“Tala Mai Angé, ʻE Hoko Fakakū Mai ʻa e Ngaahi Meʻá Ni?”
“Ko e hā ʻa e fakaʻilonga ʻo hoʻo ʻi hení pea mo e fakaʻosiʻosi ʻo e fokotuʻutuʻu lolotongá?”—MĀT. 24:3.
1. Hangē ko e kau ʻapositoló, ko e hā ʻoku tau loto ke ʻiló?
ʻI HE ofi ke ngata ʻa e ngāue fakafaifekau ʻa Sīsū ʻi he māmaní, naʻe loto ʻene kau ākongá ke ʻilo ʻa e meʻa ʻe hoko ʻi he kahaʻú. ʻI he ngaahi ʻaho siʻi ki muʻa peá ne pekiá, naʻe ʻeke ange ʻe he toko fā ʻo ʻene kau ʻapositoló kiate ia: “ʻE hoko fakakū mai ʻa e ngaahi meʻá ni, pea ko e hā ʻa e fakaʻilonga ʻo hoʻo ʻi hení pea mo e fakaʻosiʻosi ʻo e fokotuʻutuʻu lolotongá?” (Māt. 24:3; Mk. 13:3) Ke tali ʻenau fehuʻí, naʻe ʻoange ʻe Sīsū ha kikite mo ha ngaahi fakaikiiki lahi. ʻE lava ke tau lau ʻa e kikite ko ení ʻi he Mātiu vahe 24 mo e 25. ʻI aí naʻe tomuʻa tala ai ʻe Sīsū ha ngaahi meʻa lahi, pea ko e meʻa naʻá ne leaʻakí ʻoku mātuʻaki mahuʻinga kia kitautolu koeʻuhí he ʻoku tau loto foki ke ʻilo ʻa e meʻa ʻe hoko ʻi he kahaʻú.
2. (a) ʻI he faai mai ʻa e ngaahi taʻú, ko e hā naʻa tau feinga ke mahinoʻi māʻalaʻala angé? (e) Ko e hā ʻa e fehuʻi ʻe tolu ʻe tali ʻi he kupú ni?
2 ʻI ha taimi fuoloa, kuo ako ai ʻe he kau sevāniti ʻa Sihová ʻa e kikite ʻa Sīsū fekauʻaki mo e ngaahi ʻaho fakaʻosí pea nau lotu ke tokoniʻi kinautolu ʻe he ʻOtuá ke mahinoʻi ia. Naʻa nau loto ke mahinoʻi māʻalaʻala ange ʻa e taimi ʻe hoko ai ʻa e ngaahi meʻa ʻi he kikite ʻa Sīsuú. Ko e kupú ni ʻe tali ai ʻa e fehuʻi ʻe tolu ko ení: ʻE kamata fakakū ʻa e “mamahi lahi”? ʻE fakamāuʻi fakakū ʻe Sīsū ʻa e “fanga sipí” mo e “fanga kosí”? ʻE “aʻu mai,” pe haʻu fakakū ʻa Sīsū?—Māt. 24:21; 25:31-33.
ʻE KAMATA FAKAKŪ ʻA E MAMAHI LAHÍ?
3. ʻI he kuohilí, ko e hā naʻa tau tui ki ai fekauʻaki mo e mamahi lahí?
3 ʻI he kuohilí, naʻa tau fakakaukau ai naʻe kamata ʻa e mamahi lahí ʻi he 1914 ʻi he taimi naʻe kamata ai ʻa e Tau I ʻa Māmaní. Naʻa tau fakakaukau naʻe “fakanounou” ʻe Sihova ʻa e ngaahi ʻaho ko iá ʻi he 1918 ʻi he taimi naʻe ngata ai ʻa e taú koeʻuhí ke lava ʻa e toenga ʻo e kau pani ʻi he māmaní ʻo malangaʻi ʻa e ongoongo leleí ki he puleʻanga kotoa pē. (Māt. 24:21, 22) Hili ʻa e kakato ʻa e ngāue fakamalanga ko iá, naʻa tau ʻamanekina ʻe fakaʻauha ʻa e māmani ʻo Sētané. Ko ia naʻa tau fakakaukau naʻe ʻi ai ʻa e konga ʻe tolu ʻa e mamahi lahí. ʻE kamata ia ʻi he 1914, ʻe fakafeʻātungiaʻi ia ʻi he 1918, pea ʻe ngata ia ʻi ʻĀmaketone.
4. Ko e hā naʻa tau ʻiloʻi fekauʻaki mo e kikite ʻa Sīsuú?
4 Naʻa tau ʻiloʻi leva ko ha konga ʻo e kikite ʻa Sīsū fekauʻaki mo e ngaahi ʻaho fakaʻosí ʻoku ʻi ai hono fakahoko ʻe ua. (Māt. 24:4-22) Naʻe fakahoko ia ʻi he ʻuluaki senitulí ʻi he vahefonua ʻo Siuteá. Pea ʻi hotau ʻahó ni ʻe ʻi ai hono fakahoko lahi ange ʻi he māmaní kotoa. Ko ia ʻoku fiemaʻu ke liliu ʻa e anga ʻo ʻetau mahinoʻi ʻa e ngaahi konga ʻe niʻihi ʻo e kikité.—Sio ki he fakamatala ʻi he ngataʻangá 1.a
5. (a) Ko e hā naʻe kamata ʻi he 1914? (e) Lolotonga ʻa e ngaahi taʻu fē naʻe ʻi ai ai ʻa e “ngaahi langa ʻo e mamahi” meimei tatau ʻi he ʻuluaki senitulí?
5 Ko e fakatātaá, naʻe ʻikai ke kamata ʻa e mamahi lahí ʻi he 1914. ʻOku anga-fēfē ʻetau ʻiloʻi ení? Koeʻuhí ʻoku fakahaaʻi ʻi he ngaahi kikite ʻa e Tohi Tapú ʻe kamata ʻa e mamahi lahí ʻi hano ʻohofi ʻa e lotu loí. ʻE ʻikai kamata ʻaki ia ha tau ʻi he vahaʻa ʻo e ngaahi puleʻangá. Ko ia ko e tau naʻe kamata ʻi he 1914 naʻe ʻikai ko e kamataʻanga ia ʻo e mamahi lahí. Ko e “kamataʻanga pē ia ʻo e ngaahi langa ʻo e mamahi.” (Māt. 24:8) Ko e “ngaahi langa ʻo e mamahi” ko ení naʻe meimei tatau ia mo e meʻa naʻe hoko ʻi Selusalema mo e vahefonua ʻo Siuteá mei he taʻu 33 ki he taʻu 66.
6. ʻE anga-fēfē haʻatau ʻilo ʻa e kamata ʻa e mamahi lahí?
6 ʻE anga-fēfē haʻatau ʻilo ʻa e taimi ʻe kamata ai ʻa e mamahi lahí? Naʻe tomuʻa tala ʻe Sīsū: “ʻI hoʻomou fakatokangaʻi ʻoku tuʻu ʻi he potu toputapú ʻa e meʻa fakalielia ʻokú ne fakatupunga ʻa e ʻauhá, ʻo hangē ko ia kuo folofolaʻaki fakafou ʻia Taniela ko e palōfitá (tuku ki he tokotaha lautohí ke ne ngāueʻaki ʻa e ʻiloʻiló), tuku leva ki he faʻahinga ʻi Siuteá ke nau kamata hola ki he ngaahi moʻungá.” (Māt. 24:15, 16) Ko e ʻuluaki fakahokó ko e taʻu 66 ʻi he taimi naʻe ʻohofi ai ʻe he kau tau Lomá ʻa Selusalema mo hono temipalé. Ko e kau taú ko e “meʻa fakalielia” ia naʻe “tuʻu ʻi he potu toputapú,” ʻa ia ko ha feituʻu naʻe vakai ki ai ʻa e kau Siú ʻoku toputapu. Ko e kikite ko ení ʻe ʻi ai hono fakahoko tuʻo ua mo lahi ange. Ko e Ngaahi Puleʻanga Fakatahatahá ko e ‘meʻa fakalieliá’ ia, pea ko e Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiané ʻoku vakai ki ai hono kau muimuí ko ha ‘potu toputapu.’ ʻE ʻohofi ʻe he Ngaahi Puleʻanga Fakatahatahá ʻa e Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiané pea mo e toenga ʻo Pāpilone ko e Lahí, ʻo hangē ko ia naʻe toe tomuʻa tala ʻi he Fakahā 17:16-18. Ko e ʻohofi ko eni ʻo Pāpilone ko e Lahí ko e kamataʻanga ia ʻo e mamahi lahí.
7. (a) Naʻe anga-fēfē hono ‘fakahaofi ʻa e kakanó’ ʻi he ʻuluaki senitulí? (e) Ko e hā ʻe hoko ʻi he kahaʻú?
7 Naʻe toe tomuʻa tala ʻe Sīsū: ‘ʻE fakanounou ʻa e ngaahi ʻaho ko iá.’ ʻI he ʻuluaki fakahokó, naʻe “fakanounou” ʻa e ngaahi ʻahó ʻi he taʻu 66 ʻi he taimi naʻe taʻofi ai ʻe he kau tau Lomá hono ʻohofi ʻo Selusalemá. Naʻe hola leva ʻa e kau Kalisitiane pani ʻi Selusalema mo Siuteá mei he koló, ʻa ia naʻe fakaʻatā ai ke “fakahaofi” honau “kakano,” pe moʻuí. (Lau ʻa e Mātiu 24:22; Mal. 3:17) Ko e hā ʻe hoko he lolotonga ʻa e fakahoko hono uá? ʻE “fakanounou” ʻe Sihova hono ʻohofi ʻe he Ngaahi Puleʻanga Fakatahatahá ʻa e lotú koeʻuhí ke ʻoua ʻe fakaʻauha ʻa e lotu moʻoní fakataha mo e lotu loí. ʻE fakahaofi hono kakaí.
8. (a) Ko e hā ʻe hoko hili ʻa e ʻuluaki konga ʻo e mamahi lahí? (e) ʻI he taimi fē nai, ʻe maʻu ai ʻe he mēmipa fakaʻosi ʻo e 144,000 hono pale fakahēvaní? (Sio ki he fakamatala ʻi he ngataʻangá.)
8 Ko e hā ʻe hoko hili hono fakanounou ʻo e mamahi lahí? Naʻe fakamatalaʻi ʻe Sīsū ʻe hoko ʻa e ngaahi meʻa kehekehe ki muʻa ʻi he kamata ʻa ʻĀmaketoné. ʻOku fakamatalaʻi ʻa e ngaahi meʻá ni ʻi he ʻIsikeli 38:14-16 mo e Mātiu 24:29-31. (Lau.) (Sio ki he fakamatala ʻi he ngataʻangá 2.)b Te tau sio leva ki ʻĀmaketone. Ko e tau ʻo ʻĀmaketoné ko e tumutumu ia ʻo e mamahi lahí, ʻo hangē pē ko hono fakaʻauha ʻo Selusalemá ko e tumutumu ia ʻo e ʻuluaki fakahoko ʻo e kikité. (Mal. 4:1) Ko e mamahi lahí, pea mo hono tumutumú ʻa ʻĀmaketone, ʻe hoko ia ko ha meʻa kuo teʻeki ai ke hoko “talu mei he kamataʻanga ʻo māmaní.” (Māt. 24:21) Hili iá, ʻe pule ʻa Kalaisi ko e Tuʻi ʻi he taʻu ʻe 1,000.
9. ʻOku anga-fēfē ʻetau ongoʻi fekauʻaki mo e kikite ʻa Sīsū ʻo kau ki he mamahi lahí?
9 Ko e kikite ko eni fekauʻaki mo e mamahi lahí ʻoku fakaivimālohiʻi ai kitautolu. Ko e hā hono ʻuhingá? Koeʻuhí ʻoku tala mai ai kia kitautolu tatau ai pē pe ko e hā ʻa e meʻa ʻe hoko lolotonga ʻa e mamahi lahí, ko e kakai ʻa Sihová, ʻi he tuʻunga ko ha kulupu, te nau hao. (Fkh. 7:9, 14) Pea ʻi ʻĀmaketoné, ʻe fakamoʻoniʻi ai ʻe Sihova ʻene totonu ke pulé pea ko e Tokotaha-Pule lelei tahá ia, pea te ne fakamāʻoniʻoniʻi hono huafa toputapú.—Saame 83:18; ʻIsi. 38:23.
ʻE FAKAMĀUʻI FAKAKŪ ʻE SĪSŪ ʻA E FANGA SIPÍ MO E FANGA KOSÍ?
10. ʻI he kuohilí, ko e hā ʻetau fakakaukau fekauʻaki mo e taimi hono fakamāuʻi ʻe Sīsū ʻa e fanga sipí mo e fanga kosí?
10 Ko e konga ʻe taha ʻo e kikite ʻa Sīsuú ko e talanoa fakatātā fekauʻaki mo e fanga sipí mo e fanga kosí. ʻE fakamāuʻi fakakū ʻe Sīsū ʻa e fanga sipí mo e fanga kosí? (Māt. 25:31-46) ʻI he kuohilí, naʻa tau fakakaukau ai naʻe fakamāuʻi ʻe Sīsū ʻa e kakaí ko e fanga sipi pe fanga kosi mei he 1914 ʻo faai mai. Naʻa tau fakakaukau ko e faʻahinga ko ia naʻe ʻikai te nau tali ʻa e pōpoaki ʻo e Puleʻangá pea nau mate ki muʻa ʻi he kamata ʻa e mamahi lahí ʻe ʻosi fakamāuʻi ko e fanga kosi pea ʻe ʻikai te nau maʻu ha ʻamanaki ʻo ha toetuʻu.
11. Ko e hā naʻe ʻikai lava ai ke kamata fakamāuʻi ʻe Sīsū ʻa e kakaí ko e fanga sipi pe ko e fanga kosi ʻi he 1914?
11 ʻI he 1995, naʻe ʻomai ai ʻi he Taua Leʻo ha fakamatala foʻou fekauʻaki mo e Mātiu 25:31. ʻOku pehē ʻi he veesi ko iá: “ʻI he aʻu mai ʻa e Foha ʻo e tangatá ʻi hono lāngilangí pea haʻu mo ia ʻa e kau ʻāngeló kotoa, te ne nofo hifo leva ʻi hono taloni lāngilangiʻiá.” Naʻe pehē ʻe he Taua Leʻo naʻe hoko ʻa Sīsū ko e Tuʻi ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻi he 1914, ka naʻe ʻikai te ne hoko ʻi he taimi ko iá ko e Fakamaau ʻo e “ngaahi puleʻanga kotoa pē.” (Māt. 25:32; fakafehoanaki mo e Taniela 7:13.) Neongo ia, manatuʻi ko e talanoa fakatātā fekauʻaki mo e fanga sipí mo e fanga kosí ʻoku ʻuhinga tefito ia ki he ngāue ʻe fai ʻe Sīsū ʻi he tuʻunga ko ha Fakamāú. (Lau ʻa e Mātiu 25:31-34, 41, 46.) Koeʻuhi naʻe ʻikai ke hoko ʻa Sīsū ko e Fakamaau ʻo e ngaahi puleʻanga kotoa pē ʻi he 1914, heʻikai lava ai ke ne kamata fakamāuʻi ʻa e kakaí ko e fanga sipi pe ko e fanga kosi ʻi he 1914. (Sio ki he fakamatala ʻi he ngataʻangá 3.)c ʻE kamata fakakū ke fakamāuʻi ʻe Sīsū ʻa e ngaahi puleʻanga kotoa pē?
12. (a) ʻE fuofua fakamāuʻi fakakū ʻe Sīsū ʻa e ngaahi puleʻanga kotoa pē? (e) Ko e hā ʻa e ngaahi meʻa ʻoku fakamatalaʻi ʻi he Mātiu 24:30, 31 mo e Mātiu 25:31-33, 46?
12 ʻOku fakahaaʻi ʻe he kikite ʻa Sīsū fekauʻaki mo e ngaahi ʻaho fakaʻosí ko ʻene toki fuofua fakamāuʻi eni ʻa e ngaahi puleʻanga kotoa pē ʻi he hili pē hono fakaʻauha ʻa e lotu loí. Hangē ko ia naʻe lave ki ai ʻi he palakalafi 8, ko e niʻihi ʻo e ngaahi meʻa ʻe hoko lolotonga ʻa e taimi ko iá ʻoku fakamatalaʻi ia ʻi he Mātiu 24:30, 31. Fakatokangaʻi ko e ngaahi meʻa ʻoku lave ki ai heni ʻa Sīsuú ʻoku meimei tatau ia mo e ngaahi meʻa ʻokú ne lave ki ai ʻi he talanoa fakatātā fekauʻaki mo e fanga sipí mo e fanga kosí. Ko e fakatātaá, ko e Foha ʻo e tangatá ʻoku haʻu mo e lāngilangi mo e kau ʻāngelo; ʻoku fakatahatahaʻi ʻa e ngaahi matakali kotoa pē mo e ngaahi puleʻanga; ko e faʻahinga ʻoku fakamāuʻi ko e fanga sipí ʻoku nau ‘hiki hake honau ʻulú’ koeʻuhí te nau maʻu ʻa e “moʻui taʻengata.” (Sio ki he fakamatala ʻi he ngataʻangá 4.)d Ko e faʻahinga ʻoku fakamāuʻi ko e fanga kosí “te nau tuki honau fatafatá ʻi he mamahi” koeʻuhí ʻoku nau ʻiloʻi ʻe “tuʻusi taʻengata” kinautolu, ʻa ia ko hono fakaʻauha.—Māt. 25:31-33, 46.
13. (a) ʻE fakamāuʻi fakakū ʻe Sīsū ʻa e kakaí ko e fanga sipi pe fanga kosí? (e) ʻOku anga-fēfē hono tākiekina ʻe he mahino ko ení ʻetau vakai ki he ngāue fakafaifekaú?
13 ʻE fakamāuʻi ʻe Sīsū ʻa e kakai ʻo e ngaahi puleʻanga kotoa pē ko e fanga sipi pe fanga kosi ʻi heʻene haʻu ʻi he lolotonga ʻa e mamahi lahí. ʻI ʻĀmaketone leva, ko e fanga kosí ʻe “tuʻusi” taʻengata, ʻa ia ko hono fakaʻauha. Ko ia ʻoku fakahaaʻi mai heni kia kitautolu ʻa e mahuʻinga ʻetau ngāue fakamalangá. Ki muʻa ke kamata ʻa e mamahi lahí, ʻoku kei maʻu ʻe he kakaí ʻa e taimi ke liliu ai ʻenau fakakaukaú pea kamata moʻui ʻi ha founga te nau ʻi he hala ai “ʻoku taki atu ki he moʻuí.” (Māt. 7:13, 14) Ko e moʻoni ʻoku maʻu nai he taimí ni ʻe he kakai ʻe niʻihi ha tōʻonga ʻe ʻai ai ke tau fakakaukau ko ha sipi pe ko ha kosi kinautolu. Ka ʻoku totonu ke tau manatuʻi ko e lolotonga ʻa e mamahi lahí ʻe fakamāuʻi fakaʻosi ai ʻe Sīsū ʻa e fanga sipí mo e fanga kosí. ʻOku mātuʻaki mahuʻinga ke hanganaki malangaʻi ʻa e pōpoaki ʻo e Puleʻangá ki he tokolahi taha ʻe ala lavá koeʻuhí ke nau maʻu ha faingamālie ke tali ia.
ʻO ka toki kamata ʻa e mamahi lahí, ʻoku kei maʻu ʻe he kakaí ʻa e taimi ke liliu ai ʻenau fakakaukaú (Sio ki he palakalafi 13)
ʻE AʻU MAI, PE HAʻU FAKAKŪ ʻA SĪSŪ?
14, 15. Ko e hā ʻa e konga Tohi Tapu ʻe fā ʻoku lave ai ki he haʻu ʻa Kalaisi ʻi he kahaʻú ko ha Fakamāú?
14 ʻI heʻetau hokohoko atu ke sivisiviʻi ʻa e kikite ʻa Sīsuú, ʻe fiemaʻu ke liliu ʻetau mahino fekauʻaki mo e taimi ʻo e ngaahi meʻa mahuʻinga kehe ʻi he kikite ʻa Sīsuú? Ko e kikité te ne ʻomai kia kitautolu ʻa e talí. Tau sio angé pe ʻe anga-fēfē.
15 ʻI he konga ʻo ʻene kikite ʻoku lēkooti ʻi he Mātiu 24:29–25:46, ʻoku fakahaaʻi tefito ai ʻe Sīsū ʻa e meʻa ʻe hoko ʻi he lolotonga ʻa e ngaahi ʻaho fakaʻosí pea mo e lolotonga ʻa e mamahi lahí. ʻI aí, ʻoku fakahaaʻi tuʻo valu ai ʻe Sīsū ʻa ʻene “haʻu,” ʻa ia ko e taimi ia ʻo ʻene ‘aʻu maí.’ (Sio ki he fakamatala ʻi he ngataʻangá 5.)e ʻOkú ne leaʻaki eni fekauʻaki mo e mamahi lahí: “Te nau mamata ki he Foha ʻo e tangatá ʻokú ne haʻu ʻi he ngaahi ʻao.” “ʻOku ʻikai te mou ʻiloʻi pe ko fē ʻa e ʻaho ʻe haʻu ai ʻa homou ʻEikí.” “ʻI ha houa ʻa ia ʻe ʻikai te mou fakakaukau atu ai ko iá, ʻe haʻu ai ʻa e Foha ʻo e tangatá ia.” Pea ʻi heʻene talanoa fakatātā fekauʻaki mo e fanga sipí mo e fanga kosí, ʻoku pehē ʻe Sīsū: “[ʻE] aʻu mai ʻa e Foha ʻo e tangatá ʻi hono lāngilangí.” (Māt. 24:30, 42, 44; 25:31) Ko e veesi ʻe fā taki taha ko ení ʻoku lave ia ki he taimi ʻi he kahaʻú ʻa ia ʻe haʻu ai ʻa Kalaisi ko ha Fakamāú. Ko fē ʻi he kikite ʻa Sīsuú ʻoku ʻi ai ʻa e foʻi taimi ʻe fā ʻoku lave ai fekauʻaki mo ʻene ‘haʻú’?
16. Ko e haʻu ʻa Sīsuú ʻoku toe lave ki ai ʻi he ngaahi konga Tohi Tapu fē?
16 ʻOku leaʻaki eni ʻe Sīsū fekauʻaki mo e tamaioʻeiki anga-tonu mo potó: “He fiefia ē ka ko e tamaioʻeiki ko iá ʻo ka aʻu mai ʻa hono ʻEikí ʻo ne ʻilo ia ʻokú ne fai pehē.” ʻI he talanoa fakatātā fekauʻaki mo e kau tāupoʻoú, ʻoku pehē ʻe Sīsū: “Lolotonga ʻenau ʻalu atu ke fakatau maí, kuo aʻu mai ʻa e tangata malí ia.” ʻI he talanoa fakatātā fekauʻaki mo e ngaahi talēnití, ʻoku pehē ʻe Sīsū: “Hili ha taimi fuoloa mei ai, naʻe haʻu ʻa e ʻeiki ʻo e kau tamaioʻeiki ko iá.” ʻI he talanoa fakatātā tatau, ʻoku pehē ʻe he ʻeikí: “ʻI heʻeku aʻu maí te u maʻu mai ʻa ʻeku meʻá.” (Māt. 24:46; 25:10, 19, 27) ʻE haʻu, pe aʻu fakakū mai ʻa Sīsū, hangē ko ia ʻoku fakamatalaʻi ʻi he ngaahi veesi ko ení?
17. ʻI he kuohilí, ko e hā naʻa tau leaʻaki fekauʻaki mo e aʻu mai ʻa Sīsuú, hangē ko ia ʻoku fakamatalaʻi ʻi he Mātiu 24:46?
17 ʻI he kuohilí, naʻa tau fakahaaʻi ʻi heʻetau ʻū tohí ko e ngaahi konga Tohi Tapu ʻe fā fakamuimui ko ení ʻoku ngāueʻaki ia ki he aʻu mai, pe haʻu ʻa Sīsū, ʻi he 1918. Ko e fakatātaá, fakatokangaʻi ʻa e anga hono ngāueʻaki ʻa e foʻi lea “aʻu mai” ʻi he fakamatala ʻa Sīsū fekauʻaki mo e “tamaioʻeiki anga-tonu mo potó.” (Lau ʻa e Mātiu 24:45-47.) Naʻa tau mahinoʻi ko e “aʻu mai” ʻa Sīsū, ʻa ia ʻoku fakamatalaʻi ʻi he Mātiu 24:46, naʻe ʻuhingá naʻá ne haʻu ke sivi ʻa e kau paní ʻi he 1918 pea naʻá ne fakanofo ʻa e tamaioʻeikí ke ne tokangaʻi ʻa e ngaahi meʻa kotoa ʻa e ʻEikí ʻi he 1919. (Mal. 3:1) Kae kehe, ʻoku fiemaʻu ke liliu ʻetau mahino fekauʻaki mo e taimi ʻe hoko ai ʻa e niʻihi ʻo e ngaahi meʻa naʻe tomuʻa tala ʻe Sīsuú. Ko e hā hono ʻuhingá?
18. ʻOku tokoniʻi fēfē kitautolu ʻe he kikite ʻa Sīsuú ke tau mahinoʻi ʻene haʻú?
18 Ko e taimi taki taha ʻoku ngāueʻaki ai ʻa e foʻi lea “haʻu” ʻi he ngaahi veesi ki muʻa ʻi he Mātiu 24:46, ʻoku lave ia ki he taimi ʻe haʻu ai ʻa Sīsū ke fakamāuʻi ʻa e ngaahi puleʻangá mo fakahoko ʻene tuʻutuʻuní lolotonga ʻa e mamahi lahí. (Mātiu 24:30, 42, 44) Pehē foki, hangē ko ia naʻa tau ako ʻi he palakalafi 12, ʻoku fakamatalaʻi ʻe he Mātiu 25:31 ʻa e taimi tatau ʻi he kahaʻú ʻa ia ʻe fakamāuʻi ai ʻe Sīsū ʻa e ngaahi puleʻangá. Ko ia ʻoku ʻuhinga lelei ke tau mahinoʻi ʻa e Mātiu 24:46, 47 ʻe aʻu mai ʻa Sīsū ke fakanofo ʻa e tamaioʻeiki anga-tonú ke tokangaʻi ʻa ʻene ngaahi meʻá kotoa ʻi he taimi ko iá ʻi he kahaʻú lolotonga ʻa e mamahi lahí. (Sio ki he fakamatala ʻi he ngataʻangá 6.)f ʻOku fakahaaʻi ʻe he kikite ʻa Sīsuú ʻo pehē ko e ngaahi konga Tohi Tapu kotoa ʻe valu ko eni ʻoku fakamatala ki heʻene haʻú ʻoku lave ia ki he taimi ʻo e fakamaau lolotonga ʻa e mamahi lahí.
19. Ko e hā ʻa e ngaahi meʻa foʻou naʻa tau ako ʻi he kupu ko ení? Ko e hā ʻa e ongo fehuʻi ʻe tali ʻi he ngaahi kupu hoko maí?
19 Ko e hā kuo tau ako ʻi he kupu ko ení? Naʻa tau tali ʻa e fehuʻi ʻe tolu fekauʻaki mo e taimi ʻe hoko ai ʻa e ngaahi meʻa pau. ʻUluakí, ko e mamahi lahí naʻe ʻikai ke kamata ia ʻi he 1914 ka ʻe kamata ia ʻi he taimi ʻe ʻohofi ai ʻe he Ngaahi Puleʻanga Fakatahatahá ʻa Pāpilone ko e Lahí. Uá, naʻe ʻikai ke kamata fakamāuʻi ʻe Sīsū ʻa e fanga sipí mo e fanga kosí ʻi he 1914. Ka, te ne kamata ʻa e fakamāú ʻi he lolotonga ʻa e mamahi lahí. Tolú, naʻe ʻikai ke fakanofo ʻe Sīsū ʻa e tamaioʻeiki anga-tonú ke tokangaʻi ʻene ngaahi meʻá kotoa ʻi he 1919. Te ne fai eni lolotonga ʻa e mamahi lahí. Ko ia ko e kotoa ʻo e ngaahi meʻa ʻe tolu naʻe lave ki ai ʻi he kamataʻanga ʻo e kupú ni ʻe hoko ia ʻi he lolotonga ʻa e mamahi lahí. ʻOku liliu ai heni ha toe meʻa fekauʻaki mo e anga ʻetau mahinoʻi ʻa e talanoa fakatātā fekauʻaki mo e tamaioʻeiki anga-tonú? ʻOku uesia ai ʻa e anga ʻetau mahinoʻi ʻa e ngaahi talanoa fakatātā kehe ʻa Sīsū ʻa ia ʻoku fakahoko lolotonga ʻa e taimi ʻo e ngataʻangá? Ko e ongo fehuʻi mahuʻinga ko ení ʻe tali ia ʻi he ngaahi kupu hoko maí.
a Palakalafi 4: Ki ha fakamatala lahi ange, sio ki he Taua Leʻo, Sune 1, peesi 19-27 mo e Mē 1, 1999, peesi 8-20.
b Palakalafi 8: Ko e taha ʻo e ngaahi meʻa naʻe lave ki ai ʻi he ngaahi veesi ko ení ko e “faʻahinga kuo filí” ʻe tānaki fakataha mai. (Māt. 24:31) Ko ia ai, ʻoku hā ngali ko ha taha pē ʻi he kau paní ʻoku kei toe ʻi he māmaní ʻe ʻohake ki hēvani ki muʻa ʻi he kamata ʻa e tau ʻo ʻĀmaketoné. ʻOku kehe eni mei he meʻa naʻe fakahaaʻi ʻi he “Fehuʻi mei he Kau Lautohí” ʻi he The Watchtower ʻo ʻAokosi 15, 1990, peesi 30.
c Palakalafi 11: Sio ki he br2, peesi 42-52.
d Palakalafi 12: Sio ki he fakamatala meimei tatau ʻi he Luke 21:28.
e Palakalafi 15: Ko e foʻi lea “haʻu” mo e “aʻu mai” ko e liliu ia ʻo e faʻunga ʻo e foʻi veape faka-Kalisi tatau, ko e erʹkho·mai.
f Palakalafi 18: Hangē ko ia naʻe lave ki ai ʻi ʻolungá, ko e foʻi lea faka-Kalisi naʻe liliu ko e “aʻu mai” ʻi he Mātiu 24:46 ko ha faʻunga ia ʻo e foʻi veape faka-Kalisi tatau ʻoku liliu ko e “haʻu” ʻi he Mātiu 24:30, 42, 44.