Fakaʻehiʻehi mei he Fakahohaʻa mei he “Aho oe Ogoogolelei” ko Ení
KO E kau kilia ʻe toko faá naʻa nau fakakaukau ki he fili te nau faí. Naʻe ʻikai ʻoange ʻe ha taha ha meʻaʻofa kiate kinautolu ʻi he matapā ʻo e koló. Ko e kau Sīlia naʻa nau fai ʻa e ʻākoloʻí ne nau taʻofi hono ʻave ʻa e meʻakaí ki Samēliá. Naʻe ʻikai hano ʻaonga ʻo e hū ki he koló; ko e totongi ʻo e meʻakaí naʻe fuʻu mamafa. Ne ʻosi līpooti mai ha kai-tangata naʻe fai.—2 Tuʻi 6:24-29.
‘Ko e hā ʻoku ʻikai te tau ʻalu ai ki he ʻapitanga ʻo e kau Sīliá?’ ko e fakakaukau ia ʻa e kau kiliá. ‘Heʻikai hano kovi ʻona kia kitautolu.’ ʻI heʻene mamalu ʻa e poʻulí, naʻa nau kamata fononga leva ki ai. ʻI heʻenau aʻu atu ki he ʻapitangá, naʻe lōngonoa. Naʻe ʻikai ha kau leʻo ai. Naʻe haʻi ʻa e fanga hōsí mo e fanga ʻasí, ka naʻe ʻikai ʻi ai ha kau sōtia. Naʻe fakasio atu ʻa e toko faá ki ha loto tēniti. Naʻe ʻikai ha taha ai, ka naʻe ala maʻu ai ʻa e meʻakai mo e meʻa inu lahi fau. Naʻa nau kai mo inu. Naʻe toe sio foki ʻa e kau kiliá ki he koula, siliva, ngaahi teunga, pea mo e ngaahi meʻa mahuʻinga kehe. Naʻa nau toʻo e meʻa naʻa nau fiemaʻú, ʻo fufū, pea nau toe foki mai ke fetuku e meʻa lahi ange. Naʻe liʻaki ʻa e ʻapitangá kotoa. Naʻe fakatupunga fakaemana ʻe Sihova ke fanongo ʻa e kau Sīliá ki he ʻuʻulu ʻo ha fuʻu hōsitē lahi. ʻI heʻenau pehē ʻoku ʻohofi kinautolú, naʻá nau tuku lele. Ne liʻaki ai e meʻa kotoa ʻo lava ai ke ʻave ʻe ha taha pē!
Naʻe ʻave ʻe he kau kiliá ʻa e ngaahi koloa mahuʻingá ʻo fufū. Kae kehe, ko e fakakaukau ki he fiekaia ʻa honau kaungāʻapi Samēliá naʻe kamata ke uesia ai honau konisēnisí. Naʻa nau kamata fepehēʻaki: “Oku ikai lelei ae mea oku tau fai: koe aho eni koe aho oe ogoogolelei”! Naʻe foki fakavavevave ʻa e kau kiliá ki Samēlia ʻo līpooti ʻa e ongoongo lelei ʻo e meʻa naʻa nau ʻiló.—2 Tuʻi 7:1-11, PM.
Ko kitautolu foki ʻoku tau moʻui ʻi he taimi ʻe ui nai ko e “aho oe ogoogolelei.” ʻI hono fakahaaʻi ha tafaʻaki tuʻu-ki-muʻa ʻo e ‘fakaʻilonga ʻo e fakaʻosi ʻo e kuongá,’ naʻe pehē ʻe Sīsū: “ʻE ʻoua ke fanongonongo ki mamani katoa ʻa e ongoongolelei ko eni ʻo e puleʻanga, ke ai ha fakamatala ki he ngāhi kakai kotoa pe, pea toki hoko ʻa e ngataʻanga.” (Mt. 24:3, 14) ʻOku totonu ke kaunga fēfē kia kitautolu ʻa e meʻa ko iá?
ʻE Lava ke Lōmekina Kitautolu ʻe he Hohaʻa Fakafoʻituituí
ʻI he fiefia lahi he meʻa naʻa nau ʻiló, naʻe ngalo ʻi he kau kiliá ʻi ha taimi ʻa Samēlia. Naʻa nau tokangataha pē ki he meʻa naʻe lava ke nau maʻú. ʻE lava ke hoko ha meʻa meimei tatau kia kitautolu? Ko e “honge” ko e konga ia ʻo e fakaʻilonga fetuiaki ʻokú ne fakaʻilongaʻi ʻa e taimi ʻo e fakaʻosi ʻo e kuongá. (Luke 21:7, 11) Naʻe fakatokanga ʻa Sīsū ki heʻene kau ākongá: “Mou lamasi kimoutolu, naʻa ʻiloange ʻe mafatukituki [pe lōmekina] homou loto, ko e meʻa ʻi he faʻa kai, mo e faʻa inu, mo e faʻa lotomoʻua ki he moʻui ni.” (Luke 21:34) ʻI he tuʻunga ko e kau Kalisitiané, ʻoku totonu ke tau tokanga ke ʻoua te tau fakaʻatā ke fakatupunga ʻe he hohaʻa fakafoʻituitui ki he moʻui fakaʻahó ke mole ai ʻa e moʻoniʻi meʻa ko ia ʻoku tau moʻui ʻi ha “aho oe ogoogolelei.”
Ko ha Kalisitiane ko Blessing naʻe ʻikai te ne fakaʻatā ʻa e ngaahi meʻa fakafoʻituituí ke ne lōmekina ia. Naʻá ne ngāue ko ha tāimuʻa, ʻosiki ʻene akó, pea iku ʻo ne mali mo ha tokotaha ʻi he Pētelí, pea naʻe tali ia ke ne hoko ko ha mēmipa ʻo e fāmili Pēteli ʻi Pēniní. ʻOkú ne pehē: “Ko ha tokotaha tauhi ʻapi au, pea ʻoku ou fiefia moʻoni ʻi heʻeku ngāué.” ʻOku lava ke fakakaukau atu ʻi he fiefia he taimí ni ʻa Blessing ki he taʻu ʻe 12 ko ia naʻá ne ngāue taimi-kakato aí peá ne fiefia ʻi heʻene tokangataha ki he “aho oe ogoogolelei” ʻa ia ʻoku tau lolotonga moʻui aí.
Tokanga ki he Fakamoleki Noaʻia ʻa e Taimí
ʻI hono fekauʻi atu ʻene kau ākonga ʻe toko 70, naʻe pehē ʻe Sīsū: “Kuo lahi ʻa e taʻu kuo motuʻu, ka ʻoku kaungatāmaki ʻa e kau ngāue: ko ia ke mou kole ki he ʻEiki ʻoku aʻana ʻa e taʻu, ke ne kouna atu mo ha kau ngāue ke utu ʻene taʻu.” (Luke 10:2) Hangē pē ko e lava ke iku ʻa e toloi ʻo e taimi utu-taʻú ki he maumau ʻa e ngoué, ko hono liʻaki ʻa hono fakahoko ʻa e ngāue fakamalangá ʻe lava ke iku ia ki he mole ha moʻui. Ko ia naʻe toe pehē ai ʻe Sīsū: ‘ʻOua naʻa fetapa mo ha taha ʻi he halá.’ (Luke 10:4) Ko e muʻaki foʻi lea ki he “fetapa” ʻoku ʻuhinga nai ia ki he meʻa lahi ange ʻi he “mālō e lelei” pē pe “mālō ʻetau maʻu e ʻahó ni.” ʻOku lava ke toe kau ai ʻa e fāʻofua mo e fetalanoaʻaki lōloa ʻa ia ʻoku hoko nai ʻi he taimi ʻoku tau fetaulaki ai mo ha kaumeʻa. Naʻe fakahinohinoʻi ai ʻe Sīsū ʻa hono kau muimuí ke nau fakaʻehiʻehi mei he ngaahi fakahohaʻa naʻe ʻikai mei hokó pea ngāue fakapotopoto ʻaki honau taimí. Ko e pōpoaki ke nau malangaʻí naʻe fakavavevave.
Fakakaukau ki he lahi ʻo e taimi ʻoku lava ke mole noaʻia ʻi he ngaahi fakahohaʻá. ʻI he ngaahi taʻu lahi, kuo hoko ai ʻa e televīsoné ko e meʻa fakamole taimi lahi taha ia ʻi he ngaahi feituʻu kehekehe. Kae kehe, fēfē leva ʻa e ngaahi telefoni toʻotoʻó mo e komipiutá? Ko ha savea ʻo e kakai lalahi ʻe toko 1,000 ʻi Pilitānia naʻe ʻilo ai “ko e kakai ʻo Pilitāniá ʻoku nau fakamoleki ʻa e miniti ʻe 88 he ʻaho ʻi he telefoni lainé, ko ha toe miniti ʻe 62 ʻi he telefoni toʻotoʻó, miniti ʻe 53 ʻi he ʻī-meilí pea mo e miniti ʻe 22 ʻi he feʻaveʻaki pōpoaki ʻi he telefoni toʻotoʻó.” Ko e fakakātoá ʻoku liunga ua hono lahí ʻi he taimi fakakātoa ʻoku fakamoleki ʻe ha tāimuʻa tokoni ʻi he ngāue fakafaifekaú ʻi he ʻaho taki taha! Ko e hā e lahi ʻo e taimi ʻokú ke fakamoleki ki he fetuʻutakí?
Ko Ernst mo Hildegard Seliger naʻá na tokanga ki he anga ʻo ʻena ngāueʻaki hona taimí. Naʻá na fakamoleki ʻa e taʻu fakakātoa ʻe 40 tupu ʻi he ngaahi kemi fakamamahi ʻa e kau Nasí pea mo e ngaahi ʻapi pōpula Kominiusí. Hili hono tukuange kinauá, naʻá na ngāue ai ko e ongo tāimuʻa ʻo aʻu ki he ʻosi ʻena moʻui ʻi he māmaní.
Naʻe loto ʻa e tokolahi ke fetuʻutaki mo Ernst mo Hildegard. Naʻe mei fakamoleki ʻe he ongo meʻá ʻa e lahi taha ʻo hona taimí ʻi he lau ʻo e ʻū tohí mo e faitohí. Kae kehe, naʻá na fakamuʻomuʻa ʻi heʻena moʻuí ʻa e ngaahi meʻa fakalaumālié.
Ko e moʻoni, ko e kotoa ʻo kitautolú ʻoku tau saiʻia ke hokohoko atu ʻa e fetuʻutaki mo e faʻahinga ʻoku tau ʻofa aí, pea ʻoku ʻikai ha meʻa ia ai ʻe hala. Ko e meʻa kehekehe ʻoku filifili lelei ʻi heʻetau founga-tuʻumaʻu fakaʻahó ʻoku ʻaonga. Kae kehe, ʻoku fakapotopoto ke tau tokanga ke mapuleʻi ʻa e ngaahi fakahohaʻa ʻoku mole noaʻia ai ʻa e taimí lolotonga ʻa e ʻaho ko eni ke malangaʻi ai ʻa e ongoongo leleí.
Malangaʻi Fakaʻāuliliki ʻa e Ongoongo Leleí
Ko ha tāpuaki moʻoni ia ke moʻui ʻi he “aho oe ogoogolelei.” ʻOfa ke ʻoua naʻa toʻo ʻetau tokangá ʻo hangē ko e meʻa naʻe muʻaki hoko ki he kau kilia ʻe toko faá. Manatuʻi naʻa nau fakaʻosiʻaki: “Oku ikai lelei ae mea oku tau fai.” ʻI he founga tatau, ʻoku ʻikai totonu ke tau fakaʻatā ha ngaahi ngāue fakafoʻituitui pe ngaahi fakahohaʻa fakamole taimi ke ne taʻofi kitautolu mei he kau kakato ki he ngāue fakafaifekaú.
ʻI he fekauʻaki mo e meʻá ni, ʻoku tau maʻu ha faʻifaʻitakiʻanga lelei ke muimui ki ai. ʻI he fakakaukau atu ki he muʻaki taʻu ʻe 20 ʻo ʻene ngāue fakafaifekaú, naʻe tohi ʻe he ʻapositolo ko Paulá: ‘Kuó u malaga aki ae ogoogolelei a Kalaisí’ fakaʻāuliliki. (Loma 15:19, PM) Naʻe ʻikai fakaʻatā ʻe Paula ha meʻa ke ne fakavaivaiʻi ʻene faivelengá. ʻOfa ke tau faivelenga ʻo hangē ko iá ʻi heʻetau talaki ʻa e pōpoaki ʻo e Puleʻangá ʻi he “aho oe ogoogolelei” ko ení.
[Fakatātā ʻi he peesi 28]
Naʻe ʻikai fakaʻatā ʻe Blessing ʻa e ngaahi meʻa fakafoʻituituí ke ne fakahohaʻasi ʻene ngāue taimi-kakató
[Fakatātā ʻi he peesi 29]
Ko Ernst mo Hildegard naʻá na tokanga ʻaupito ki he anga ʻo ʻena ngāueʻaki ʻa hona taimí