-
Te Ke Tuʻu Fēfē ʻi he ʻAo ʻo e Fakamaauʻangá?Pulusinga Ako Taua Leʻo
-
-
4. Ko e hā ʻa e mahino naʻa tau maʻu ki he taimi ʻe fakahoko ai ʻa e talanoa fakatātā ʻo e fanga sipí mo e fanga kosí, pea ko e hā te tau tokanga ai ki he talanoa fakatātaá ʻi he taimí ni? (Palōvepi 4:18)
4 Kuo fuoloa ʻa e mahino kiate kitautolu naʻe fakamatala ʻa e talanoa fakatātā ki he nofo hifo ʻa Sīsū ko e Tuʻí ʻi he 1914, pea talu mei ai mo e fai ʻa e ngaahi fakamaaú—ko e moʻui taʻengata ki he kakai ʻoku fakamoʻoniʻi ʻoku nau hangē ha fanga sipí, pea mate taʻengata ki he fanga kosí. Ka ʻi hono toe fakakaukauʻi ʻa e ngaahi poini ʻo e talanoa fakatātaá ʻoku tuhu ia ki ha fakatonutonu ʻo e ʻilo ʻo kau ki he taimi ʻe fakahoko aí, pea mo e meʻa ʻokú ne fakatātaaʻí. Ko e fakaleleiʻi ko ʻení ʻokú ne ʻai ke mālohi ai ʻa e mahuʻinga ʻo ʻetau ngāue fakamalangá mo e ʻuhinga ʻo e tali ʻa e kakaí. Ke maʻu ʻa e makatuʻunga ki he mahino loloto ange ko ʻeni ʻo e talanoa fakatātaá, te tau vakai ki he meʻa ʻoku fakahā ʻi he Tohitapú ʻo fekauʻaki mo Sihova pea mo Sīsuú, ko e ongo Tuʻi mo e ongo Fakamaau fakatouʻosi.
Ko Sihova ko e Fakamaau Aoniú
5, 6. Ko e hā ʻoku feʻungamālie ai ke sio kia Sihova ʻi he ongo tuʻunga ko e Tuʻi mo e Fakamaaú?
5 ʻOku puleʻi ʻaki ʻe Sihova ʻa hono mālohí ʻa e ʻuniveesí hono kotoa. ʻOku ʻikai hano kamataʻanga pe ngataʻanga, ko e “Tuʻi ʻitāniti” ia. (1 Tīmote 1:17; Sāme 90:2, 4; Fakahā 15:3) ʻOkú ne maʻu ʻa e mafai ke faʻu ʻa e ngaahi tuʻutuʻuní, pe ngaahi laó, pea mo fakahoko ia. Ka ko hono mafaí ʻoku kau ki ai mo e tuʻunga ko e fakamaau. ʻOku pehē ʻi he ʻAisea 33:22: “He ko Sihova ko hotau fakamaau, ko Sihova ko hotau fai-fono, ko Sihova ko hotau tuʻi; ko ia ia te ne fakahaofi kitautolu.”
6 Kuo fuoloa ʻa hono fakatokangaʻi ʻe he kau sevāniti ʻa e ʻOtuá ko Sihová ko e fakamaau ia ʻo e ngaahi meʻa ʻoku fiemaʻu ke fakatonutonú mo e ngaahi meʻa mahuʻingá. Ko e fakatātaá, ʻi he ʻosi hono vakaiʻi ʻe he “Tuʻi Fakamāu ʻo mamani katoa” ʻa e fakamoʻoni ʻo fekauʻaki mo Sōtoma pea mo Komolá, naʻá ne fakatou fakamāuʻi ʻa e kakai naʻe nofo aí pea naʻe taau ke fakaʻauha kinautolu pea naʻá ne fakahoko ʻa e fakamaau māʻoniʻoni ko iá. (Sēnesi 18:20-33; Siope 34:10-12) ʻOku totonu ke pau ʻa ʻene fakapapauʻi mai ke tau ʻilo ko e Fakamaau māʻoniʻoni ʻa Sihová ʻoku lava ke ne fakahoko maʻu ai pē ʻa ʻene ngaahi fakamaaú!
7. ʻI he founga fē naʻe ngāue ai ʻa Sihova ko e fakamaau ʻi he feangainga mo ʻIsilelí?
7 ʻI ʻIsileli ʻo e kuonga muʻá, ʻi he taimi ʻe niʻihi naʻe fakahoko fakahangatonu pē ʻe Sihova ia ʻa e fakamaaú. ʻIkai naʻá ke mei maʻu ai ha fiemālie ʻi he taimi ko iá ʻi hoʻo ʻiloʻi ko e Fakamaau haohaoá naʻá ne fai ʻa e fili ʻo e ngaahi meʻá? (Livitikō 24:10-16; Nōmipa 15:32-36; 27:1-11) Naʻe tokonaki ʻe he ʻOtuá foki “ae gaahi fakamāu totonu” naʻe lelei fakakātoa he ko e ngaahi tuʻunga ia ki he fai fakamaaú. (Livitikō 25:18, 19; Nehemaia 9:13, PM; Sāme 19:9, 10; 119:7, 75, 164; 147:19, 20) Ko ia ʻa e “Fakamāu ʻo e kakai kotoa pe,” ko ia ʻoku kaunga ki hono kotoa ʻo kitautolu.—Hepelū 12:23.
8. Ko e hā ʻa e vīsone naʻe mamata ʻa Tāniela ʻo kau ki aí?
8 ʻOku tau maʻu ha fakamoʻoni ʻa ha “taha naʻe sio tonu” ki he meʻá ni. Naʻe ʻoange ki he palōfita ko Tānielá ha vīsone ʻo e fanga manu fekai naʻa nau tuʻu ko e fakatātā pē ki he ngaahi puleʻangá pe ngaahi ʻemipaeá. (Tāniela 7:1-8, 17) Naʻá ne tānaki mai: “Fokotuʻu ʻani ngaahi taloni, pea ʻafio mai ʻa Talumeimuʻa: ko hono kofu naʻe hange ko e sinou, ʻo hinaekiaki.” (Tāniela 7:9) Fakatokangaʻi naʻe sio ʻa Tāniela ki he ngaahi taloni “pea ʻafio mai ʻa Talumeimuʻa [Sihova].” (Fakaʻītali ʻamautolu.) ʻEke pē kiate koe, ‘Naʻe fakamoʻoni heni ʻa Tāniela ki he hoko ʻa e ʻOtuá ko e Tuʻí?’
9. Ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻe taha ʻo e ‘ʻafio’ ʻi ha taloní? ʻOmai ha ngaahi fakatātā.
9 Sai, ʻi heʻetau lau ko ha tokotaha ʻoku “ʻafio mai” ʻi ha taloni, te tau fakakaukau nai ko ʻene hoko ia ko ha tuʻi, he ʻoku ngāueʻaki ʻi he Tohitapú ʻi he taimi ʻe niʻihi ʻa e lea peheé. Ko e fakatātaá: “Pea ʻi heʻene maʻu [ʻe Similai] ʻa e pule, ʻio, ʻi heʻene nofo leva ki he taloni, naʻa ne . . .” (1 Tuʻi 16:11; 2 Tuʻi 10:30; 15:12; Selemaia 33:17) Naʻe pehē ʻe ha kikite faka-Mīsaia: “Pea te ne nofo mo pule ʻi hono taloni.” (Fakaʻītali ʻamautolu.) Ko ia ai, ke ‘nofo ʻi ha taloni’ ʻoku lava ke ʻuhinga ia ke hoko ko e tuʻi. (Sākalaia 6:12, 13) ʻOku fakamatalaʻi ʻa Sihova ko e Tuʻi ʻokú ne ʻafio ʻi ha taloni. (1 Tuʻi 22:19; ʻAisea 6:1; Fakahā 4:1-3) Ko ia ʻa e “Tuʻi ʻo ʻitāniti.” Ka, ʻi heʻene fakapapauʻi ʻa e tafaʻaki foʻou ʻo e tuʻunga-haú, ʻoku lava ke pehē ai kuó ne hoko ko e Tuʻi, ʻo hangē ʻoku ʻafio foʻou ʻi hono taloní.—1 Kalonikali 16:1, 31; ʻAisea 52:7; Fakahā 11:15-17; 15:3, NW; Fakahā 19:1, 2, 6.
10. Ko e hā ʻa e ngāue tefito ʻa e ngaahi tuʻi ʻo ʻIsilelí? Fakatātaaʻi.
10 Ka ko ha poini tefito ʻeni: Ko ha ngāue tefito ʻa e ngaahi tuʻi ʻo e kuonga muʻá ko e fanongo ki he ngaahi hopó mo fakahoko ʻa e ngaahi fakamaaú. (Palōvepi 29:14) Manatuʻi ʻa e fakamaau fakapotopoto ʻa Solomoné ʻi he fakafekiki ʻa ha ongo fefine ʻi ha pēpē tatau. (1 Tuʻi 3:16-28; 2 Kalonikali 9:8) Ko e taha ʻo hono ngaahi fale fakapuleʻangá ko e “Falehala Taloni, ke ne fakamāu ai,” naʻe toe ui ia ko e “Falehala Fakamāuʻanga.” (1 Tuʻi 7:7) Naʻe fakamatalaʻi ʻa Selusalema ko e feituʻu ia “naʻe tuʻu ʻani taloni fakamāu ʻi he potu ko ia.” (Sāme 122:5) ʻOku mahino lelei, ko e ‘nofo ʻi ha taloni’ ʻoku lava ke toe ʻuhinga ko hono ngāueʻaki ʻo e mafai fakaefakamaaú.—ʻEkisoto 18:13; Palōvepi 20:8.
11, 12. (a) Ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻo e ʻafio ʻa Sihova, naʻe lave ki ai ʻi he Tāniela vahe 7? (e) ʻOku anga-fēfē ʻa hono fakapapauʻi ʻe he ngaahi konga tohi kehé ʻa e ʻafio ʻa Sihova ke fai ʻa e fakamaaú?
11 Tau toe foki ki he taimi naʻe sio ai ʻa Tāniela kia ‘Talumeimuʻa ʻoku ʻafio mai.’ ʻOku tānaki mai ʻe Tāniela 7:10: “Naʻe fokotuʻu ʻa e fakamāu, pea naʻe folahi ʻa e ngaahi tohi.” ʻIo, naʻe ʻafio ʻa Talumeimuʻa ke fakahoko ʻa e fakamaau ʻo fekauʻaki mo e pule ki he māmaní mo fakamāuʻi ʻa e Foha ʻo e tangatá ʻoku taau ke pule. (Tāniela 7:13, 14) Pea ʻoku tau lau “ke hoko mai ʻa Talumeimuʻa, ʻo fakaai ʻa e fakamaau ʻo e meʻa ʻa e kau tapu,” ko kinautolu naʻe fakamāuʻi ʻoku nau feʻunga ke pule mo e Foha ʻo e tangatá. (Tāniela 7:22, fakaʻītali ʻamautolu.) Faifai ʻatu pē, ʻe “fokotuʻu ʻa e fakamaau” mo fakahoko ʻa e fakamaau taʻefakafiemālie ki he puleʻanga hau fakamuimui ʻi he māmaní.—Tāniela 7:26.a
12 Ko hono ikuʻangá, ko e sio ʻa Tāniela ki he ʻOtua ‘ʻoku afio ʻi ha taloni’ ʻoku ʻuhingá ko ʻEne haʻu ke fakahoko ʻa e fakamaaú. Naʻe muʻaki hiva ʻa Tēvita: “He kuo ke [Sihova] taukapoʻi hoku fakamāuʻi mo ʻeku totonu; kuo ke nofo ʻi he taloni ko e Fakamāu Faitotonu.” (Sāme 9:4, 7) Pea naʻe tohi ʻe Sioeli: “Ke ofo hake ʻa e ngaahi puleʻanga, ʻo ʻalu hake ki he Teleʻa ʻo Sihosafate: he ko e potu ia te u [Sihova] nofo ai ke fakamāu ʻa e ngaahi puleʻanga takatakai.” (Sioeli 3:12; fakafehoanaki mo ʻAisea 16:5.) Ko Sīsū mo Paula fakatouʻosi naʻá na ʻi he ngaahi tuʻunga fakaefakamaau, ʻa ia naʻe nofo ai ha tangata ke fanongo ki ha hopo mo fakahoko ʻa e fakamaaú.b—Sione 19:12-16; Ngāue 23:3; 25:6.
Ko e Tuʻunga ʻo Sīsuú
13, 14. (a) Ko e hā ʻa e fakapapau naʻe maʻu ʻe he kakai ʻa e ʻOtuá ʻo pehē ko Sīsū ʻe hoko ko e Tuʻí? (e) Naʻe nofo hifo ʻanefē ʻa Sīsū ʻi hono taloní, pea ʻi he ʻuhinga fē naʻá ne pule ai talu mei he 33 H.K. ʻo faai maí?
13 ʻOku fakatou Tuʻi mo Fakamaau ʻa Sihova. Kae fēfē ʻa Sīsū ia? Naʻe pehē ʻe he ʻāngelo naʻá ne fanongonongo ʻa hono ʻaloʻí: “E age kiate ia e he Eiki koe Otua ae nofoa o ene tamai ko Tevita: . . . bea e ikai hano gataaga o ene bule.” (Luke 1:32, 33, PM) Ko Sīsū ʻe hoko ko e ʻea tuʻumaʻu ʻo e tuʻunga-tuʻi ʻo Tēvitá. (2 Sāmiuela 7:12-16) Te ne pule mei hēvani, he naʻe pehē ʻe Tēvita: “Folofola ʻa Sihova ki hoku ʻEiki [Sīsū], ‘Nofo koe ʻi hoku toʻomataʻu ni, kaeʻoua ke u ʻai ho fili fuape ke hoko ko ho tuʻunga-vaʻe.’ ʻE mafao atu ʻe Sihova mei Saione ʻa e sēpita ʻo ho hau, heʻene pehe, ‘ʻI he lotolotonga ʻo ho ngaahi fili, pule pe koe.’”—Sāme 110:1-4.
14 ʻE hoko ia ʻafē? Naʻe ʻikai ke pule ʻa Sīsū ia ko ha Tuʻi ʻi he taimi naʻá ne hoko ai ko e tangatá. (Sione 18:33-37) Naʻá ne pekia ʻi he 33 H.K. (Hotau Kuonga), naʻe toetuʻu, pea naʻá ne hāʻele hake ki hēvani. ʻOku pehē ʻi he Hepelū 10:12: “Ka ko e Toko Taha ni, hili ʻene ʻatu koeʻuhi ko e angahala ha foʻi feilaulau tofu pe taha ʻo taʻengata, naʻa ne nofo hifo mei he toʻomataʻu ʻo e ʻOtua.” Ko e hā ʻa e mafai naʻe maʻu ʻe Sīsū? “Ne [ʻOtua] fakanofo ia mei hono toʻomataʻu ʻi he ngaahi feituʻu ʻo Langi, ʻo maʻolunga ʻi he faʻahinga pule kotoa pe, mo e maʻu tuʻunga, mo e maʻu malohi, mo e tuʻunga ʻeiki, . . . pea ne foaki ia ke ʻulu ki he Siasi ʻi he meʻa kotoa pe.” (ʻEfesō 1:20-22) Pea koeʻuhi ko e toki maʻu ia ʻe Sīsū ʻa e mafai fakatuʻí ke pule ki he kau Kalisitiané, naʻe malava ai ʻe Paula ʻo tohi ko Sihová “naʻa ne hamusi kitautolu mei he pule ʻa Poʻuli, mo ne hiki kitautolu ki he puleʻanga ʻo hono ʻAlo ʻOfaʻanga.”—Kolose 1:13; 3:1.
15, 16. (a) Ko e hā ʻoku tau pehē ai naʻe ʻikai ke hoko ʻa Sīsū ia ko e Tuʻi ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻi he 33 H.K.? (e) Naʻe kamata ʻanefē ʻa e pule ʻa Sīsū ʻi he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá?
15 Kae kehe, ʻi he taimi ko iá, naʻe ʻikai ke hoko ʻa Sīsū ia ko ha Tuʻi mo e Fakamaau ki he ngaahi puleʻangá. Naʻá ne nofo ʻi he tafaʻaki ʻo e ʻOtuá, ʻo tatali ai ki ha taimi ke ngāue ai ko e Tuʻi ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá. Naʻe tohi ʻe Paula ʻo kau kiate ia: “Kaeʻumaʻā ko hai ʻi he kau angelo kuo ne folofola ai ʻi ha taimi, Nofo koe mei hoku toʻomataʻu, Kaeʻoua ke u ngaohi ho ngaahi fili ko ho tuʻungavaʻe?”—Hepelū 1:13.
16 Kuo pulusi ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻa e fakamoʻoni lahi ki he ngata ʻi he 1914 ʻa e vahaʻa taimi naʻe talitali ai ʻa Sīsuú, he naʻá ne hoko ai ko e pule ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻi hēvani taʻehāmai. ʻOku pehē ʻe he Fakahā 11:15, 18: “Ko e puleʻanga ʻo mamani kuo hoko ko e puleʻanga ʻo hotau ʻEiki, mo ʻene Kalaisi: Pea te ne pule ʻo lauikuonga ʻo taʻengata.” “Pea naʻe ʻita ʻa e ngaahi puleʻanga, pea naʻe hoko mai ho houhau.” ʻIo, naʻe fakahāhā ʻe he ngaahi puleʻangá ʻa ʻenau feʻitaʻakí ʻi he lolotonga ʻo e Tau I ʻa Māmaní. (Luke 21:24) Ko e ngaahi taú, ngaahi mofuiké, ngaahi mahaki fakaʻauhá, ngaahi hongé, mo e ngaahi meʻa peheé, kuo tau ʻosi mamata ki ai talu mei he 1914 ʻoku nau fakapapauʻi mai ʻoku lolotonga pule ʻa Sīsū ʻi he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá, pea ko e ngataʻanga aofangatuku ʻo e māmaní ʻoku ofi.—Mātiu 24:3-14.
17. Ko e hā ʻa e ngaahi poini tefito kuo tau ʻosi fokotuʻú?
17 Ko ha toe fakamanatu fakanounou: ʻOku lava ke pehē ʻoku ʻafio ʻa e ʻOtuá ʻi ha taloni ko e Tuʻi, ka ʻi ha toe ʻuhinga ʻe tahá ʻoku lava ke ne ʻafio ʻi hono taloní ke fakamaau. ʻI he 33 H.K., naʻe nofo ai ʻa Sīsū ʻi he nima toʻomataʻu ʻo e ʻOtuá, pea ʻokú ne hoko ʻi he taimí ni ko e Tuʻi ʻo e Puleʻangá. Ka ko Sīsū, ʻoku lolotonga pule ʻi he taimí ni ko e Tuʻi, ʻokú ne toe ngāue ko e Fakamaau? Pea ko e hā ʻoku totonu ai ke kaunga ʻeni kiate kitautolú, tautefito ʻi he taimi ní?
18. Ko e hā ʻa e fakamoʻoni ʻoku ʻi ai ko Sīsuú ʻe toe hoko ko e Fakamaaú?
18 Ko Sihová, ʻa ia ʻokú ne maʻu ʻa e totonu ke fakanofo ʻa e kau fakamaaú, kuó ne fili ʻa Sīsū ko e Fakamaau koeʻuhi he kuó ne aʻusia ʻEne ngaahi tuʻungá. Naʻe fakahā ʻeni ʻe Sīsū ʻi heʻene lea ʻo fekauʻaki mo e kakai ʻoku nau hoko ʻo moʻui fakalaumālié: “Kaeʻumaʻā ʻoku ʻikai ke fakamāu ʻe he Tamai ha toko taha, ka kuo ne tuku ʻa e fakamāu kotoa pe ki he ʻAlo.” (Sione 5:22) Ka neongo ia, ko e ngāue fakaefakamaau ʻa Sīsuú ʻoku mahulu atu ia ʻi he faʻahinga fakamaau ko iá, he ʻokú ne fakamāuʻi ʻa e moʻuí mo e maté. (Ngāue 10:42; 2 Tīmote 4:1) Naʻe fakahā tuʻo taha ʻe Paula: “Kuo ne [ʻOtua] kotofa ha ʻaho, ʻa ia ʻoku ne teu fakamaʻu ai ʻa māmani, ʻo ʻauʻautotonu, ʻo fakafai ʻi he tangata [ko Sīsū] kuo ne poloʻi; ʻo ne tuku moʻo e kakai kotoa pe ha tuʻunga ki heʻenau tui ʻi heʻene fokotuʻu ʻa e toko taha ko ia mei he pekia.”—Ngāue 17:31; Sāme 72:2-7.
19. Ko e hā ʻoku tonu ai ke lea ʻo kau kia Sīsū ʻoku nofo hifo ia ko e Fakamaaú?
19 ʻIkai ʻoku totonu ke tau fakaʻosiʻaki ʻoku nofo hifo ʻa Sīsū ʻi ha taloni lāngilangiʻia ʻi he fatongia makehe ko e Fakamaau? ʻIo. Naʻe tala ʻe Sīsū ki he kau ʻaposetoló: “Ka hoko ʻa e Fakatupu foʻou, pea nofo ʻa e Fanautama ʻa Tangata ʻi hono taloni lāngilangiʻia, pea ko kimoutolu kuo mou muimui ʻiate au ʻe fakanofo kimoutolu foki ki ha taloni ʻe hongofulu ma ua, ʻo mou fakamaau ʻa e matakali ʻe hongofulu ma ua ʻo Isileli.” (Mātiu 19:28, fakaʻītali ʻamautolu.) Neongo ʻoku lolotonga Tuʻi ʻa Sīsū ʻi he Puleʻangá, ka ko ʻene toe ngāue ʻe tahá naʻe lave ki ai ʻi he Mātiu 19:28 ʻe fakakau ki ai ʻa e nofo hifo ʻi ha taloni ke fakamaau ʻi he lolotonga ʻo e Taʻu ʻe Taha Afé. ʻI he taimi ko iá, te ne fakamāuʻi ai ʻa e faʻahinga kotoa ʻo e tangatá, ʻa e māʻoniʻoni mo e taʻemāʻoniʻoni. (Ngāue 24:15) ʻOku ʻaonga ke manatuʻi ʻeni ʻi he fakahanga ʻa ʻetau tokangá ki he taha ʻo e ngaahi talanoa fakatātā ʻa Sīsū ʻoku kaunga ki hotau taimí mo ʻetau moʻuí.
Ko e Hā ʻa e Lau ʻa e Talanoa Fakatātaá?
20, 21. Ko e hā naʻe ʻeke ʻe he kau ʻaposetolo ʻa Sīsuú ʻoku kaunga ia ki hotau taimí, ʻo iku ai ki he fehuʻi fē?
20 Taimi siʻi ki muʻa pea pekia ʻa Sīsuú, naʻe ʻeke ange kiate ia ʻe heʻene kau ʻaposetoló: “Pe hoko fakakū ʻa e ngāhi meʻa ko ia? pea ko e ha nai ʻa e fakaʻilonga ʻo haʻo ha mai mo e fakaʻosi ʻo e kuonga?” (Mātiu 24:3) Naʻe fuatala ʻe Sīsū ʻa e ngaahi meʻa mahuʻinga ʻe hoko ʻi māmaní ki muʻa ‘ke hoko mai ʻa e ngataʻanga.’ ʻI he taimi siʻi ki muʻa ʻi he ngataʻanga ko iá, ko e ngaahi puleʻangá “te nau mamata ki he Foha oe tagata oku haʻu i he gaahi ao oe lagi, i he malohi moe nāunāu lahi.”—Mātiu 24:14, 29, 30, PM.
21 Ka, ko e hā ʻe hoko ki he kakai ʻo e ngaahi puleʻanga ko iá ʻi he hoko mai ʻa e Foha ʻo e tangatá ʻi hono nāunaú? Te tau maʻu ia mei he talanoa fakatātā ʻo e fanga sipí mo e fanga kosí, ʻa ia ʻoku kamataʻaki ʻa e ngaahi lea ko ʻení: “Oka haʻu ae Foha oe tagata i hono nāunāu, moe kau agelo maonioni kotoabe mo ia, e toki nofo ia i he nofoa o hono nāunāu: Bea e fakakatoa i hono ao ae gaahi kakai kotoabe.”—Mātiu 25:31, 32, PM.
22, 23. Ko e hā ʻa e ngaahi poini ʻoku hā ai ko e talanoa fakatātā ʻo e fanga sipí mo e fanga kosí naʻe ʻikai ke kamata ʻa hono fakahokó ʻona ʻi he 1914?
22 ʻOku kaunga ʻa e talanoa fakatātā ko ʻení ki he nofo hifo ʻa Sīsū ʻi hono mafai fakatuʻí ʻi he 1914, ʻo hangē ko ia kuo mahino fuoloa kiate kitautolú? Sai, ʻoku lave ʻa e Mātiu 25:34 kiate ia ko e Tuʻi, ko ia ai, ʻoku ʻuhinga totonu ʻa e toki fakahoko ʻa e talanoa fakatātaá talu mei he hoko ʻa Sīsū ko e Tuʻí ʻi he 1914. ʻI he hili iá ko e hā leva ʻa e fakamaau naʻá ne faí? Naʻe ʻikai ko e fakamaau ʻo e “ngāhi kakai kotoa pe.” Ka, naʻe fakahanga ʻa ʻene tokangá kiate kinautolu ʻoku nau taukaveʻi ʻoku faʻuʻaki kinautolu ʻa e “fale oe Otua.” (1 Pita 4:17, PM; fakaʻītali ʻamautolu.) ʻI he fakakaukau tatau mo e Malakai 3:1-3, ko Sīsuú, ko e talafekau ʻa Sihova, naʻá ne vakaiʻi fakaefakamaau ʻa e toenga ʻo e kau Kalisitiane pani ʻi he māmaní. Ko e taimi foki ia ke tautea fakaefakamaau ai ʻa e Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiané, ʻa ia naʻa nau taukaveʻi loi ko e “fale oe Otua” kinautolu.c (Fakahā 17:1, 2; 18:4-8) Ka, ʻoku ʻikai ke fakahaaʻi ʻe ha meʻa ia ko e taimi ko iá, pe talu mei ai, kuo nofo ʻa Sīsū ke fakamāuʻi fakaʻosi ʻa e kakai ʻo e ngaahi puleʻanga kotoa pē ko e fanga sipí pe fanga kosí.
23 Kapau te tau sivisiviʻi ʻa e ngāue ʻa Sīsū ʻi he talanoa fakatātaá, ʻoku tau ʻilo ai te ne fakamāuʻi fakaʻosi ʻa e ngaahi puleʻanga kotoa pē. ʻOku ʻikai ke fakahā ia ʻi he talanoa fakatātaá ko e fakamaau pehē ʻe hokohoko atu ʻi ha vahaʻa taimi ʻo ha ngaahi taʻu lahi, ʻo hangē ko e tokotaha kotoa pē kuo mate ʻi he lolotonga ʻo e hongofuluʻi taʻu kuo ʻosí naʻe ʻosi fakamāuʻi ʻo taau ki he mate taʻengata pe moʻui taʻengata. ʻOku ngalingali ko e tokolahi taha kuo nau mate ʻi he hongofuluʻi taʻu ki mui maí naʻa nau ʻalu ki he faʻitoka ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá. (Fakahā 6:8; 20:13) Kae kehe, ko e talanoa fakatātaá ʻokú ne fakamatalaʻi ʻa e taimi ʻe fakamāuʻi ai ʻe Sīsū ʻa e kakai ʻo e “puleʻanga kotoa pe” ʻa ia ʻe moʻui ʻi he taimi ko iá ʻo fehangahangai mo hono fakahoko ʻa e tautea fakaefakamaaú.
24. ʻE fakahoko ʻafē ʻa e talanoa fakatātā ʻo e fanga sipí mo e fanga kosí?
24 ʻI hono fakalea ʻe tahá, ʻoku tuhu ʻa e talanoa fakatātaá ia ki he kahaʻú ʻi ha haʻu ʻa e Foha ʻo e tangatá ʻi hono nāunaú. Te ne nofo hifo ʻo fakamāuʻi ʻa e kakai ʻoku moʻui ʻi he taimi ko iá. Ko ʻene fakamaaú ʻe makatuʻunga ia ʻi he meʻa naʻa nau fakahāhā ʻiate kinautolú. ʻI he taimi ko iá “ko e fai kehe kehe ʻa e māʻoniʻoni mo e angahala” ʻe fokotuʻu mahino lelei ʻaupito ia. (Malakai 3:18) Ko hono fakahā mo fakahoko totonu ʻo e fakamaaú ʻe fai ia ʻi ha taimi kuo fakangatangata. ʻE fakahoko ʻe Sīsū ʻa e ngaahi fili totonú ʻo makatuʻunga mei he meʻa kuo hā mai mei he tokotaha taki taha.—Sio foki ki he 2 Kolinitō 5:10.
25. Ko e hā ʻoku fakamatalaʻi ʻi he Mātiu 25:31 ʻi heʻene lea ʻo kau ki he Foha ʻo e tangatá ʻoku nofo hifo ʻi hono taloni nāunauʻiá?
25 Ko ia, ʻoku toki ʻuhinga ʻeni ko Sīsuú ʻe ‘nofo hifo ʻi hono taloni nāunauʻia’ ki he fakamaaú, naʻe lave ki ai ʻi he Mātiu 25:31, ʻoku kaunga ia ki ha taimi ʻi he kahaʻú ʻa ia ʻe nofo ai ʻa e Tuʻi mālohi ʻaupito ko ʻení ke fakahā mo fakahoko ʻa e fakamaau ki he ngaahi puleʻangá. ʻIo, ko e fakamatala ʻo e fakamaaú ʻoku kau ki ai ʻa Sīsū ʻi he Mātiu 25:31-33, 46 ʻoku ala fakatatau ia ki he fakamatala ʻi he Tāniela vahe 7, ʻa ia ko e Tuʻi ʻoku pulé, ko Talumeimuʻa, ʻoku ʻafio hifo ke fai hono fatongia ko e Fakamaaú.
26. Ko e hā ʻa e fakamatala foʻou ʻo e talanoa fakatātaá ʻoku hā māhinó?
26 ʻI hono maʻu ʻa e mahino ʻo e talanoa fakatātā ʻo e fanga sipí mo e fanga kosí ʻi he founga ko ʻení ʻoku hā mei ai ko e fai ʻo e fakamaau ki he fanga sipí mo e fanga kosí ʻe fakahoko ia ʻi he kahaʻú. ʻE fai ia ʻi he kamata ʻa e “mamahi” naʻe lave ki ai ʻi he Mātiu 24:29, 30 pea ʻe ‘hoko mai ʻi hono nāunau’ ʻa e Foha ʻo e tangatá. (Fakafehoanaki mo Maʻake 13:24-26.) Ko ia, ʻi he ngataʻanga ʻo e fokotuʻutuʻu fulikivanú fakakātoa, ʻe toki fai ʻe Sīsū ʻa e fakamaaú mo e fakahoko ʻa e tauteá.—Sione 5:30; 2 Tesalonaika 1:7-10.
27. Ko e hā ʻoku totonu ke mahuʻinga kiate kitautolu ʻi he ʻilo ʻo fekauʻaki mo e talanoa fakatātā fakaʻosi ʻa Sīsuú?
27 ʻOku fakamaʻalaʻala ʻe he meʻa ko ʻení ʻa ʻetau mahino ki he taimi ʻe fakahoko ai ʻa e talanoa fakatātā ʻa Sīsuú, ʻa ia ʻoku fakahā ai ʻa e taimi ʻe fakamāuʻi ai ʻa e fanga sipí mo e fanga kosí. Ka ʻoku anga-fēfē ʻa ʻene kaunga kiate kitautolu ʻoku tau malangaʻi faivelenga ʻa e ongoongo lelei ʻo e Puleʻangá? (Mātiu 24:14) ʻOkú ne ʻai ʻa ʻetau ngāué ke siʻisiʻi ʻa hono mahuʻingá, pe ʻoku hoko ʻo mamafa ange ai ʻa hotau fatongiá? Tau sio ange ʻi he kupu hono hoko maí ki he anga ʻo hono kaunga kiate kitautolú.
-
-
Ko e Hā ʻa e Kahaʻu ki he Fanga Sipí mo e Fanga Kosí?Pulusinga Ako Taua Leʻo
-
-
2 ʻI he talanoa fakatātā ʻo e fanga sipí mo e fanga kosí, naʻe tuhu ai ʻa Sīsū ki ha taimi te ne hoko ai ki ha tuʻunga makehe: “Oka haʻu ae Foha oe tagata i hono nāunāu, mo e . . .” (Mātiu 25:31, PM) ʻOku totonu ke mahuʻinga ʻeni kiate kitautolu koeʻuhi he ko e lea fakatātā ia ʻoku fakaʻosiʻaki ai ʻe Sīsū ʻa ʻene tali ki he fehuʻí: “Koeha ae fakailoga o hoo haʻu, bea moe gataaga oe mamani?” (Mātiu 24:3, PM) Ka ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻo e meʻá ni kiate kitautolú?
3. ʻI muʻa ʻi heʻene malangá, ko e hā naʻe tala ʻe Sīsū ʻe fakautuutu leva ʻi he hili ʻa e kamata ʻa e fuʻu mamahi lahí?
3 Naʻe fuatala ʻe Sīsū ʻa e ngaahi meʻa hā mahino ʻe hoko ʻi he “hili leva” ʻa e hoko ʻa e fuʻu mamahi lahí, ko e ngaahi meʻa ia ʻoku tau tatali ki aí. Naʻá ne pehē ʻe toki hā mai ʻa e “fakailoga oe Foha oe tagata.” ʻE uesia lahi ʻe he meʻá ni “ae gaahi faahinga kotoabe o mamani” ʻa ia “te nau mamata ki he Foha oe tagata oku haʻu i he gaahi ao oe lagi, i he malohi moe nāunāu lahi.” Ko e Foha ʻo e tangatá ʻe fakafeʻao ia ʻe he “ene kau agelo.” (Mātiu 24:21, 29-31, PM)a Kae fēfē ʻa e talanoa fakatātā ʻo e fanga sipí mo e fanga kosí? ʻOku fokotuʻu ia ʻi he ngaahi Tohitapu ʻi onopooní ʻi he Mātiu vahe 25, ka ko e konga ia ʻo e tali ʻa Sīsuú, ʻo ʻomai ai ha toe fakaikiiki ʻo fekauʻaki mo ʻene hoko mai ʻi hono nāunaú mo fakahanga ʻa e tokangá ki heʻene fakamaau “ae gaahi kakai kotoabe.”—Mātiu 25:32, PM.
Ngaahi Meʻa ʻOku Fakafofongaʻi ʻe he Talanoa Fakatātaá
4. Ko e hā ʻa e lave ʻo fekauʻaki mo Sīsuú ʻi he kamataʻanga ʻo e talanoa fakatātā ʻo e fanga sipí mo e fanga kosí, pea ko hai ʻoku toe lave ki aí?
4 ʻOku kamataʻaki ʻe Sīsū ʻa e talanoa fakatātaá ʻo pehē: “Oka haʻu ae Foha oe tagata.” ʻOku ngalingali kuó ke ʻosi ʻiloʻi pe ko hai ʻa e “Foha oe tagata.” Ko e kau tohi ʻo e Kōsipelí naʻa nau faʻa ngāueʻaki ʻa e kupuʻi lea ko iá kia Sīsū. Naʻa mo Sīsū tonu naʻá ne fai pehē, ʻoku ʻikai ha veiveiua naʻe ʻi heʻene fakakaukaú ʻa e vīsone ʻa Tāniela ki ha taha “hage koe foha oe tagata” ʻoku fakaofiofi atu kia Talumeimuʻa ke maʻu ʻa e “bule, moe nāunāu, mo ha buleaga.” (Tāniela 7:13, 14, PM; Mātiu 26:63, 64; Maʻake 14:61, 62) Neongo ko Sīsū ʻa e tokotaha tefito ʻi he talanoa fakatātā ko ʻení, ʻoku ʻikai ko ia tokotaha pē. ʻI muʻa ʻi he malanga ko ʻení, ʻo hangē ko ia naʻe hiki ʻi he Mātiu 24:30, 31 (PM), naʻá ne pehē ʻi he taimi ʻe ‘haʻu ai mo e malohi mo e nāunāu lahi’ ʻa e Foha ʻa e tangatá, ʻe fai ʻe heʻene kau ʻāngeló ha ngāue mahuʻinga ʻaupito. ʻOku meimei tatau pē mo e talanoa fakatātā ʻo e fanga sipí mo e fanga kosí, ʻoku hā ai ʻa e kau ʻāngelo mo Sīsū ʻi heʻene “nofo ia i he nofoa o hono nāunāuʻia” ke fai ʻa e fakamaaú. (Fakafehoanaki mo Mātiu 16:27.) Ka ko e Fakamaaú mo ʻene kau ʻāngeló ʻoku nau ʻi hēvani, ko ia ai ʻoku fakamatalaʻi ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá ʻi he talanoa fakatātaá?
-
-
Ko e Hā ʻa e Kahaʻu ki he Fanga Sipí mo e Fanga Kosí?Pulusinga Ako Taua Leʻo
-
-
FAKATOKANGAʻI ʻA E HUʻUFATAHÁ
Mātiu 24:29-31 (PM) Mātiu 25:31-33 (PM)
Hili ʻa e kamata ʻa e fuʻu mamahi lahí, ʻOku hoko mai ʻa e
ʻoku hoko mai ʻa e Foha ʻo e tangatá Foha ʻo e tangata
Haʻu mo e nāunau lahi Hoko mai ʻi hono nāunau ʻo
-