VAHE 3
“Manatuʻi ʻa e Faʻahinga ʻOku Nau Takimuʻa ʻIate Kimoutolú”
KO E ngaahi lea ko eni ʻa e ʻapositolo ko Paulá, ʻoku hiki ʻi he Hepelū 13:7, ʻe lava ke toe liliu ko e: “Manatuʻi ʻa e faʻahinga ʻoku nau tokangaʻi kimoutolú.” Mei he Penitekosi ʻo e 33 T.S. ʻo faai mai, naʻe takimuʻa ai ʻa e kau ʻapositolo faitōnunga ʻa e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí ʻi hono fakahoko ʻa e ngafa ko ení ko ha kulupu pule ʻa ia naʻa nau takimuʻa ʻi hono tokonaki ʻa e tataki ki he fakatahaʻanga Kalisitiane toki fokotuʻu foʻoú. (Ngā. 6:2-4) ʻI heʻene aʻu mai ki he taʻu 49 T.S. nai, ne fakalahi ai ʻa e kulupu pule ko ení ʻo ʻikai ngata pē ʻi he kau ʻapositolo ʻa Sīsuú. ʻI he taimi naʻe fai ai ʻa e fili fekauʻaki mo e ʻīsiu ʻo e kamú, ko e kulupu pulé naʻe kau ai ʻa e “kau ʻapositoló pea mo e kau mātuʻa ʻi Selusalemá.” (Ngā. 15:1, 2) Ko honau fatongiá ia ke fakakaukauʻi ʻa e ngaahi meʻa ʻoku felāveʻi mo e kau Kalisitiane ʻi he feituʻu kotoa pē. Naʻa nau ʻoatu ʻa e ngaahi tohi mo e ngaahi tuʻutuʻuni, ʻa ia naʻe hoko kotoa eni ʻo fakalototoʻaʻi ai ʻa e ngaahi fakatahaʻangá pea ʻai ke malava ai ke nofoʻaki fāʻūtaha ʻa e kau ākongá ʻi he fakakaukau mo e ngāue. Naʻe talangofua mo fakamoʻulaloa ʻa e ngaahi fakatahaʻangá ki he tataki ʻa e kulupu pulé, pea ko hono olá naʻa nau maʻu ai ʻa e tāpuaki ʻa Sihová pea nau lakalakaimonū ai.—Ngā. 8:1, 14, 15; 15:22-31; 16:4, 5; Hep. 13:17.
2 Hili ʻa e mate ʻa e kau ʻapositoló, naʻe hoko ai ha fuʻu tafoki ʻo fakafepaki ki he moʻoní. (2 Tes. 2:3-12) Hangē ko ia naʻe tomuʻa tala ʻe Sīsū ʻi heʻene pealapeli fekauʻaki mo e uité mo e teá, ko e uité (kau Kalisitiane paní) naʻe toe tūtuuʻi ai ʻa e tea (kau Kalisitiane lau peé). ʻI he faai mai ʻa e ngaahi senitulí, ko e ongo kulupú fakatouʻosi naʻe tuku ke na tupu fakataha kae ʻoua ke aʻu ki he utu-taʻú, “ko ha fakaʻosiʻosi ia ʻo ha fokotuʻutuʻu lolotonga.” (Māt. 13:24-30, 36-43) Naʻe hokohoko atu hono maʻu ʻe he kau Kalisitiane pani tāutahá ʻa e leleiʻia ʻa Sīsuú lolotonga ʻa e taimi ko ení, ka naʻe ʻikai ha kulupu pule, ʻikai ha fouʻanga mahino ʻi he māmaní naʻe ngāueʻaki ʻe Sīsū ke ʻomai ai ʻa e tataki ki hono kau muimuí. (Māt. 28:20) Kae kehe, naʻá ne tomuʻa tala ʻe ʻi ai ha liliu ʻe hoko lolotonga ʻa e utu-taʻú.
3 “Ko hai moʻoni koā ʻa e tamaioʻeiki anga-tonu mo potó?” ʻI he fehuʻi ko iá, naʻe ʻomai ai ʻe Sīsū Kalaisi ha pealapeli, pe talanoa fakatātā, ko ha konga ʻo e “fakaʻilonga” naʻá ne ʻoange fekauʻaki mo e “fakaʻosiʻosi ʻo e fokotuʻutuʻu lolotongá.” (Māt. 24:3, 42-47) Naʻe fakamahino ʻe Sīsū ko e tamaioʻeiki anga-tonu ko ení te ne femoʻuekina ʻi hono tokonaki ki he kakai ʻa e ʻOtuá ʻa e meʻakai fakalaumālié “ʻi he taimi totonu.” Hangē pē ko hono ngāueʻaki ʻe Sīsū ʻa e kulupu ʻo e kau tangata—kae ʻikai ko ha toko taha—ke takimuʻa ʻi he ʻuluaki senitulí, ko e tamaioʻeiki anga-tonu ʻoku ngāueʻaki ʻe Sīsū lolotonga ʻa e fakaʻosiʻosi ʻo e fokotuʻutuʻu lolotongá ʻoku ʻikai ko ha tangata pē ʻe taha.
KO HONO ʻILOʻI ʻA E “TAMAIOʻEIKI ANGA-TONU MO POTÓ”
4 Ko hai naʻe fakanofo ʻe Sīsū ke fafangaʻi hono kau muimuí? ʻOku feʻungamālie pē ke ne ngāueʻaki ʻa e kau Kalisitiane pani ʻi he māmaní. ʻOku lave ʻa e Tohi Tapú kia kinautolu “ko ha tuʻunga taulaʻeiki fakatuʻi” ʻa ia kuo fekauʻi ke “‘talaki atu ʻa e ngaahi lelei’ ʻo e Tokotaha naʻá ne ui [kinautolu] mei he fakapoʻulí ki he maama fakaofo ʻaʻaná.” (1 Pita 2:9; Mal. 2:7; Fkh. 12:17) ʻOku faʻu kotoa ʻaki ʻa e kau pani ʻi he māmaní ʻa e tamaioʻeiki anga-tonú? ʻIkai. ʻI he taimi naʻe tokonaki fakaemana ai ʻe Sīsū ʻa e meʻakai fakamatelie ki he fuʻu kakai ʻo e kau tangata ʻe toko 5,000 nai, tuku kehe ʻa e kakai fefine mo e fānaú, naʻá ne vahevahe ia ki heʻene kau ākongá, ko e kau ākongá leva ki he fuʻu kakaí. (Māt. 14:19) Naʻá ne fafangaʻi ʻa e tokolahi fakafou ʻi he nima ʻo ha tokosiʻi. ʻI he ʻahó ni, ʻokú ne tokonaki ʻa e meʻakai fakalaumālié ʻi ha founga meimei tatau.
5 Ko ia ko e “tamaioʻeiki anga-tonú, ʻa e tokotaha fakapotopotó,” ʻoku faʻuʻaki ia ha kiʻi kulupu tokosiʻi ʻo e fanga tokoua pani ʻa ia ʻoku nau kau fakahangatonu ʻi hono teuteuʻi mo ʻomai ʻa e meʻakai fakalaumālié lolotonga ʻa e ʻi heni ʻa Kalaisí. (Luke 12:42) ʻI he kotoa ʻo e ngaahi ʻaho fakaʻosí, ko e fanga tokoua paní ʻa ia ʻoku faʻuʻaki “ʻa e tamaioʻeiki anga-tonu mo potó” kuo nau ngāue fakataha ʻi he ʻuluʻi ʻapitangá. ʻI he ʻahó ni, ko e fanga tokoua pani ko ení ʻoku faʻuʻaki ʻa e Kulupu Pule ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová.
6 ʻOku ngāueʻaki ʻe Kalaisi ʻa e kulupu ko ení ke pulusi ʻa e fakamatala fekauʻaki mo hono fakahoko ʻo e ngaahi kikite Fakatohitapú pea ʻomai ʻa e tataki taimi totonu fekauʻaki mo hono ngāueʻaki ʻo e ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapú ʻi he moʻui fakaʻahó. Ko e meʻakai fakalaumālie ko ení ʻoku tufaki ia ki he ngaahi fakatahaʻanga fakalotofonua ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová. (ʻAi. 43:10; Kal. 6:16) ʻI he taimi ʻo e Tohi Tapú, ko ha tamaioʻeiki falalaʻanga pe fakapotopoto, naʻe hoko ko e pule ia ʻo ha fale. ʻI he tuʻunga meimei tatau, ko e tamaioʻeiki anga-tonu mo potó kuo ʻoange kia kinautolu ʻa e fatongia ki hono tokangaʻi ʻa e fāmili ʻo e tuí. Ko ia ʻoku toe tokangaʻi ʻe he tamaioʻeiki anga-tonú ʻa e ngaahi koloa fakamatelie, ngāue fakamalanga, polokalama ʻasemipilī mo e fakataha-lahi, fakanofo ʻo e kau ʻovasia ke ngāue ki he ngaahi tafaʻaki kehekehe ʻi he kautahá, mo e faʻu ʻo e ʻū tohi Fakatohitapu, ko e meʻa kotoa ko iá ʻoku maʻu ʻaonga mei ai ʻa e “kau sevāniti ʻo hono falé.”—Māt. 24:45.
7 Ko hai leva ʻa e “kau sevāniti ʻo hono falé”? Ko hono ʻai mahinó, ko kinautolu ʻoku fafangaʻí. Ki muʻá, ko e kotoa ʻa e kau sevāniti ʻo hono falé ʻa e kau paní. Ki mui ai, ko e kau sevāniti ʻo hono falé naʻe fakakau ai ʻa e fuʻu kakai lahi ʻo e “fanga sipi kehe.” (Sione 10:16) Ko e ongo kulupú fakatouʻosi ʻoku fafangaʻi kinaua ʻaki ʻa e meʻakai fakalaumālie ʻoku ʻomai ʻe he tamaioʻeiki anga-tonú.
8 Lolotonga ʻa e fuʻu mamahi lahí, ʻi he haʻu ʻa Sīsū ke fanongonongo mo fakahoko ʻa e fakamaau ki he fokotuʻutuʻu fulikivanu ko ení, te ne fakanofo ʻa e tamaioʻeiki anga-tonú “ke ne tokangaʻi ʻene ngaahi meʻá kotoa.” (Māt. 24:46, 47) Ko e faʻahinga ʻoku faʻuʻaki ʻa e tamaioʻeiki anga-tonú te nau maʻu honau pale fakahēvaní. Fakataha mo e toenga ʻo e toko 144,000, te nau kaungāmaʻu ʻa e mafai fakahēvani ʻo Kalaisí. Neongo heʻikai ke toe ʻi ai ha tamaioʻeiki anga-tonu mo poto ʻi he māmaní, ko Sihova mo Sīsū te na ʻomai ʻa e tataki ki he kakai ʻo e Puleʻanga Faka-Mīsaia ʻi he māmaní ʻo fakafou ʻi he faʻahinga kuo fakanofo ke nau ngāue ko e “ngaahi ʻeiki.”—Saame 45:16.
KO E HĀ KE ‘MANATUʻI AI ʻA E FAʻAHINGA ʻOKU NAU TAKIMUʻÁ’?
9 ʻOku lahi ʻa e ngaahi ʻuhinga ke tau ‘manatuʻi ai ʻa e faʻahinga ʻoku nau takimuʻá’ pea fakahaaʻi ʻetau falala kiate kinautolú. Ko e hā hono ʻaonga ʻo ʻetau fai ʻa e meʻá ni? Naʻe pehē ʻe he ʻapositolo ko Paulá: “ʻOku nau hanganaki leʻohi kimoutolu ʻi he tuʻunga ko e faʻahinga ʻa ia te nau fai ha fakamatala ki he meʻá ni, koeʻuhi ke nau fai eni ʻi he fiefia ʻo ʻikai ʻi he māpuhoi, he ʻe kaungakovi eni kiate kimoutolu.” (Hep. 13:17) ʻOku mātuʻaki mahuʻinga ke tau talangofua mo fakamoʻulaloa ki he tataki ʻa e faʻahinga ʻoku nau takimuʻá koeʻuhi ʻoku nau hanganaki leʻohi kitautolu ki heʻetau malu mo e lelei fakalaumālié.
10 Hangē ko ia ʻoku hiki ʻi he 1 Kolinitō 16:14, naʻe pehē ʻe Paula: “Mou fai ʻa e meʻa kotoa pē ʻi he ʻofá.” Ko e ngaahi fili naʻe fai maʻá e kakai ʻa e ʻOtuá ʻoku makatuʻunga ia ʻi he ʻulungaanga tuʻu-ki-muʻa ko eni ko e ʻofá. Fekauʻaki mo e ʻofá, ʻoku pehē ʻe he 1 Kolinitō 13:4-8: “Ko e ʻofá ʻoku kātaki mo anga-lelei. Ko e ʻofá ʻoku ʻikai te ne meheka. ʻOku ʻikai te ne hīkisia, ʻoku ʻikai te ne fakafuofuolahi, ʻoku ʻikai te ne fai ha tōʻonga taʻefeʻunga, ʻoku ʻikai te ne kumi ki heʻene lelei pē ʻaʻana, ʻoku ʻikai te ne hoko ʻo ʻitangofua. ʻOku ʻikai te ne hanganaki fakalau ʻa e koví. ʻOku ʻikai te ne fiefia ʻi he taʻemāʻoniʻoní, ka ʻokú ne fiefia ʻi he moʻoní. ʻOkú ne ʻūkuma ʻa e meʻa kotoa pē, tui ʻi he meʻa kotoa pē, ʻamanaki ʻi he meʻa kotoa pē, kātekina ʻa e meʻa kotoa pē. Ko e ʻofá heʻikai ʻaupito ke kaʻanga ia.” Koeʻuhi ko e ʻofá ʻoku makatuʻunga ai ʻa e ngaahi fili kotoa ʻoku fai koeʻuhi ko e lelei maʻá e kau sevāniti ʻa Sihová, ʻoku tau maʻu ai ʻa e ʻuhinga kotoa pē ke ongoʻi malu ai ʻi he malumalu ʻo e tataki ko iá. ʻIkai ngata aí, ko e tapua mai pē eni ia ʻo e ʻofa ʻa Sihová.
ʻOku mātuʻaki mahuʻinga ke tau fakamoʻulaloa ki he tataki ʻa e faʻahinga ʻoku nau hanganaki leʻohi kitautolu ki heʻetau lelei fakalaumālié
11 Hangē pē ko ia ʻi he ʻuluaki senitulí, ko e faʻahinga ʻoku ngāueʻaki ʻe Sihova ke tokangaʻi ʻene kakaí ko e kau tangata taʻehaohaoa. Kae kehe, kuo ngāueʻaki ʻe Sihova ʻa e faʻahinga taʻehaohaoa ʻo e tangatá ʻi he kuohilí ke fakahoko hono finangaló. Naʻe langa ʻe Noa ha ʻaʻake pea malanga fekauʻaki mo e fakaʻauha naʻe tuʻunuku mai ʻi hono ʻahó. (Sēn. 6:13, 14, 22; 2 Pita 2:5) Naʻe fakanofo ʻa Mōsese ke ne fakatauʻatāinaʻi ʻa e kakai ʻa Sihová mei ʻIsipite. (ʻEki. 3:10) Ko e kau tangata taʻehaohaoa naʻe fakamānavaʻi ke nau hiki ʻa e Tohi Tapú. (2 Tīm. 3:16; 2 Pita 1:21) Ko hono ngāueʻaki ʻe Sihova ʻa e kau tangata taʻehaohaoa he ʻahó ni ke tataki ʻa e ngāue fakamalangá mo e ngaohi ākongá ʻoku ʻikai fakavaivaiʻi ai ʻetau falala-pau ki he kautaha ʻa e ʻOtuá. ʻI hono kehé, ʻoku fakaivimālohiʻi ai kitautolu koeʻuhí ʻoku tau ʻilo ka ne taʻeʻoua ʻa e poupou ʻa Sihová, heʻikai ʻaupito malava ke fakahoko ʻe he kautahá ʻa e meʻa kotoa ʻokú ne faí. ʻI he hokosia mo kātekina ʻa e faingataʻa lahi, kuo fakahāhaaʻi ʻe he tamaioʻeiki anga-tonú ko e laumālie ʻo e ʻOtuá ʻokú ne tataki ʻa e ngaahi meʻá. ʻOku lahi fau ʻa e ngaahi tāpuaki kuo lilingi hifo ki he konga hāmai ʻo e kautaha ʻa Sihova ʻi he ʻaho ní. Ko ia, ʻoku tau ʻoatu ki ai ʻetau poupou mo e falala kakató.
FOUNGA ʻETAU FAKAHĀHĀ ʻETAU FALALÁ
12 Ko e faʻahinga ko ia ʻoku fakanofo ki he ngaahi tuʻunga fua fatongia ʻi he fakatahaʻangá ʻoku nau fakahāhā ʻenau falalá ʻaki ʻenau tali fiefia pea fakahoko faitōnunga ʻa e ngaahi fatongia kuo fakanofo kinautolu ki aí. (Ngā. 20:28) ʻI he tuʻunga ko e kau fanongonongo ʻo e Puleʻangá, ʻoku tau kau faivelenga ai ʻi he ngāue fale-ki-he-falé, fai ʻo e ngaahi toe ʻaʻahí mo e fakahoko ʻo e ngaahi ako Tohi Tapú. (Māt. 24:14; 28:19, 20) Koeʻuhi ke maʻu ʻaonga kakato mei he meʻakai fakalaumālie lahi fau ʻoku tufaki mai ʻe he tamaioʻeiki anga-tonú, ʻoku tau teuteu mo maʻu ʻetau ngaahi fakataha faka-Kalisitiané, ʻo kau ai ʻa e ngaahi ʻasemipilī mo e ngaahi fakataha-lahí. ʻOku tau maʻu ʻaonga lahi ai mei he fefakalototoʻaʻaki ʻoku fai ʻi he taimi ʻoku tau feohi ai mo hotau fanga tokouá ʻi he ngaahi fakatahataha faka-Kalisitiane ko ení.—Hep. 10:24, 25.
13 ʻI heʻetau poupou ko ia ki he kautahá ʻaki ʻetau ngaahi tokoni fakamatelié, ʻoku fakamoʻoniʻi ai ʻoku tau falala ki ai. (Pal. 3:9, 10) ʻI he taimi ʻoku tau sio ai ʻoku masiva fakamatelie hotau fanga tokouá, ʻoku tau fai leva ha meʻa ʻo ʻikai toe toloi. (Kal. 6:10; 1 Tīm. 6:18) ʻOku tau fai eni ʻi he laumālie ʻo e ʻofa fakatokouá, ʻo tokanga maʻu pē ki ha ngaahi faingamālie ke fakahāhā ai ʻetau houngaʻia kia Sihova mo ʻene kautahá koeʻuhi ko e lelei kuo foaki mai kia kitautolú.—Sione 13:35.
14 ʻOku tau toe fakahāhā ʻoku tau falala ki he kautahá ʻaki hono poupouʻi ʻene ngaahi filí. ʻOku kau heni ʻa e muimui anga-fakatōkilalo ki he tataki ʻa e faʻahinga kuo nau maʻu ʻa e tuʻunga tauhí, hangē ko e kau ʻovasia sēketí mo e kau mātuʻa ʻi he fakatahaʻangá. Ko e fanga tokoua ko ení ʻoku nau kau ʻi he “faʻahinga ʻoku nau takimuʻa,” ʻa ia ʻoku totonu ke tau talangofua mo fakamoʻulaloa ki ai. (Hep. 13:7, 17) Neongo kapau ʻoku ʻikai ke tau mahinoʻi kakato ʻa e ngaahi ʻuhinga ʻoku fai ai ha ngaahi fili ʻe niʻihi, ʻoku tau ʻilo ko hono poupouʻi iá ko e lelei tuʻuloa pē maʻa kitautolu. Ko hono olá leva, ʻoku tāpuakiʻi ai kitautolu ʻe Sihova ʻi heʻetau talangofua ki heʻene Folofolá mo ʻene kautahá. ʻOku tau fakahā leva ai ʻetau fakamoʻulaloa ki he ʻEikí, ʻa Sīsū Kalaisi.
15 ʻIo, ʻoku tau maʻu ʻa e ʻuhinga kotoa pē ke falala ki he tamaioʻeiki anga-tonu mo potó. Ko Sētane, ʻa e ʻotua ʻo e fokotuʻutuʻu ko ení, ʻokú ne fai ʻa e feinga taupotu tahá ke lumaʻi ʻa e huafa ʻo Sihová mo ʻene kautahá. (2 Kol. 4:4) ʻOua naʻá ke tō ʻi he ngaahi founga fulikivanu ʻa Sētané! (2 Kol. 2:11) ʻOkú ne ʻiloʻi “ʻoku toe siʻi pē hono taimí” ki muʻa ke tuku ia ki he luo taʻehanotakelé, pea ʻokú ne fakapapauʻi ke fakatafokiʻi ʻa e kakai tokolahi taha ʻa Sihova ʻe ala lavá mei he ʻOtuá. (Fkh. 12:12) Kae kehe, ʻi he mālohi ange ʻa e ngaahi feinga ʻa Sētané, ʻofa ke tau ʻunuʻunu ke toe ofi ange ai pē kia Sihova. ʻOfa ke tau falala kia Sihova pea ki he fouʻanga ʻokú ne ngāueʻaki ke tatakiʻaki Hono kakaí ʻi he ʻaho ní. Ko ʻetau fai iá ʻoku iku atu ia ki he fetokouaʻaki fāʻūtaha.