LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w17 Siulai p. 12-16
  • “Tangi mo e Faʻahinga ʻOku Tangí”

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • “Tangi mo e Faʻahinga ʻOku Tangí”
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2017
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • KO SIHOVÁ KO E “ʻOTUA ʻO E FAKAFIEMĀLIE KOTOA PĒ”
  • ʻOKU MAHINOʻI FOKI ʻE SĪSŪ ʻETAU NGAAHI ONGOʻÍ
  • “FAKAFIEMĀLIE MEI HE FOLOFOLÁ”
  • FAKATAHAʻANGÁ KO HA MATAVAI ʻO E FAKAFIEMĀLIE LAHI
  • HANGANAKI FAI HA FAKAFIEMĀLIE
  • Fakafiemālie mei he “Otua oe Fiemalie Kotoabe”
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1995
  • Fai ʻa e Fakafiemālie ki he Faʻahinga ʻOku Mamahí
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2003
  • “Fakafiemalieʻi Akinautolu Kotoabe Oku Mamahi”
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2011
  • ʻI he Founga Fē ʻOku Malava ke Tokoni Ai ʻa e Niʻihi Kehé?
    ʻI he Mate ha Taha ʻOkú Ke ʻOfa Ai
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2017
w17 Siulai p. 12-16
Kakai loto-mamahi ‘oku nau ‘i he loki talitali ‘i ha falemahaki

“Tangi mo e Faʻahinga ʻOku Tangí”

“Mou hanganaki fefakalototoʻaʻaki mo felangahakeʻaki.”​—1 TES. 5:11.

HIVA: 53, 28

ʻOKÚ KE MANATUʻI?

  • ʻOku anga-fēfē hono fakafiemālieʻi kitautolu ʻe Sihová?

  • Ko e hā ʻa e ngaahi konga Tohi Tapu ʻe lava ke ne fakafiemālieʻi ʻa e faʻahinga ʻoku mamahí?

  • ʻE lava fēfē ke fakafiemālieʻi ʻe he fakatahaʻangá ʻa e faʻahinga ʻoku mamahí?

1, 2. Ko e hā ʻoku fiemaʻu ai ke tau lāulea ki he founga ki hono fakafiemālieʻi ʻa e faʻahinga ʻoku mamahí? (Sio ki he ʻuluaki fakatātā ʻi he kupú ni.)

“ʻI HE meimei taʻu ʻe taha mei he mate ʻa homa fohá, naʻá ma ongoʻi mamahi lahi fakaʻulia,” ko e lau ia ʻa Susi. Naʻe pehē ʻe ha tokoua ʻe taha ʻi he hili ʻa e mate fakafokifā ʻa hono uaifí, naʻá ne hokosia ha “mamahi fakaesino taʻealafakamatalaʻi.” Ko e meʻa fakamamahí, ʻoku hokosia ʻe he kakai tokolahi ʻa e faʻahinga mamahi ko ení. ʻI he fakatahaʻanga Kalisitiane he ʻaho ní, naʻe ʻikai ke ʻamanekina ai ʻe he tokolahi ʻo hotau fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné ʻe mate ʻa e faʻahinga ʻoku nau ʻofa aí ki muʻa ʻi ʻĀmaketone. Mahalo pē kuo mate ha taha ʻokú ke ʻofa ai, pe mahalo pē ʻokú ke ʻiloʻi ha taha ʻoku mamahi. Kapau ko ia, te ke fifili nai, ‘ʻE lava fēfē ke maʻu ʻe ha tokotaha mamahi ha fakafiemālie?’

2 ʻOku pehē ʻe he kakai ʻe niʻihi ʻe lava ke faitoʻo ʻe he taimí ʻa e lavea kotoa pē. Ka ʻoku pehē maʻu pē? Naʻe pehē ʻe ha uitou, “Kuó u ʻiloʻi ʻoku totonu ange ke pehē ko e meʻa ʻoku fai ʻe ha taha ʻaki hono taimí ʻa e meʻa ʻokú ne tokoniʻi ʻa e toko taha ko iá ke ne saí.” ʻOku fiemaʻu ki ha lavea ʻi he sinó ʻa e taimi mo e tokanga fakaalaala koeʻuhí ke moʻui. ʻI ha founga meimei tatau, ʻoku fiemaʻu ʻa e taimi mo e tokanga fakaalaala ke sai ai ha mamahi fakaeongo. Ko e hā ʻa e meʻa tefito ʻe lava ke tokoni ki he faʻahinga ʻoku mamahí ke siʻi ai ʻenau mamahi fakaeongó?

KO SIHOVÁ KO E “ʻOTUA ʻO E FAKAFIEMĀLIE KOTOA PĒ”

3, 4. Ko e hā ʻoku lava ai ke tau fakapapauʻi ʻoku mahinoʻi ʻe Sihova ʻetau mamahí?

3 Ko ʻetau Tamai manavaʻofá, ʻa Sihova, ʻa e tokotaha tefito ʻokú ne ʻomai kiate kitautolu ʻa e fakafiemālie ʻoku tau fiemaʻú. (Lau ʻa e 2 Kolinitō 1:3, 4.) Ko e faʻifaʻitakiʻanga lahi taha ia ʻi he kaungāongoʻí, pea ʻokú ne talaʻofa ki hono kakaí: “Ko au ia ʻa e Tokotaha ʻokú ne fakafiemālieʻi kimoutolú.”​—ʻAi. 51:12; Saame 119:50, 52, 76.

4 Kuo toe hokosia ʻe heʻetau Tamai ʻofá ʻa e mole ʻo e faʻahinga ʻofeina ʻi he maté, hangē ko ʻene kau sevāniti ko ʻĒpalahame, ʻAisake, Sēkope, Mōsese, mo Tuʻi Tēvita. (Nōm. 12:6-8; Māt. 22:31, 32; Ngā. 13:22) ʻOku fakahaaʻi mai ʻe he Tohi Tapú ko Sihová ʻokú ne fakatuʻamelie moʻoni atu ki he ʻaho ʻa ia te ne fokotuʻu hake ai ʻa e kau tangata faitōnunga ko iá. (Siope 14:14, 15) ʻI he taimi ko iá, te nau fiefia pea maʻu ʻa e moʻui lelei haohaoa. Naʻe toe hokosia ʻe Sihova ʻa e pekia ʻa hono ʻAlo naʻe ʻuluaki fakatupú. ʻOku pehē ʻe he Tohi Tapú ko Sīsū ʻa e tokotaha naʻe ‘tautefito ʻa e ʻofa ai’ ʻa e ʻOtuá. (Pal. 8:22, 30) ʻOku taʻemalava ke tau sioloto atu ki he mamahi kuo pau naʻe hoko kia Sihova ʻi heʻene sio ki he pekia fakamamahi ʻa hono ʻAló.​—Sione 5:20; 10:17.

5, 6. ʻOku anga-fēfē hono fakafiemālieʻi kitautolu ʻe Sihová?

5 ʻOku lava ke tau mātuʻaki fakapapauʻi ʻe tokoniʻi kitautolu ʻe Sihova. Ko ia ʻoku totonu ke tau ongoʻi tauʻatāina maʻu pē ke lotu kiate ia pea fakahaaʻi ki ai ʻa e lahi ʻo ʻetau mamahí mo e faingataʻaʻiá. He fakafiemālie moʻoni ke ʻiloʻi ʻoku mahinoʻi ʻe Sihova ʻetau ongoʻí pea ʻokú ne ʻomai ʻa e fakafiemālie ʻoku tau fiemaʻú! Ka ʻoku anga-fēfē ʻene fai iá?

6 Ko e taha ʻo e ngaahi founga lahi ʻoku fakafiemālieʻi ai kitautolu ʻe Sihová ʻoku fakafou mai ʻi hono laumālie māʻoniʻoní. (Ngā. 9:31) Naʻe talaʻofa mai ʻa Sīsū ʻe foaki ʻe heʻetau Tamaí ʻa hono laumālie māʻoniʻoni mālohí ki he faʻahinga kotoa ʻoku nau kole iá. (Luke 11:13) Ko Susi, ʻa ia naʻe lave ki ai ki muʻá, ʻokú ne pehē: “Naʻe lahi ʻa e taimi naʻá ma tūʻulutui ai ʻo kōlenga kia Sihova ke ne fakafiemālieʻi kimaua. ʻI he taimi taki taha, naʻe maluʻi moʻoni ʻe he nonga ʻa e ʻOtuá ʻa homa lotó mo ʻema fakakaukaú.”​—Lau ʻa e Filipai 4:6, 7.

ʻOKU MAHINOʻI FOKI ʻE SĪSŪ ʻETAU NGAAHI ONGOʻÍ

7, 8. Ko e hā ʻoku lava ai ke tau fakapapauʻi ʻe fakafiemālieʻi kitautolu ʻe Sīsuú?

7 ʻI he ʻi māmani ʻa Sīsuú, naʻá ne faʻifaʻitaki haohaoa ki he ngaahi ʻulungaanga fakaʻofoʻofa ʻo ʻene Tamaí ʻi he meʻa naʻá ne leaʻakí mo e meʻa naʻá ne faí. (Sione 5:19) Naʻe fekauʻi mai ʻe Sihova ʻa Sīsū ki he māmaní ke ne fakafiemālieʻi “ʻa e kau loto-mafesí” mo “kinautolu kotoa ʻoku mamahí.” (ʻAi. 61:1, 2; Luke 4:17-21) Naʻe ʻiloʻi ʻe he kakaí naʻe mahinoʻi ʻe Sīsū ʻenau faingataʻaʻiá pea naʻá ne loto moʻoni ke tokoniʻi kinautolu.​—Hep. 2:17.

8 ʻI he kei siʻi ʻa Sīsuú, ʻoku ngalingali naʻe mate ʻa hono ngaahi kaumeʻa ofi mo e ngaahi mēmipa ʻo hono fāmilí. Ko e fakatātaá, ʻoku hā ngali ko ʻene tamai naʻá ne ohi iá, ʻa Siosifa, naʻá ne mate nai ʻi he taimi naʻe kei talavou ai ʻa Sīsuú.a (Sio ki he fakamatala ʻi lalo.) Sioloto atu ki he faingataʻa naʻe hoko ki ha kiʻi talavou ʻofa pehē ʻi heʻene kātekina ʻa ʻene mamahí tonu, pea pehē ki he mamahi ʻa ʻene faʻeé, fanga tokouá, mo e fanga tuofāfiné.

9. Naʻe anga-fēfē hono fakahāhā ʻe Sīsū ʻa e kaungāongoʻi ʻi he taimi naʻe mate ai ʻa Lāsalosí?

9 Lolotonga ʻene ngāue fakafaifekaú, naʻe fakahāhā ʻe Sīsū naʻá ne mahinoʻi moʻoni ʻa e kakaí pea naʻá ne ongoʻi kinautolu. Ko e fakatātaá, ʻi he taimi naʻe mate ai ʻa hono kaumeʻa ofi ko Lāsalosí, naʻe ongoʻi ʻe Sīsū ʻa e mamahi lahi ʻa ia naʻe hokosia ʻe Mele mo Māʻatá. Naʻe mātuʻaki mālohi ʻene ongoʻi kinauá ʻo kamata ai ke ne tangi, neongo naʻá ne ʻiloʻi te ne fokotuʻu hake ʻa Lāsalosi.​—Sione 11:33-36.

10. ʻOku lava fēfē ke tau fakapapauʻi ʻoku mahinoʻi ʻe Sīsū ʻa e anga ʻo ʻetau ongoʻi he ʻaho ní?

10 ʻOku lava fēfē ke tokoniʻi kitautolu ʻi he ʻahó ni ʻe he ngaahi lea fakafiemālie ʻa Sīsū ʻi he kuohilí? ʻOku fakahaaʻi māʻalaʻala ʻe he Tohi Tapú kuo ʻikai ke liliu ʻa Sīsū. ʻOku pehē ai: “Ko Sīsū Kalaisi ʻoku tatau ai pē ʻi he ʻaneafí mo e ʻahó ni, pea taʻengata.” (Hep. 13:8) ʻOku ui ia ko e “Fakafofonga Tefito ʻo e moʻuí” koeʻuhí ʻokú ne ʻai ke tau malava ʻo moʻui taʻengata. ʻOku toe mahinoʻi fakafoʻituitui ʻe Sīsū ʻa e mamahí pea “ʻokú ne malava ai ke tokoni mai ki he faʻahinga ʻoku ʻahiʻahiʻí.” (Ngā. 3:15; Hep. 2:10, 18) Ko ia ʻoku lava ke tau fakapapauʻi ʻoku kei ongoʻi pē ʻe Sīsū ʻa e faingataʻaʻia ʻa e niʻihi kehé. ʻOkú ne mahinoʻi ʻenau mamahí, pea ʻokú ne malava ke ʻoange kiate kinautolu ʻa e fakafiemālie “ʻi he taimi totonú.”​—Lau ʻa e Hepelū 4:15, 16.

“FAKAFIEMĀLIE MEI HE FOLOFOLÁ”

11. Ko e hā ʻa e ngaahi konga Tohi Tapu ʻoku tautefito ʻene fakafiemālie kiate koé?

11 Ko e fakamatala fekauʻaki mo e mamahi lahi ʻa Sīsū ʻi he taimi naʻe mate ai ʻa Lāsalosí ko e taha pē ia ʻo e ngaahi konga Tohi Tapu fakafiemālie ʻoku maʻu ʻi he Folofola ʻa e ʻOtuá. ʻOku ʻikai ke tau ofo ʻi he meʻá ni koeʻuhí “ko e ngaahi meʻa kotoa pē naʻe tohi ʻi muʻá naʻe tohi ko hotau fakahinohino, koeʻuhí ke tau lava fakafou ʻi heʻetau kātakí pea fakafou ʻi he fakafiemālie mei he Folofolá ke tau maʻu ai ha ʻamanaki.” (Loma 15:4) Kapau ʻokú ke mamahi, ʻe lava foki ke ke maʻu ʻa e fakafiemālie moʻoni mei he ngaahi konga Tohi Tapu ko ení:

  • “ʻOku ofi ʻa Sihova ki he loto-laveá; ʻokú ne fakahaofi ʻa e faʻahinga ʻoku laumālie mafesí.”​—Saame 34:18, 19.

  • “ʻI hono lōmekina au ʻe he ngaahi loto-moʻuá, naʻá ke [Sihova] fakafiemālieʻi mo fakanonga au.”​—Saame 94:19.

  • “Fakatauange ki hotau ʻEiki ko Sīsū Kalaisí mo e ʻOtuá ko ʻetau Tamaí, ʻa ia naʻá ne ʻofa ʻiate kitautolu mo ne ʻomai ʻa e fakafiemālie taʻengata mo e ʻamanaki lelei fakafou ʻi he ʻofa maʻataʻataá, ke na fakafiemālieʻi homou lotó mo ʻai kimoutolu ke mou tuʻu maʻu.”​—2 Tes. 2:16, 17.b​—Sio ki he fakamatala ʻi lalo.

FAKATAHAʻANGÁ KO HA MATAVAI ʻO E FAKAFIEMĀLIE LAHI

12. ʻOku lava fēfē ke tau fakafiemālieʻi ʻa e niʻihi kehé?

12 ʻOku lava foki ke toe maʻu ʻe he faʻahinga ʻoku mamahí ʻa e fakafiemālie mei he fakatahaʻanga Kalisitiané. (Lau ʻa e 1 Tesalonaika 5:11.) ʻE lava fēfē ke ke fakaivimālohiʻi mo fakafiemālieʻi ʻa e faʻahinga ʻoku nau maʻu ha “laumālie mafesi”? (Pal. 17:22) Manatuʻi ʻoku ʻi ai “ha taimi ke fakalongolongo mo ha taimi ke lea.” (Tml. 3:7) ʻOku fakamatala ha uitou ko Dalene ʻo pehē ko e faʻahinga ʻoku mamahí ʻoku fiemaʻu ke nau fakahāhā ʻenau fakakaukaú mo e ongoʻí. Ko ia ai, ko e meʻa mahuʻinga taha ʻe lava ke ke faí ko e fanongo ʻo ʻikai ke toe fakahohaʻasi. Ko Junia, ʻa ia naʻe taonakita ʻa hono tokouá, ʻokú ne pehē, “Neongo heʻikai nai ke ke malava ke mahinoʻi kakato ʻenau mamahí, ko e meʻa ʻoku mahuʻingá ko hoʻo loto ke mahinoʻi ʻa e anga ʻo ʻenau ongoʻí.”

13. Ko e hā ʻoku fiemaʻu ke tau manatuʻi fekauʻaki mo e mamahí?

13 ʻOku fiemaʻu ke tau manatuʻi ko kitautolu kotoa ʻoku ʻikai ke tau ongoʻi mo fakahāhā ʻa e mamahí ʻi he founga tatau. ʻI he taimi ʻe niʻihi ʻoku faingataʻa ke fakamatalaʻi ʻa e lahi tofu pē ʻo e mamahi ʻoku tau ongoʻí. ʻOku pehē ʻe he Folofola ʻa e ʻOtuá: “ʻOku ʻilo ʻe he lotó ʻa ʻene mamahi ʻaʻaná, pea ʻoku ʻikai ha taha mei tuʻa ʻe lava ke ʻinasi ʻi heʻene fiefiá.” (Pal. 14:10) Naʻa mo e taimi ʻoku fakahāhā ai ʻe ha taha ʻa e anga ʻo ʻene ongoʻí, ʻoku ʻikai faingofua maʻu pē ki he niʻihi kehé ke nau mahinoʻi ʻa e meʻa ʻokú ne feinga ke leaʻakí.

14. Ko e hā ʻe lava ke tau leaʻaki ke fakafiemālieʻi ʻa e faʻahinga ʻoku mamahí?

14 ʻOku lava ke faingataʻa hono ʻiloʻi ʻa e meʻa ke leaʻaki ki ha taha ʻoku mamahi. Ka ʻoku pehē ʻe he Tohi Tapú “ko e ʻelelo ʻo e potó ko ha faitoʻo.” (Pal. 12:18) Kuo maʻu ʻe he tokolahi ʻa e ngaahi lea fakafiemālie ke vahevahe atu mei he polosiua ʻI he Mate ha Taha ʻOkú Ke ʻOfa ʻAi. Neongo ia, ʻoku faʻa hoko ko e tokoni lahi taha ʻe lava ke ke faí ko e “tangi mo e faʻahinga ʻoku tangí.” (Loma 12:15) Ko Gaby, ʻa ia naʻe mate ʻa hono husepānití, ʻokú ne pehē ʻi he taimi ʻe niʻihi ko e founga pē taha kiate ia ke fakahāhā ai ʻene ongoʻí ko ʻene tangi. ʻOkú ne toe pehē: “Ko e ʻuhinga ia ʻoku ou maʻu ai ʻa e fiemālie ʻi he taimi ʻoku tangi fakataha ai mo au ʻa hoku ngaahi kaumeʻá. ʻI he mōmeniti pē ko iá, ʻoku ʻikai te u ongoʻi mātuʻaki tuēnoa ʻi heʻeku mamahí.”

15. ʻE lava fēfē nai ke tau fakafiemālieʻi ʻa e niʻihi kehé kapau ʻoku tau faingataʻaʻia ʻi hano fai fakafoʻituitui ia? (Sio foki ki he puha “Ngaahi Lea Fakafiemālie.”)

15 Kapau ʻokú ke faingataʻaʻia ke leaʻaki fakafoʻituitui ha fakafiemālie, ʻe faingofua ange nai ke ʻave ha kaati, ʻīmeili, pōpoaki he telefoní, pe ko ha tohi. ʻE lava pē ke ke hiki ha konga Tohi Tapu fakafiemālie, lave ki ha ʻulungaanga makehe ʻokú ke manatuʻi fekauʻaki mo e tokotaha kuo maté, pe vahevahe ha manatu melie ʻokú ke tukulotoʻi. “Ko hono maʻu ha pōpoaki fakalototoʻa nounou pe ko ha fakaafe ke feohi mo ha kaungā Kalisitiane ʻoku ʻikai lava ke u fakamatalaʻi ʻa ʻene tokoni lahi kiate aú,” koe lau ia ʻa Junia. “Ko e ngaahi kupuʻi lea ko iá ʻokú ne ʻai ke u ongoʻi ʻoku ʻofaʻi mo tokangaekina au.”

16. Ko e hā ha founga ola lelei ʻaupito ke fakafiemālieʻi ʻaki ʻa e niʻihi kehé?

16 Ko ʻetau ngaahi lotú ʻe lava ke tokoni ki hotau fanga tokoua mo e fanga tuofāfine ʻoku mamahí. ʻE lava ke tau lotu maʻanautolu pe naʻa mo e lotu fakataha mo kinautolu. Neongo ʻe faingataʻa nai ke fai pehē koeʻuhí ʻokú ke ongoʻi nai te ke tangi, ko hoʻo lotu loto-moʻoní ʻe lava ke hoko ko ha fakafiemālie lahi. “ʻI he haʻu he taimi ʻe niʻihi ʻa e fanga tokouá ke fakafiemālieʻi aú,” ko e manatu ia ʻa Dalene, “Naʻá ku kole kiate kinautolu pe ʻoku nau loto-lelei ke fai ha lotu. ʻOku nau kamata leva ke lotu, ʻo faʻa fāinga ʻi he ʻuluaki taimí ke lea, ka ʻi he taimi kotoa pē, ʻi ha ngaahi sētesi siʻi, ʻoku ʻalu ke toe mālohi ange honau leʻó pea ʻoku nau leaʻaki ʻa e lotu mātuʻaki loto-moʻoni. Ko ʻenau tui mālohí, ko ʻenau ʻofá, mo ʻenau tokangá kuo mātuʻaki fakatupu tui mālohi.”

HANGANAKI FAI HA FAKAFIEMĀLIE

17-19. Ko e hā ʻoku fiemaʻu ai ke tau hanganaki fai ha fakafiemālié?

17 ʻOku ʻikai malava ke ʻiloʻi ʻa e fuoloa tofu pē ʻo e mamahi ʻa e tokotaha taki taha. ʻI he mate ha tokotaha ʻofeina, ʻoku ʻi ai ʻi he ʻuluaki taimí ʻa e ngaahi kaungāmeʻa mo e kāinga tokolahi ʻo nau fai ha fakafiemālie. Ka ʻi he hili ʻenau foki ki heʻenau moʻui anga-mahení, ʻoku kei fiemaʻu pē ʻe he faʻahinga ʻoku mamahí ʻa e fakafiemālie. Ko ia mateuteu ke tokoni. “Ko ha kaumeʻa moʻoni ʻokú ne ʻofa ʻi he taimi kotoa pē pea ko ha tokoua ia ʻoku fanauʻi mai ki he taimi faingataʻá.” (Pal. 17:17) ʻOku fiemaʻu ke tau fakafiemālieʻi ʻa e faʻahinga ʻoku mamahí ʻi he taimi ʻoku nau kei fiemaʻu ai ia meiate kitautolú.​—Lau ʻa e 1 Tesalonaika 3:7.

18 Manatuʻi ʻe lōmekina fakafokifā nai ha taha ʻe he mamahí ʻi ha faʻahinga taimi pē. ʻE lava ke hoko ení koeʻuhí ko ha fakamanatu ʻo e ʻaho malí, foʻi fasi pau, ʻū tā, ngaahi meʻa ʻoku fai, pe naʻa mo ha nanamu ʻo ha meʻa, ongo ʻo ha meʻa, pe faʻahitaʻu ʻo e taʻú. ʻI hono fai toko taha ʻe ha uitou ʻoku mamahi ha meʻa ʻi he ʻuluaki taimí, hangē ko hono maʻu ʻo ha ʻasemipilī pe ko e Fakamanatú, ʻe lava ke hoko ʻo mātuʻaki fakalotomamahi. “Naʻá ku ʻamanekina ʻe fakalotomamahi ʻaupito ʻa e fakamanatu ʻo homa ʻaho malí,” ko e fakamatala ia ʻa ha tokoua, “pea naʻe ʻikai ke faingofua. Ka naʻe palani ʻe ha fanga tokoua mo e fanga tuofāfine ha kiʻi fakatahataha ʻa hoku ngaahi kaumeʻa ofí koeʻuhí ke ʻoua naʻá ku toko taha.”

19 Manatuʻi ko e faʻahinga ʻoku mamahí ʻoku nau fiemaʻu ʻa e fakalototoʻa ʻo ʻikai ʻi he ngaahi meʻa makehe pē ʻoku faí. “ʻOku faʻa hoko ʻa e tokoni mo e feohi ʻoku fai ʻi he ʻikai ha ʻaho fakamanatu makehé ʻo mātuʻaki ʻaonga,” ko e fakamatala ia ʻa Junia. “Ko e ngaahi mōmeniti tofu pē ko iá ʻoku mātuʻaki mahuʻinga pea ʻoku ʻomai ai ʻa e fakafiemālie lahi.” Ko e moʻoni, heʻikai lava ke tau toʻo kotoa ʻenau mamahí pe taʻelatá, ka ʻe lava ke tau fakafiemālieʻi ʻa e faʻahinga ʻoku mamahí ʻaki hono fai ha ngaahi meʻa maʻanautolu. (1 Sio. 3:18) ʻOku pehē ʻe Gaby: “ʻOku ou fakamālō moʻoni kia Sihova koeʻuhi ko e kau mātuʻa ʻofa naʻa nau tokoniʻi au ʻi he vāʻihala faingataʻa kotoa pē naʻá ku fouá. Kuo nau ʻai moʻoni ke u ongoʻi ʻoku puke au ʻe he toʻukupu ʻofa ʻo Sihová.”

20. Ko e hā ʻoku hoko ai ʻa e ngaahi talaʻofa ʻa Sihová ko ha matavai ʻo e fakafiemālie lahí?

20 ʻOku fakafiemālie ke ʻiloʻi ko Sihova, ʻa e ʻOtua ʻo e fakafiemālie kotoa pē, te ne toʻo ʻosi ʻa e mamahi kotoa ʻi he toetuʻú. (Sione 5:28, 29) ʻOku talaʻofa mai ʻa e ʻOtuá “te ne toʻo atu ʻa mate ʻo taʻengata, pea ʻe holoholo ʻe he ʻEiki Hau ko Sihová ʻa e loʻimatá mei he mata kotoa pē.” (ʻAi. 25:8, fakamatala ʻi lalo) Pea ʻi he ʻikai ke “tangi mo e faʻahinga ʻoku tangí,” ko e tokotaha kotoa pē ʻi he māmaní te nau “fiefia mo kinautolu ʻoku fiefiá.”​—Loma 12:15.

a ʻOku fakahaaʻi ʻe he Tohi Tapú naʻe kei moʻui ʻa Siosifa ʻi he taimi naʻe taʻu 12 ai ʻa Sīsuú. Kae kehe, naʻe ʻikai ha lave kia Siosifa ʻi he taimi naʻe fakahoko ai ʻe Sīsū ʻa ʻene ʻuluaki maná, ʻi heʻene liliu ʻa e vaí ki he uainé, pe ʻi ha toe taimi pē ʻi he hili iá. ʻOku ʻuhinga nai ení naʻe ʻosi mate ʻa Siosifa ʻi he taimi ko iá. ʻIkai ko ia pē, ʻi he taimi naʻe ʻi he ʻakau fakamamahí ai ʻa Sīsuú, naʻá ne kole ki he ʻapositolo ko Sioné ke ne tokangaʻi ʻa ʻene faʻeé, ʻa ia ʻoku ngalingali naʻe ʻikai mei fai ia ʻe Sīsū ʻo kapau naʻe kei moʻui pē ʻa Siosifa.​—Sione 19:26, 27.

b Ko e ngaahi konga Tohi Tapu kehe kuo hoko ko e fakafiemālie ki he tokolahi ko e Saame 20:1, 2; 31:7; 38:8, 9, 15; 55:22; 121:1, 2; ʻAisea 57:15; 66:13; Filipai 4:13; mo e 1 Pita 5:7.

Tohi ‘e ha tokotaha ha konga Tohi Tapu fakafiemālie ‘i ha kaati

Ngaahi Lea Fakafiemālie

Ko e meʻa eni kuo tohi ʻe he niʻihi ke fakafiemālieʻi ʻaki ʻa e ngaahi kaumeʻa ʻoku mamahí:

  • “ʻOku ʻikai te mau ʻiloʻi ʻa e meʻa ke leaʻakí ka ko e tala atu pē homau ʻofa. ʻOku ʻikai lava ke mau mahinoʻi ʻa e anga tofu pē ʻo hoʻo ongoʻí, ka ʻoku mahinoʻi ia ʻe Sihova pea te ne hanganaki hiki hake koe. ʻOku mau fakatauange ʻe kiʻi tokoni atu ʻa ʻemau ngaahi lotú.”

  • “ʻOfa ke fakaivia koe ʻe Sihova ʻi he taimi ko eni ʻo e mole lahi ʻokú ke hokosiá.”

  • “ʻOfa ke ke maʻu ʻa e fakafiemālie ʻi he ʻiloʻi ko ho ʻofaʻangá ʻoku malu ʻi he manatu ʻa e ʻOtuá, ʻa ia te ne manatuʻi ʻa e fakaikiiki kotoa pē fekauʻaki mo ia pea toe fokotuʻu mai ia mei he maté.”

  • “Ko ho ʻofaʻangá ʻe ʻikai ʻaupito ke ne toe fehangahangai mo e fili fakaʻosi ko e maté. ʻI he lolotonga ní, ko ʻene ngaahi ngāue ʻo e tuí ʻoku kei moʻui atu ia ʻo aʻu ki heʻene toetuʻu kakato hake ʻo moʻui ʻi he Palataisí.”

  • “Neongo ʻoku ʻikai malava ke fakamatalaʻi ʻe he leá ʻa e mamahi ʻo e mole ʻi he maté ha taha ʻofeina, ʻoku tau fakatuʻamelie atu ki he taimi ʻa ia ʻe ʻikai lava ke fakamatalaʻi ai ʻa e fiefia ʻi hono toe fakafoki mai ho ʻofaʻangá kiate koe ʻe heʻetau Tamai fakahēvaní.”

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share