Puleʻanga ʻo e ʻOtuá—Māʻolunga ʻi he Tafaʻaki Kotoa Pē
NAʻE akoʻi ʻe Sīsū Kalaisi ki hono kau muimuí: ‘Ko ia ke pehe ni haʻamoutolú lotu: Ko ʻemau Tamai ʻoku ʻi Hevani, ke tapuhā ho Huafá, ke hoko mai ho Puleʻangá, ke fai ho Finangaló, hange ko ia ʻi he langí ke pehe foki ʻi māmani.’ (Mātiu 6:9, 10) Ko e lotu ko ʻení, ʻoku ʻilolahia ia ʻe he tokolahi ko e Tamai Hēvaní pe Lotu ʻa e ʻEikí, ʻa ia ʻoku fakamatalaʻi ai ʻa e taumuʻa ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá.
Fakafou ʻi he Puleʻangá, ʻe fakamāʻoniʻoniʻi ai ʻa e huafa ʻo e ʻOtuá. ʻE hoko ai ia ʻo maʻa mei he kotoa ʻo e taʻefakaʻapaʻapa naʻe hingaki ki ai tupu mei he angatuʻu ʻa Sētane mo e tangatá. ʻOku mātuʻaki mahuʻinga ʻeni. Ko e fiefia ʻa e ngaahi meʻamoʻui ʻatamaiʻia kotoa pē, ʻoku fakatuʻunga ia ʻi heʻenau vakai ki he toputapu ʻa e huafa ʻo e ʻOtuá pea mo hono tali loto-lelei ʻa ʻene totonu ke pulé.—Fakahā 4:11.
ʻIkai ngata aí, ʻoku fokotuʻu ʻa e Puleʻangá ke ‘fai ai ʻa e Finangalo ʻo e ʻOtuá ʻo hange ko ia ʻi he langí ke pehe foki ʻi māmani.’ Ko e hā ʻa e finangalo ko iá? Ke fakafoki ʻa e vahaʻangatae ʻo e ʻOtuá mo e tangatá, ʻa ē naʻe fakamoleki ʻe ʻĀtamá. ʻE toe fakahoko foki ai ʻe he Puleʻangá ʻa e taumuʻa ʻa e Hau Fakalevelevá, ʻa Sihova, ke fokotuʻu ha palataisi ʻi he foʻi māmaní ʻa ia ʻe lava ke moʻui fiefia ai ʻa e kakai leleí ʻo taʻengata. ʻIo, ʻe fakaleleiʻi ʻe he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻa e maumau kotoa kuo fai ʻe he muʻaki angahalá pea ʻai ai ke hoko moʻoni ʻa e taumuʻa anga-ʻofa ʻa e ʻOtuá ki he foʻi māmaní. (1 Sione 3:8) Ko hono moʻoní, ko e Puleʻanga ko ʻení mo e meʻa te ne fakahokó, ko e pōpoaki tefito ia ʻa e Tohi Tapú.
Māʻolunga ʻi he Ngaahi Tafaʻaki Fē?
Ko e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ko ha founga-pule moʻoni ia ʻoku ʻi ai hono mālohi lahi faufaua. Naʻe ʻomai kiate kitautolu ʻe he palōfita ko Tanielá ha fakalika ʻo fekauʻaki tonu pē mo hono mālohí. Ki muʻa fuoloa atu, naʻá ne tomuʻa tala: “Ko e ʻOtua ʻo Langi te ne fokotuʻu ha puleʻanga . . . te ne laiki mo fakaʻauha ʻa e ngaahi puleʻanga [fakaetangatá].” ʻIkai ko ia pē, ʻi he kehe mei he ngaahi founga-pule fakaetangatá, ʻa ia ʻoku tuʻu mo tō ʻi he faai mai ʻa e hisitōliá, ko e Puleʻanga ia ʻo e ʻOtuá “ʻe ʻikai fulihi ʻo taʻengata.” (Taniela 2:44) ʻOku ʻikai ko e ʻuhinga pē ia ʻoku māʻolunga aí. ʻI he tafaʻaki kotoa pē, ko e Puleʻanga ko ʻení ʻoku māʻolunga mamaʻo ia ʻi ha faʻahinga founga-pule fakaetangata pē.
Ko e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻoku ʻi ai hono Tuʻi māʻolunga.
Fakakaukau angé pe ko hai ʻa e Tuʻi ko iá. ʻI he ‘ngaahi misi mo e visone’ naʻe ʻoange kia Tanielá, naʻá ne sio ai ki he Pule ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ko e “Taha hange ha hakoʻi tangata” ʻa ia naʻe ʻomi ki he ʻao ʻo e ʻOtua Māfimafi-Aoniú pea naʻe ʻoange ki ai ʻa e “hau, mo ha langilangi, mo ha pule” tuʻuloa. (Taniela 7:1, 13, 14) Ko e hakoʻi tangata ko iá ʻoku ʻikai ko ha toe taha kehe ia ka ko Sīsū Kalaisi, ko e Mīsaiá. (Mātiu 16:13-17) Ko Sihova ko e ʻOtuá naʻá ne fakanofo ʻa hono ʻAló tonu, ʻa Sīsū, ke ne hoko ko e Tuʻi ʻo Hono Puleʻangá. ʻI he ʻi māmani ʻa Sīsuú, naʻá ne tala ki he kau Fālesi anga-fulikivanú: “Ko e Puleʻanga ʻo e ʻOtua ʻoku ʻi homou lotolotonga ni,” ʻi heʻene ʻuhinga ko ia tonu, ʻa e Tuʻi he kahaʻú ʻi he Puleʻanga ko iá, naʻe ʻi he māmaní fakataha mo kinautolu.—Luke 17:21.
Ko hai ia mei he faʻahinga ʻo e tangatá ʻe lava ke fakatatau ki he ngaahi fakamoʻoni ʻoku maʻu ʻe Sīsū, ʻi he tuʻunga ko ha Pulé? Kuo ʻosi fakamoʻoniʻi ʻa Sīsū ko ha Taki ʻoku māʻoniʻoni, alafalalaʻanga mo manavaʻofa fakaʻaufuli. ʻOku fakamatalaʻi ia ʻe he Ngaahi Kōsipelí ko ha tangata ʻo e ngāue pea pehē foki ko e tokotaha ia ʻo e ngaahi ongoʻi manavaʻofa māfana mo loloto. (Mātiu 4:23: Maake 1:40, 41; 6:31-34; Luke 7:11-17) ʻIkai ko ia pē, ko Sīsū ʻa ia kuo toetuʻú, ʻoku ʻikai ke moʻulaloa ia ki he maté pe ko ha toe ngaahi ngātanga fakaetangata kehe.—Aisea 9:6, 7 (Ai 9:5, 6, PM).
Kuo fakanofo ʻe Sihova ʻa Sīsū Kalaisi ke hoko ko e Tuʻi ʻo Hono Puleʻangá
Ko Sīsū mo hono ngaahi kaungāpulé ʻoku nau pule mai mei ha tuʻunga māʻolunga.
ʻI he vīsone ʻa Taniela ʻi heʻene misí, naʻá ne toe sio ai ko e “buleaga moe bule . . . e tuku ki he kakai koe kau maonioni.” (Taniela 7:27, PM) ʻOku ʻikai ke pule tokotaha ʻa Sīsū. ʻOku ʻi ai mo e niʻihi kehe fakataha mo ia ʻa ia te nau pule ko e ngaahi tuʻi pea ngāue ko e kau taulaʻeiki. (Fakahā 5:9, 10; 20:6) ʻI he fekauʻaki mo kinautolú, naʻe tohi ʻe he ʻapositolo ko Sioné: “Pea u vakai, pea ta naʻe tuʻu ʻa e Lami ʻi he funga moʻunga ko Saione, pea naʻe ʻiate ia ha toko taha kilu ma toko fa mano ma toko fa afe . . . ʻa ia ne fakatau mei mamani.”—Fakahā 14:1-3.
Ko e Lamí ko Sīsū Kalaisi ia ʻi hono tuʻunga ʻi he Puleʻangá. (Sione 1:29; Fakahā 22:3) Ko e Moʻunga ko Saioné ʻoku ʻuhinga ia ki hēvani.a (Hepelu 12:22) Ko Sīsū mo hono ngaahi kaungāpule ʻe toko 144,000 ʻoku nau pule mai mei hēvani. He tuʻunga māʻolunga ē ke pule mai mei ai! ʻI he ʻi hēvaní, ʻoku nau maʻu ai ha vakai mata lahi ange. Koeʻuhi ko hēvani ʻa hono tuʻuʻangá, ʻoku toe ui ai ʻa e “Puleʻanga ʻo e ʻOtua” ko e “Puleʻanga ʻo Hevani.” (Luke 8:10; Mātiu 13:11) ʻOku ʻikai ha meʻatau ia, naʻa mo e ngaahi ʻoho fakaeniukiliá, ʻe lava ke ne uesia mo fakaʻauha ʻa e founga-pule fakahēvani ko iá. ʻOku taʻelava ke ikunaʻi ia pea te ne fakahoko ʻa e taumuʻa ʻa Sihova ki aí.—Hepelu 12:28.
ʻOku ʻi ai ʻa e kau fakafofonga alafalalaʻanga ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻi he foʻi māmaní.
ʻOku anga-fēfē ʻetau ʻiloʻi ʻení? ʻOku pehē ʻe he Sāme 45:16 (PM): “Te ke fakanofo [ʻa e] gaahi eiki i mamani kotoabe.” ʻI he kikite ko ʻení, ʻoku ʻuhinga ʻa e “ke” ki he ʻAlo ʻo e ʻOtuá. (Sāme 45:6, 7; Hepelu 1:7, 8) Ko ia ai, ko Sīsū Kalaisi tonu te ne fakanofo ʻa e ngaahi ʻeiki fakafofongá. ʻE lava ke tau tuipau te nau faitōnunga ʻi hono fakahoko ʻa ʻene tuʻutuʻuní. Naʻa mo e ʻahó ni, ko e kau tangata taau ʻoku nau hoko ko e kau mātuʻa ʻi he fakatahaʻanga Kalisitiané ʻoku akoʻi kinautolu, ke ʻoua te nau “fakafieʻeiki” ki honau ngaahi kaungātuí, ka ke maluʻi, fakaivifoʻou mo fakafiemālieʻi kinautolu.—Mātiu 20:25-28; Aisea 32:2.
ʻOku ʻi ai ʻa e faʻahinga māʻoniʻoni ʻoku pule mai ki ai ʻa e Puleʻangá.
ʻOku nau haohaoa mo faitotonu ʻi he vakai mai ʻa e ʻOtuá. (Palovepi 2:21, 22) ʻOku pehē ʻe he Tohi Tapú: “ʻE maʻu ʻa e fonua ʻe he faʻa kataki; pea te nau fefiefiaʻi ʻi he melino lahi.” (Sāme 37:11) Ko e faʻahinga ʻoku pule mai ki ai ʻa e Puleʻangá ʻoku nau anga-vaivai, akoʻingofua mo anga-fakatōkilalo, pea anga-malū mo anga-lelei. Ko e meʻa ʻoku nau mahuʻingaʻia tefito aí ko e ngaahi meʻa fakalaumālié. (Mātiu 5:3) ʻOku nau loto ke fai ʻa e meʻa ʻoku tonú pea tali vēkeveke ʻa e tataki fakaeʻotuá.
Ko e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻoku puleʻi ʻaki ʻa e ngaahi lao māʻolunga.
Ko e ngaahi lao mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻokú ne puleʻi ʻa e Puleʻangá ʻoku haʻu tonu ia meia Sihova ko e ʻOtuá. ʻI he ʻikai ke hoko ʻo fakataputapui taʻetotonu ai kitautolú, ʻoku tau maʻu ʻaonga mei ai. (Sāme 19:7-11) ʻOku tokolahi ʻa e kakai kuo nau ʻosi maʻu ʻaonga kinautolu ʻi he nofo ki he ngaahi fiemaʻu māʻoniʻoni ʻa Sihová. Ko e fakatātaá, ko e muimui ki he akonaki ʻa e Tohi Tapú ki he ngaahi husepānití, uaifí mo e fānaú ʻoku ʻai ʻo lelei ange ai ʻetau moʻui fakafāmilí. (Efeso 5:33–6:3) ʻI heʻetau talangofua ki he fekau ke ‘kofutuʻaʻaki ʻa e ʻofá,’ ʻoku ʻai ʻo lelei ange ai hotau vahaʻangatae mo e niʻihi kehé. (Kolose 3:13, 14) ʻI heʻetau nofo ʻo fakatatau ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻa e Tohi Tapú, ʻoku tau toe fakatupulekina foki ai ʻa e ngaahi founga ngāue lelei pea mo ha vakai mafamafatatau ki he paʻangá. (Palovepi 13:4; 1 Timote 6:9, 10) ʻI he fakaʻehiʻehi mei he konaá, fehokotaki fakasino taʻetāú, tapaká mo e ngaahi faitoʻo kona tapu fakatupu maʻunimaá ʻoku tokoniʻi ai kitautolu ke maluʻi ʻetau moʻuí.—Palovepi 7:21-23; 23:29, 30; 2 Kolinito 6:19 (2Ko 7:1, PM).
Ko e Puleʻanga ʻa e ʻOtuá ko ha founga-pule ia naʻe fokotuʻu ʻe he ʻOtuá. Ko hono Tuʻí, ʻa Sīsū Kalaisi ko e Mīsaiá pea mo e kotoa ʻo hono ngaahi kaungāpulé ʻoku nau maʻu ʻa e fatongia ko hono pouaki ʻa e ngaahi lao totonu pea mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni anga-ʻofa ʻa e ʻOtuá. Ko e faʻahinga ʻoku pule mai ki ai ʻa e Puleʻangá, ʻo kau ai ʻa hono kau fakafofonga ʻi he māmaní, ʻoku nau manako ʻi he nofo ki he ngaahi lao ʻa e ʻOtuá. Ko ia ko e ʻOtuá ʻa e taha ʻoku tokanga tefito ki ai ʻa e kau pule ʻo e Puleʻangá mo e faʻahinga ʻe pule mai ki ai ʻa e Puleʻangá. Ko ia ai, ko e Puleʻangá ko ha tuʻunga fakateokalati moʻoni ia, ʻa ia ʻoku puleʻi ʻe he ʻOtuá. Kuo pau ke lavameʻa ia ʻi hono fakahoko ʻa e taumuʻa ʻa ia naʻe ʻuhinga ai ʻa hono fokotuʻú. Ka ʻe kamata pule mai ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá, ʻa ia ʻoku toe ʻiloa ko e Puleʻanga faka-Mīsaiá ʻafē?
Kamata Pule ʻa e Puleʻangá
Ko ha kī ke mahinoʻi ai ʻa e taimi ʻe kamata pule ai ʻa e Puleʻangá ʻoku ʻiloʻi ia ʻi he ngaahi meʻa ne leaʻaki ʻe Sīsuú. Naʻá ne pehē: “ʻE malaki ʻa Selusalema ʻe he Senitaile, kae ʻoua ke kakato ʻa e ngaahi kuonga ʻo e Senitaile.” (Luke 21:24) Ko Selusalema ʻa e kolo pē taha ʻi he kotoa ʻo e foʻi māmaní naʻe fekauʻaki fakahangatonu mo e huafa ʻo e ʻOtuá. (1 Tuʻi 11:36; Mātiu 5:35) Naʻe hoko ia ko e kolomuʻa ʻo ha puleʻanga ʻi he foʻi māmaní ʻa ia naʻe fokotuʻu ʻe he ʻOtuá. Ko e kolo ko iá naʻe pau ke malaki ia ʻe he ngaahi puleʻangá ʻa ia ko e pau ia ke fakaleluʻi ʻe he ngaahi puleʻanga fakaemāmaní ʻa e puleʻi ko ia ʻe he ʻOtuá ʻa hono kakaí. ʻE kamata nai ʻeni ʻafē?
Ko e tuʻi fakaʻosi ke ʻafio ʻi Selusalema ʻi he taloni ʻo Sihová, naʻe tala kiate ia: “ʻE ʻave ʻa e tatā, ʻe hiki ʻa e kalauni. . . . kaeʻoua ke haʻu ʻa e Toko Taha ʻoku oʻona totonu; pea te u foaki ia ki ai.” (Isikeli 21:25-27) Naʻe pau ke toʻo ʻa e kalauní mei he ʻulu ʻo e tuʻi ko iá, pea ko e tuʻunga-pule ʻa e ʻOtuá ki Hono kakaí naʻe pau ke fakaleluʻi mo ia. Naʻe hoko ʻeni ʻi he 607 K.M. ʻi he taimi naʻe fakaʻauha ai ʻa Selusalema ʻe he kau Pāpiloné. ʻI he lolotonga ʻa e “ngaahi kuonga” ʻa ia naʻe teu ke hokó, ʻe ʻikai ai kei maʻu ʻe he ʻOtuá ha founga-pule ʻi he māmaní ke ne fakafofongaʻi ʻa hono tuʻunga-pulé. ʻE toki ʻoange pē ʻe Sihova ʻa e mafai ke pulé ʻi he ngataʻanga ʻo e ngaahi taimi ko iá ki he tokotaha ʻoku “oʻona totonu,” ʻa Sīsū Kalaisi. Ko e hā hono lōloa ʻo e vahaʻa taimi ko iá?
ʻOku pehē ʻe he kikite ʻi he tohi ʻa Tanielá: “Ta ʻa e ʻakau, ʻo fakaʻauha ia; kae tuku ʻi he kelekele ʻa hono tefito, ʻio ʻo haʻiʻaki ʻa e aione mo e palasa . . . kaeʻoua ke laka atu ai ha fituʻi kuonga.” (Taniela 4:23) Hangē ko ia te tau sio ki aí, ko e “fituʻi kuonga” naʻe lave ki ai hení ʻoku tatau hono lōloa mo e “ngaahi kuonga ʻo e Senitaile.”
ʻI he Tohi Tapú, ko e faʻahinga tāutaha, kau taki mo e ngaahi puleʻangá ʻoku fakatātaaʻi kinautolu he taimi ʻe niʻihi ʻe he ʻuluʻakaú. (Sāme 1:3; Selemaia 17:7, 8; Isikeli, vahe 31) Ko e fuʻu ʻakau fakaefakatātaá “nae ha atu ia ki he gaahi gataaga o mamani.” (Taniela 4:11, PM) Ko ia ai, ko e tuʻunga-pule naʻe fakatātaaʻi ʻe he fuʻu ʻakau naʻe teu ke tā pea haʻí naʻe aʻu ia ki he “gaahi gataaga o mamani,” ʻo kau ai ʻa e puleʻanga fakalūkufua ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá. (Taniela 4:17, 20, 22) Ko ia ai, ʻoku fakatātaaʻi ʻe he fuʻu ʻakaú ʻa e tuʻunga-pule aoniu ʻo e ʻOtuá, ʻo tautefito ʻi heʻene fekauʻaki mo e foʻi māmaní. Naʻe fakahāhā ʻa e tuʻunga-pule ko ʻení ʻi ha taimi ʻo fakafou ʻi he puleʻanga naʻe fokotuʻu ʻe Sihova ʻi he puleʻanga ʻIsilelí. Ko e fuʻu ʻakau tuʻu fakaefakatātā ko ʻení naʻe tā hifo ia, pea naʻe haʻi ʻa e tefitoʻi ʻakaú ʻaki ʻa e ʻaione mo e palasa koeʻuhí ke ʻoua ʻe toe lava ʻo tupu. Naʻe fakahaaʻi ai ʻe he meʻá ni ko e puleʻanga ko ē naʻe ngāueʻaki ʻe he ʻOtuá ke pule ʻi he foʻi māmaní naʻe pau ke ngata ʻene pulé, ʻo hangē ko ia naʻe hoko ʻi he 607 K.M., ka ʻe ʻikai ke ngata tuʻuloa. ʻE kei haʻi ai pē ʻa e fuʻu ʻakaú kae ʻoua ke ʻosi atu ʻa e “fituʻi kuonga.” ʻI he ʻosi ʻa e vahaʻa taimi ko iá, ʻe ʻoange leva ai ʻe Sihova ʻa e tuʻunga-pulé ki he ʻea totonú, ʻa Sīsū Kalaisi. ʻOku hā mahino, ko e “fituʻi kuonga” mo e “ngaahi kuonga ʻo e Senitaile” ʻoku ʻuhinga lōua ia ki he vahaʻa taimi tatau.
ʻOku tokoniʻi kitautolu ʻe he Tohi Tapú ke tau fakapapauʻi ʻa e lōloa ʻo e “fituʻi kuonga.” ʻOku tatau ia mo e ʻaho ʻe 1,260 ʻa ē ko e “kuonga [kuonga ʻe taha], mo e kuonga ʻe ua, mo e vaeua ʻo e kuonga,” ʻa ia ko e “kuonga” fakakātoa ʻe tolu mo e konga. (Fakahā 12:6, 14) ʻOku ʻuhinga ʻení ko e liunga ua ʻa e fika ko iá, pe kuonga ʻe fitú, ko e ʻaho ia ʻe 2,520.
ʻI heʻetau lau fakahangatonu ʻa e ʻaho ʻe 2,520 mei he 607 K.M. ʻokú ne ʻomi ai kitautolu ki he 600 K.M. Kae kehe, ko e kuonga ʻe fitú naʻe lōloa ange ia ai. Naʻe teʻeki ai ke kakato ia ʻi he taimi naʻe lea ai ʻa Sīsū ʻo fekauʻaki mo e “ngaahi kuonga ʻo e Senitaile.” Ko ia ai, ko e kuonga ʻe fitú, ʻoku ʻuhinga fakaekikite ia. Ko ia, kuo pau ke tau ngāueʻaki ʻe kitautolu ʻa e lao Fakatohitapú: “Lau ʻa e ʻaho taki taha ko e taʻu.” (Nomipa 14:34; Isikeli 4:6) ʻI he tuʻunga ko iá, ko e kuonga ʻe fitu ʻa ia naʻe puleʻi ai ʻa e foʻi māmaní ʻe he ngaahi mafai fakaemāmaní ʻo ʻikai ha kaunga ki ai ʻa e ʻOtuá naʻe feʻunga ia mo e taʻu ʻe 2,520. ʻI hono lau ʻa e taʻu ʻe 2,520 mei he 607 K.M. ʻokú ne ʻomi ai kitautolu ki he 1914 T.S. Ko e taʻu ia naʻe ngata ai ʻa e “ngaahi kuonga ʻo e Senitaile,” pe kuonga ʻe fitú. ʻOku ʻuhinga iá, naʻe kamata pule ʻa Sīsū Kalaisi ko e Tuʻi ia ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻi he 1914.
‘Ke Hoko Mai Ho Puleʻangá’
Koeʻuhi kuo ʻosi fokotuʻu ʻa e Puleʻanga faka-Mīsaiá ʻi hēvani, ʻoku totonu nai ke tau kei hokohoko atu pē ʻi he lotu ke hoko mai iá, ʻo hangē ko ia ʻoku akoʻi mai ʻe he sīpinga lotu ʻa Sīsuú? (Mātiu 6:9, 10) ʻIo. Ko e kōlenga ko iá ʻoku totonu ke fai ia pea ʻoku kei tuha pē ia ke fai ha kole ki ai. ʻE vavé ni ke fakahoko mai ʻe he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻa hono mālohí kotoa ki he foʻi māmaní.
He tāpuaki moʻoni ē ʻe aʻusia ʻe he faʻahinga faitōnunga ʻo e tangatá ʻi he hoko mai ʻa e meʻa ko iá! ʻOku pehē ʻe he Tohi Tapú: “Ko e ʻOtua ʻoku kau maʻanautolu, ʻio, ko honau ʻOtua. Pea te ne holoholo ʻa e loʻimata kotoa pē mei honau mata; pea ʻe ʻikai toe ai ha mate, pea ʻe ʻikai toe ai ha mamahi, pe ha tangi, pe ha ongosia; kuo mole ʻa e ngaahi meʻa muʻa.” (Fakahā 21:3, 4) ʻI he taimi ko iá, ʻe “ʻikai ha nofo ai te ne pehe, ʻOku ou mahaki.” (Aisea 33:24) Ko e moʻui taʻengatá ʻe maʻu ia ʻe he faʻahinga ʻoku nau fakahōifuaʻi ʻa e ʻOtuá. (Sione 17:3) ʻI heʻetau tatali ki hono fakahoko ʻo e ngaahi kikite ko ʻení fakataha mo e ngaahi kikite fakaofo kehe ʻi he Tohi Tapú, tuku ke tau “fuofua kumi ae buleaga oe Otua, mo ene maonioni.”—Mātiu 6:33, PM.
Ko e faʻahinga ʻe pule mai ki ai ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá te nau fiefia ʻi he ngaahi tāpuaki lahi
a Naʻe toʻo ʻe Tuʻi Tēvita ʻo ʻIsileli ʻo e kuonga muʻá ʻa e kolotau ko Moʻunga Saione ʻi he māmaní mei he kau Siepusí, peá ne ʻai ia ko hono kolomuʻa. (2 Samiuela 5:6, 7, 9) Naʻá ne toe ʻave foki ʻa e ʻAʻake toputapú ki he feituʻu ko iá. (2 Samiuela 6:17) Koeʻuhi naʻe fekauʻaki ʻa e ʻAʻaké mo e ʻi ai ʻa Sihová, naʻe lave ai ki Saione ko e ʻafioʻanga ia ʻo e ʻOtuá, ʻo ʻai ai ia ko ha fakatātā feʻungamālie ki hēvani.—Ekisoto 25:22; Livitiko 16:2; Sāme 9:11; Fakahā 11:19.