‘Maʻu ʻa e Hūfangaʻanga ki he Huafa ʻo Sihová’
‘Te u tuku moʻoni ke toe . . . ha kakai anga-fakatōkilalo mo māʻulalo, pea te nau maʻu ʻa e hūfangaʻanga moʻoni ki he huafa ʻo Sihová.’—SEF. 3:12, NW.
1, 2. Ko e hā ʻa e taufa fakaefakatātā kuo vavé ni ke ne taaʻi ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá?
KUO faifai ange pea pau ke ke maʻu ʻa e hūfangaʻanga mei ha ʻuha lōvai pe ko ha ʻuha maka ʻi haʻo feinga ke toitoi ʻi ha fakafaletolo pe ʻi lalo ʻi ha hala fakakavakava? Ko ha hala fakakavakava ʻe lava ke ʻoatu nai ai kiate koe ha fakaū feʻunga mei ha ʻuha lōvai pe ko ha ʻuha maka, ka ʻoku ngalingali ʻe siʻi hono maʻu ai ha maluʻanga mei ha ʻahiohio pe ko ha afā.
2 ʻOku fakaofiofi mai ha faʻahinga kehe ʻo e taufá—ko e taufa ʻokú ne fakamanamanaʻi ʻa e ʻi ai tonu ʻa e matakali ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá. Ko ha “aho oe maveuveu” pe taufa fakaefakatātā ia. Ko e “aho lahi o Jihova” ko ení te ne uesia ʻa e faʻahinga kotoa ʻo e tangatá. Kae kehe, ʻe lava ke tau maʻu ʻa e hūfangaʻanga ʻoku fiemaʻu kia kitautolú. (Lau ʻa e Sefanaia 1:14-18, “PM.”) ʻE lava fēfē ke tau fai ia lolotonga ʻa e “aho oe houhau o Jihova” ʻa ia kuo vavé ni ke kamatá?
Ngaahi ʻAho ʻo e Taufa ʻi he Taimi ʻo e Tohi Tapú
3. Ko e hā ʻa e “taufa” naʻe hoko ki he puleʻanga matakali ʻe hongofulu ʻo ʻIsilelí?
3 Ko e ʻaho ʻo Sihová ʻe kamata ia ʻaki hono fakaʻauha ʻa e kotoa ʻo e ngaahi fokotuʻutuʻu fakalotu loi ʻi he māmaní. Ke maʻu ʻa e hūfangaʻangá, ʻe lava ke tau kumi ki he talí ʻi he hisitōlia ʻo e kakai ʻa e ʻOtuá ʻi he kuonga muʻá. Ko ʻAisea, ʻa ia naʻe moʻui ʻi he senituli hono valu K.M., naʻá ne fakatatau ʻa hono fakamāuʻi ʻe Sihova ʻa e puleʻanga matakali ʻe hongofulu tafoki ʻo angatuʻu ki he moʻoní ʻo ʻIsilelí ki ha “taufa” ʻa ia ʻe ʻikai lava ʻa e kakaí ke taʻofi. (Lau ʻa e Aisea 28:1, 2.) Ko e kikite ko iá naʻe fakahoko ia ʻi he 740 K.M. ʻi he taimi naʻe ʻohofi ai ʻe ʻAsīlia ʻa e kelekele ʻo e ngaahi matakali ko iá, ʻa ia ko ʻIfalemi ʻokú ne fakatātaaʻi ʻa e matakali ʻe hongofulú.
4. Naʻe anga-fēfē taaʻi ʻe ha “aho lahi o Jihova” ʻa Selusalema ʻi he 607 K.M.?
4 Ko e fakamāuʻi ʻo ʻIsileli taʻefaitōnungá naʻe hoko ia ʻi he 607 K.M. ʻaki ha “aho lahi o Jihova” ki Selusalema mo e puleʻanga Siutá. Naʻe hoko ʻa e meʻa ko iá koeʻuhi ko e kakai Siutá naʻa nau toe tafoki ʻo angatuʻu ki he moʻoní. Ko e kau Pāpiloné ʻi he malumalu ʻo Nepukanesá naʻa nau fakamanamanaʻi ʻa Siuta mo hono kolomuʻá, ʻa Selusalema. Naʻe kumi tokoni ʻa e kau Siutá ki he “hufaga oe loi,” ʻa ia ko ʻenau faʻahi fakapolitikale mo ʻIsipité. Ka neongo ia, ʻi he hangē ko ha ʻuha maka fakaefakaʻauhá, naʻe tafiʻi ʻosi ʻe he kau Pāpiloné ʻa e “hufaga” ko iá.—Ai. 28:14, 17, PM.
5. ʻE fēfē ʻa e kakai ʻa e ʻOtuá ʻi he tuʻunga ko ha kulupú lolotonga ʻa e fakaʻauha ʻo e lotu loi kotoa pē?
5 Ko e ʻaho lahi ʻo Sihova naʻá ne taaʻi ʻa Selusalemá ko hano fakahaaʻi ia ʻo e fakamaau ʻe hoko mai ki he Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiane tafoki ʻo angatuʻu ki he moʻoní ʻi hotau taimí. ʻIkai ko ia pē, ko e toenga ʻo “Babilone koe lahi,” ʻa e ʻemipaea ʻo e lotu loí ʻi māmaní, ʻe fakaʻauha mo ia. Hili iá, ko e ngaahi konga ʻoku toe ʻo e fokotuʻutuʻu fulikivanu ʻa Sētané ʻe fakaʻauhamālie. Ka ko e kakai ʻa e ʻOtuá ʻi he tuʻunga ko ha kulupú te nau hao koeʻuhi ʻoku nau maʻu ʻa e hūfangaʻanga ʻia Sihova.—Fkh. 7:14; 18:2, 8, PM; 19:19-21.
Hūfangaʻanga Fakalaumālie mo Fakaesino
6. ʻE lava fēfē ke maʻu ʻe he kakai ʻa Sihová ʻa e hūfangaʻangá?
6 ʻE lava fēfē ke maʻu ʻe he kakai ʻa e ʻOtuá ʻa e hūfangaʻanga naʻa mo e ʻi he taimí ni lolotonga ʻa e taimi ko eni ʻo e ngataʻangá? Te tau maʻu ʻa e hūfangaʻanga fakalaumālié ʻaki ʻa e ‘fakalaulauloto ki he huafa [ʻo e ʻOtuá]’ ʻi he lotu pea ʻi he ngāue faivelenga kiate ia. (Lau ʻa e Malakai 3:16-18, “PM.”) Neongo ia, ʻoku lava ke tau mahinoʻi, ʻoku fiemaʻu kia kitautolu ke fai ʻa e meʻa lahi ange ʻi he fakakaukau pē ki hono huafá. ʻOku tau lau: “ʻIlonga ʻa ia ʻe tautapa ki he huafa ʻo e ʻEiki ʻe fakamoʻui.” (Loma 10:13) ʻOku ʻi ai ha fekauʻaki ʻi he vahaʻa ʻo e ui ki he huafa ʻo Sihová pea mo e fakamoʻui ʻe hoko ai meiate iá. Pea ko e kakai loto-totonu tokolahi ʻe lava ke nau sio ki he faikehekehe ʻi he vahaʻa ʻo e kau Kalisitiane moʻoní, ʻa ia ʻoku nau “fakalaulauloto ki hono huafa” ʻi he fakaʻapaʻapa pea ngāue ʻi he tuʻunga ko ʻene Kau Fakamoʻoní mo e faʻahinga ko ia ʻo e tangatá ʻa ia ʻoku ʻikai ke nau ngāue kiate iá.
7, 8. ʻI he founga fē naʻe hokosia ai ʻe he kau Kalisitiane he ʻuluaki senitulí ʻa e fakamoʻui fakaesinó, pea ko e hā hono faitatau he ʻaho ní?
7 Kae kehe, ko e fakamoʻui ʻoku ala maʻu kia kitautolú ʻoku ʻikai ke fakangatangata ia ʻi hono maʻu ʻa e hūfangaʻanga fakalaumālié. ʻOku talaʻofa mai ʻa e fakamoʻui fakaesino ki he kakai ʻa e ʻOtuá. ʻOku tau sio ki he fakahaaʻi ʻo e meʻá ni ʻi he meʻa naʻe hoko ʻi he 66 T.S. hili hono ʻohofi ʻa Selusalema ʻe ha kau tau Loma ʻi he malumalu ʻo Sesitiuse Kaliusé. Naʻe tomuʻa tala ʻe Sīsū ko e ngaahi ʻaho ʻo e mamahi ko iá ʻe “fakanounou.” (Mt. 24:15, 16, 21, 22) Naʻe hoko ia ʻi he taimi naʻe liʻaki taʻeʻamanekina ai ʻe he ngaahi kongakau Lomá ʻa hono ʻākoloʻi ʻo e koló, naʻe fakaʻatā ai ʻa e “kakano” ʻe niʻihi, ʻa ia ko e kau Kalisitiane moʻoní, ke “fakamoʻui.” Naʻa nau malava ke hola mei he koló mo e feituʻu takatakaí. Naʻe kolosi ʻa e niʻihi ʻi Sioatani ʻo maʻu ʻa e hūfangaʻanga ʻi he ngaahi moʻungá ʻi he tafaʻaki fakahahake ʻo e vaitafe ko iá.
8 ʻE lava ke tau maʻu ʻa e faitatau ʻi he vahaʻa ʻo e kau Kalisitiane ko iá mo e kakai ʻa e ʻOtuá he ʻaho ní. ʻI he kuohilí, ko e kau Kalisitiane he ʻuluaki senitulí naʻa nau kumi ki ha hūfangaʻanga, pea ko e kau sevāniti ʻa e ʻOtuá he ʻaho ní te nau fai ʻa e meʻa tatau. Kae kehe, ʻi he taimi ko ení ʻe ʻikai kau ai ha hola moʻoni ki ha feituʻu fakasiokālafi ʻe taha, he ko e kau Kalisitiane moʻoní ʻoku nau nofo takatakai kotoa ʻi he foʻi kolopé. Neongo ia, ʻi he tuʻunga ko ha kakaí, ko e “kakai fili” mo honau ngaahi takanga mateakí te nau hao fakaesino ʻi he ngataʻanga ʻo e Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiane tafoki ʻo angatuʻu ki he moʻoní ʻaki ʻenau maʻu ʻa e hūfangaʻanga ʻia Sihova mo ʻene kautaha hangē ha moʻungá.
9. Ko hai ʻa e faʻahinga kuo nau feinga ke fakatupunga ke ngalo ʻa e huafa ʻo Sihová? ʻOmai ha fakatātā.
9 ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, ʻoku tuha ʻa e Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiané mo e fakaʻauha ka hoko mai ʻi heʻene tokoni ki he taʻeʻilo fakalaumālie ʻoku hokolahia ʻi he lotolotonga ʻo e kau maʻu lotú pea ʻi heʻene fakahāhā ʻa e tāufehiʻa ki he huafa ʻo e ʻOtuá. ʻI he Kuonga Lotolotó, naʻe ʻi he tuʻunga ʻilolahia ai ʻa e huafa ʻo e ʻOtuá ʻi ʻIulope. Ko e huafa ko iá, naʻe fakafofongaʻi ʻaki ʻa e mataʻitohi faka-Hepelū ʻe fā naʻe ui ko e Tetakalamatoní pea naʻe liliulahia ko e YHWH (pe JHVH), ʻo hā ʻi he ngaahi foʻi koiní, ʻi he tafaʻaki ki muʻa ʻo e ngaahi falé, ʻi he ngaahi tohi mo e ngaahi Tohi Tapu lahi, pea naʻa mo e ʻi he ngaahi fale lotu Katolika mo e Palotisani ʻe niʻihi. Kae kehe, ko e hehema ʻi he ngaahi taimi ki mui ní ke toʻo ʻosi ʻa e huafa ʻo e ʻOtuá mei he ngaahi liliu Tohi Tapú pea mei hono ngāueʻaki kehé. Ko e fakahaaʻi ʻe taha ʻo e meʻá ni ko e Tohi ki he Ngaahi Konifelenisi ʻa e Kau Pīsopé ʻi he ‘Huafa ʻo e ʻOtuá,’ ʻi he ʻaho 29 ʻo Sune, 2008, naʻe tuku atu ʻe he Fakatahaʻanga ki he Lotu Fakaʻotuá mo e Akonaki ʻo e Ngaahi Sākalamenití. Naʻe faleʻi ai ʻe he Siasi Katolika Lomá ʻo pehē ko e Tetakalamatoní ʻi hono ngaahi fakalea kehekehé ʻoku totonu ke fetongi ʻaki ia ʻa e “ʻEiki.” Naʻe fakahinohino ʻa e Vatikanó ʻo pehē ʻoku totonu ke ʻoua ʻe ngāueʻaki ʻa e huafa fakafoʻituitui ʻo e ʻOtuá pe leaʻaki ʻi he ngaahi himí mo e ngaahi lotú lolotonga ʻa e ngaahi ouau fakalotu ʻa e Katoliká. Pea ko e kau taki ʻo e ngaahi lotu kehé ʻi loto mo tuʻa ʻi he Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiané kuo nau toe fufū ʻa hono ʻiloʻi ʻa e ʻOtua moʻoní mei he laui miliona ʻo e kau lotú.
Maluʻanga ki he Faʻahinga ʻOku Nau Fakamāʻoniʻoniʻi ʻa e Huafa ʻo e ʻOtuá
10. ʻOku anga-fēfē hono fakaʻapaʻapaʻi he ʻahó ni ʻa e huafa ʻo e ʻOtuá?
10 ʻI he mātuʻaki kehe mei he meʻa ʻoku fai ʻe he ngaahi lotu kehé, ko e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻoku nau fakaʻapaʻapaʻi mo fakalāngilangiʻi ʻa e huafa fakaʻotuá. ʻOku nau fakamāʻoniʻoniʻi ia ʻaki hono ngāueʻaki ʻi ha founga fakangeingeia. ʻOku fiefia ʻa Sihova ʻi he faʻahinga ʻoku falala kiate iá, pea ʻokú ne hoko ki ha meʻa pē ʻoku fiemaʻu ke ne tāpuakiʻi mo maluʻi hono kakaí. “ʻOku ne ʻilo ʻa kinautolu ʻoku hufanga kiate ia.”—Nehu. 1:7; Ng. 15:14.
11, 12. Ko hai ʻa e faʻahinga naʻa nau pouaki ʻa e huafa ʻo Sihová ʻi Siuta ʻi he kuonga muʻá, pea ko hai ʻa e faʻahinga kuo nau fai pehē ʻi onopōní?
11 Neongo ko e tokolahi taha ʻi Siuta he kuonga muʻá naʻa nau tafoki ʻo angatuʻu ki he moʻoní, naʻe ʻi ai ʻa e niʻihi naʻa nau ‘maʻu ʻa e hūfangaʻanga ki he huafa ʻo Sihová.’ (Lau ʻa e Sefanaia 3:12, “NW.”)a ʻIo, ʻi he taimi naʻe tautea ai ʻe he ʻOtuá ʻa Siuta taʻefaitōnungá ʻaki hono fakaʻatā ʻa e kau Pāpiloné ke nau ikunaʻi ʻa e fonuá pea taki pōpula ʻa hono kakaí, ko e niʻihi tāutaha, hangē ko Selemaia, Paluki, mo ʻĒpeti-melekí, naʻe fakahaofi kinautolu. Naʻa nau nofo “ʻi he lotolotonga” ʻo ha puleʻanga naʻe tafoki ʻo angatuʻu ki he moʻoní. Naʻe faitōnunga ai pē ʻa e niʻihi lolotonga ʻa e nofo pōpulá. ʻI he 539 K.M., naʻe ikunaʻi ai ʻa Pāpilone ʻe he kau Mītiá mo e kau Pēsiá ʻi he malumalu ʻo Kōlesí. Naʻe vave hono ʻoatu ʻe Kōlesi ha tuʻutuʻuni ʻo fakaʻatā ai ha toenga ʻo e kau Siú ke nau foki ki honau fonua tupuʻangá.
12 ʻI he fekauʻaki mo e faʻahinga ʻa ia te nau fiefia ʻi he toe fakafoki ko ia ʻa e lotu moʻoní, naʻe tomuʻa tala ʻe Sēfanaia ʻo pehē ʻe fakahaofi ʻe Sihova kinautolu pea fiefia ʻia kinautolu. (Lau ʻa e Sefanaia 3:14-17.) Kuo hoko moʻoni eni ʻi hotau taimí foki. Hili hono fokotuʻu ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻi hēvaní, naʻe fakahaofi ʻe Sihova ʻa e toenga faitōnunga ʻo e kau paní mei he nofo pōpula fakalaumālie ki Pāpilone ko e Lahí. Pea ʻokú ne fiefia ʻia kinautolu ʻo aʻu mai ki he ʻahó ni.
13. Ko e hā ʻa e tauʻatāina ʻoku hokosia ʻe he kakai ʻo e puleʻanga kotoa pē?
13 Ko e faʻahinga ʻoku ʻamanaki ke moʻui taʻengata ʻi māmaní kuo nau toe mavahe mei Pāpilone ko e Lahi pea maʻu ʻa e tauʻatāina fakalaumālie mei he ngaahi akonaki fakalotu loí. (Fkh. 18:4) Ko ia ai, ko e Sefanaia 2:3 (PM) ʻoku fakahoko lahi ia ʻi hotau taimí: “Kumi kia Jihova, akimoutolu kotoabe ae agamalu oe fonua.” Ko e kau anga-malū ʻo e puleʻanga kotoa pē, pe ʻoku nau tukulotoa ʻa e ʻamanaki fakahēvaní pe ko e ʻamanaki fakamāmaní, ʻoku nau maʻu ʻa e hūfangaʻanga ʻi he huafa ʻo Sihová he taimí ni.
Huafa ʻo e ʻOtuá ʻOku ʻIkai ko ha Meʻa ʻOmi-Monū
14, 15. (a) Ko e hā kuo ngāueʻaki ʻe he niʻihi ko e ngaahi meʻa ʻomi-monuú? (e) Ko e hā ʻoku ʻikai totonu ke ngāueʻaki ko ha meʻa maluʻí?
14 Naʻe vakai ʻa e kau ʻIsileli ʻe niʻihi ki he temipalé ko ha meʻa ʻomi-monū ʻa ia ʻe maluʻi ai kinautolu mei he ngaahi filí. (Sel. 7:1-4) Ki muʻa angé, naʻe vakai ʻa e kau ʻIsilelí ki he ʻaʻake ʻo e kovinānité ko ha meʻa ʻomi-monū ʻa ia te ne maluʻi kinautolu ʻi he taú. (1 Sam. 4:3, 10, 11 ) Ko Konisitanitaine ko e Lahí naʻá ne tā ʻa e ongo mataʻitohi faka-Kalisi ko e khi mo e rho, ʻa e ʻuluaki ongo mataʻitohi ʻo e hingoa fakalakanga “Kalaisi” ʻi he lea faka-Kalisí, ʻi he ngaahi pā ʻa ʻene kau sōtiá ʻi he ʻamanaki ʻe maluʻi ai ʻa ʻene kau sōtiá ʻi he taú. Pea ko Tuʻi Kusitafu ʻAtolofi II ʻo Suētení, ʻa ia naʻe faitau ʻi he Tau Taʻu ʻe Tolungofulú, ʻoku pehē tokua naʻá ne tui ʻa e teunga tau ʻoku hā ʻi he peesi 7. Fakatokangaʻi ko e huafa “Iehova” ʻoku fakahaaʻi mataʻāʻā ia ʻi he kola ko ení.
15 Ko e niʻihi ʻo e kakai ʻa e ʻOtuá ʻa ia kuo ʻohofi ʻe he kau tēmenioó kuo nau maʻu ʻa e hūfangaʻanga ʻia Sihova ʻi he ui leʻo-lahi ki hono huafá. Kae kehe, ko ha meʻa ʻoku fakahaaʻi ai ʻa e huafa ʻo e ʻOtuá ʻoku ʻikai totonu ke vakai ki ai ko ha meʻa ʻomi-monū pe ngāueʻaki ko ha meʻa maluʻi ʻi he moʻui fakaʻahó ʻo hangē ia ʻoku ʻi ai hano mālohi fakaemaluʻi fakafaimaná. ʻOku ʻikai ko e ʻuhinga eni ʻo e maʻu ʻa e hūfangaʻanga ʻi he huafa ʻo Sihová.
Ko Hono Maʻu ʻa e Hūfangaʻanga he ʻAho Ní
16. ʻI he tuʻunga fakalaumālié, ʻe lava fēfē ke tau maʻu ʻa e hūfangaʻanga he ʻaho ní?
16 ʻOku tau maʻu ʻa e hūfangaʻanga he ʻaho ní ʻi he maluʻanga fakalaumālie ʻoku maʻu fakalūkufua ʻe he kakai ʻa e ʻOtuá. (Sāme 91:1) Fakafou ʻi he “tamaioeiki agatonu mo boto” mo e kau mātuʻa ʻi he fakatahaʻangá, ʻoku fakatokanga ai kitautolu ki he ngaahi hehema ʻi he māmaní ʻa ia ʻe lava ke fakatuʻutāmaki ki he maluʻanga ko iá. (Mt. 24:45-47, PM; Ai. 32:1, 2) Fakakaukau ki he anga hono toutou fakatokanga kitautolu fekauʻaki mo e tuli ki he ngaahi meʻa fakamatelié, pea fakakaukau ki he anga hono maluʻi kitautolu ʻe he ngaahi fakatokanga ko iá mei he kovi fakalaumālié. Pea fēfē ʻa e fakatuʻutāmaki ʻo hono fakatupulekina ha fakakaukau fakafiefiemālie, ʻa ia ʻe lava ke iku ai ki heʻetau hoko ʻo ʻikai longomoʻui ʻi he ngāue ʻa Sihová? ʻOku pehē ʻi he Folofola ʻa e ʻOtuá: “E auha ae vale i he e nau fakafiemalie. Ka koia kotoabe oku fanogo kiate au e nofo fiemalie be ia, bea e ataatā ia mei he manavahe ki he kovi.” (Pal. 1:32, 33, PM) ʻI he feinga mālohi ke hanganaki maʻa fakaeʻulungaangá ʻoku toe tokoniʻi ai kitautolu ke tauhi maʻu hotau tuʻunga malu fakalaumālié.
17, 18. Ko e hā ʻokú ne tokoniʻi ʻa e laui miliona ke nau maʻu ʻa e hūfangaʻanga ʻi he huafa ʻo Sihová ʻi he ʻaho ní?
17 Fakakaukau foki fekauʻaki mo e fakalototoʻa mei he tamaioʻeiki anga-tonú ke muimui ʻi he fekau ʻa Sīsū ke malangaʻi ʻa e ongoongo lelei ʻo e Puleʻangá ʻi he kotoa ʻo e māmani kuo nofoʻí. (Mt. 24:14; 28:19, 20) Naʻe lave ʻa Sēfanaia ki ha liliu ʻa ia ʻe tokoniʻi ai ʻa e kakaí ke nau maʻu ʻa e hūfangaʻanga ʻi he huafa ʻo e ʻOtuá. ʻOku tau lau: “Hili ia teu omi ae lea maa ki he kakai, koeuhi ke nau ui kotoabe ki he huafa o Jihova, ke tauhi kiate ia i he uouagataha.”—Sef. 3:9, PM.
18 Ko e hā ʻa e lea maʻa ko ení? Ko e lea maʻá ko e moʻoni ia fekauʻaki mo Sihova ko e ʻOtuá mo ʻene ngaahi taumuʻá hangē ko ia ʻoku maʻu ʻi heʻene Folofola fakamānavaʻí. ʻOkú ke ngāueʻaki ʻi ha ʻuhinga ʻa e lea ko iá ʻi he taimi ʻokú ke vahevahe ai ki he niʻihi kehé ʻa e mahino totonu fekauʻaki mo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá mo e founga te ne fakamāʻoniʻoniʻi ai ʻa hono huafá, ʻi he taimi ʻokú ke fakamamafaʻi ai ʻa hono fakatonuhiaʻi ʻa e tuʻunga-hau ʻo e ʻOtuá, pea ʻi he taimi ʻokú ke talanoa fiefia ai fekauʻaki mo e ngaahi tāpuaki taʻengata ʻe maʻu ʻe he faʻahinga faitōnunga ʻo e tangatá. Ko hano ola ʻo e leaʻaki ʻe he fuʻu tokolahi ʻa e lea fakaefakatātā ko ení, ko ha tokolahi fakautuutu ʻoku nau ‘ui ki he huafa o Jihová’ pea ‘tauhi kiate ia i he uouagataha.’ ʻIo, ko e laui miliona takatakai ʻi he māmaní ʻoku nau maʻu he taimí ni ʻa e hūfangaʻanga ʻia Sihova.—Sāme 1:1, 3.
19, 20. ʻOku anga-fēfē ʻa e taʻelavameʻa ʻi he taimi ʻo e Tohi Tapú ʻa e falala ki ha “hufaga oe loi”?
19 Ko e kakai ʻi he māmaní kuo pau ke nau fekuki mo e ngaahi palopalema hā ngali lahi fakaʻulia. ʻI he feinga vavale ke fakaleleiʻi ʻenau ngaahi palopalemá, ʻoku hanga ai ʻa e tokolahi ki he kau tangata taʻehaohaoá. Pe ʻoku nau ʻamanaki ki ha ngaahi fakaleleiʻanga mei he ngaahi kautaha fakapolitikalé, ʻo hangē pē ko e hanga ʻa ʻIsileli ʻo e kuonga muʻá ʻi he taimi ʻe niʻihi ki he ngaahi fonua kaungāʻapí ki ha poupou, ʻo faʻahi mo kinautolu. Kae kehe, ʻokú ke ʻilo ko e fai peheé naʻe ʻikai tokoniʻi ai ʻa ʻIsileli. Pea ʻoku ʻikai ha tuʻunga fakapolitikale he ʻahó ni, pe ko e kautaha ʻa e Ngaahi Puleʻanga Fakatahatahá, te nau fakaleleiʻi fakaʻaufuli ʻa e ngaahi palopalema ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá. Ko ia ko e hā ke vakai ai ha taha ki he ngaahi kautaha fakapolitikalé mo ʻene ngaahi faʻahí ko ha hūfangaʻanga? ʻOku ui fakaekikite kinautolu ʻe he Tohi Tapú ko ha “hufaga oe loi.” ʻE lava ke ke vakai totonu kia kinautolu ʻi he tuʻunga peheé koeʻuhi ko e faʻahinga tāutaha kotoa ʻoku ʻamanaki kia kinautolú ʻe siva lahi ʻenau ʻamanakí.—Lau ʻa e Aisea 28:15, 17, “PM.”
20 ʻOku vavé ni ke taaʻi ʻa e māmaní ʻe he ʻuha maka fakaefakatātā ʻo e ʻaho ʻo Sihová. Ko e ngaahi faʻufaʻu ʻa e tangatá heʻikai malava ke ne ʻomai ha maluʻanga; pea pehē ki he ngaahi maluʻanga fakaniukiliá pe ko e koloá. ʻOku fakahaaʻi ʻi he Aisea 28:17 (PM): “Koe uha maka te ne tafi ke mole ae hufaga oe loi, bea e lomakiʻi e he gaahi vai ae toitoiaga.”
21. Ko e hā e ʻaonga ʻe lava ke tau maʻu ʻi he muimui ki he konga tohi fakataʻu ki he 2011?
21 Fakatouʻosi he taimí ni pea lolotonga ʻa e meʻa ko ia ʻe hoko ʻi he kahaʻú, ko e kakai ʻa e ʻOtuá te nau maʻu ʻa e maluʻanga moʻoni ʻi honau ʻOtuá, ʻa Sihova. Ko e hingoa Sēfanaiá, ʻoku ʻuhingá “Kuo Fufū ʻe Sihova,” ʻokú ne fakahaaʻi ʻa e matavai moʻoni ko eni ʻo e toitoiʻangá. ʻOku feʻungamālie ʻa ʻetau ʻai ko e konga tohi fakataʻu ki he 2011 ʻa e faleʻi fakapotopoto: ‘Hūfanga ki he huafa ʻo Sihová.’ (Sef. 3:12, NW) Naʻa mo e taimí ni te tau lava pea ʻoku totonu ke tau maʻu ʻa e hūfangaʻanga ʻi he huafa ʻo Sihová, ʻo falala kakato kiate ia. (Sāme 9:10) ʻAi ke tau manatuʻi fakaʻaho ʻa e fakapapau fakamānavaʻi ko ení: “Ko e huafa ʻo Sihova ko e taua malohi: ʻOku lele ki ai ʻa e faitotonu ʻo ne malu ai.”—Pal. 18:10.
[Fakamatala ʻi lalo]
a ‘Pea te u tuku moʻoni ke toe ʻi he lotolotonga ʻo kimoutolú ha kakai anga-fakatōkilalo mo māʻulalo, pea te nau maʻu ʻa e hūfangaʻanga moʻoni ki he huafa ʻo Sihová.’
ʻOkú Ke Manatuʻi?
• ʻE lava fēfē ke tau maʻu ʻa e hūfangaʻanga ʻi he huafa ʻo Sihová he taimí ni?
• Ko e hā ʻoku totonu ai ke ʻoua te tau falala ki he “hufaga oe loi”?
• Ko e hā ʻa e hūfangaʻanga ʻoku fakapapauʻi mai kia kitautolu ki he kahaʻú?
[Fakamatala ʻi he peesi 6]
Ko e konga tohi fakataʻu ki he 2011 ko e: ‘Hūfanga ki he huafa ʻo Sihová.’ —Sef. 3:12, NW.
[Picture Credit Line on page 7]
Thüringer Landesmuseum Heidecksburg Rudolstadt, Waffensammlung “Schwarzburger Zeughaus”