.

ʻI he sīpinga meimei tatau, ʻi he tuʻunga ko ha tokotaha akó, ngalingali ʻokú ke ngāue mālohi ʻi he akó. Pea ʻi he taimi ʻokú ke maʻu ai ʻa e ngaahi ʻasainimeni faingataʻa pe teuteu ki he ngaahi siví, ʻokú ke loto-lelei pea malava ke fai naʻa mo ha feinga lahi ange.a Kae fēfē kapau ko ho taimí kotoa ʻoku ngāueʻaki ʻataʻatā pē ia ki he ngāue fakaakó mo e ngaahi ʻasainimeni kehe? Te ke ʻiloʻi nai ʻoku faingataʻa ke kai e meʻakai lelei pe maʻu ha mohe feʻunga. Ko e tuʻunga lahi ʻo e mafasiá ʻe lava ke iku ʻo ne ʻai koe ke ke puke. Mahalo pē ko e anga ia hoʻo ongoʻi he taimi ní.b

Homueka ʻOku ʻIkai Toe ʻOsi

“ʻI heʻeku ʻalu hake ki he ngaahi kalasi māʻolunga angé, ʻoku lahi ai pē ʻeku homueká pea hoko ʻo toe faingataʻa ange. Ko hono ʻai ke ʻosí ʻoku fakamoleki ki ai ʻa e taimi lahi,” ko e lau ia ʻa Hiloko,c ko ha tokotaha ako taʻu 15 ʻi Siapani. “ʻOku ʻi ai e meʻa lahi kehe ʻoku ou loto ke fai, ka kuo pau ke tānaki ʻa e homueká ʻi he ʻaho hono hokó. ʻOku ou ongoʻi loto-foʻi he taimi ʻe niʻihi.” Fekauʻaki mo e homueka ʻoku ʻoange ki aí, ʻoku tohi ʻe Setilana taʻu 14 ʻi Lūsia: “Ko hono fakaʻosi ʻeku homueká kuo toe faingataʻa ange. ʻI he taʻu kotoa pē ʻoku lahi ange ai ʻa e ngaahi lēsoni ke u akó pea ʻoku ʻomai ʻe he kau faiakó ʻa e meʻa lahi ange. Pehē foki, ʻoku vakai ʻa e faiako taki taha ki heʻene lēsoní ʻoku mahuʻinga ange ia ʻi he toengá. ʻOku faingataʻa ke mafamafatatau pea ʻai ke ʻosi kotoa.”

Ko e hā ʻoku fai ai ʻa e fakamamafa lahi ki he homueká? ʻOku tohi ʻe he taʻu 18 ko Kilipati ʻi Pelēsila: “ʻOku pehē ʻe he kau faiakó ʻoku nau loto ke teuʻi kimautolu ke maʻu ha ngāue ʻoku fai ki ai ʻa e feʻauʻauhi lahí.” Neongo kapau ko e tuʻungá ia, te ke ongoʻi lōmekina nai ʻi he lahi fau ʻa e homueka ʻoku ʻoatú. Mahalo pē ʻe lava ke ke fakasiʻisiʻi ʻa e mafasiá ʻi he vakai fakatouʻosi ki he anga ʻo hoʻo fakakaukau ki aí pea fou he ngaahi sitepu ʻaonga ke fokotuʻutuʻu maau ange ai.

Fakakaukau atu ki he fakautuutu e homueka ʻe fiemaʻú koeʻuhi ke ke lava ai ʻo lavameʻa ʻi he tuʻunga ko ha tokotaha lahi. Neongo ko e taimi ʻokú ke fakamoleki ʻi he fai homueká ʻe hā ngali taʻehanongataʻanga, ʻe ʻosi vave ange ʻa ho ngaahi taʻu akó ʻi he meʻa ʻokú ke fakakaukau atu ki aí. ʻI hoʻo kamata ngāue ke maʻu hoʻo moʻuí, te ke fiefia ai ʻi hoʻo fai ʻa e ngaahi ʻasainimeni faingataʻa ko iá. Te ke ‘sio ki he lelei ʻi he ngaue mālohi’ naʻá ke fai ʻi hoʻo akó.—Koheleti 2:24.

ʻE lava ke ke fakasiʻisiʻi ʻa e lahi ʻo e mafasiá ʻi hoʻo akonekina-kita mo fokotuʻutuʻu māú. (Sio ki he puha “Founga ʻAonga ke Fakasiʻisiʻi ʻa e Mafasiá.”) ʻI hoʻo tōʻongaʻaki ʻa hono fai ke ʻosi ʻi he taimi totonu mo fai fakalelei ʻa hoʻo homueká, ʻe falala ai kiate koe ʻa hoʻo kau faiakó pea te nau fie tokoniʻi koe. Fakaʻuta atu ʻokú ke maʻu ʻa e faʻahinga vā ko iá mo e taha ʻo hoʻo kau faiakó. Kapau ʻe hoko mai ha meʻa taʻeʻamanekina pea ʻokú ke tala ange ki ai ki muʻa heʻikai lava ke ke fakaʻosi taimi totonu ʻa hoʻo ʻasainimení, ʻikai ʻokú ke tui ʻe hehema ange ai hoʻo faiakó ke toe tuku atu ha taimi? Ko e taha ʻo e kau sevāniti ʻa e ʻOtuá ko Taniela “naʻa ne fai tōnunga, ko ia naʻe ʻikai ʻilo ha momoʻi faihala pe kovi ʻiate ia.” Ko e tōtōivi ʻa Taniela ʻi hono fai ʻene ngāué naʻá ne maʻu ai ʻa e fakahīkihiki mo e falala ʻa e tuʻí. (Taniela 6:4) Kapau te ke faʻifaʻitaki kia Taniela ʻi he founga ʻo hoʻo fai hoʻo ngaahi ʻasainimeni fakaakó, te ke maʻu nai ai ʻa e fakaʻatuʻi lahi ange ʻamui.

ʻE toʻo ʻosi ʻa e mafasia ʻi he akó kapau te ke tokanga ʻi he kalasí, fai homueka mo fakakakato taimi totonu hoʻo ʻasainimení? ʻIkai, ka ko ha mafasia ʻoku kei hoko, ko e tupu nai ia mei hoʻo holi ke lavameʻá. ʻI he ʻikai kumi ki ha founga faingofua ke kalo ai mei he ngāue fakaakó, ʻe iku nai ʻo ke fie ako moʻoni pea maʻu ʻaonga mei hoʻo ngaahi kalasí.

Ko e faʻahinga mafasia ko iá ʻoku lelei mo ʻaonga. Kae kehe, te ke fehangahangai nai mo e mafasia ʻoku fakatupu maumau pea ʻikai fiemaʻu.

Femoʻuekina ʻi he Meʻa Kehekehe

Fakaʻuta atu ki ha taha ʻokú ne ngaohikoviʻi ʻene kaá. ʻOkú ne fakaofiofi atu ki he fakaʻilonga tuʻú ʻi he oma ʻaupito ʻo taʻofi kikī. ʻOkú ne molo leva he penisiní ʻo langa vaku. Ko e hā ʻe iku fai ʻe he tokotaha fakaʻuli kovi ko iá ki heʻene kaá? ʻOku ngalingali te ne maumauʻi ʻa e mīsiní mo e ngaahi konga kehe. Ka ki muʻa aí, te ne maumauʻi ʻosi nai ia ʻi he hoko ha fakatuʻutāmaki lahi.

ʻI ha founga meimei tatau, ʻoku fakangāueʻi taʻetuku ʻe he kau ako tokolahi ʻa honau sinó mo e ʻatamaí, ki muʻa pea ʻi he tuku ʻa e akó. ʻI heʻene tohi ko e Doing School, naʻe tohi ai eni ʻe Denise Clark Pope fekauʻaki mo e kau ako tokolahi naʻá ne fetaulaki mo ia: “Naʻa nau kamata pongipongia ʻa honau ngaahi ʻaho akó, ko ha houa kakato ʻe taha pe ua ki muʻa ke kamata ʻe he tokolahi taha ʻo e kakai lalahí ʻa ʻenau ngāué, pea faʻa tuku kuo fuoloa e poʻulí, hili e ako soka, ʻahiʻahiʻi e hula, ngaahi fakataha fakaakó, ngāue totongi mo e fai homueka.”

ʻI he fai ʻi he ʻaho ki he ʻaho ʻe he kau akó ʻa e ngaahi meʻa lahi peheé, ʻoku ngalingali te nau hokosia ai ʻa e ngaahi palopalema. Koeʻuhi ko e lahi ʻo e mafasiá, te nau tofanga nai ai ʻi he mahaki kete mo e langa ʻulu. ʻI he fakavaivaiʻi ʻe he ongosia hokohokó ʻa honau sisitemi maluʻí, te nau hoko nai ai ʻo puke. ʻE fakamāmālieʻi ai kinautolu pea te nau fāinga lahi nai ai ke toe maʻu ʻa honau iví. Kuo hoko ha meʻa pehē kiate koe?

ʻOku lelei ke ngāue mālohi ki ha ngaahi taumuʻa mahuʻinga, kae tatau ai pē pe ko e hā ho mālohí, ʻoku fakangatangata pē ʻa e meʻa ʻe lava ke ke fai ʻi he ʻahó. ʻOku ʻomai ʻe he Tohi Tapú ʻa e faleʻi lelei ko ení: “Tuku ke ʻilo ʻe he kakai kotoa pē hoʻomou anga-fakaʻatuʻí.” (Filipai 4:5, NW) Ko e ʻuhinga ʻe ua ʻo e foʻi lea “fakaʻatuʻí” ko e “ʻikai fuʻu lahi pe tōtuʻa” mo e “fakafuofua lelei.” Ko ha tokotaha fakaʻatuʻi ʻokú ne fai ʻa e ngaahi fili ʻoku ʻikai fakatupu maumau kiate ia pe ko e niʻihi kehé. ʻOkú ne fakahāhā ʻa e matuʻotuʻa, ʻa ia ʻoku mahuʻinga ʻaupito ʻi he māmani taʻemanonga he ʻaho ní. Ko ia ke tauhi maʻu hoʻo moʻui leleí, anga-fakaʻatuʻi—ʻo tuku ʻosi ha ngaahi ngāue ʻoku ʻikai loko fiemaʻu ʻa ia naʻá ke tukupā ke fai.

Tuli ki he Koloá

Kae kehe, ki he toʻutupu ʻe niʻihi, ʻoku hā ngali ko e fakaʻatuʻí ko ha taʻofiʻanga ia ʻo ʻikai ko ha tokoni ki hono aʻusia ʻenau ngaahi taumuʻá. Ko e kau ako peheé ʻoku nau tui ko e kī ki he lavameʻá ko ha ngāue vāhenga lelei pea mo e koloa ʻoku maʻu mei ha ngāue pehē. Naʻe fetaulaki ʻa Pope mo e faʻahinga fakakaukau ko iá ʻi he niʻihi ʻo e toʻutupu naʻá ne feʻiloaki mo iá. Naʻá ne fakamatala: “Naʻe fakaʻamu ʻa e kau ako ko ení ʻe lava ke nau maʻu ʻa e taimi mohe lahi ange pea moʻui lelei ange, ka ko ʻenau ngaahi taimi-tēpile femoʻuekiná, kau ai ʻa e ngaahi fatongia fakaakó, fakafāmilí mo e ngāué naʻe ʻikai lava ai ʻa e liliu ko ení. ʻI he tuʻunga meimei tatau, naʻa nau fakaʻamu ʻe lava ke nau fakamoleki ʻa e taimi lahi ange mo e kaungāmeʻá, fai ʻa e ngaahi meʻa kehe, pe kiʻi mālōlō ʻi ha ngaahi ʻaho siʻi, ka naʻe tui ʻa e tokolahi tahá heʻikai lava ke nau fai ʻa e ngaahi meʻá ni pea kei tauhi maʻu ai pē ʻa honau maaka māʻolungá. Naʻa nau ʻiloʻi naʻe fiemaʻu ke nau fai ha fili, pea kia kinautolu, ko e lavameʻa ʻi he kahaʻú naʻe mahuʻinga ange ia ʻi he fiefia lolotongá.”

Ko e kau ako ngāue mālohi peheé ʻoku lelei ke nau fakakaukau ki he meʻa naʻe leaʻaki ʻi ha taimi ʻe ha tangata poto: “Ka ne faifai pea maʻu ʻe ha tangata ʻa mamani katoa ʻi heʻene ngaue, kae mole ai ʻene moʻui, ko e ha tū ha meʻa kuo ne lava? pea ko e ha ha meʻa ʻe ʻatu ʻe he tangata ke fakatau ʻaki mai ʻene moʻui?” (Mātiu 16:26) ʻI he ngaahi lea ko iá naʻe fakatokanga ai ʻa Sīsū Kalaisi ko e ngaahi taumuʻa ʻoku tau kikivi nai ke aʻusia ʻi he māmani ko ení ʻoku ʻikai ʻaonga he ʻe lava ke fakatuʻutāmaki fakaesino, fakaeongo mo fakalaumālie ʻa e feinga ke maʻu iá.

ʻI heʻene tohi ko e Price of Privilege, naʻe tohi ʻe he toketā fakaʻatamai ko Madeline Levine fekauʻaki mo e “moʻoniʻi meʻa ko ia ʻo e ʻikai ʻomai ʻe he paʻangá, akó, mafaí, ongoongoá, mo e koloa fakamatelié ha maluʻi mei he loto-mamahí pe puke fakaeongó.” Ko Pope, naʻe lave ki ai ki muʻá, naʻá ne fai ʻa e fakamatala ko ení: “ʻOku ou sio ki he kau leka mo e ngaahi mātuʻa tokolahi ʻaupito ʻoku nau kikivi ki he tuʻunga haohaoá—fakatatau ki ha fakamatala hala ʻo e lavameʻá.” Pea naʻá ne hoko atu: “ʻOku totonu ke tau kikivi ke moʻui lelei—fakaʻatamai mo fakaesino mo fakalaumālie.”

ʻOku mahuʻinga mamaʻo ange ʻa e ngaahi meʻa ʻe niʻihi ʻi he paʻangá. ʻOku kau heni ʻa e tuʻunga lelei fakaeongo mo fakaesino, ko ha konisēnisi lelei mo e kaumeʻa mo hotau Tokotaha-Fakatupú. Ko e ngaahi meʻaʻofa mahuʻinga taʻehanotatau eni mei he ʻOtuá. Kapau te ke fakamoleki ia ʻi he tuli ki he ongoongoá pe koloá, heʻikai ʻaupito te ke toe maʻu ia. ʻI he fakakaukau ki he meʻa ko iá, fakatokangaʻi ange ʻa e meʻa naʻe akoʻi ʻe Sīsuú: “He fiefia ē ko kinautolu ʻoku nau ʻiloʻi ʻenau fiemaʻu ʻa e ʻOtuá, he ʻoku ʻanautolu ʻa e puleʻanga ʻo Hēvaní!”—Mātiu 5:3, The New Testament in Modern English.

Kuo tali ʻa e moʻoní ʻe he toʻutupu tokolahi. Lolotonga ʻoku nau fai ʻenau lelei tahá ʻi he ʻapiakó, ʻoku nau ʻiloʻi ko e lelei ʻaupito ʻi he tuʻunga fakaakó mo e koloa fakamatelié ʻoku ʻikai tupu mei ai ha fiefia tuʻuloa. ʻOku nau ʻiloʻi ko e tuli ki he ngaahi taumuʻa ko iá ʻoku ʻomai ai kia kinautolu ʻa e mafasia naʻe ʻikai mei hoko. Kuo ʻiloʻi ʻe he kau ako ko iá ko hono fakalato “ʻenau fiemaʻu ʻa e ʻOtuá” ʻa e makatuʻunga ki ha kahaʻu fiefia moʻoní. Ko e kau faipulusi ʻo e makasini ko ení pe Kau Fakamoʻoni ʻa Sihova ʻi ho feituʻú te nau fiefia ke fakahaaʻi atu ʻa e founga ke fiefia ai ʻi hoʻo fakalato ʻa hoʻo fiemaʻu ʻa e ʻOtuá.

[Fakamatala ʻi lalo]

a Ki he kau ako ʻoku nau tō pe ʻoku ʻikai te nau loko feingá, sio ki he “ʻOku ʻEke ʻe he Toʻutupú . . . ʻE Lava ke Hoko ʻo Lelei Ange ʻEku Akó?” ʻi he Awake! ʻo Maʻasi 22, 1998, peesi 20-22.

b Ki ha fakamatala lahi ange ʻi he kaveinga ko ení, sio ki he “ʻOku ʻEke ʻe he Toʻutupú . . . Ko e Hā ʻe Lava Ke U Fai ʻi he Fuʻu Lahi ʻa e Homueká?” ʻi he Awake! ʻo ʻEpeleli 8, 1993, peesi 13-15.

c Kuo liliu ʻa e ngaahi hingoa ʻe niʻihi.

[Fakamatala ʻi he peesi 6]

Tatau ai pē pe ko e hā ho mālohí ʻoku fakangatangata pē ʻa e meʻa ʻe lava ke ke fai ʻi he ʻahó

[Fakamatala ʻi he peesi 8]

Ko hono maʻu ʻa e ʻilo fekauʻaki mo ho Tokotaha-Fakatupú ʻa e ako lelei taha ʻe lava ke ke maʻú

[Puha/​Fakatātā ʻi he peesi 5]

FOUNGA ʻAONGA KE FAKASIʻISIʻI ʻA E MAFASIÁ

❑ ʻOkú ke fakamoleki ʻa e taimi lahi ʻi he kumi he ʻū pepá mo e noutí, ʻi he feinga ke ʻilo ʻa e meʻa ʻokú ke fiemaʻú? ʻOku fiemaʻu ʻe he kakai ʻe niʻihi ʻa e tokoni ke fokotuʻutuʻu maau ange ai. ʻOua ʻe mā ke kole ki ha fokotuʻu mei he niʻihi kehé.

❑ ʻOkú ke toloi meʻa? ʻI hoʻo ʻahiʻahiʻí, fai ha feinga ke ʻosi ki muʻa ha ʻasainimeni. Te ke ʻohovale ai ʻi hoʻo ongoʻi fiefia mo e fiemālie pea ʻe ueʻi nai ai koe ke tuku hoʻo toloiʻi ʻa hoʻo ngāue fakaakó.

❑ ʻOkú ke faʻa fakaʻānaua lolotonga ʻa e kalasí? ʻAhiʻahiʻi eni ʻi ha māhina: Fanongo lelei ki he fetalanoaʻaki ʻi he loki akó, pea hiki nouti fakalelei ke vakai ki ai ʻamui. Te ke ʻohovale nai ʻo fiefia ʻi he hoko ʻo faingofua lahi ange ʻa hoʻo homueká. Ko e ola lelei ko iá ʻe fakasiʻisiʻi ai ʻa hoʻo mafasia ʻi he akó.

❑ Kuó ke fili ʻa e ngaahi kalasi ʻe fakalahi ai ʻa e tuʻunga ʻo hoʻo akó ka ʻe fiemaʻu ai ʻa e taimi mo e feinga lahi angé? ʻOku mātuʻaki mahuʻinga ke ke kau ki he ngaahi kalasi ko iá? Talanoa mo hoʻo ongo mātuʻá. Kumi ke maʻu ʻa e fakakaukau ʻa ha taha ʻoku vakai fakaʻatuʻi ki he akó. Te ke ʻiloʻi nai ai ko e ngaahi lēsoni fili ko iá ʻoku ʻikai tokoni ia ki haʻo maʻu tohi fakamoʻoni ako.

[Puha ʻi he peesi 6]

KO HA ʻĀ MĀʻOLUNGA ʻI HE FAKAKAUKAÚ

“Ko e koloa ʻa e koloaʻia ko hono kolo malohi ia; pea ʻi heʻene lau aʻana ko e fuʻu ʻa maʻolunga.” (Palovepi 18:11) ʻI he kuonga muʻá, naʻe fakafalala ai ʻa e kakaí ki he ngaahi ʻā māʻolunga ke maluʻi kinautolu mei hano ʻohofi. Kae fakakaukau angé ʻokú ke nofo ʻi ha kolo ʻoku ʻikai ʻi ai hano ʻā ka ʻokú ke fakakaukauloto atu pē ʻoku ʻi ai. Neongo hoʻo feinga mālohi ke fakatuipauʻi kiate koe ʻoku ʻi ai moʻoni ha ʻā heʻikai maluʻi ai koe ia mei ho ngaahi filí.

ʻI he hangē ko e kakai ʻoku nau nofo ʻi ha feituʻu taʻemaluʻi peheé, ko e fānau ʻoku nau tuli ki he koloá ʻoku nau huʻu atu ki he mamahi. Ko ha mātuʻa tauhi fānau koe? ʻE lelei ke ke tokoniʻi hoʻo tamá ke fakaʻehiʻehi mei he tauhele ʻo e tuli ki he meʻa fakamatelié pea ʻoua ʻe moʻui ʻi ha kolo ʻoku ʻi ai hono ʻā māʻolunga ʻi he fakakaukaú.

Ko e ngaahi moʻoni ko eni makatuʻunga ʻi he Tohi Tapú ʻe lava ke ne tokoniʻi koe ke ke fakaʻuhinga mo ho fohá pe ko ho ʻofefiné:

◼ Ko e koloa lahí ʻoku faʻa ʻomai ai ʻa e ngaahi palopalema lahi mamaʻo ange ia ʻi he meʻa ʻoku lava ke ne solová. “Ko e topono fau ʻa e koloaʻia ʻa ia ʻoku ʻikai te ne mamohe ai.”—Koheleti 5:12; 1 Timote 6:9, 10.

◼ ʻI he palani leleí, ʻoku ʻikai fiemaʻu ai ʻe ha taha ia ʻa e koloá ke fiefia ai. “Ko e ngaahi tuʻutuʻuni ʻa e faʻa ngaue ʻoku iku pe ki he maʻu ha meʻa.”—Palovepi 21:5; Luke 14:28.

◼ Ko ha paʻanga hū mai feʻunga ʻokú ne feau ʻete fiemaʻú ʻoku iku ia ki he fiemālie. “ʻOua ʻe tuku ke u masiva pe koloaʻia.”—Palovepi 30:8.d

[Fakamatala ʻi lalo]

d ʻOku lava ke maʻu ʻa e fakamatala lahi ange fekauʻaki mo e tauhele ʻo e tuli ki he meʻa fakamatelié ʻi he Awake! ʻo ʻEpeleli 8, 2003, peesi 20-21.

[Fakatātā ʻi he peesi 7]

Ko e feinga ke fai ʻa e meʻa ʻoku fuʻu lahí heʻikai lavameʻa

[Fakatātā ʻi he peesi 7]

Vakai ki he homueká ʻoku ʻIKAI ko ha palopalema ka ko e konga ia ʻo hoʻo ako ngāué

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share