KUPU AKO 28
Hanganaki Lotu kia Sihova ʻi he Malumalu ʻo e Fakataputapuí
“ʻE ʻikai lava ke tuku ʻema lea ʻo fekauʻaki mo e ngaahi meʻa kuó ma mamata mo fanongo ki aí.”—NGĀ. 4:19, 20.
HIVA 32 Tuʻu Maʻu, Taʻengaue!
ʻI HE KUPÚ NIa
1-2. (a) Ko e hā ʻoku ʻikai totonu ai ke tau ofo ʻi hano tapui ʻetau lotú? (e) Ko e hā te tau lāulea ki ai ʻi he kupu ko ení?
ʻI HE 2018, ko e kau malanga ʻo e ongoongo leleí ʻe toko 223,000 tupu naʻa nau nofo ʻi he ngaahi fonua ʻoku tapui ai pe mātuʻaki fakangatangata ai ʻetau ngaahi ngāue fakalaumālié. ʻOku ʻikai ke fai ha ofo heni. Hangē ko ia naʻa tau ako ʻi he kupu ki muʻá, ko e kau Kalisitiane moʻoní ʻoku nau ʻamanekina ʻe fakatangaʻi kinautolu. (2 Tīm. 3:12) Tatau ai pē pe ko fē ʻoku tau nofo aí, ko e kau maʻu mafai fakamāmaní ʻe fakafokifā nai mo taʻeʻamanekina ʻenau tapui kitautolu mei heʻetau lotu ki hotau ʻOtua ʻofá, ʻa Sihova.
2 Kapau ʻoku fili ʻa e puleʻanga ʻokú ke nofo aí ke tapui ʻa e lotu kia Sihová, te ke ʻeke hifo nai kiate koe ʻa e ngaahi fehuʻi ko ení: ‘ʻOku ʻuhinga ʻa e fakatangá kuo mole ʻa e hōifua ʻa e ʻOtuá meiate kitautolu? ʻE fakangata ʻe ha fakataputapui ʻetau lotu kia Sihová? ʻOku totonu ke u hiki ki ha fonua ʻoku lava ke tauʻatāina ai ʻeku lotu ki he ʻOtuá?’ ʻI he kupu ko ení, te tau lāulea ki he ngaahi fehuʻi ko iá. Te tau toe lāulea foki ki he founga ʻe lava ke tau hokohoko atu ke lotu kia Sihova ʻi he taimi ʻoku tapui ai ʻetau ngāué mo e ngaahi tauhele kuo pau ke tau fakaʻehiʻehi mei ai.
ʻOKU ʻUHINGA ʻA E FAKATANGÁ KUO MOLE ʻA E HŌIFUA ʻA E ʻOTUÁ MEIATE KITAUTOLU?
3. Fakatatau ki he 2 Kolinitō 11:23-27, ko e hā ʻa e fakatanga naʻe hokosia ʻe he ʻapositolo faitōnunga ko Paulá, pea ko e hā ʻoku tau ako mei heʻene faʻifaʻitakiʻangá?
3 Kapau ʻoku tapui ʻe ha puleʻanga ʻetau lotú, te tau fakamulituku hala nai ʻo pehē ʻoku ʻikai ke tau maʻu ʻa e tāpuaki ʻa e ʻOtuá. Kae manatuʻi, ko e fakatangá ʻoku ʻikai ʻuhinga ia ʻoku mamahi ʻa Sihova ʻiate kitautolu. Ko e fakatātaá, fakakaukau ki he ʻapositolo ko Paulá. Ko hono moʻoní naʻá ne maʻu ʻa e hōifua ʻa e ʻOtuá. Naʻá ne maʻu ʻa e monū ke hiki ʻa e tohi ʻe 14 ʻi he Ngaahi Konga Tohi Tapu Faka-Kalisi Kalisitiané pea ko ha ʻapositolo ia ki he ngaahi puleʻangá. Neongo ia, naʻá ne fehangahangai mo e fakatanga lahi. (Lau ʻa e 2 Kolinitō 11:23-27.) ʻOku tau ako mei he hokosia ʻa e ʻapositolo ko Paulá ʻoku fakaʻatā ʻe Sihova ʻene kau sevāniti faitōnungá ke fakatangaʻi.
4. Ko e hā ʻoku fehiʻanekinaʻi ai kitautolu ʻe he māmaní?
4 Naʻe fakamatalaʻi ʻe Sīsū ʻa e ʻuhinga ʻoku totonu ai ke tau ʻamanekina ʻa e fakafepakí. Naʻá ne pehē ʻe fehiʻanekinaʻi kitautolu koeʻuhi ʻoku ʻikai ke tau hoko ko e konga ʻo e māmaní. (Sione 15:18, 19) Ko e fakatangá ʻoku ʻikai ko ha fakaʻilonga ia ʻo e mole ʻa e tāpuaki ʻa Sihová meiate kitautolu. ʻI hono kehé, ʻoku fakahaaʻi ai ʻoku tau fai ʻa e meʻa ʻoku totonú!
ʻE FAKANGATA ʻE HE FAKATAPUTAPUÍ ʻETAU LOTU KIA SIHOVÁ?
5. ʻOku maʻu ʻe he faʻahinga ʻo e tangatá ha mālohi ke fakangata ʻa e lotu kia Sihová? Fakamatalaʻi.
5 Ko e kau fakafepakí ʻoku ʻikai hanau mālohi ke nau lava ʻo taʻofi fakaʻaufuli ʻa e lotu ki he ʻOtua māfimafi-aoniú, ʻa Sihova. Kuo feinga ʻa e tokolahi pea nau taʻelavameʻa. Fakakaukau ki he meʻa naʻe hoko lolotonga ʻa e Tau II ʻa Māmaní. ʻI he taimi ko iá, ko e ngaahi puleʻanga ʻi he ngaahi fonua lahi naʻa nau fakatangaʻi lahi ʻa e kakai ʻa e ʻOtuá. Ko e ngāue ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová naʻe tapui ʻo ʻikai ngata pē ʻe he kau Nasí ʻi Siamane kae pehē foki ki ʻAositelēlia, Kānata mo e ngaahi fonua kehe. Neongo ia, fakatokangaʻi ʻa e meʻa naʻe hokó. ʻI he 1939 ʻi he kamata ʻa e taú, naʻe ʻi ai ʻa e kau malanga ʻe toko 72,475 ʻi māmani lahi. Naʻe fakahaaʻi ʻi he ngaahi līpōtí ʻi he ngataʻanga ʻo e taú ʻi he 1945, ʻi he tāpuaki ʻa Sihová, naʻe ʻi ai ʻa e kau malanga ʻe toko 156,299. Ko e tokolahi ʻo e kau malangá naʻe laka hake ʻi he liunga uá!
6. Ko e hā ʻa e ngaahi meʻa lelei ʻe lava ke hoko ʻi hono fakatangaʻi kitautolú? ʻOmai ha fakatātā.
6 ʻI he ʻikai ke ʻai kitautolu ʻe he fakatangá ke tau manavaheé, ʻe lava ke ne ueʻi kitautolu ke tauhi kakato ange kia Sihova. Ko e fakatātaá, ko ha ongo meʻa naʻe ʻi ai ʻena kiʻi tama naʻa nau nofo ʻi ha fonua ʻa ia naʻe fili ʻa e puleʻangá ke tapui ai ʻetau lotú. ʻI he ʻikai ke tauholomui ʻi he manavaheé, naʻe kamata tāimuʻa tuʻumaʻu ʻa e ongo meʻá. Naʻe aʻu ʻo fakafisi ʻa e uaifí mei heʻene ngāue totongi leleí ke fai pehē. Naʻe pehē ʻe he husepānití naʻe ʻai ʻe he fakataputapuí ʻa e kakai tokolahi ke nau fieʻilo fekauʻaki mo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová. Ko hono olá, naʻe faingofua ange ai ke ne kamata ha ngaahi ako Tohi Tapu. Naʻe ʻi ai foki mo e ola lelei ʻo e fakataputapuí ki he niʻihi kehé. Naʻe pehē ʻe ha mātuʻa ʻi he fonua tatau ko e tokolahi naʻe tuku ʻenau tauhi kia Sihová naʻe kamata ke nau maʻu ʻa e ngaahi fakatahá pea nau toe longomoʻui.
7. (a) Ko e hā ʻoku tau ako mei he Livitiko 26:36, 37? (e) Ko e hā te ke fai ʻi he malumalu ʻo e fakataputapuí?
7 ʻI hono tapui ʻe hotau ngaahi filí ʻetau lotú, ʻoku nau loto ke ʻai kitautolu ke tau ilifia ʻi he tauhi kia Sihová. Tānaki atu ki he fakataputapuí, te nau fakamafola nai ʻa e ngaahi talanoa loi, fekauʻi mai ʻa e kau ʻōfisa ke nau hua hotau ngaahi ʻapí, ʻave fakamālohi kitautolu ki he fakamaauʻangá pe aʻu ʻo tuku pilīsone ʻa e niʻihi ʻo kitautolu. ʻOku nau fakaʻamu ke tau ilifia koeʻuhi ko e lava ke nau tuku pilīsone ha kiʻi niʻihi ʻo kitautolu. Kapau te tau fakaʻatā kinautolu ke nau fakahūhū ʻa e manavaheé ki hotau lotó, ʻe aʻu nai ʻo tau “tapui” pē ʻe kitautolu tonu ʻetau lotú. Heʻikai ke tau loto ke hoko ʻo hangē ko e faʻahinga ko ia ʻoku fakamatalaʻi ʻi he Livitiko 26:36, 37. (Lau.) Heʻikai ke tau fakaʻatā ʻa e manavaheé ke ne ʻai kitautolu ke fakasiʻisiʻi pe taʻofi ʻetau ngaahi ngāue fakalaumālié. ʻOku tau falala kakato kia Sihova pea ʻikai ilifia. (ʻAi. 28:16) ʻOku tau fekumi ʻi he faʻa lotu ki he tataki ʻa Sihová. ʻOku tau ʻilo ʻi heʻene tokoní, naʻa mo e puleʻanga fakaetangata mālohi tahá heʻikai lava ke ne taʻofi kitautolu mei he lotu faitōnunga ki hotau ʻOtuá.—Hep. 13:6.
ʻOKU TOTONU KE U HIKI KI HA FONUA ʻE TAHA?
8-9. (a) Ko e hā ʻa e fili fakafoʻituitui ʻe fiemaʻu ke fai ʻe ha taha pe ʻuluʻi fāmili taki taha? (e) Ko e hā ʻe tokoni ki ha tokotaha ke fai ha fili lelei?
8 Kapau ʻe tapui ʻe he fonua ʻokú ke nofo aí ʻetau lotú, te ke fifili nai pe ʻoku totonu ke ke hiki ki ha fonua ʻa ia ʻe lava ke tauʻatāina ai hoʻo tauhi kia Sihová. Ko e fili fakafoʻituitui eni heʻikai lava ke fai ʻe ha taha maʻau. ʻE ʻaonga nai ki he niʻihi ʻa e fakakaukau ki he meʻa naʻe fai ʻe he kau Kalisitiane ʻi he ʻuluaki senitulí ʻi hono fakatangaʻi kinautolú. Hili hono tolomakaʻi ʻe he ngaahi filí ʻa Sitīveni ʻo maté, ko e kau ākonga ʻi Selusalemá naʻa nau hiki ki Siutea mo Samēlia pea aʻu atu ki Finisia, Saipalo mo ʻAniteoke. (Māt. 10:23; Ngā. 8:1; 11:19) Kae kehe, ʻoku fakatokangaʻi nai ʻe he niʻihi ʻi he hili ha toe fakatangaʻi lahi ʻa e kau Kalisitiane ʻi he ʻuluaki senitulí, naʻe fili ʻa e ʻapositolo ko Paulá ke ʻoua te ne hiki mei he feituʻu naʻe fakafepakiʻi ai ʻa e ngāue fakamalangá. ʻI hono kehé, naʻá ne tuku ʻene moʻuí ke ʻi ha tuʻunga fakatuʻutāmaki ke fakamafola ʻa e ongoongo leleí pea fakaivimālohiʻi ʻa e fanga tokoua ʻi he koló ʻa ia naʻa nau tofanga ʻi he fakatanga lahí.—Ngā. 14:19-23.
9 Ko e hā ʻoku tau ako mei he ngaahi fakamatala ko ení? Ko e ʻuluʻi fāmili taki taha kuo pau ke ne fai ha fili fakafoʻituitui fekauʻaki mo e hikí. Ki muʻa ke fai ha filí, ʻoku totonu ke ne lotu pea fakakaukau fakalelei fekauʻaki mo e ngaahi tuʻunga ʻo hono fāmilí pea mo e ola lelei mo e kovi nai ʻo e hikí kiate kinautolu. ʻI he meʻá ni, ko e Kalisitiane taki taha kuo pau ke ne “fua ʻene kavenga pē ʻaʻana.” (Kal. 6:5) ʻOku totonu ke ʻoua te tau fakamāuʻi ʻa e fili ʻoku fai ʻe he niʻihi kehé.
ʻE LAVA FĒFĒ KE TAU LOTU ʻI HE MALUMALU ʻO E FAKATAPUTAPUÍ?
10. Ko e hā ʻa e tataki ʻe ʻoatu ʻe he ʻōfisi vaʻá mo e kau mātuʻá?
10 ʻE lava fēfē ke hokohoko atu hoʻo lotu kia Sihová ʻi he malumalu ʻo e fakataputapuí? ʻE ʻave ʻe he ʻōfisi vaʻá ki he kau mātuʻa fakalotofonuá ʻa e ngaahi fakahinohino mo e fokotuʻu ʻaonga fekauʻaki mo e founga ke maʻu ai ʻa e meʻakai fakalaumālié, founga ke fakatahataha ai ki he lotú mo e founga ke malangaʻi ai ʻa e ongoongo leleí. Kapau heʻikai lava ʻa e ʻōfisi vaʻá ke fetuʻutaki ki he kau mātuʻá, ko e kau mātuʻá leva te nau tokoniʻi koe mo e kotoa ʻo e fakatahaʻangá ke hokohoko atu hoʻomou lotu kia Sihová. Te nau ʻoatu ʻa e tataki ʻo fehoanaki mo e faleʻi ʻoku maʻu ʻi he Tohi Tapú mo ʻetau ʻū tohi faka-Kalisitiané.—Māt. 28:19, 20; Ngā. 5:29; Hep. 10:24, 25.
11. Ko e hā ʻoku lava ai ke ke fakapapauʻi te ke maʻu ʻa e meʻakai fakalaumālié, pea ko e hā ʻe lava ke ke fai ke maluʻi ai ʻa e tokonaki ko iá?
11 Naʻe talaʻofa ʻe Sihova ko ʻene kau sevānití ʻe fafangaʻi lelei fakalaumālie. (ʻAi. 65:13, 14; Luke 12:42-44) Ko ia ʻe lava ke ke fakapapauʻi ko ʻene kautahá te ne fai ʻa e meʻa kotoa ʻe malavá ke tokonaki ʻa e fakalototoʻa fakalaumālie ʻokú ke fiemaʻú. Ko e hā ʻe lava ke ke faí? ʻI he malumalu ʻo e fakataputapuí, kumi ha feituʻu lelei ke fūfuuʻi ai hoʻo Tohi Tapú mo ha meʻakai fakalaumālie pē nai ʻokú ke maʻu. Tokanga ke ʻoua ʻaupito te ke liʻaki ʻa e ngaahi naunau mahuʻinga ko iá—pe ʻi he tatau ʻoku pulusi pe fakaʻilekitulōnika—ʻi ha feituʻu ʻe lavangofua ke ʻiloʻi. Ko e tokotaha taki taha ʻo kitautolu kuo pau ke tau fou ʻi he ngaahi sitepu ʻaonga ke hanganaki mālohi fakalaumālie ai.
ʻI he tokoni ʻa Sihová, ʻe lava ke tau fakatahataha taʻemanavahē ki he lotú (Sio ki he palakalafi 12)b
12. ʻE lava fēfē ke fokotuʻutuʻu ʻe he kau mātuʻá ʻa e ngaahi fakatahá ke ʻoua ʻe fuʻu fakatokangaʻí?
12 Fēfē ʻa e ngaahi fakataha fakauike ki he lotú? ʻE fokotuʻutuʻu nai ʻe he kau mātuʻá ke ke maʻu ʻa e ngaahi fakatahá ʻi ha founga heʻikai tohoakiʻi atu ai ha tokanga taʻetotonu. Te nau fakahinohinoʻi nai koe ke fakataha ʻi ha fanga kiʻi kulupu iiki pea ngalingali te nau toutou liliu ʻa e taimi fakatahá mo e feituʻú. ʻE lava ke ke tokoni ki he malu ʻa e tokotaha kotoa ʻoku ʻi aí ʻaki ʻa e lea leʻo-siʻi ʻi he ʻalu pe foki mei he ngaahi fakatahá. ʻE toe fiemaʻu nai ke ke ʻai vala ʻi ha founga heʻikai tohoakiʻi atu ai ʻa e tokangá.
Neongo ʻa e fakataputapui fakapuleʻangá, heʻikai tuku ʻetau malangá (Sio ki he palakalafi 13)c
13. Ko e hā ʻe lava ke tau ako mei hotau fanga tokoua ʻi he Sovieti ʻIunioni ki muʻá?
13 ʻI he fekauʻaki mo e ngāue fakamalangá, ʻe kehekehe pē ʻa e ngaahi tuʻungá mei he feituʻu ki he feituʻu. Ka ʻoku tau ʻofa kia Sihova pea fiefia ke tala ki he niʻihi kehé ʻa hono Puleʻangá, ko ia te tau kumi ki ha founga ke malanga ai. (Luke 8:1; Ngā. 4:29) ʻI he lave ki he ngāue fakamalanga ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻi he Sovieti ʻIunioni ki muʻá, naʻe pehē ʻe ha faihisitōlia ko Emily B. Baran: “ʻI hono tala ʻe he puleʻangá ki he kau tuí heʻikai lava ke nau malangaʻi ʻenau tuí ki he niʻihi kehé, naʻe kamata talanoa ʻa e Kau Fakamoʻoní ki honau kaungāʻapí, kaungāngāué mo e kaungāmeʻá. ʻI heʻenau iku ki he ngaahi kemi fakamamahí koeʻuhi ko ʻenau ngāue ko ení, ko e Kau Fakamoʻoní naʻa nau fakaului mai honau kaungāpilīsoné.” Neongo ʻa e fakataputapuí, ko hotau fanga tokoua ʻi he Sovieti ʻIunioni ki muʻá naʻe ʻikai tuku ʻenau malangá. Ka faifai ange pea tapui ʻa e ngāue fakamalangá ʻi he feituʻu ʻokú ke nofo aí, ʻofa ke ke maʻu ʻa e fakapapau tatau!
TAUHELE KE FAKAʻEHIʻEHI MEI AI
ʻOku fiemaʻu ke tau ʻiloʻi ʻa e taimi ke fakalongolongo aí (Sio ki he palakalafi 14)d
14. Ko e hā ʻa e tauhele ʻe lava ke tokoniʻi kitautolu ʻe he Saame 39:1 ke tau fakaʻehiʻehi mei aí?
14 Tokanga fekauʻaki mo hono vahevahe atu ʻo e fakamatalá. Lolotonga ha fakataputapui, kuo pau ke tau ʻiloʻi ʻoku ʻi ai ʻa e “taimi ke fakalongolongo.” (Tml. 3:7) Kuo pau ke tau maluʻi ʻa e fakamatala pelepelengesí, hangē ko e hingoa hotau fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné, ngaahi feituʻu ʻoku tau fakataha aí, founga ʻoku tau fakahoko ai ʻetau ngāue fakafaifekaú mo e founga ʻoku tau maʻu ai ʻa e meʻakai fakalaumālié. Heʻikai ke tau fakahaaʻi ʻa e ngaahi meʻá ni ki he kau maʻu mafai fakamāmaní; pe te tau vahevahe ia ki hotau ngaahi kaumeʻa lelei pe kāinga ʻi hotau fonuá pe ʻi ha fonua kehe. Kapau te tau tō ʻi he tauhele ko ení, te tau ʻai ai ʻa hotau fanga tokouá ke nau ʻi ha tuʻunga fakatuʻutāmaki.—Lau ʻa e Saame 39:1.
15. Ko e hā ʻe feinga ʻa Sētane ke fai mai kiate kitautolú, pea ʻe lava fēfē ke tau fakaʻehiʻehi mei heʻene tauhelé?
15 ʻOua ʻe fakaʻatā ʻa e fanga kiʻi palopalema īkí ke ne fakamavahevaheʻi kitautolu. ʻOku ʻilo ʻe Sētane ko ha ʻapi māvahevahe heʻikai lava ke tuʻu. (Mk. 3:24, 25) Te ne feinga maʻu pē ke fakatupunga ha māvahevahe ʻi hotau lotolotongá. ʻI he founga ko iá, ʻokú ne loto ke tau hoko ʻo fekeʻikeʻi kae ʻikai ke tau faitau mo ia.
16. Ko e hā ʻa e faʻifaʻitakiʻanga lelei naʻe fokotuʻu mai ʻe Tuofefine Gertrud Poetzinger?
16 Naʻa mo e kau Kalisitiane matuʻotuʻá ʻoku fiemaʻu ke nau maluʻi kinautolu ke ʻoua te nau tō ʻi he tauhele ko ení. Fakakaukau ki he faʻifaʻitakiʻanga ʻa e ongo tuofāfine pani ko Gertrud Poetzinger mo Elfriede Löhr. Naʻe tuku pilīsone fakataha kinaua mo e fanga tuofāfine Kalisitiane kehe ʻi ha kemi fakamamahi Nasi. Naʻe kamata meheka ʻa Gertrud ʻi hono fai ʻe Elfriede ʻa e ngaahi malanga fakalototoʻa ki he fanga tuofāfine kehe ʻi he kemí. Ki mui ai, naʻe ongoʻi fakamāʻia ʻa Gertrud pea kōlenga ki he tokoni ʻa Sihová. Naʻá ne tohi: “ʻI he taimi ʻoku maʻu ai ʻe he niʻihi kehé ʻa e ngaahi malava lahi ange pe maʻu ʻa e ngaahi fatongia lahi ange ʻia kitautolu kuo pau ke tau ako ke tali ia.” Naʻe anga-fēfē ʻene ikuʻi ʻa e meheká? Naʻe tokangataha ʻa Gertrud ki he ngaahi ʻulungaanga lelei ʻo Elfriede mo ʻene ngaahi tōʻonga fakamānakó. ʻI he foungá ni, naʻá ne toe maʻu ʻa hono vahaʻangatae lelei mo Elfriede. Naʻá na fakatou hao mei he kemi fakamamahí pea tauhi faitōnunga kia Sihova ʻo aʻu ki he ngataʻanga ʻo ʻena moʻui ʻi he māmaní. Kapau te tau ngāue mālohi ke ikuʻi ʻa e ngaahi fetōkehekeheʻaki mo hotau fanga tokouá, te tau fakaʻehiʻehi ai mei he tauhele ʻo e taʻefāʻūtahá.—Kol. 3:13, 14.
17. Ko e hā kuo pau ai ke tau fakaʻehiʻehi mei he ʻafungí?
17 Fakaʻehiʻehi mei he ʻafungí. Kapau te tau muimui ki he fakahinohino ʻoku tau maʻu mei he fanga tokoua falalaʻanga, fua fatongiá, te tau fakaʻehiʻehi ai mei he ngaahi palopalemá. (1 Pita 5:5) Ko e fakatātaá, ʻi ha fonua ʻoku tapui ai ʻa e ngāué, naʻe fakahinohino ʻe he fanga tokoua fua fatongiá ki he kau malangá ke ʻoua ʻe tufa ha tohi kuo pulusi ʻi he ngāue fakafaifekaú. Neongo ia, ko ha tokoua tāimuʻa ʻi he feituʻu ko iá naʻá ne ongoʻi ʻoku tonu ange ʻene fakakaukaú peá ne tufa ha tohi. Ko e hā ʻa e olá? ʻI he hili pē ʻene faifakamoʻoni ʻi he founga ʻikai anga-mahení mo e niʻihi kehe, naʻe fakafehuʻi kinautolu ʻe he kau polisí. Ngalingali, naʻe muimuiʻi kinautolu ʻe he kau ʻōfisá pea naʻe malava ke nau maʻu ʻa e ʻū tohi naʻa nau tufá. Ko e hā ʻoku tau ako mei he hokosia ko ení? ʻOku fiemaʻu ke tau muimui ki he fakahinohinó ʻo aʻu ki he taimi ʻoku tau ongoʻi ai ʻoku tonu ange ʻetau fakakaukaú. ʻOku tāpuakiʻi maʻu pē kitautolu ʻe Sihova ʻi heʻetau ngāue fakataha mo e fanga tokoua ʻa ia kuó ne fakanofo ke nau takimuʻa ʻiate kitautolú.—Hep. 13:7, 17.
18. Ko e hā kuo pau ai ke tau fakaʻehiʻehi mei hono fokotuʻu ʻa e ngaahi lao ʻikai fiemaʻú?
18 ʻOua ʻe fokotuʻu ha ngaahi lao ʻikai fiemaʻu. Kapau ʻoku fokotuʻu ʻe he kau mātuʻá ha ngaahi lao ʻikai fiemaʻu, te nau ʻai ke mafasia ʻa e niʻihi kehé. Naʻe manatu ʻa Tokoua Juraj Kaminský ki he meʻa naʻe hoko ʻi he fakataputapui ʻi Sekisolovākia ki muʻá: “Hili hono puke ʻa e fanga tokoua fua fatongia mo e kau mātuʻa tokolahi, ko e niʻihi naʻa nau takimuʻa ʻi he ngaahi fakatahaʻangá mo e ngaahi sēketí naʻe kamata ke nau ʻoatu ʻa e ngaahi lao ki he tōʻonga ʻa e kau malangá, ʻo ʻai ha lisi ʻo e meʻa ke fai mo ʻikai ke faí.” Kuo ʻikai ke ʻomai ʻe Sihova kiate kitautolu ʻa e mafai ke fai ʻa e ngaahi fili fakafoʻituitui maʻá e niʻihi kehé. Ko ha taha ʻokú ne fokotuʻu ʻa e ngaahi lao ʻikai fiemaʻú ʻoku ʻikai ke ne maluʻi ʻa hono tokouá—ʻokú ne feinga ke hoko ko e pule ki he tui ʻa hono tokouá.—2 Kol. 1:24.
ʻOUA ʻAUPITO ʻE TUKU ʻA E LOTU KIA SIHOVÁ
19. Fakatatau ki he 2 Kalonikali 32:7, 8, ko e hā ʻe lava ai ke tau loto-toʻa neongo ʻa e ngaahi feinga ʻa Sētané?
19 Ko hotau fili tefitó, ʻa Sētane ko e Tēvoló, heʻikai tuku ʻene feinga ke fakatangaʻi ʻa e kau sevāniti faitōnunga ʻa Sihová. (1 Pita 5:8; Fkh. 2:10) Ko Sētane mo ʻene kau fakafofongá te nau feinga ke tapui ʻetau lotu kia Sihová. Kae kehe, ʻoku ʻikai ha ʻuhinga ia ke tau fakaʻatā ʻa e manavaheé ke ne lōmekina kitautolu! (Teu. 7:21) ʻOku kau ʻa Sihova mo kitautolu, pea te ne hokohoko atu ke poupouʻi kitautolu neongo kapau ʻe tapui ʻetau ngāué.—Lau ʻa e 2 Kalonikali 32:7, 8.
20. Ko e hā hoʻo fakapapaú?
20 ʻOfa ke tau maʻu ʻa e fakapapau tatau mo ia naʻe maʻu ʻe hotau ongo tokoua ʻi he ʻuluaki senitulí, ʻa ia naʻá na tala ki hona kau pulé: “Tatau ai pē pe ʻoku totonu ʻi he vakai ʻa e ʻOtuá ke ma fanongo kiate kimoutolu kae ʻikai ki he ʻOtuá, fai haʻamou fakamaau. Ka kiate kimaua, ʻe ʻikai lava ke tuku ʻema lea ʻo fekauʻaki mo e ngaahi meʻa kuó ma mamata mo fanongo ki aí.”—Ngā. 4:19, 20.
HIVA 137 ʻOmai Mau Loto-Toʻa
a Ko e hā ʻoku totonu ke tau fai kapau ʻoku tapui ʻe he puleʻangá ʻetau lotu kia Sihová? Ko e kupu ko ení ʻe ʻomai ai ʻa e ngaahi fokotuʻu ʻaonga ki he meʻa ke fai mo e meʻa ke fakaʻehiʻehi mei ai koeʻuhi ke ʻoua ʻaupito naʻa taʻofi ʻetau lotu ki hotau ʻOtuá!
b FAKAMATALA ʻO E FAKATĀTĀ: Ko e ngaahi fakatātaá kotoa ʻoku fakahaaʻi ai ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻoku nau ʻi he ngaahi fonua ʻoku fakangatangata ai ʻetau ngāué. ʻI he fakatātā ko ení, ko ha kiʻi kulupu ʻoku nau fakatahataha ki ha fakataha ʻi he loki tauhiʻanga meʻa ʻa ha tokoua.
c FAKAMATALA ʻO E FAKATĀTĀ: Ko ha tuofefine Kalisitiane (ʻi he toʻohemá) ʻokú ne talanoa anga-fakakaumeʻa ki ha fefine ʻo ne kumi ki ha faingamālie ke fai ha talanoa fakalaumālie.
d FAKAMATALA ʻO E FAKATĀTĀ: Fakafisi ha tokoua ʻoku fakaʻeke ʻe he kau polisí ke fakahaaʻi ha fakamatala fekauʻaki mo ʻene fakatahaʻangá.