LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w99 10/1 p. 10-15
  • ʻOku Ofi ʻa e “ʻAho ʻo e Melino”!

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • ʻOku Ofi ʻa e “ʻAho ʻo e Melino”!
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1999
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Ko e Makatuʻunga ki he Melino Moʻoní
  • Ko e Hā ʻa e ʻUhinga ʻo e “ʻAho ʻo e Tau”?
  • ʻOku ʻi Heni ʻa e “ʻAho ke Lea”
  • Faʻahinga ʻOku Nau Lea “Melino, ʻi he ʻIkai ha Melinó”
  • ʻOku Tuku ʻe Sihova ʻa ʻEne Fakalongolongó
  • Melino Moʻoní​—Mei he Matavai Fē?
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1997
  • ʻAi ʻa e “Melino oe Otua” ke Ne Maluʻi Ho Lotó
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1992
  • Kumi ki he Melino Moʻoní pea Tuli ki Ai!
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1997
  • Ngāue ko e Kau Talafekau ʻo e Melino Fakaʻotuá
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1997
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1999
w99 10/1 p. 10-15

ʻOku Ofi ʻa e “ʻAho ʻo e Melino”!

“Ko e meʻa kotoa ʻoku ai hano taimi [kotofa], . . . ko e ʻaho ʻo e tau, mo e ʻaho ʻo e melino.”​—KOHELETI 3:​1, 8.

1. Ko e hā ʻa e tuʻunga heliaki kuo ʻi ai he lolotonga ʻo e senituli hono 20 ʻi he fekauʻaki mo e taú pea mo e melinó?

KO E tokolahi taha ʻo e kakaí ʻoku nau fakaʻamu ki he melinó, ki ha ʻuhinga lelei. Kuo aʻusia ʻe he senituli hono 20 ʻa e melino siʻisiʻi ʻi ha toe senituli pē ʻi he hisitōliá. ʻOku taʻefeʻunga ia, koeʻuhi he kuo teʻeki ai ke fai ha meʻa lahi fau pehē ki muʻa ke maluʻi ʻaki ʻa e melinó. ʻI he 1920 naʻe fokotuʻu ai ʻa e Kautaha ʻa e Ngaahi Puleʻangá. ʻI he 1928 ko e Talite Kellogg-Briand ʻa ia naʻe ui ʻe ha tohi ʻe taha “ko e fisifisimuʻa taha ia ʻi ha holongā feinga ke tauhi ʻa e melinó ʻi he hili ʻa e Tau I ʻa Māmaní,” naʻe poupouʻi ia ʻe he “meimei ngaahi puleʻanga kotoa pē ʻi he māmaní . . . ʻi he felotoi ke taʻofi ʻa e taú mei hono tuʻungá ko ha meʻangāue ia ʻa e founga fakapuleʻangá.” ʻI he 1945 leva, naʻe fokotuʻu hake ai ʻa e kautaha ʻa e Ngaahi Puleʻanga Fakatahatahá ke ne fetongi ʻa e Kautaha ʻa e Ngaahi Puleʻangá ne ʻikai toe ngāué.

2. Ko e hā ʻa e taumuʻa ʻa e Ngaahi Puleʻanga Fakatahatahá naʻe takú, pea ko e hā hono lahi ʻo ʻene lavameʻá?

2 ʻI he tatau mo e Kautahá, ko e taumuʻa ʻa e Ngaahi Puleʻanga Fakatahatahá naʻe takú ke ne maluʻi ʻa e melino ʻi he māmaní. Ka ko ʻene lavameʻá kuo fakangatangata. Fakatatau ki ai, ʻoku ʻikai aʻusia ʻe he taú ha feituʻu ʻi he māmaní ʻi he lahi ʻo e ongo tau ʻe ua ʻa e māmaní. Ka neongo ia, ko e laui tōseni ʻo e ngaahi vāvākovi siʻisiʻi angé ʻoku nau kei kaihaʻasia pē ʻa e laui kilu ʻo ʻenau fakakaukau melinó, ko ʻenau ngaahi koloá, pea ʻi he taimi lahi ko ʻenau moʻuí. ʻE lava ke tau fakamahalo ha ʻamanaki ʻe lava ʻe he Ngaahi Puleʻanga Fakatahatahá ʻo liliu ʻa e senituli hono 21 ki ha “ʻaho ʻo e melino”?

Ko e Makatuʻunga ki he Melino Moʻoní

3. Ko e hā ʻoku ʻikai lava ai ke ʻi ai ha melino moʻoni ʻo ō fakataha mo e tāufehiʻá?

3 Ko e melino ʻi he vahaʻa ʻo e ngaahi kakaí mo e ngaahi puleʻangá ʻoku fiemaʻu ki ai ʻa e meʻa lahi ange ia ʻi he kātakí pē. ʻE lava ʻe ha taha pē ke melino mo ha taha ʻokú ne fehiʻa ai? Fakatatau ki he 1 Sione 3:​15, ʻikai: “Ko ia ʻoku ne fehiʻa ki hono tokoua ko e tamate-tangata ia.” Hangē ko ia ʻoku fakamoʻoniʻi ʻi he hisitōlia ki mui ní, ko e ngaahi tāufehiʻa lahí ʻoku faingofua ʻene tupulekina ki he ngaahi ngāue fakamālohí.

4. Ko hai pē taha ʻoku lava ke ne aʻusia ʻa e melinó, pea ko e hā hono ʻuhingá?

4 Koeʻuhi ko Sihova ʻa e “ʻOtua ʻoku ʻa ʻEne ʻAfio ʻa e fakamelino,” ʻe lava ke hokosia pē ʻa e melinó ʻe he kakai ko ia ʻoku nau maʻu ʻa e ʻofa ki he ʻOtuá mo ʻapasia loloto ki heʻene ngaahi tefitoʻi moʻoni māʻoniʻoní. ʻOku hā mahino, ʻoku ʻikai ke tuku ʻe Sihova ʻa e melinó ki he tokotaha kotoa. “ʻOku ʻikai ha fiemalie [“melino,” NW] ki he kau angahala​—ko e folofola ia ʻa hoku ʻOtua.” ʻOku hoko eni koeʻuhi ko e fakafisi ʻa e angahalá ke tuku ke tataki kinautolu ʻe he laumālie māʻoniʻoni ʻo e ʻOtuá, ʻa ia ko hono fuá ʻa e melinó.​—Loma 15:33; Aisea 57:21; Kaletia 5:​22.

5. Ko e hā ʻoku taʻealafakakaukauʻi ki he kau Kalisitiane moʻoní?

5 Ke faitau mo e kaungā faʻahinga ʻo e tangatá​—hangē ko ia kuo faʻa fai ʻe he kau Kalisitiane lau peé, tautefito ʻi he senituli hono 20—ʻoku taʻealafakakaukauʻi ia ki he kau Kalisitiane moʻoní. (Semisi 4:​1-4) Ko e moʻoni, ʻoku nau faitau mo e ngaahi akonaki ʻokú ne fakafofongahalaʻi ʻa e ʻOtuá, ka ko e faitau ko ení ʻoku faʻufaʻu ia ke ne tokoniʻi ʻa e faʻahinga tāutahá, ʻo ʻikai te ne fakatupu ha maumau kiate kinautolu. Ke fakatangaʻi ʻa e niʻihi kehé koeʻuhi ko e ngaahi faikehekehe fakalotú pe ke taaʻiʻaki ha maumau fakaesino ki ha ngaahi ʻuhinga fakapuleʻanga ʻoku tuʻu mātuʻaki kehe ʻaupito ia mo e lotu faka-Kalisitiane moʻoní. “Mou nofo melino pe mo e kakai kotoa pe,” ko e fakahinohino ia ʻa Paula ki he kau Kalisitiane ʻi Lomá, “ʻo kapau ʻe ala lava: kehe pe ke ʻataʻatā meiate kimoutolu.”​—Loma 12:​17-​19; 2 Timote 2:​24, 25.

6. Ko fē pē ʻe lava ke maʻu ai ʻa e melino moʻoní he ʻaho ní?

6 ʻI he ʻahó ni ʻoku maʻu ʻa e melino kuo foaki fakaʻotua maí ʻi he lotolotonga pē ʻo e kau lotu moʻoni ʻa Sihova ko e ʻOtuá. (Sāme 119:165; Aisea 48:18) ʻOku ʻikai ha ngaahi faikehekehe fakapolitikale te ne fakahohaʻasi ʻenau fāʻūtahá, koeʻuhi ʻoku nau tuʻu-ʻatā fakapolitikale ʻi he feituʻu kotoa pē. (Sione 15:19; 17:14) Koeʻuhi ʻoku nau “maʻopoʻopo, ʻo loto taha mo fakakaukau taha,” ʻoku ʻikai ha ngaahi faikehekehe fakalotu te ne fakamanaʻi ʻenau melinó. (1 Kolinito 1:​10) Ko e melino ʻoku fiefia ai ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ko ha mana ia ʻi onopooni, ko e taha naʻe fakahoko mai ʻe he ʻOtuá ʻi he fehoanaki mo ʻene talaʻofá: “Te u fokotuʻu ha melino ko ho angi, pea mo ha faitotonu ko ho kau ofisa.”​—Aisea 60:17; Hepelu 8:​10.

Ko e Hā ʻa e ʻUhinga ʻo e “ʻAho ʻo e Tau”?

7, 8. (a) Neongo honau tuʻunga melinó, ʻoku anga-fēfē ʻa e vakai ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ki he taimi lolotongá? (e) Ko e hā ʻa e meʻatau tefito ʻo e faitau ʻa ha Kalisitiané?

7 Neongo honau tuʻunga melinó, ʻoku fakakaukau ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ki he lolotongá ʻoku hoko tefito ia ko ha “ʻaho ʻo e tau.” Ko e moʻoni, ʻoku ʻikai ko ha tau moʻoni, koeʻuhi ko hono fakamālohiʻi ʻa e pōpoaki ʻo e Tohitapú ʻaki ʻa e meʻa taú ki he niʻihi kehé ʻe fepaki ia mo e fakaafe ʻa e ʻOtuá “ko ia ʻoku ne loto ki ai, ke ne toʻo taʻetotongi ʻa e Vaiola.” (Fakahā 22:​17, fakaʻītali ʻamautolu.) ʻOku ʻikai ha ngaahi fakaului fakamālohi heni! Ko e faitau ʻoku fai ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻoku fakalaumālie ʻataʻatā pē. Naʻe tohi ʻe Paula: “Ko e mahafu ʻo e tau ʻoku mau fai ʻoku ʻikai ko e koto kakano, ka ko e mahafu kuo oloi ʻe he ʻOtua moʻo holoki ʻo e ngaahi kolotau.”​—2 Kolinito 10:​4; 1 Timote 1:​18.

8 Ko e meʻa tefito ʻi he lotolotonga ʻo e “mahafu ʻo e tau ʻoku mau fai” ko e “heletā ʻa e Laumalie, ʻa ia ko e Folofola ʻa e ʻOtua.” (Efeso 6:​17) Ko e heletā ko ení ʻoku mālohi. “Ko e folofola ʻa e ʻOtua, ko e koto moʻui mo e koto malohi, pea masila ange ʻi he heleta fakatoumata fuape; ʻo ne ʻasi atu ʻo māioioʻi ʻa e loto mo e laumalie, ʻio, hono ngaahi hokonga mo e uho; pea ʻoku ne vavangaʻi ʻa e ngaahi holi mo e fakakaukau ʻo e loto.” (Hepelu 4:​12) ʻI hono ngāueʻaki ʻa e heletā ko ení, ʻoku malava ai ʻa e kau Kalisitiané ke fakataʻeʻaongaʻi “ʻa e ngaahi fakakaukau, mo e maʻolunga kotoa pe ʻoku fokotuʻu ke taʻofi ʻa e ʻilo ki he ʻOtua.” (2 Kolinito 10:5) ʻOkú ne ʻai kinautolu ke nau malava ʻo fakaeʻa ʻa e ngaahi tokāteline loí, ngaahi tōʻonga fakatupu maumaú, mo e ngaahi filōsofia ʻoku tapua mai ai ʻa e tangatá kae ʻikai ko e poto fakaʻotuá.​—1 Kolinito 2:​6-8; Efeso 6:​11-​13.

9. Ko e hā ʻoku ʻikai lava ai ke fakasiʻisiʻi ʻa ʻetau faitau mo e kakano angahalaʻiá?

9 Ko e toe kalasi ʻe taha ʻo e faitau fakalaumālié ko e tau ko ia ʻoku fai ki he kakano angahalaʻiá. ʻOku muimui ʻa e kau Kalisitiané ki he faʻifaʻitakiʻanga ʻa Paulá, ʻa ia naʻá ne fakahaaʻi: “ʻOku te tokeia hoto sino, mo takipopulaʻi: naʻa ʻiloange, hili ʻeku fai ʻa e angi ki he kakai kehe, pea u hoko au ko e liʻekina.” (1 Kolinito 9:​27) Naʻe naʻinaʻi ki he kau Kalisitiane ʻi Kolosé ke tāmateʻi honau “ngaahi kupu ʻoku ʻi mamani, ko e feʻauaki, angaʻuli, havala, holi pango; kaeʻumaʻā ʻa e manumanu, ʻa ia ko e tauhi aitoli tofu pe ia.” (Kolose 3:5) Pea naʻe enginaki ʻa e tokotaha-tohi-Tohitapu ko Siutasí ki he kau Kalisitiané ke nau “fefaʻuhi he taukapoʻi ʻa e tokateline naʻe ʻomi tuʻo taha ki he kakai lotu.” (Siutasi 3) Ko e hā kuo pau ai ke tau fai iá? ʻOku tali ʻe Paula: “Kapau te mou moʻui fai ki he kakano, ko hono ālonga pe ʻo haʻamou mate: ka ʻo kapau te mou fai ʻaki ʻa e laumalie, ʻo ʻai ke mate ʻa e feinga kovi ʻa e sino, te mou moʻui.” (Loma 8:​13) ʻI he vakai atu ki he fakamatala maʻalaʻala ko ení, heʻikai lava ke siʻi hifo ʻetau faitau mo e ngaahi hehema koví.

10. Ko e hā naʻe hoko ʻi he 1914, ʻo taki atu ai ki he hā ʻi he kahaʻu ofi maí?

10 Ka ko e toe ʻuhinga ʻe taha ki he lava ke vakai ki he lolotongá ko ha taimi ia ki he taú he ko e “taimi sauni ʻa hotau ʻOtua” ʻoku ofi. (Aisea 61:​1, 2) ʻI he 1914, ne hoko mai ai ʻa e taimi kotofa ʻa Sihova ke fokotuʻu ʻa e Puleʻanga faka-Mīsaiá pea ke fakamafaiʻi ia ke ne fakahoko longomoʻui ʻa e faitau mo e fokotuʻutuʻu ʻa Sētané. Ko e vahaʻa taimi kuo vaheʻi ki he tangatá ke ne ʻahiʻahiʻi ai ʻa e pule faʻu ʻe he tangatá ʻo taʻekau mai ki ai ʻa e ʻOtuá naʻe ngata ia he taimi ko iá. ʻI he ʻikai ke tali ʻa e Tokotaha-Pule faka-Mīsaia ʻa e ʻOtuá, ko e tokolahi taha ʻo e kakaí ʻoku hokohoko atu ʻenau talitekeʻi iá, ʻo hangē pē ko ia naʻe fai ʻe he tokolahi taha ʻi he ʻuluaki senitulí. (Ngāue 28:27) ʻI he vakai atu ki he meʻa ko iá, koeʻuhi ko e fakafepaki ki he Puleʻangá, kuo fakamālohiʻi ai ʻa Kalaisi ke hoko “ʻi he lotolotonga ʻo [hono] ngaahi fili, [ʻo ne] pule.” (Sāme 110:2) ʻOku fakafiefiá, ʻoku talaʻofa ʻi he Fakahā 6:2 te ne “ikuna pea ke ne ikuna.” Te ne fai ʻa e meʻá ni lolotonga ʻa e “tau ʻo e ʻaho lahi ʻo e ʻOtua Aoniu. . . . ʻoku ui ʻi he lea faka-Hepelu ko Hamaketone.”​—Fakahā 16:​14, 16.

ʻOku ʻi Heni ʻa e “ʻAho ke Lea”

11. Ko e hā kuo anga-kātaki lahi fau ai ʻa Sihová, ka ko e hā ʻe faifai pē ʻo hoko maí?

11 Talu mei he taimi mahuʻinga ʻi he ngaahi meʻa ʻa e tangatá ʻi he 1914, kuo hili atu eni mei ai ʻa e taʻu ʻe 85. Kuo anga-kātaki lahi ʻa Sihova ki he faʻahinga ʻo e tangatá. Kuó ne ʻai ʻene Kau Fakamoʻoní ke nau lāuʻilo kakato ki he fakavavevave ʻa e tuʻungá. ʻOku ʻi he tuʻunga fakatuʻutāmaki ʻa e moʻui ʻe laui miliona. ʻOku taau mo e fuʻu kakai tokolahi ko ení ke fai ki ai ʻa e fakatokanga koeʻuhi ko ‘Sihová ʻoku ʻikai te ne finangalo ke ʻauha ha taha, ka ke aʻusia ʻa e fakatomalá ʻe he kakai kotoa pe.’ (2 Pita 3:9) Ka neongo ia, ʻe vave ʻa e hoko mai ʻa e “fakapū mai ʻa e ʻEiki ko Sisu mei he langi ʻi ha uloafi, pea haʻofia ʻe hono lahi ko e kau angelo.” Pea ko kinautolu kotoa kuo nau talitekeʻi loto-lelei ʻa e pōpoaki ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá te nau aʻusia ʻa e “sauni” ʻa ia ʻe fakahoko mai ʻe Sīsū “ki he kau taʻeʻilo ʻOtua, pea ki he kau taʻetalangofua ki he Kosipeli ʻo hotau ʻEiki ko Sisu.”​—2 Tesalonaika 1:​6-9.

12. (a) Ko e hā ʻoku ʻikai ai hano ʻaonga ʻo e fakamahalo ki he taimi ʻe kamata nai ai ʻa e mamahi lahí? (e) Ko e hā ʻa e fakatuʻutāmaki ʻi he fekauʻaki mo e meʻá ni naʻe fakatokanga ki ai ʻa Sīsuú?

12 ʻE ngata ʻo ʻosi ʻafē ʻa e kātaki ʻa Sihová? Ko ha fakamahalo pē ki he taimi ʻe kamata nai ai ʻa e “mamahi lahi” ʻoku ʻikai hano mahuʻinga. Naʻe fakahaaʻi mahino ʻe Sīsū: “Ko e meʻa ki he ʻaho ko ia mo hono houa, ʻoku ʻikai ha taha ʻoku ʻilo ki ai.” ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, ʻokú ne naʻinaʻi mai: “Ko ia ke mou leʻo; he ʻoku ʻikai te mou ʻilo pe ko e ʻaho fē ʻe hoko mei ai ʻa homou ʻEiki. . . . Ke toka teuteu ʻa kimoutolu foki: he ko e hoko mai ʻa e Fanautama ʻa Tangata ʻe fai ʻi ha taimi ʻoku ʻikai te mou ʻamanaki ai kiate ia.” (Mātiu 24:​21, 36, 42, 44) Naʻe fakahaaʻi mahino, ʻoku ʻuhinga ení ʻoku totonu ke tau hanganaki leʻo ʻi he ʻaho kotoa pē ki he ngaahi meʻa ʻoku hoko ʻi he māmaní pea fakakaukau ki he mapuna hake ʻa e mamahi lahí. (1 Tesalonaika 5:​1-5) He fakatuʻutāmaki ē ke fakakaukau ʻe lava pē ke tau fakamāmālie, ʻo moʻui, ʻaki ʻa e moʻui ʻoku taku ko ha moʻui anga-maheni, ʻo tatali ai ke sio pe ʻe anga-fēfē nai ʻa e hoko ʻa e ngaahi meʻá! Naʻe pehē ʻe Sīsū: “Mou lamasi kimoutolu, naʻa ʻiloange ʻe mafatukituki homou loto, ko e meʻa ʻi he faʻa kai, mo e faʻa inu, mo e faʻa lotomoʻua ki he moʻui ni, pea lapasi kimoutolu ʻe he ʻaho ko ia ʻo hangē ko ha hele puna.” (Luke 21:​34, 35) Fekauʻaki mo e meʻá ni ʻoku lava ke tau fakapapauʻi: Ko e “matangi ʻe fa” ʻo e fakaʻauhá ʻoku lolotonga pukepuke ia ʻe he “angelo ʻe toko fa” ʻa Sihová ʻe ʻikai te nau pukepuke ai pē ʻo taʻengata.​—Fakahā 7:​1-3.

13. Ko e hā kuo ʻiloʻi ʻe he faʻahinga ʻe meimei toko ono miliona?

13 ʻI he vakai atu ki he ʻaho ʻoku tuʻunuku vave mai ko ení, ko e ngaahi lea ʻa Solomone ʻo fekauʻaki mo e ʻi ai ʻa e “ʻaho ke lea” ʻoku ʻi ai hono ʻuhinga makehe. (Koheleti 3:7) ʻI he ʻiloʻi ko e taimí ni ko e moʻoni ko ha taimi ia ke lea aí, ko e meimei toko ono miliona ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻoku nau talanoa faivelenga fekauʻaki mo e lāngilangi ʻo e tuʻunga-tuʻi ʻa e ʻOtuá mo fakatokanga fekauʻaki mo hono ʻaho ʻo e sāuní. ʻOku nau foaki loto-lelei atu kinautolu ʻi he ʻaho ko eni ʻo e kautau mālohi ʻa Kalaisí.​—Sāme 110:3; 145:​10-​12.

Faʻahinga ʻOku Nau Lea “Melino, ʻi he ʻIkai ha Melinó”

14. Ko e hā ʻa e kau palōfita loi naʻe ʻi ai he lolotonga ʻa e senituli hono fitu K.M.?

14 Lolotonga ʻa e senituli hono fitu K.M., naʻe ʻoatu ai ʻe he ongo palōfita ʻa e ʻOtuá ko Selemaia mo ʻIsikelí ha ngaahi pōpoaki fakaʻotua ʻo e fakamaau ki Selusalema ki heʻene ʻalunga moveuveu ʻi he talangataʻa ki he ʻOtuá. Ko e fakaʻauha naʻá na tomuʻa talá naʻe hoko ia ʻi he 607 K.M., neongo naʻe fakafepakiʻi ʻa e ongo talafekaú ʻe he kau taki lotu ʻiloa mo maʻu mafaí. Ko e kau taki lotu ko ení naʻe fakamoʻoniʻi ʻenau hoko ko e “kau palofita vale [ʻa ia naʻa nau] . . . taki hē ʻa e kakai [ʻa e ʻOtuá], heʻenau pehē ‘ʻOku ʻi ai ʻa e melino!’ ʻi he ʻikai ha melinó.”​—Isikeli 13:​1-​16, NW; Selemaia 6:​14, 15; 8:​8-​12.

15. ʻOku ʻi ai he ʻahó ni ha kau palōfita loi meimei tatau? Fakamatalaʻi.

15 ʻI he hangē ko e “kau palofita vale” ʻo e taimi ko iá, ko e tokolahi taha ʻo e kau taki lotu he ʻaho ní ʻoku nau toe taʻemalava ke fakatokanga ki he kakaí fekauʻaki mo e ʻaho ʻo e fakamaau ʻa e ʻOtuá ka hoko maí. Ka, ʻoku nau fakangingila ha fakatātā fakatuʻamelie ʻa ia ko e ngaahi kulupu fakapolitikalé ʻe faai atu pē pea nau maʻu ʻa e melinó mo e maluʻangá. ʻOku nau loto-moʻua lahi ange ke fakahōhōʻiaʻi ʻa e tangatá ʻi he ʻOtuá, ʻoku nau tala ki honau kau nofo vāhenga fakafaifekaú ʻa e meʻa ʻoku nau loto ke fanongo ki aí kae ʻikai ke fakamatalaʻi ko e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá kuo fokotuʻu pea ko e Tuʻi faka-Mīsaiá ʻoku vave ke ne fakakakato ʻa ʻene ikuná. (Taniela 2:​44; 2 Timote 4:​3, 4; Fakahā 6:2) ʻI honau tuʻunga ko e kau palōfita loí, ʻoku nau lea foki ʻo fekauʻaki mo e “melino, ʻi he ʻikai ha melinó.” Ka ko ʻenau tuipaú ʻe vave ʻene hoko ki ha fakalilifu fakafokifā ʻi he pau ko ia ke nau fehangahangai mo e houhau ʻa e Tokotaha kuo nau fakafofongahalaʻí pea ko hono huafá kuo nau ʻomai ki ai ʻa e fakamā taʻefaʻalauá. Ko e kau taki ʻo e ʻemipaea ʻo e lotu loí ʻi māmaní, naʻe fakamatalaʻi ia ʻi he Tohitapú ko ha fefine ʻulungaanga taʻetaau, ʻe fakaʻauha kinautolu ʻi heʻenau ngaahi kalanga takiheeʻi ʻo fekauʻaki mo e melinó.​—Fakahā 18:​7, 8.

16. (a) Kuo ʻiloa ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻi he hoko ko e hā? (e) ʻOku anga-fēfē ʻenau kehe mei he faʻahinga ko ia ʻoku nau kalanga “melino, ʻi he ʻikai ha melinó”?

16 Ko e kau ko ia ʻa e tokolahi taha ʻo e kau taki ʻiloa mo maʻu mafai ʻoku nau kīvoi ʻi heʻenau talaʻofa mālualoi ʻo e melinó ʻoku ʻikai te ne uesia ʻe ia ʻa e tuipau ʻa e faʻahinga ko ia ʻoku nau maʻu ʻa e tui ki he talaʻofa ʻa e ʻOtuá fekauʻaki mo e melino moʻoní. Laka hake ʻi ha senituli, kuo ʻiloa ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻi heʻenau hoko ko e kau taukapoʻi mateaki ʻo e Folofola ʻa e ʻOtuá, ko e kau fakafepakiʻi loto-toʻa ʻo e lotu loí, mo e kau poupou ʻosi fakapapauʻi ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá. ʻI he mamaʻo mei hono fakamohemoheʻi ʻa e kakaí ʻaki ʻa e ngaahi talanoa launoa fakahekeheke fekauʻaki mo e melinó, ʻoku nau feinga tōtōivi ke fakaʻāki kinautolu ki he moʻoniʻi meʻa ko ia ko e ʻaho ní ko ha taimi ia ki he tau.​—Aisea 56:​10-​12; Loma 13:​11, 12; 1 Tesalonaika 5:6.

ʻOku Tuku ʻe Sihova ʻa ʻEne Fakalongolongó

17. Ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻo e vavé ni ke tuku ʻa e fakalongolongo ʻa Sihová?

17 Naʻe toe pehē ʻe Solomone: “ʻE fakamaauʻi ʻe Elohimi ʻa e faitotonu mo e angahala foki: he ko e feinga kotoa pe mo e ngaue kotoa pe ʻoku ai hono ʻaho kotofa.” (Koheleti 3:17) ʻIo, ʻoku ʻi ai ʻa e taimi kotofa ʻa Sihova ki hono fakahoko ʻa e fakamaau ki he lotu loí pea ki he “tuʻu mai ʻa e ngaahi tuʻi ʻo mamani, . . . ke puleakiʻi ʻa Sihova, pea mo e pani aʻana.” (Sāme 2:​1-6; Fakahā 16:​13-​16) ʻI heʻene aʻu pē ki he taimi ko iá, ʻe ngata ʻa e ngaahi ʻaho ʻo e hanganaki “fakalongo” ʻa Sihová. (Sāme 83:1; Aisea 62:1; Selemaia 47:​6, 7) Fakafou ʻi heʻene Tuʻi faka-Mīsaia kuo fakanofó, ʻa Sīsū Kalaisi, te ne “lea” ʻi he lea pē ʻe taha ngalingali ʻoku mahino ki hono kau fakafepakí: “Ko Sihova, ʻe hange ha helo ʻene haʻele atu; hange ha pāteʻitau ʻene tafunaki ʻene mafana: ʻoku ne kaila, ʻio, ʻoku ne fakaulu; ʻoku ne fai ʻo ngali helo ki hono ngaahi fili na. Kuo loa kalivu ʻeku nofo pe, ʻeku fakalongo, ʻeku taʻofi au: ko eni te u kaila hange ha fefine langā; te u hokotuʻu mo manavatepotu fakataha. ʻOku ou fakamomoa moʻunga mo e ngaahi tafungofunga, pea ʻoku ou fakamae honau mohuku kotoa; pea ʻoku ou liliu honau ngaahi vaitafe ko e koto motu, pea ʻoku ou fakamatuʻu honau ngaahi anovai. Pea te u taki ʻa e kui ʻi ha hala naʻe ʻikai te ne ʻilo ki ai; te u tuku ke nau ʻalu ʻi he afenga naʻe ʻikai te nau ʻilo ki ai: te u ngaohi ʻa e poʻuli ʻoku nau hanga ki ai ko e koto maama, mo e ngaahi tokatamaki ke tokamalie. Ko e ngaahi meʻa ko ena kuo pau ke u fai, pea ʻe ʻikai te u tuku liʻaki kinautolu.”​—Aisea 42:​13-​16, fakaʻītali ʻamautolu.

18. ʻI he tafaʻaki fē ʻe vavé ni ke “silongo” ai ʻa e kakai ʻa e ʻOtuá?

18 ʻI he ‘lea’ ʻa Sihova ʻi he taukapoʻi ʻa hono tuʻunga-ʻOtuá, ʻe ʻikai ke kei fiemaʻu ke lea ʻa hono kakaí ʻi hono taukapoʻi pē kinautolu. ʻE hoko ia ko honau taimi ke “silongo.” Hangē ko ia naʻa nau fai ki he kau sevāniti ʻa e ʻOtuá ʻi he ngaahi taimi he kuohilí, ʻe ngāueʻaki ki ai ʻa e ngaahi leá ni: “ʻE ʻikai ʻamoutolu ke fai ha tau ʻi he potu ko ia; ka mou fakate pe ʻo tuʻu, ʻo mamata ki he fakamoʻui ʻa Sihova kuo ō mo kimoutolu.”​—2 Kalonikali 20:17.

19. Ko e hā ʻa e monū ʻe vavé ni ke maʻu ʻe he fanga tokoua fakalaumālie ʻo Kalaisí?

19 He toki ʻulungia fakamamahi ē kia Sētane mo ʻene kautahá! Ko e fanga tokoua lāngilangiʻia ʻo Kalaisí te nau kau ʻi hono fai ha ikuna ʻiloa maʻá e māʻoniʻoní, ʻi he fakatatau ki he talaʻofa: “Ko e ʻOtua, ʻa ia ʻoku ʻa ʻEne ʻAfio ʻa e fakamelino, ʻe vave ʻene laiki ʻa Setane ʻi homou lalo vaʻe.” (Loma 16:20) Ko e taimi kuo fuoloa e fakatatali ki ai ki he melinó ʻoku faifai pē ʻo ofí ni.

20. ʻE vavé ni ke hoko ʻa e taimi ki he hā?

20 Ko ha toki tāpuaki ē ki he moʻui ʻa e faʻahinga kotoa ʻi māmani ʻoku nau hao atu ʻi hono fakahāhā lahi ko eni ʻo e mālohi ʻo Sihová! ʻI he hili pē iá te nau kau fakataha mo e kau tangata mo e kau fefine anga-tonu ʻo e kuohilí ʻa ia ʻe hoko mai ʻa honau taimi kotofa ki he toetuʻú. Ko e Pule Taʻu ʻe Taha Afe ʻa Kalaisí ʻe hoko moʻoni ia ko ha “ʻaho ke to . . . , ʻaho ke faitoʻo ke moʻui . . . , ʻaho ke langa . . . , ʻaho ke kata . . . , ʻaho ke meʻe . . . , ʻaho ke faʻufua mo e . . . ʻaho ke ʻofa.” ʻIo, pea ʻe hoko taʻengata ia ko ha “ʻaho ʻo e melino”!​—Koheleti 3:​1-8; Sāme 29:11; 37:11; 72:7.

Ko e Hā Haʻo Tali?

◻ Ko e hā ʻa e makatuʻunga ki he melino tuʻuloá?

◻ Ko e hā ʻoku vakai ai ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ki he lolotongá ko ha “ʻaho ʻo e tau”?

◻ Ko fē ʻa e taimi “ke lea” ai ʻa e kakai ʻa e ʻOtuá, pea ko fē ʻa e taimi ʻoku nau “silongo” aí?

◻ ʻE anga-fēfē pea ko ʻafē ʻe tuku ai ʻe Sihova ʻa ʻene fakalongolongó?

[Puha/Fakatātā ʻi he peesi 13]

ʻOku ʻI Ai ʻa e Taimi Kotofa ʻa Sihova ki he

◻ tohoaki ʻa Koki ki hano ʻohofi ʻo e kakai ʻa e ʻOtuá.​—Isikeli 38:​3, 4, 10-​12

◻ ʻai ki he loto ʻo e kau taki fakaetangatá ke fakaʻauha ʻa Pāpilone ko e Lahi. ​—Fakahā 17:​15-​17; 19:2

◻ fakahoko ʻa e taʻane ʻa e Lamí. ​—Fakahā 19:​6, 7

◻ kamataʻi ʻa e tau ʻo ʻĀmaketoné. ​—Fakahā 19:​11-​16, 19-​21

◻ haʻi ʻo Sētane ke kamata ʻa e Pule Taʻu ʻe Taha Afe ʻa Sīsuú.​—Fakahā 20:​1-3

Ko e ngaahi meʻá ni ʻoku lisi pē kinautolu ʻi honau fakahokohoko ko ia ʻoku fai ki ai ʻa e lave ʻi he ngaahi Konga Tohitapú. ʻOku lava ke tau fakapapauʻi ko e ngaahi meʻa kotoa ko ia ʻe nimá te nau hoko ʻi he fokotuʻutuʻu ʻoku fakapapauʻi ʻe Sihová pea ʻi he taimi tofu pē ko ia ʻokú ne fakapapauʻi ki aí.

[Ngaahi Fakatātā ʻi he peesi 15]

Ko e pule taʻu ʻe taha afe ʻa Kalaisí ʻe hoko moʻoni ko ha taimi . . . 

ke kata . . .

ke faʻufua . . .

ke ʻofa . . .

ke tō . . .

ke meʻe . . .

ke langa . . .

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share