‘Hanganaki Leʻo’ Ko e Hā ʻOku Mātuʻaki Mahuʻinga Aí?
“KO E ha nai ʻa e fakaʻilonga ʻo haʻo ha mai, mo e faka ʻosi ʻo e kuonga?” (Mt. 24:3) ʻI he tali ki he fehuʻi ko iá, naʻe ʻoange ʻe Sīsū ki heʻene kau ākongá ha fakaʻilonga naʻe māʻalaʻala, fakaikiiki, ʻiloʻingofua, pea taʻetoealafehālaaki, hangē ko ia ʻoku lēkooti he Mātiu vahe 24, Maake vahe 13, mo e Luke vahe 21. Naʻá ne tānaki mai: ‘Hanganaki leʻo.’—Mt. 24:42, NW.
Kapau ko e fakaʻilongá ʻiate ia pē naʻe pau ke mātuʻaki hā mahino, ko e hā ʻa e toe ekinaki ko ení? Fakakaukau ange ki he ongo meʻa ʻe ua ʻe ala hoko ko ení. ʻUluakí, ko e ngaahi fakahohaʻá te ne ueʻi nai e niʻihi ke taʻetokaʻi ʻa e fakaʻilongá, ʻo iku ai ki he mole e tuʻunga fakalaumālié mo e faʻa leʻó. Uá, ʻe ʻiloʻi nai ʻe ha Kalisitiane ha ngaahi meʻa tefito ʻo e fakaʻilongá ka koeʻuhí ko hono ngaahi ʻātakaí tonu ʻoku ʻikai ai te ne ongoʻi ʻoku uesia fakahangatonu ia. Te ne fakaʻuhinga leva nai ko e “mamahi lahi,” ʻa e tumutumu ʻo e kikite ʻa Sīsuú, naʻe kei fuʻu mamaʻo pea ko ia ai naʻe teʻeki ai fiemaʻu ia ke ‘hanganaki leʻo.’—Mt. 24:21, NW.
‘Naʻe ʻIkai Te Nau Tokanga’
Naʻe fakamanatu ʻe Sīsū ki hono kau muimuí fekauʻaki mo e ngaahi toʻumeʻa ʻo Noá. Ko e malanga ʻa Noá, ko hono foʻu ʻo e fuʻu ʻaʻaké, pea mo e fakamālohi ʻo e ʻaho ko iá naʻe ʻikai lava ke ʻalu taʻefakatokangaʻi. Kae kehe, ko e tokolahi tahá ‘naʻe ʻikai te nau tokanga.’ (Mt. 24:37-39, NW) ʻOku mafolalahia he ʻahó ni ʻa e fakakaukau pehē ki he ngaahi fakatokangá. Ko e fakatātaá, ko e ngaahi fakaʻilonga-hala fakangatangata ʻo e lelé ʻokú ne ʻoatu e pōpoaki taʻetoealafehālaaki, ka ʻoku kei taʻetokaʻi pē ia ʻe he tokolahi. ʻOku faʻa ongoʻi ʻe he kau maʻu mafaí ʻoku ueʻi kinautolu ke fokotuʻu ha ngaahi tafunga ke fakamāmālieʻiʻaki e lele ʻi he ngaahi hala he kolo lahí ke fakamālohiʻi e kau fakaʻulí ke māmālie hifo. ʻOku pehē pē, ʻoku ʻiloʻi nai ʻe ha Kalisitiane e fakaʻilonga ʻo e kuonga fakamuí ka ʻokú ne kei hoko pē ʻo kau he ngaahi ngāue ʻoku ʻikai faitatau mo hono ʻuhingá. Ko Arielle, ko ha taʻu hongofulu tupu ʻi ʻAfilika Hihifo, naʻá ne hokosia eni.
Naʻe manako ʻa Arielle he sio he tolo pulu ʻa e kakai fefiné he televīsoné. ʻI he taimi naʻe fokotuʻutuʻu ai heʻene ʻapiakó ha timí, naʻe hanga ʻe he ʻamanaki atu ke vaʻingá ʻo fakanenefuʻi ʻene tokanga ki he ngaahi fakatuʻutāmaki ʻe ala hoko ki hono tuʻunga fakalaumālié. Naʻá ne fakamoʻoni ke hoko ko ha tokotaha malu kolo. Ko e hā naʻe muimui atu aí? ʻOkú ne fakamatala: “Ko e niʻihi hoku kaungātimí naʻe ʻi ai honau kaumeʻa tangata naʻa nau ngāueʻaki ʻa e faitoʻo kona tapú mo ifi. Naʻa nau fakakataʻaki au heʻeku kehé, ka naʻá ku fakakaukau te u lavaʻi ia. ʻI he taʻeʻamanekiná, naʻe kamata ke hanga ʻe he vaʻingá tonu ʻo fakavaivaiʻi hoku tuʻunga fakalaumālié. Naʻe fonu hoku ʻatamaí mo e lotó ʻi he tolo pulú. Lolotonga e ngaahi fakataha faka-Kalisitiané, naʻe faʻa tākakau atu ʻeku fakakaukaú mei he Fale Fakatahaʻangá ki he malaʻe tolo pulú. Naʻe toe uesia kovi hoku ʻulungaanga faka-Kalisitiané. Ko e ʻofa ki he vaʻingá naʻe mafuli ia ki ha holi ke ikuna. Naʻá ku fakamālohisino mālohi ke fakalato hoku laumālie feʻauʻauhi foʻoú. Ne fakatupulekina ai e loto-mafasiá. Ne aʻu ʻo u feilaulauʻi ʻa e ngaahi tuʻunga kaungāmeʻá koeʻuhi ko e tolo pulú.
“Naʻe aʻu ki he tumutumú he taimi naʻe ʻoange ai e tautea tolo fakahuú ki he faʻahi ʻe tahá ʻi ha foʻi vaʻinga ʻe taha. Naʻá ku mateuteu ke maluʻi e koló. Ki muʻa ke u fakatokangaʻi iá, kuó u lotu au kia Sihova ke tokoniʻi au ke polokaʻi e foʻi toló! Naʻe ʻai au ʻe he meʻa ko eni naʻe hokó ke u ʻiloʻi e anga hono uesia lahi hoku tuʻunga fakalaumālié. Naʻe fēfē ʻeku toe maʻu mai iá?
“Naʻá ku sio ʻi heʻetau DVD Young People Ask—What Will I Do With My Life?a Naʻá ku fili ke toe sio ai pea he taimi ko ení ke u ngāueʻaki fakamātoato ia. He ko ē, naʻá ku ʻi he tuʻunga tatau hangē ko André, ʻa e kiʻi talavou he tulamá. Naʻá ku tokanga tautefito ki he meʻa naʻe fokotuʻu atu ʻe ha mātuʻa kia André ke faí—ko e lau mo fakalaulauloto ki he Filipai 3:8. Naʻe ngāue ʻa e meʻa ko iá. Naʻá ku nofo mei he timí.
“He faikehekehe ē naʻe hokó! Ne mole atu hoku laumālie feʻauʻauhí mo e loto-mafasia naʻe haʻu fakataha mo iá. Naʻá ku ongoʻi fiefia ange mo ofi ange ki hoku ngaahi kaungāmeʻa Kalisitiané. Naʻe mohu ʻuhinga ange ʻa e ngaahi ngāue fakalaumālié. Naʻá ku tokanga ʻaupito he ngaahi fakatahá pea toe fiefia ai. Naʻe toe fakalakalaka ʻeku ngāue fakafaifekaú. ʻOku ou ngāue tuʻumaʻu he taimí ni ko ha tāimuʻa tokoni.”
Kapau ʻoku fusi mālohi koe ʻe ha fakahohaʻa ke taʻetokaʻi e fakaʻilonga naʻe ʻomi ʻe Sīsuú, laka ʻi ha ngaahi sitepu fakamātoato, hangē ko ia naʻe fai ʻe Arielle. Te ke ʻahiʻahiʻi nai ha niʻihi ʻo e ngaahi meʻá ni. Sio ki he Watch Tower Publications Index, ʻa ia ʻoku ui ko ha mape ki he ngaahi koloa fufū. ʻOku ʻi ai e ngaahi maʻuʻanga fakamatala ki he akonaki lelei mo e ngaahi fakamatala hangatonu ki he founga kuo fehangahangai ai e niʻihi kehé mo e ngaahi ʻahiʻahi ʻoku fakatatali mai kiate koé. Maʻu ʻaonga kakato mei he ngaahi fakataha faka-Kalisitiané ʻaki e teuteu lelei mo e hiki nouti. Kuo ʻiloʻi ʻe he niʻihi ko e tangutu ofi ki muʻa he holó ʻoku tokoni lahi ia. ʻI he taimi ʻoku kau ai ki ai e kau fanongó, feinga ke fai ha tali vave. Tānaki atu ki aí, hanganaki ʻāʻā fakalaumālie ʻaki hono fakahoa e ngaahi ongoongo lolotongá mo e ngaahi tafaʻaki ʻo e fakaʻilongá mo e ngaahi tafaʻaki kehe ʻo e “kuonga fakamui.”—2 Tim. 3:1-5; 2 Pita 3:3, 4; Fkh. 6:1-8.
“Toka Teuteu ʻa Kimoutolu”
Ko e fakaʻilonga ʻo e kuonga fakamuí ʻoku fakavahaʻapuleʻanga, ʻo kau ai ʻa “mamani katoa.” (Mt. 24:7, 14) ʻOku nofo ʻa e laui miliona he ngaahi feituʻu ʻoku tō lahi ai e ngaahi mahaki fakaʻauha, ngaahi honge, mo e ngaahi fuʻu mofuike, mo e ngaahi meʻa kehe naʻe tomuʻa tala. ʻI hono kehé, ʻoku nofo ʻa e tokolahi kehe ʻi ha kiʻi tuʻunga melino mo nonga. Kapau kuo teʻeki ai ke ke hokosia fakafoʻituitui ha ngaahi tafaʻaki ʻe niʻihi ʻo e fakaʻilongá, ʻoku totonu ke ke fakaʻuhinga ko e mamahi lahí ʻoku kei fuʻu mamaʻo? ʻE ʻikai fakapotopoto ia.
Ko e fakatātaá, fakakaukau ki he meʻa naʻe tomuʻa tala ʻe Sīsū fekauʻaki mo e ‘ngaahi hongé mo e ngaahi mahaki fakaʻauhá.’ (Luke 21:11) ʻUluakí, naʻe ʻikai te ne pehē ʻe uesia e feituʻu kotoa pē he taimi tatau pe ko e lahi tatau. Ka, naʻá ne pehē ko e ngaahi meʻá ni ʻe hoko “ʻi he ngaahi potu kehekehe.” Ko ia ai, heʻikai ke tau ʻamanekina ʻe hoko e ngaahi meʻa tatau he feituʻu kotoa pē he taimi tatau. Uá, hili siʻi atu pē mei he lave ki he ngaahi hongé, naʻe fakahaaʻi ʻe Sīsū ko e niʻihi hono kau muimuí kuo pau ke nau tokanga ke ʻoua ʻe faʻa kai: “Mou lamasi kimoutolu, naʻa ʻiloange ʻe mafatukituki homou loto, ko e meʻa ʻi he faʻa kai.” (Luke 21:34) Ko ia ai, ko e kau Kalisitiane kotoa pē ʻoku ʻikai totonu ke nau ʻamanekina te nau hokosia e tafaʻaki kotoa ʻo e fakaʻilongá. Ka, naʻe pehē ʻe Sīsuú: “Ka mou ka vakai kuo hoko ʻa e ngaahi meʻa ko ia, pea mou ʻilo kuo ofi ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtua.” (Luke 21:31) ʻOku fakaʻatā ʻe he fetuʻutaki ʻi onopōní ke tau vakai ki he tafaʻaki kotoa ʻo e fakaʻilongá, tatau ai pē pe ko e hā ʻoku tau hokosia fakafoʻituitui ʻi hotau feituʻú.
Manatuʻi foki, kuo ʻosi fokotuʻu ʻe Sihova ʻa e ‘ʻaho mo hono houa’ ke kamata ai e mamahi lahí. (Mt. 24:36) Ko e hokohoko ʻa e hoko ʻa e ngaahi meʻa he māmaní ʻe ʻikai te ne liliu ai e ʻaho ko ení.
Naʻe naʻinaʻi ʻa Sīsū ki he kau Kalisitiane ʻi he feituʻu kotoa pē: “Toka teuteu ʻa kimoutolu.” (Mt. 24:44) ʻOku totonu ke tau toka teuteu maʻu pē. Ko e moʻoni, heʻikai lava ke tau kau he ngaahi ngāue fakateokalatí he ʻahó kakato he ʻaho kotoa pē. ʻIkai ko ia pē, ʻoku ʻikai ha taha ʻo kitautolu te ne ʻilo pe ko e hā te tau fai he mōmeniti ʻe kamata ai e mamahi lahí. ʻE ngāue nai e niʻihi ʻi ha ngoue pe tokangaʻi e ngaahi ngāue fakaʻapí. (Mt. 24:40, 41) Ko ia, ko e hā ʻe lava ke tau faí ke tau toka teuteu aí?
Ko Emmanuel mo Victorine, pea mo ʻena fānau fefine ʻe toko ono ʻoku nau nofo ʻi ha feituʻu ʻi ʻAfilika ʻa ia ʻoku ʻikai te nau ongoʻi ai e mālohi kakato kotoa ʻo e ngaahi meʻa ʻokú ne fakaʻilongaʻi e fakaʻilongá. Ko ia naʻa nau fili ke fai ha lāulea fakalaumālie he ʻaho kotoa pē ke tokoni ke nau toka teuteu ai. ʻOku fakamatala ʻa Emmanuel: “Naʻe faingataʻa ke maʻu ha taimi feʻungamālie ki he tokotaha kotoa. Ne mau iku ʻo fili ʻa e haafe houa he vahaʻa ʻo e onó mo e haafe ʻa e fitú ʻi he pongipongí. Hili e lāulea ki he konga tohi fakaʻahó, ʻoku mau teuteu ha ngaahi palakalafi ʻi he taha ʻo e ʻū tohi ʻoku fakataimitēpileʻi ki he ako ʻa e fakatahaʻangá lolotonga ʻa e uiké.” Kuo tokoniʻi ʻe he polokalama ko ení kinautolu ke nofoʻaki ʻāʻā? ʻAupito! Ko Emmanuel ko e sea ia e kulupu ʻo e kau mātuʻa ʻi he fakatahaʻangá. Ko e Victorine ʻokú ne faʻa ngāue tāimuʻa tokoni pea kuó ne tokoniʻi e tokolahi ke nau tali e moʻoní. Ko ʻena fānau fefiné ʻoku nau fakalakalaka fakalaumālie lelei kotoa.
ʻOku naʻinaʻi mai ʻa Sīsū: ‘Hanganaki fakasio, hanganaki ʻā.’ (Mk. 13:33, NW) ʻOua e fakaʻatā ha fakahohaʻa ke holoki ai hoʻo tokanga fakalaumālié. Kae, tokanga ki he akonaki lelei ʻi heʻetau ʻū tohí pea ʻi he ngaahi fakataha he fakatahaʻangá, hangē ko ia naʻe fai ʻe Arielle. Hangē ko e fāmili ʻo Emmanuel, feinga ke fai ha meʻa he ʻaho kotoa pē ke ke toka teuteu ai mo ‘hanganaki leʻo.’
[Fakamatala ʻi lalo]
a Ko ha tulama ʻi onopooni fekauʻaki mo e fāinga ha talavou Kalisitiane ke fai e meʻa ʻoku totonú ʻi he ʻafio mai ʻa Sihová.
[Fakatātā ʻi he peesi 4]
Ko e fetalanoaʻaki fakalaumālie he ʻaho ki he ʻahó naʻe tokoniʻi ai ʻa Emmanuel mo hono fāmilí ke nau “toka teuteu”