LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w98 5/15 p. 10-15
  • ʻE ʻAhiʻahiʻi ʻa e Tui Faka-Kalisitiané

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • ʻE ʻAhiʻahiʻi ʻa e Tui Faka-Kalisitiané
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1998
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • ʻAhiʻahiʻi ʻo e Tuí ​—Ko e Hā Hono ʻUhingá?
  • ʻAhiʻahiʻi ʻa e Tui Fekauʻaki mo e 1914
  • Tali ki he Ngaahi ʻAhiʻahi ʻi he Taimi ko Iá
  • Ko e Anga ʻo Hoʻo Tuí—ʻAhiʻahiʻi he Taimí Ni
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1998
  • “Ko ha Ngāue Mataotao”
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2001
  • Ngāueʻi Hoʻo Tui ki he Ngaahi Talaʻofa ʻa Sihová
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2016
  • “ʻOmi Kiate Kimautolu ha Tui Lahi Ange”
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2015
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1998
w98 5/15 p. 10-15

ʻE ʻAhiʻahiʻi ʻa e Tui Faka-Kalisitiané

“Oku ikai maʻu kotoabe ae tui.”​—2 TESALONAIKA 3:2, PM.

1. Kuo fakahāhā fēfē ʻi he hisitōliá ʻoku ʻikai maʻu ʻe he tokotaha kotoa ʻa e tui moʻoní?

ʻI HE faai mai ʻa e hisitōliá, kuo ʻi ai pē ʻa e kau tangata, kau fefine, mo e fānau tui moʻoni. Ko e hoanauna “moʻoní” ʻoku feʻungamālie ia koeʻuhi he kuo fakahāhā ʻe he niʻihi kehe ʻe laui miliona ha faʻahinga ʻo e tuí ʻa ia kuo hangē ia ha tuingofuá, ko ha mateuteu ke tui taʻehamakatuʻunga pe ʻuhinga totonu. Ko e tui peheé kuo faʻa kau ki ai ʻa e ngaahi ʻotua loi pe ko e ngaahi founga ʻo e lotú ʻa ia ʻoku ʻikai fehoanakimālie ia mo e Māfimafi-Aoniu, ko Sihová, mo ʻene Folofola kuo fakahaá. Ko ia naʻe tohi ʻa e ʻapositolo ko Paulá: “Oku ikai maʻu kotoabe ae tui.”​—2 Tesalonaika 3:2, PM.

2. Ko e hā ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ai ke tau sivisiviʻi ʻa ʻetau tuí tonu?

2 Ka ʻoku fakahuʻunga ʻi he fakamatala ʻa Paulá naʻe tui moʻoni ʻa e niʻihi, ʻi he taimi ko iá, pea ʻoku fakahuʻunga ai, ʻoku pehē pē ʻa e niʻihi ʻi he ʻahó ni. Ko e tokolahi taha ʻo e kau lau tohi ʻo e pepá ni ʻoku nau holi ke maʻu, pea ke tupulekina ʻi he tui moʻoni peheé​—ko e tui ʻoku fehoanakimālie mo e ʻilo totonu ʻo e moʻoni fakaʻotuá. (Sione 18:37; Hepelu 11:6) ʻOku pehē mo koe? Tā ʻoku fiemaʻu leva ke ke ʻiloʻi pea mateuteu ki he moʻoniʻi meʻa ko ia ko hoʻo tuí ʻe ʻahiʻahiʻi. Ko e hā ʻoku lava ke leaʻaki ai ʻení?

3, 4. Ko e hā ʻoku totonu ai ke tau sio kia Sīsū fekauʻaki mo e ngaahi ʻahiʻahi ʻo e tuí?

3 Kuo pau ke tau fakahaaʻi ʻoku mahuʻinga tefito ʻa Sīsū Kalaisi ki heʻetau tuí. Ko e moʻoni, ʻoku lau ʻa e Tohitapú fekauʻaki mo ia ko e Tokotaha-Fakahaohaoa ia ʻo ʻetau tuí. ʻOku peheé koeʻuhi ko e meʻa naʻe leaʻaki mo fai ʻe Sīsuú, tautefito ki he founga ʻo ʻene fakahoko ʻa e kikité. Naʻá ne ʻai ke mālohi ʻa e makatuʻunga ʻa ia ʻe lava ʻe he faʻahinga ʻo e tangatá ʻo fokotuʻu ai ʻa e tui moʻoní. (Hepelu 12:2; Fakahā 1:​1, 2) Neongo ia, ʻoku tau lau ko Sīsuú naʻe “ʻahiʻahi ʻi he meʻa kotoa pe, hange ko kitautolu, kae ʻikai haʻane angahala.” (Hepelu 4:​15) ʻIo, naʻe ʻahiʻahiʻi ʻa e tui ʻa Sīsuú. ʻI heʻene kehe ʻaupito mei hano fakalotosiʻi kitautolu pe fakatupunga ha manavasiʻi, ʻoku totonu ke ne fakafiemālieʻi kitautolu.

4 ʻI he fou atu he ngaahi ʻahiʻahi lahi naʻa mo e aʻu ki he tuʻunga ko e mate ʻi he ʻakaú, ko Sīsuú “nae akonekina ia ke talagofua.” (Hepelu 5:​8, PM) Naʻá ne fakamoʻoniʻi ʻe lava ʻa e tangatá ke moʻuiʻaki ʻa e tui moʻoní neongo ha ngaahi ʻahiʻahi pē ʻe hoko mai nai kiate kinautolu. ʻOku mahuʻinga tefito ʻa e meʻá ni ʻi heʻetau fakakaukau atu ki he meʻa naʻe leaʻaki ʻe Sīsū fekauʻaki mo hono kau muimuí: “Manatu he lea naʻa ku fai kiate kimoutolu, ʻOku ʻikai ha tamaioʻeiki ʻe lahi ʻi heʻene ʻeiki.” (Sione 15:20) Ko hono moʻoní, fekauʻaki mo hono kau muimui ʻi hotau taimí, naʻe tomuʻa fakahaaʻi ʻe Sīsū: “Te mou fehiʻanekina ʻe he ngāhi kakai kehekehe, ko e meʻa ʻi he hingoa oʻoku.”​—Mātiu 24:9.

5. ʻOku anga-fēfē hono fakahaaʻi ʻi he ngaahi Konga Tohitapú te tau fehangahangai mo e ngaahi ʻahiʻahí?

5 Ki muʻa ʻi he senitulí ni, naʻe kamata ʻa e fakamāú ʻi he fale ʻo e ʻOtuá. Naʻe tomuʻa tala ʻe he ngaahi Konga Tohitapú: “Ko e kuonga ʻeni ke kamata ʻa e fakamāu mei he [fale] ʻo e ʻOtua: pea kapau ʻoku fua fai kiate kitautolu, ko e ha tū honau ikuʻanga, ʻa kinautolu ʻoku nau talangataʻa ki he Kosipeli ʻa e ʻOtua? Pea kapau ʻoku ʻikai ke meimei hao ʻa e maʻoniʻoni, pea ʻe tuʻu ʻi fē ʻa e fakaʻotuamate mo e angahala?”​—1 Pita 4:​17, 18.

ʻAhiʻahiʻi ʻo e Tuí ​—Ko e Hā Hono ʻUhingá?

6. Ko e hā ʻoku mahuʻinga ʻaupito ai ʻa hono ʻahiʻahiʻi ʻo e tuí?

6 ʻI ha ʻuhinga, ko e tui ko ia ʻoku ʻikai ʻahiʻahiʻí kuo fakamoʻoniʻi ʻoku ʻikai hano mahuʻinga, pea ko hono tuʻunga leleí ʻoku tuʻumaʻu ʻi he taʻeʻiloa. Te ke fakatatau nai ia ki ha foʻi sieke kuo teʻeki ai ke toho. Kuó ke maʻu nai ha foʻi sieke ki ha ngāue naʻá ke fai, ki ha koloa naʻá ke tuku atu, pe naʻa ko ha meʻaʻofa. ʻE hā ngali ʻaonga nai ʻa e foʻi sieké, ka ʻoku pehē? ʻOku mahuʻinga moʻoni ʻo hangē ko e lahi ko ia ʻoku hā aí? ʻI ha tuʻunga meimei tatau, ko ʻetau tuí kuo pau ke lahi ange ia ʻi haʻane hā pē pe ko ha taukaveʻi pē. Kuo pau ke ʻahiʻahiʻi ia kapau ʻoku pau ke tau fakamoʻoniʻi ʻoku ʻi ai hono ʻaonga mo hono tuʻunga lelei moʻoni. ʻI he taimi ʻoku ʻahiʻahiʻi ai ʻa ʻetau tuí, te tau ʻilo nai ai ʻoku mālohi ia mo mahuʻinga. ʻE toe fakahaaʻi nai ʻi ha ʻahiʻahi ha faʻahinga tafaʻaki pē ʻa ia ʻoku fiemaʻu ai ke fakaleleiʻi pe fakaivimālohiʻi ai ʻetau tuí.

7, 8. ʻOku haʻu mei he matavai fē ʻa e ngaahi ʻahiʻahiʻi ʻo ʻetau tuí?

7 ʻOku fakangofua ʻe he ʻOtuá ʻa e fakatanga mo e ngaahi ʻahiʻahi kehe ʻo e tuí ke hoko mai kiate kitautolu. ʻOku tau lau: “Ke ʻoua naʻa lau ʻe ha toko taha ʻO ka ʻahiʻahiʻi, ʻOku mei he ʻOtua hoku ʻahiʻahiʻi: he ko e ʻOtua ʻoku ʻikai maʻahiʻahiʻi ʻe he kovi, pea ʻoku ʻikai ke ʻahiʻahiʻi ha taha ʻe he ʻEne ʻAfio.” (Semisi 1:13) Ko hai, pe ko e hā ʻoku tupu mei ai ʻa e ngaahi ʻahiʻahi peheé? Ko Sētane, ko e māmaní, pea mo hotau kakano taʻehaohaoá tonu.

8 Te tau fakahā nai ʻoku ʻai ʻe Sētane ha tākiekina mālohi ki he māmaní, ki heʻene fakakaukaú mo ʻene ngaahi foungá. (1 Sione 5:​19) Pea mahalo pē ʻoku tau ʻilo ʻokú ne fakaʻaiʻai ʻa hono fakatangaʻi ʻo e kau Kalisitiané. (Fakahā 12:17) Ka ʻoku tau tuipau tatau ʻoku feinga ʻa Sētane ke takihalaʻi kitautolu ʻaki ʻa e fakahōhōloto ki hotau kakano taʻehaohaoá, fakaʻaliʻali mai ʻa e ngaahi meʻa fakatauele fakamāmani ki hotau matá, ʻi he ʻamanaki te tau tō ki he ʻahiʻahí, ʻo talangataʻa ki he ʻOtuá, pea iku ai ʻo taʻefakahōifua kia Sihova? Ko e moʻoni, ʻoku ʻikai totonu ke fakaʻohovaleʻi kitautolu ʻe he ngaahi founga ʻa Sētané, he naʻá ne ngāueʻaki ʻa e ngaahi founga tatau ʻi he taimi naʻá ne feinga ai ke ʻahiʻahiʻi ʻa Sīsuú.​—Mātiu 4:​1-​11.

9. ʻOku lava fēfē ke tau maʻu ʻa e ʻaonga mei he ngaahi faʻifaʻitakiʻanga ʻo e tuí?

9 Fakafou ʻi heʻene Folofolá mo e fakatahaʻanga Kalisitiané, ʻoku fokotuʻu mai ʻe Sihova kiate kitautolu ʻa e ngaahi faʻifaʻitakiʻanga moʻoni ʻo e tuí ʻa ia ʻe lava ke tau faʻifaʻitaki ki ai. Naʻe enginaki mai ʻa Paula: “Kainga, mou kau ʻi he faʻifaʻitaki kiate au; pea mou vakai kiate kinautolu ʻoku tatau ʻenau laka mo e faʻifaʻitakiʻanga ʻoku mou maʻu ʻiate kimaua.” (Filipai 3:17) ʻI he hoko ko e taha ʻo e kau sevāniti pani ʻa e ʻOtuá ʻi he ʻuluaki senitulí, naʻe taki ai ʻa Paula ʻi hono fai ʻa e ngaahi ngāue ʻo e tuí neongo ʻa e ngaahi fuʻu ʻahiʻahi lahi naʻá ne aʻusiá. ʻI he aʻu mai ki he fakaʻosinga ʻo e senituli hono 20, ʻoku ʻikai te tau hala mei he ngaahi faʻifaʻitakiʻanga tatau ʻo e tuí. Ko e ngaahi lea ʻi he Hepelu 13:​7, ʻoku ngāueʻaki ia he taimí ni ʻi he mālohi tatau mo ia ʻi he taimi naʻe tohi ai ʻe Paulá: “Fakamanatu hake ki he kakai naʻe takimuʻa kiate kimoutolu, ʻa e faʻahinga naʻe tala kiate kimoutolu ʻa e folofola ʻa e ʻOtua: pea mou fakatokangaʻi ʻa e ikuʻanga o ʻenau moʻui, ʻo faʻifaʻitaki ki heʻenau tui.”

10. Ko e hā ʻa e ngaahi faʻifaʻitakiʻanga tefito ʻo e tuí ʻoku tau maʻu ʻi he ngaahi taimi ki mui ní?

10 ʻOku tautefito ʻa e mālohi ʻo e enginaki ko iá ʻi he taimi ʻoku tau vakai atu ai ki he ola ʻo e ʻulungaanga ʻo e toenga ʻo e kau paní. ʻOku lava ke tau fakalaulauloto ki heʻenau faʻifaʻitakiʻangá pea faʻifaʻitaki ki heʻenau tuí. Ko ha tui moʻoni ʻanautolú ʻa ia kuo ʻosi siviʻiʻaki ia ʻa e ngaahi ʻahiʻahi. ʻI he kamata tokosiʻi ʻi he 1870 tupú, naʻe tupu hake ai ha fetokouaʻaki Kalisitiane ʻi māmani lahi. ʻI he fua ʻo e tuí mo e kītaki ʻa e faʻahinga paní mei he taimi ko iá ʻo faai mai, kuo laka hake ai ʻi he toko nima mo e konga milioná ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihova ʻoku nau malanga mo faiako he taimí ni fekauʻaki mo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá. Ko e fakatahaʻanga lolotonga ʻi he kolopé ʻo e kau lotu moʻoni faivelengá ko ha fakamoʻoni pau ia ʻo ha tui kuo ʻahiʻahiʻi.​—Taitusi 2:14.

ʻAhiʻahiʻi ʻa e Tui Fekauʻaki mo e 1914

11. Naʻe mahuʻinga fēfē ʻa e taʻu 1914 kia C. T. Russell mo hono ngaahi kaungāmeʻá?

11 ʻI he ngaahi taʻu ki muʻa ke patō ʻa e tau ʻuluaki ʻa māmaní, naʻe fanongonongo ai ʻe he toenga ʻo e kau paní ʻe hoko ʻa e 1914 ko ha ʻaho mahuʻinga ia ʻi he kikite ʻa e Tohitapú. Kae kehe, ko e niʻihi ʻo e ngaahi meʻa naʻa nau ʻamanekiná naʻe tō muʻa, pea ko ʻenau vakai ki he meʻa ʻe hokó naʻe ʻikai ke tonu kotoa. Ko e fakatātaá, naʻe lava ke sio ʻa C. T. Russell, ko e ʻuluaki palesiteni ʻo e Sōsaieti Taua Leʻó, mo hono kaungāmeʻá naʻe fiemaʻu ha ngāue fakamalanga lahi. Naʻa nau lau: “Ko e kōsipeli ko ʻeni ʻo e puleʻangá ʻe malangaʻaki ia ʻi māmani kotoa ko ha fakamoʻoni ki he ngaahi puleʻangá kotoa; pea ʻe toki hoko mai leva ʻa e ngataʻangá.” (Mātiu 24:​14, King James Version) Neongo ia, ʻe lava fēfē ʻe heʻenau kiʻi kulupu tokosiʻí ke fai ia?

12. Naʻe anga-fēfē ʻa hono tali ʻe he taha ʻo e ngaahi kaungāmeʻa ʻo Russell ʻa e moʻoni ʻo e Tohitapú?

12 Fakakaukau angé ki he anga hono ueʻi ʻe he meʻá ni ʻa A. H. Macmillan, ko ha kaungāmeʻa ʻo Russell. Naʻe fāʻeleʻi ia ʻi Kānata, naʻe teʻeki ai ke taʻu 20 ʻa Macmillan ʻi he taimi naʻá ne maʻu ai ʻa e tohi ʻa Russell ko e The Plan of the Ages (1886). (Ko e tohí ni, naʻe toe ui ia ko e The Divine Plan of the Ages, naʻe hoko ia ko e Voliume 1 ʻo e seti tohi tufakilahia ko e Studies in the Scriptures. Ko e Voliume 2, The Time Is at Hand [1889], naʻe tuhu ia ki he 1914 ko e ngataʻanga ia ʻo e “kuonga ʻo e Senitailé.” [Luke 21:​24, KJ]) ʻI he pō pē ko ia naʻe kamata lau ai ʻe Macmillan, naʻá ne fakakaukau: “Tamani, ʻoku ongo hangē ia ko e moʻoní!” ʻI he faʻahitaʻu māfana ʻo e 1900, naʻá ne feʻiloaki ai mo Russell ʻi ha fakataha-lahi ʻa e Kau Ako Tohitapú, he ko hono ui ia ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová he taimi ko iá. Naʻe vave pē ʻa e papitaiso ʻa Macmillan pea kamata ngāue mo Tokoua Russell ʻi he ʻuluʻi ʻapitanga ʻo e Sōsaietí ʻi Niu ʻIoke.

13. Ko e hā ʻa e palopalema naʻe sio ki ai ʻa Macmillan mo e niʻihi kehé fekauʻaki mo hono fakahoko ʻo e Mātiu 24:14?

13 Makatuʻunga ʻi heʻenau lau ʻa e Tohitapú, naʻe tuhu ʻa e kau Kalisitiane pani ko ʻení ki he 1914 ko ha taimi mahuʻinga ia ʻi he taumuʻa ʻa e ʻOtuá. Ka ko Macmillan mo e niʻihi kehe, naʻa nau fifili pe ʻe lava fēfē ke fakahoko ʻi he kiʻi taimi nounou ʻoku toé ʻa e malanga ki he ngaahi puleʻangá naʻe tomuʻa tala ʻi he Mātiu 24:14. Naʻá ne pehē ki mui: “ʻOku ou manatuʻi ʻa e toutou lāulea ki ai mo Tokoua Russell, pea naʻá ne pehē, ‘Sai, tokoua, ʻi heni tonu ʻi Niu ʻIoke ʻoku tau maʻu ʻa e kau Siu tokolahi ange ai ʻi he faʻahinga ʻi Selusalemá. ʻOku tau maʻu ʻo tokolahi ange heni ʻa e kau tangata ʻAilaní ʻi he faʻahinga ʻi Dublin. Pea ʻoku tau maʻu ʻa e kau ʻĪtali tokolahi ange ʻi he faʻahinga ko ia ʻi Lomá. Sai kapau te tau aʻu kiate kinautolu ʻi heni, ko e aʻu ia ki māmani kotoa mo e pōpoakí.’ Ka naʻe ʻikai ke hā fakafiemālie ia ki homau ʻatamaí. Ko ia, naʻa mau fakakaukau leva ki hono faʻu ʻo e ‘Tulama-ʻAtá.’”

14. Ki muʻa ʻi he 1914, ko e hā ʻa e ngāue tuʻu-ki-muʻa naʻe fai aí?

14 He toki fuofua sīpinga foʻou ē naʻe fakahoko ʻi he “Tulama-ʻAta ʻo e Fakatupú”! Naʻe fakatahaʻi ai ʻa e heleʻuhilá mo e ngaahi silaiti fakalanú, ʻo hoko taimi tatau pē ia mo e ngaahi malanga ʻi he Tohitapú mo e fasi ʻi he ngaahi peleti kalamafoní. ʻI he 1913 naʻe fakamatala ai ʻi he The Watch Tower fekauʻaki mo ha fakataha-lahi ʻi Arkansas, U.S.A.: “Naʻe fakapapauʻi loto-taha ai kuo hoko mai ʻa e taimi ke ngāueʻaki ʻa e heleʻuhilá ʻi hono akoʻi ʻa e ngaahi moʻoni ʻo e Tohitapú. . . . naʻe fakamatalaʻi [ʻe Russell] naʻá ne ngāue ki he palani tonu ko iá ʻi he taʻu ʻe tolu pea ʻi he taimi ko iá kuo meimei maau ʻa e ngaahi faiva fakaʻofoʻofa ʻe laui ngeau, ʻa ia te ne tohoaki taʻeveiveiua mai ʻa e fuʻu kakai tokolahi mo fanongonongo atu ʻa e Kōsipelí, pea tokoniʻi ʻa e kakaí ke nau foki ʻo tui ki he ʻOtuá.”

15. Ko e faʻahinga ola fēfē naʻe maʻu ʻe he “Tulama-ʻAtá”?

15 Naʻe fai ʻe he “Tulama-ʻAtá” ʻa e meʻa tofu pē ko iá, hili hono kamata fakaʻaliʻali ʻi Sanuali 1914. ʻOku hoko heni ʻa e ngaahi līpooti mei he The Watch Tower ʻo e 1914:

ʻEpeleli 1: “Hili ʻa e sio ʻa ha faifekau ʻi ha konga ʻe ua, naʻá ne pehē, ‘Kuó u sio ʻi he vaeua pē ʻo e TULAMA-ʻATA ʻO E FAKATUPÚ, ka kuó u ʻosi ako lahi ange mei ai fekauʻaki mo e Tohitapú ʻi he meʻa ko ia naʻá ku ako ʻi heʻeku ako taʻu ʻe tolu ʻi he seminālio fakateolosiá.’ Hili ʻa e sio ai ʻa ha tokotaha Siu naʻá ne fakamatala, ‘ʻOku ou foki ko ha Siu lelei ange ʻi he taimi ko ia naʻá ku haʻu aí.’ Naʻe ʻaʻahi ʻa e kau pātele mo e kau tāupoʻou Katolika ʻe niʻihi ki he TULAMÁ pea nau fakahaaʻi ʻa e houngaʻia lahi. . . . Ko e seti pē ʻe hongofulumāua ʻo e TULAMÁ kuo ʻosi kakató . . . Ka neongo ia kuo mau ʻosi aʻu pea ngāue ʻi he ngaahi kolo lalahi ʻe tolungofulumātaha . . . ʻOku laka hake he toko tolu mano nima afe he ʻaho ʻoku nau sio, fanongo, mālieʻia, fakakaukau mo hoko ʻo faitāpuekina.”

Sune 15: “Kuo ʻai au ʻe he ngaahi heleʻuhilá ke lahi ange ai ʻa ʻeku faivelenga ke fakamafola atu ʻa e Moʻoní, pea kuó ne fakatupulekina ʻa ʻeku ʻofa ki he Tamai Fakahēvaní pea mo siʻotau Tokoua Lahi Ange ko Sīsuú. ʻOku ou lotu fakaʻaho ki he tāpuaki lahi taha ʻa e ʻOtuá ke ʻi he TULAMA-ʻATA ʻO E FAKATUPÚ mo kinautolu kotoa ʻoku nau kau ʻi hono fakahāhaá . . . Ko hoʻo sevāniti au ʻiate Ia, F. W. KNOCHE.​—Iowa.”

Siulai 15: “ʻOku mau fiefia ke fakahaaʻi ko ha fakaueʻiloto fakaofo ē ki he leleí kuo tuku mai ʻe he ngaahi heleʻuhilá ʻi he koló ni, pea ʻoku mau ongoʻi fakapapau ko e faifakamoʻoni ko ʻeni ki he māmaní ʻoku toe ngāueʻaki ia ke fakatahaʻi mai ʻa e tokolahi ʻa ia ʻoku nau ʻoatu ʻa e fakamoʻoni ʻo ʻenau hoko ko e ngaahi siueli ʻo e fili tonu pē ʻa e ʻEikí. ʻOku mau ʻiloʻi ha fuʻu tokolahi ʻo e kau ako fakamātoato ʻo e Tohitapú ʻa ia ʻoku nau feohi ʻi heni he taimí ni mo e Kalasí ko e ola ia ʻo e ngāue ʻa e Tulama-ʻAtá. . . . Ko homou tuofefine ʻi he ʻEiki, EMMA L. BRICKER.”

Nōvema 15: “ʻOku mau ongoʻi fakapapau te mou fiefia ke fanongo ʻi he faifakamoʻoni fisifisimuʻa kuo ʻoatu fakafou ʻi he TULAMA-ʻATA ʻO E FAKATUPÚ ʻi he London Opera House, Kingsway. Kuo mātuʻaki fakaeʻa fakaofo ʻa e tataki ʻo e nima ʻo e ʻEikí ʻi he mingimingiʻi meʻa kotoa ʻo e fakaʻaliʻali ko ʻení ʻo fiefia lahi ai ʻa e fanga tokouá . . . Ko ʻemau kau fanongó naʻe kau ki ai ʻa e ngaahi kalasi mo e faʻahinga kotoa pē ʻo e kakaí; kuo mau fakatokangaʻi naʻe kau ki ai ʻa e kau faifekau tokolahi. Ko ha vika ʻe taha . . . naʻá ne kole ki ha ongo tikite koeʻuhi ke ne toe haʻu nai mo hono uaifí ʻo sio ai. Naʻe maʻu ʻe ha Taki ʻo e Siasi ʻIngilaní ʻa e TULAMÁ ʻi ha ngaahi taimi, pea . . . kuó ne ʻomai ʻa e tokolahi ʻo hono ngaahi kaungāmeʻá ke nau sio tonu ai. Naʻe toe ʻi ai foki mo e ongo pīsope ʻe toko ua, mo e ngaahi kakai māʻolunga.”

Tīsema 1: “Ko hoku uaifí mo au ʻokú ma fakamālō moʻoni ki heʻetau Tamai Fakahēvaní ki he tāpuaki lahi mo taʻehanotatau ko ia kuo hoko mai kiate kimaua fakafou ʻi hoʻo ngāué. Ko hoʻo TULAMA-ʻATA fakaʻofoʻofá naʻá ne fakatupunga ʻa ʻema sio pea tali ʻa e Moʻoní . . . ʻOkú ma maʻu hoʻo voliume ʻe ono ʻo e STUDIES IN THE SCRIPTURES. ʻOku nau tokoni lahi ʻaupito.”

Tali ki he Ngaahi ʻAhiʻahi ʻi he Taimi ko Iá

16. Ko e hā naʻe ʻomai ai ʻi he 1914 ha ʻahiʻahiʻi ʻo e tuí?

16 Neongo ia, fēfē ʻa e taimi ko ia naʻe ʻilo ai ʻe he kau Kalisitiane loto-moʻoni mo līʻoa peheé ko ʻenau ʻamanaki ke hoko ʻo fakataha mo e ʻEikí ʻi he 1914 naʻe ʻikai fakahokó? Naʻe fou ʻa e faʻahinga pani ko iá ʻi ha vahaʻa taimi ʻahiʻahi faingataʻa. Naʻe fakahaaʻi ʻi he The Watch Tower ʻo Nōvema 1, 1914: “Tau manatuʻi ʻoku tau ʻi ha faʻahitaʻu ʻo e ʻahiʻahi.” Fekauʻaki mo ʻeni, ʻoku fakamatala ʻi he Jehovah’s Witnesses​—Proclaimers of God’s Kingdom (1993): “Naʻe fakamoʻoniʻi moʻoni ʻi he ngaahi taʻu mei he 1914 ki he 1918, ʻa ʻene hoko ‘ko ha faʻahitaʻu ʻo e ʻahiʻahi’ ki he Kau Ako Tohitapú.” Te nau fakaʻatā ʻenau tuí ke sivi mo ʻenau fakakaukaú ke fakatonutonu koeʻuhi ke nau lava ʻo fai ʻa e ngāue lahi ʻoku hanga mai mei muʻá?

17. Naʻe anga-fēfē ʻa e tali ʻa e faʻahinga pani anga-tonú ki he kei nofo ʻi he māmaní hili ʻa e 1914?

17 Naʻe pehē ʻi he The Watch Tower ʻo Sepitema 1, 1916: “Naʻa mau fakakaukauloto ko e ngāue Utu-Taʻu ʻo hono tānaki ʻo e Siasí [ʻa e kau paní] ʻe fakahoko ia ki muʻa ʻi he ngataʻanga ʻo e Kuonga ʻo e Senitailé; ka ʻoku ʻikai ha lau pehē ʻi he Tohitapú. . . . ʻOku mau fakatomala ʻi he hokohoko atu ʻa e ngāue Utu-Taʻú? . . . Ko ʻetau fakakaukau lolotongá, siʻi fanga tokoua, ʻoku totonu ko e taha ia ʻo e houngaʻia lahi ki he ʻOtuá, ʻo tupulekina ʻa e houngaʻia ʻi he Moʻoni fakaʻofoʻofa ʻa ia kuó Ne tuku mai ai kiate kitautolu ʻa e monū ʻo e sio mo hono ʻiloʻi, mo e tupulekina faivelenga ʻi he tokoni ke ʻomi ʻa e Moʻoni ko iá ke ʻilo ki ai ʻa e niʻihi kehé.” Naʻe tuku ʻenau tuí ki ha ʻahiʻahi, ka naʻa nau fehangahangai mo e ʻahiʻahi ko iá pea lavameʻa ʻi he fetaulaki mo iá. Ka ko kitautolu kau Kalisitiané ʻoku totonu ke tau lāuʻilo ko e ngaahi ʻahiʻahiʻi ʻo e tuí ʻe fuʻu lahi nai mo kehekehe.

18, 19. Ko e hā ʻa e ngaahi ʻahiʻahi kehe ʻo e tuí naʻe hoko mai ki he kakai ʻa e ʻOtuá ʻi he hili pē ʻa e mate ʻa Tokoua Russell?

18 Ko e fakatātaá, ko e faʻahinga ʻahiʻahi ʻe taha naʻe hoko ia ki he toenga ʻo e kau paní ʻi he taimi nounou pē hili ʻa e mate ʻa Tokoua Charles T. Russell. Ko ha ʻahiʻahi ia ʻo ʻenau mateakí mo e tuí. Ko hai ʻa e ‘tamaioeiki agatonu’ ʻo e Mātiu 24:​45 (PM)? Naʻe pehē ʻe he niʻihi ko Tokoua Russell tonu ia, pea naʻa nau taʻofi ʻenau ngāue fāitaha mo e ngaahi fokotuʻutuʻu fakaekautaha foʻoú. Kapau ko ia ʻa e tamaioʻeikí, ko e hā e meʻa ke fai ʻe he fanga tokouá ʻi he taimi ko ia ʻo ʻene maté? ʻOku totonu ke nau muimui ʻi ha faʻahinga tāutaha ʻe fakanofo, pe ko e taimi ia ke ʻiloʻi ai naʻe ngāueʻaki ʻe Sihova, ʻo ʻikai ko ha tokotaha pē, ka ko ha kulupu fakalūkufua ʻo e kau Kalisitiané ko ha meʻangāue, pe kalasi tamaioʻeikí?

19 Naʻe toe hoko ʻo tānaki mai ʻa e ʻahiʻahi ki he kau Kalisitiane moʻoní ʻi he 1918 ʻi he taimi naʻe fakaʻaiʻai ai ʻe he kau faifekau ʻo Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiané, ʻa e ngaahi mafai fakaemāmaní, ke nau ‘palani ha maumau ʻaki ʻa e laó’ ki he kautaha ʻa Sihová. (Sāme 94:​20, KJ) Naʻe kamata ai ha fuʻu fakatanga fakamālohi ki he Kau Ako Tohitapú fakatouʻosi ʻi ʻAmelika Noate pea mo ʻIulope. Ko e fakafepaki fakatupu ʻe he kau faifekaú naʻe hoko ia ki hono tumutumú ʻi Mē 7, 1918, ʻi he taimi naʻe tuku mai ai ʻa e tuʻutuʻuni fakakomoniueli ke tukupōpula ʻa J. F. Rutherford mo e niʻihi ʻo hono kaungāmeʻa ofí, ʻo kau ai ʻa A. H. Macmillan. Naʻe tukuakiʻi loi kinautolu ki he fakatupunga angatuʻu, pea naʻe ʻikai tali ʻe he kau maʻu mafaí ʻa ʻenau tohi tangi ki heʻenau tonuhiá.

20, 21. Hangē ko ia naʻe tomuʻa tala ʻi he Malakai 3:​1-3, ko e hā ʻa e ngāue naʻe fai ʻi he lotolotonga ʻo e kau paní?

20 Neongo naʻe ʻikai ʻiloʻi ʻi he taimi ko iá ʻoku nau pehē, naʻe hoko ai ha ngāue sivi, hangē ko ia naʻe fakamatalaʻi ʻi he Malakai 3:​1-3: “Ko hai te ne matuʻuaki ʻa e ʻaho o ʻene haʻele mai? pea ko hai te ne matuʻu ʻo ka ha mai ia? he [ko e tokotaha talafekau ʻo e kovinānité] ʻoku ne hange ko e afi ʻo e sivi siliva, pe hange ko e sopu ʻa e fōkofu. Pea te ne nofo ko e sivi mo fakamaʻa siliva tofu pe, pea te ne fakamaʻa ʻa haʻa Livai, pea te ne toʻo mei ai ʻa e ʻuli, hange ko e koula mo e siliva; pea te nau toki hoko ko e kau ʻatu feilaulau kia Sihova ʻi he maʻoniʻoni.”

21 ʻI he ofi ke ʻosi ʻa e Tau I ʻa Māmaní, naʻe fehangahangai ai ʻa e niʻihi ʻo e Kau Ako Tohitapú mo e toe ʻahiʻahi ʻe taha​—pe te nau kei tauhi maʻu ai pē ʻa e tuʻu ʻatā mālohi ki he ngaahi meʻa fakakautau fakamāmaní. (Sione 17:16; 18:36) Naʻe ʻikai pehē ʻa e niʻihi. Ko ia ʻi he 1918, naʻe fekau mai ai ʻe Sihova ʻa e ‘talafekau ʻo e kovinanité,’ ʻa Sīsū Kalaisi, ki Heʻene fokotuʻutuʻu fakaetemipale fakalaumālié ke fakamaʻa ʻa e kiʻi kulupu tokosiʻi ʻo ʻEne kau lotú mei he ngaahi mele fakaemāmaní. Ko e faʻahinga ko ia naʻa nau tukupā ke fakahāhaaʻi ʻa e tui moʻoní naʻa nau ako mei he meʻa naʻe hokó pea nau laka ki muʻa, ʻo hokohoko atu faivelenga ke malanga.

22. Fekauʻaki mo e ngaahi ʻahiʻahiʻi ʻo e tuí, ko e hā ʻoku toe ke vakai ki aí?

22 Ko e meʻa ko ia kuo tau vakai ki aí ʻoku ʻikai ko ha meʻa mahuʻinga fakahisitōlia pē ia kuo matolo atu. ʻOku felāveʻi hangatonu ia mo e tuʻunga fakalaumālie lolotonga ʻo e fakatahaʻanga ʻa Sihova ʻi māmani lahí. Ka te tau vakai ʻi he kupu hono hokó ki he niʻihi ʻo e ngaahi ʻahiʻahi ʻo e tuí ʻoku fehangahangai mo e kakai ʻa e ʻOtuá ʻi he ʻahó ni pea sio angé pe ʻe anga-fēfē haʻatau ikunaʻi lavameʻa ʻa e ngaahi meʻá ni.

ʻOkú Ke Manatuʻi?

◻ Ko e hā ʻoku totonu ai ke ʻamanekina ʻe he kakai ʻa Sihová ʻe ʻahiʻahiʻi ʻa ʻenau tuí?

◻ Ko e faʻahinga feinga fēfē ke fakamafola ʻa e pōpoaki ʻa e ʻOtuá naʻe fai ki muʻa ʻi he 1914?

◻ Ko e hā ʻa e “Tulama-ʻAta,” pea ko e hā ʻa e ngaahi ola naʻá ne fakatupú?

◻ Naʻe ngāue fēfē ʻa e ngaahi meʻa naʻe hoko ʻi he vahaʻa taimi ʻo e 1914-1918 ʻi hono ʻahiʻahiʻi ʻo e kau paní?

[Fakatātā ʻi he peesi 12]

ʻI he kamataʻanga ʻo e senitulí, naʻe ako ʻa e Tohitapú ʻe he kakai ʻi he ngaahi fonua lahi ʻaki ʻa e tokoni hokohoko ʻa e “Millennial Dawn,” naʻe ui ki mui ko e “Studies in the Scriptures”

[Fakatātā ʻi he peesi 13]

Ko ha tohi meia C. T. Russell fakataha mo ha konga tohi talateu ki ha hiki ʻa ia naʻá ne pehē ai: “‘Ko e Tulama-ʻAta ʻo e Fakatupú’ ʻoku fai ia ʻe he IBSA​—Kautaha Ako Tohitapu Fakavahaʻapuleʻanga. Ko ʻene taumuʻá ko e fakahinohino e kakaí fakataha mo e ngaahi ngāue fakalotu mo fakasaienisi, pea mo hono maluʻi ʻo e Tohitapú”

[Fakatātā ʻi he peesi 15]

Naʻe fāifononga holo ʻa Demetrius Papageorge ʻi hono fakahāhaaʻi ʻa e “Tulama-ʻAta ʻo e Fakatupú.” Ki mui ai, naʻe tukupōpula ia koeʻuhi ko ʻene tuʻu ʻatā faka-Kalisitiané

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share