LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w94 11/1 p. 18-22
  • Anga-Nofo Fiefia ki he Tuʻunga-Pulé

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Anga-Nofo Fiefia ki he Tuʻunga-Pulé
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1994
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Anga-Nofo Loto-Fiemālie ki he Tuʻunga-Hau ʻo Sihová
  • Anga-Nofo Fiefia ki Hotau Tuʻí
  • Kau ʻOvasia Fiefia mo Talangofua
  • Anga-Nofo Fakateokalati
  • Ngāue ʻi he Fiefia
  • Ko e Melino ʻoku Hoko Mai mei he Anga-Nofo Fiefiá
  • Fakamoʻulaloa Fakatōkilalo ki he Kau Tauhi-Sipi ʻOfá
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2007
  • Kau Tauhi-Sipi mo e Fanga Sipi ʻi he Pule Fakateokalatí
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1994
  • Ko e Hā ke Fakaʻapaʻapaʻi Ai ʻa e Mafaí?
    Tauhi Kimoutolu ʻi he ʻOfa ʻa e ʻOtuá
  • Tataki ʻe Kalaisi ʻEne Fakatahaʻangá
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2002
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1994
w94 11/1 p. 18-22

Anga-Nofo Fiefia ki he Tuʻunga-Pulé

“I hoo mou talagofua mei he loto.”​—LOMA 6:​17, PM.

1, 2. (a) Ko e hā ʻa e laumālie ʻoku hā mahino ʻi he māmaní he ʻaho ní, pea ʻoku tupu ia mei fē pea ko e hā ʻene uesia ʻoku faí? (e) ʻOku anga-fēfē ʻa hono fakahā ʻe he kau sevāniti fakatapui ʻa Sihová ʻoku nau kehe kinautolu?

KO E “faʻahinga laumalie ʻoku lolotonga ngaue ni ʻi he hako ʻo talangataʻa” ʻoku fakaofo ʻa ʻene hā mahino ʻi he ʻaho ní. Ko e laumālie ʻo e faʻifaʻiteliha ʻoku ʻikai mataʻofi, ʻoku tupu meia Sētane, “ko e ʻeiki ʻo e puleʻanga ʻo e ʻatā.” Ko e laumālie ko ʻení, ʻa e “ʻea” ko ʻení, pe fakakaukau ivi mālohi ʻo e siokitá mo e talangataʻá, ʻokú ne ngāueʻaki ʻa e “pule,” pe mālohi, ki he tokolahi taha ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá. Ko e ʻuhinga ʻeni ʻe taha ʻoku hoko ai ki he māmaní ʻa e faingataʻaʻia ʻi he tuʻunga-pulé.​—ʻEfesō 2:2.

2 ʻOku fakafiefiá, kuo ʻikai ke fakafonu ʻe he kau sēvaniti fakatapui ʻa Sihová ʻa honau maʻamaʻa fakalaumālié ʻaki ʻa e “ʻea” ʻuli ko ʻení, pe laumālie ʻo e angatuʻú. ʻOku nau ʻilo ʻoku “houhau ʻa e ʻOtua ki he hako ʻo talangataʻa.” ʻOku tānaki atu ʻe he ʻaposetolo ko Paulá: “Ko ia ʻoua te mou kaumeʻa mo kinautolu.” (ʻEfesō 5:​6, 7) Ka, ʻoku feinga ʻa e kau Kalisitiane moʻoní ke “fakafonu . . . ʻaki ʻa e Laumalie [ʻo Sihová],” mo nau inu ʻa e “boto oku mei oluga” ʻa ia ʻoku “maa bea fakamelino, bea agavaivai, bea ogogofua ki he kole.”​—ʻEfesō 5:​17, 18; Sēmisi 3:17, PM.

Anga-Nofo Loto-Fiemālie ki he Tuʻunga-Hau ʻo Sihová

3. Ko e hā ʻa e kī ki he anga-nofo loto-fiemālié, pea ko e hā ʻa e meʻa mahuʻinga ʻoku fakahā mai ʻe he hisitōliá kiate kitautolu?

3 Ko e kī ki he anga-nofo loto-fiemālié ko hono ʻiloʻi mo tali ʻa e tuʻunga-pule fakalaó. ʻOku fakahā he hisitōlia ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá ko hono talitekeʻi ʻa e tuʻunga-hau ʻo Sihová ʻoku ʻikai ke hoko ai ha fiefia. Ko e talitekeʻi pehē naʻe ʻikai ke hoko ai ʻa e fiefia kia ʻĀtama mo ʻIvi, pea pehē ki he tokotaha naʻá ne fakalanga ʻa ʻenau angatuʻú, ʻa Sētane ko e Tēvoló. (Sēnesi 3:​16-19) ʻI hono tuʻunga ololalo lolotongá, ʻoku “ʻita lahi” ʻa Sētane koeʻuhi he ʻokú ne ʻilo ʻoku toe siʻi pē ʻa hono taimí. (Fakahā 12:12) Ko e melino mo e fiefia ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá, ʻio, ʻa e ʻuniveesí fakalūkufua, ʻoku fakatuʻunga ia ʻi hono fakamoʻoniʻi ʻa e tuʻunga-hau māʻoniʻoni ʻo Sihová.​—Sāme 103:​19-22.

4. (a) Ko e hā ʻa e faʻahinga anga-nofo mo e talangofua ʻoku fiemaʻu ʻe Sihova ke hā mei heʻene kau sevānití? (e) Ko e hā ʻoku totonu ke tau tuipau ki aí, pea ʻoku anga-fēfē ʻa hono fakahāhā ʻeni ʻe he tokotaha tohi-sāmé?

4 Ka, koeʻuhi ko e mafamafatatau fakaofo ʻo e ngaahi ʻulungāanga ʻo Sihová, kuo ʻikai ai ke ne fiemālie ʻi he talangofua ʻoku ʻikai loto-māfaná. ʻIo, ko ha māfimafi lahi ē ka ko Ia! Ka ʻoku ʻikai ko ha tokotaha pule kakaha ia. Ko e ʻOtua ʻofa ia, pea ʻokú ne fiemaʻu ʻa ʻene ngaahi meʻamoʻui ʻatamai potó ke nau talangofua loto-fiemālie ange ki ai, ʻo faiʻaki ʻenau ʻofa. ʻOkú ne fiemaʻu kinautolu ke nau anga-nofo ki hono tuʻunga-haú koeʻuhi ko ʻenau fili ʻaufuatō ke nau tuku kinautolu ʻi he malumalu ʻo ʻene pule māʻoniʻoni mo fakalaó, ʻi heʻenau tuipau kuo ʻikai pē ke toe ʻi ai ha meʻa ia ʻe lelei ange kiate kinautolu ka ko e talangofua pē kiate ia ʻo taʻengata. Ko e faʻahinga kakai ʻoku fiemaʻu ʻe Sihova ʻi hono ʻuniveesí ʻoku nau maʻu ʻa e anga ʻo e ongoʻi ʻa e tokotaha tohi-sāmé ʻa ia naʻá ne tohi: “Koe fono a Jihova oku haohaoa, oku ne liliu ae laumalie: koe fakailo a Jihova oku tuu mau, oku ne fakabotoʻi ae vale. Koe gaahi tuutuuni a Jihova oku totonu, oku nau fakafiefiaʻi ae loto: koe fekau a Jihova oku maonioni, oku ne fakamāma ki he mata. Koe manavahe kia Jihova oku maa, bea tologa taegata: koe gaahi fakamāu a Jihova oku mooni mo maonioni kotoabe.” (Sāme 19:​7-9, PM) Ko e falala haohaoa ki he totonu mo e māʻoniʻoni ʻo e tuʻunga-hau ʻo Sihová​—kuo pau ko e anga ia ʻo ʻetau fakakaukaú ʻo kapau ʻoku tau fie nofo ʻi he māmani foʻou ʻa Sihová.

Anga-Nofo Fiefia ki Hotau Tuʻí

5. Naʻe anga-fēfē ʻa hono fakapaleʻi ʻo Sīsū ʻi heʻene talangofuá, pea ko e hā ʻoku tau fakamoʻoniʻi loto-fiemālié?

5 Ko Kalaisi Sīsū tonu ko ha faʻifaʻitakiʻanga moʻonia ia ʻo e anga-nofo ki heʻene Tamai fakahēvaní. Kuo tau lau “naʻa ne fakamoʻulaloaʻi ia, heʻene hoko ko e fai talangofua ʻo aʻu ki heʻene mate, ka ko e mate ʻi he kolosi.” ʻOku tānaki atu ʻe Paula: “Ko hono ō pe ia foki naʻe matuʻaki hakeakiʻi ai ia ʻe he ʻOtua, mo ne foaki kiate ia ha hingoa ʻoku maʻolunga ʻi he hingoa kotoa pe: koeʻuhi ke ʻilonga ha tui ʻi Langi mo Mamani mo Lolofonua pea peluki ʻi he huafa ʻo Sisu; pea ʻilonga ha ʻelelo, pea fakamoʻoni ko e ʻeiki ʻa Sisu Kalaisi​—moʻo fakalangilangiʻi ʻa e ʻOtua ko e Tamai.” (Filipai 2:​8-11) ʻIo, ʻoku tau peluki fiefia ʻa hotau tuí ʻi he ʻao ʻo hotau Taki mo e Tuʻi ʻoku lolotonga pule, ko Kalaisi Sīsū.​—Mātiu 23:10.

6. Kuo anga-fēfē ʻa hono fakamoʻoniʻi ʻe Sīsū ko e fakamoʻoni mo ha taki ia ki he ngaahi faʻahinga ʻo e ngaahi puleʻanga, pea ʻe anga-fēfē ʻa e hoko atu ʻo ʻene “pule fakapilinisi” ʻi he hili ʻa e mamahi lahí?

6 Naʻe kikiteʻi ʻe Sihova ʻo kau ki he hoko ʻa Kalaisi ko hotau Takí: “Vakai, kuo u tuku ia ko e fakamoʻoni ki he ngaahi kakai, ko e ʻeiki mo e angi ki he ngaahi kakai.” (ʻAisea 55:4) Pea ʻi heʻene ngāue fakamalanga ʻi māmaní pea mo ʻene tataki ʻa e ngāue fakamalangá mei hēvani ʻi he hili ʻo ʻene pekiá mo e toetuʻú, kuo fakahāhā ai ʻe Sīsū ʻa ia tonu ko e “Fakamoʻoni Falalaʻanga mo Moʻoni” ʻo ʻene Tamaí ki he kakai ʻo e ngaahi puleʻanga kotoa pē. (Fakahā 3:14; Mātiu 28:​18-20) Ko e ngaahi faʻahinga ʻo e ngaahi puleʻanga ko iá kuo fakatātaaʻi ia ʻe he “fuʻu kakai lahi” ʻoku fakautuutu ai pē ʻa hono tokolahí, ʻa ia te nau hao moʻui atu ʻi he “mamahi lahi” ʻi he taki ʻa Kalaisí. (Fakahā 7:​9, 14) Ka ʻoku ʻikai ke ngata pē ai ʻa e taki ʻa Sīsuú. Ko ʻene “pule [fakapilinisi]” ʻe feʻunga mo e taʻu ʻe taha afe. Te ne fai ki he faʻahinga ʻo e tangatá ʻoku talangofuá, ʻo fakatatau mo hono hingoa “Ko Fakaofo-ʻene-faleʻi, ko e Helo ʻOtua, ko e Tamai Taʻengata, ko e ʻEiki ʻo e Melino.”​—ʻAisea 9:6, 7; Fakahā 20:6.

7. Kapau ʻoku tau loto ke taki kitautolu ʻe Kalaisi Sīsū ki he “ngaahi matavai ʻo e Vaiola,” ko e hā kuo pau ke tau fai ʻo ʻoua ʻe toe toloi, pea ko e hā te ne fakatupunga ke ʻofaʻi ai kitautolu ʻe Sīsū mo Sihová?

7 Kapau ʻoku tau loto ke tau maʻu ʻa e ʻaonga mei he “ngaahi matavai ʻo e Vaiola” ʻa ia ʻoku tataki ki ai ʻe he Lamí, Kalaisi Sīsū, ʻa e faʻahinga loto-totonu ʻo e tangatá, kuo pau ke ʻoua ʻe toe toloi ʻetau fakamoʻoniʻi ʻaki ʻa e meʻa ʻoku tau faí ʻoku tau anga-nofo fiefia ki heʻene pule ko e Tuʻí. (Fakahā 7:17; 22:​1, 2; fakafehoanaki mo Sāme 2:12.) Naʻe pehē ʻe Sīsū: “Kapau ʻoku mou ʻofa kiate au, te mou tauhi ʻeku ngaahi fekau aʻaku. Ko ia ʻoku maʻu ʻeku ngaahi tuʻutuʻuni, mo tauhi ki ai, ko ia ia ʻoku ʻofa kiate au: pea ko ia ʻoku ʻofa kiate au ʻe ʻofeina ia ʻe heʻeku Tamai, pea te u ʻofa mo au kiate ia.” (Sione 14:​15, 21) ʻOkú ke loto ke ʻofaʻi koe ʻe Sīsū mo ʻene Tamaí? Ke ke anga-nofo ki heʻena pulé.

Kau ʻOvasia Fiefia mo Talangofua

8, 9. (a) Ko e hā kuo tokonaki mai ʻe Kalaisi ki hono langa hake ʻo e fakatahaʻangá, pea ko e hā ʻa e tafaʻaki ʻoku totonu ki he kau tangata ko ʻení ke nau hoko ai ko e faʻitaʻitakiʻanga ki he tākangá? (e) Naʻe fakatātaaʻi fēfē ʻi he tohi Fakahaá ʻa e anga-nofo ʻa e kau ʻovasia Kalisitiané, pea ʻoku totonu ke fēfē ʻa ʻenau kumi ki he “loto tokanga” ʻi hono fai ʻa e ngaahi meʻa fakaefakamaaú?

8 “ʻOku anganofo ʻa e Siasi kia Kalaisi.” Koeʻuhi ko e ʻOvasia ia, kuó ne “foaki meʻaʻofa ki he tangata” ki hono “langa hake” ʻo e fakatahaʻangá. (ʻEfesō 4:​8, 11, 12; 5:24) Ko e kau tangata matuʻotuʻa fakalaumālie ko ʻení kuo tala kiate kinautolu ke ‘nau tokangaʻi ʻa e tākanga ʻa e ʻOtuá ʻoku tuku mai ke nau tauhí,’ ʻo ʻikai “hage koe kau bule ki he nofoaga, ka koe faifaitakiaga ki he faga sibi.” (1 Pita 5:​1-3, PM) Ko e tākanga ia ʻa Sihova, pea ko Kalaisi ʻa hono “Tauhi Lelei.” (Sione 10:14) Koeʻuhi ʻoku totonu ʻa hono ʻamanekina ʻe he kau ʻovasiá ʻa e fengāueʻaki mo e fanga sipi kuo tuku mai ʻe Sihova mo Kalaisi ke nau tauhí, ʻoku totonu kiate kinautolu ke nau faʻifaʻitakiʻanga lelei ʻi he anga-nofó.​—Ngāue 20:28.

9 ʻI he ʻuluaki senitulí, naʻe fakatātaaʻi ʻa e kau ʻovasia paní ʻoku nau “ʻi he” nima toʻomataʻu ʻo Kalaisí pe ʻokú ne “kuku” ai kinautolu, ʻoku hā mei ai ʻa ʻenau anga-nofo kiate ia ko e ʻUlu ʻo e fakatahaʻangá. (Fakahā 1:​16, 20; 2:1) ʻOku pehē pē mo e ʻahó ni, ko e kau ʻovasia ʻi he ngaahi fakatahaʻanga ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻoku totonu ke nau anga-nofo ki he tataki ʻa Kalaisí mo ‘fakavaivaiʻi kinautolu ʻi he lalo nima mafimafi ʻo e ʻOtuá.’ (1 Pita 5:6) ʻI hono fiemaʻu ke nau fai ha ngaahi meʻa fakaefakamaau, ʻo hangē ko Solomone ʻi he ngaahi taʻu naʻá ne anga-tonu aí, ʻoku totonu ke nau lotu kia Sihova: “Ko ia ke ke foaki ki hoʻo tamaioʻeiki ko au ha loto tokanga, ke fakamāu ho kakai ni, ʻo sivi ʻa e lelei mo e kovi.” (1 Tuʻi 3:9) ʻE ueʻi ʻe he loto talangofuá ha tokotaha ʻo e kau mātuʻá ke feinga ke sio ki he ngaahi meʻá ʻo hange ko e vakai ki ai ʻa Sihova mo Kalaisi Sīsuú koeʻuhi ke ofi ʻaupito ʻa e fili ʻoku fai ʻi māmaní ki he meʻa ʻoku fai ʻi hēvaní.​—Mātiu 18:​18-20.

10. ʻOku totonu ke anga-fēfē ʻa e feinga ʻa e kau ʻovasia kotoa pē ke faʻifaʻitaki kia Sīsū ʻi he anga ʻo ʻene tauhi ʻa e fanga sipí?

10 ʻOku tatau pē ʻa e kau ʻovasia fefonongaʻakí mo e kau mātuʻa ʻi he fakatahaʻangá te nau feinga ke faʻifaʻitaki kia Kalaisi ʻi he anga ʻo ʻene tauhi ʻa e fanga sipí. ʻI he ʻikai ke hangē ko e kau Fālesí, naʻe ʻikai ke fokotuʻu ʻe Sīsū ia ha ngaahi tuʻutuʻuni naʻe faingataʻa ke fai ki ai. (Mātiu 23:​2-11) Naʻá ne pehē ki he faʻahinga ʻoku hangē ha sipí: “Haʻu kiate au, ʻa kimoutolu kotoa pe ʻoku fakaongosia mo māfasia, pea te u fakamālōlō kimoutolu. ʻAi ʻeku ioke kiate kimoutolu, pea mou ako ʻiate au: he ʻoku ou faʻa kataki mo angafākatuʻa, pea te mou ʻilo ha mālōlō ʻi homou laumalie. He ko e ioke aʻaku ʻoku molū, pea ko e kavenga aʻaku ʻoku maʻamaʻa.” (Mātiu 11:​28-30) Neongo ko e moʻoni ko e Kalisitiane taki taha kuo pau ke ne “fua ʻene kavenga aʻana,” ʻoku totonu ke manatuʻi ʻe he kau ʻovasiá ʻa e faʻifaʻitakiʻanga ʻa Sīsuú mo tokoni ki honau fanga tokouá ke nau ongoʻi ko ʻenau kavenga ko e fatongia faka-Kalisitiané ʻoku “molū,” “maʻamaʻa,” pea ko e meʻa fakafiefia ke fua ia.​—Kalētia 6:5.

Anga-Nofo Fakateokalati

11. (a) ʻOku anga-fēfē nai ke ʻapasia ha tokotaha ki he tuʻunga-ʻulú ka ʻoku ʻikai ke anga fakateokalati moʻoni ia? Fakatātaaʻi. (e) Ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻo e pehē ke anga fakateokalati moʻoní?

11 Ko e pule fakateokalatí ko e pule ia ʻa e ʻOtuá. ʻOku kau ki ai ʻa e tefitoʻi moʻoni ʻo e tuʻunga-ʻulu kuo fakahā ʻi he 1 Kolinitō 11:3. Ka ʻoku lahi ange ʻa e meʻa ʻoku kau ki aí. Ko ha tokotaha ʻoku hā nai ʻokú ne fakahā ʻa e ʻapasia ki he tuʻunga-ʻulú ka ʻoku ʻikai ke anga fakateokalati ia ʻi he ʻuhinga kakato ʻo e foʻi leá. ʻOku malava fēfē ʻeni? Ke fakatātaaʻi, ko e pule fakatemokalatí ko e founga pule ʻoku puleʻi ʻe he kakai, pea ko e anga fakatemokalatí kuo fakamatalaʻi “ko ha tokotaha ʻoku tui ki he ngaahi fakakaukau ʻa e temokalatí.” Ko ha tangata ʻoku taukaveʻi nai ʻoku anga fakatemokalati, ʻoku kau ki he ngaahi filí, pea ʻoku aʻu ko ha taha taukei mo longomoʻui ʻi he meʻa fakapuleʻangá. Ka ʻo kapau, ʻi hono ʻulungāangá, ʻokú ne manumanukiʻi ʻa e loto ʻo e temokalatí mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni kotoa ʻoku kau ki aí, ʻe lava ke pehē ko ha tokotaha anga fakatemokalati moʻoni ia? ʻOku meimei tatau pē, ke anga fakateokalati moʻoni, kuo pau ke lahi ange ʻa e meʻa ʻoku fai ʻe ha tokotaha ʻo ʻikai ko e anga-nofo pē ki he tuʻunga-ʻulú. Kuo pau ke ne faʻifaʻitaki ki he ngaahi founga mo e ngaahi ʻulungāanga ʻo Sihová. Kuo pau ke puleʻi moʻoni ia ʻe Sihova ʻi he tafaʻaki kotoa pē. Pea koeʻuhi kuo tuku ʻe Sihova ki hono ʻAló ʻa e pule kotoa, ʻoku toe ʻuhinga ʻa e anga fakateokalatí ko e faʻifaʻitaki kia Sīsū.

12, 13. (a) Ko e hā ʻoku kau tautefito ki he anga fakateokalatí? (e) Ko e anga-nofo fakateokalatí ʻoku kau ki ai ʻa e talangofua ki ha fokotuʻunga tuʻutuʻuni? Fakatātaaʻi.

12 Manatuʻi, ʻoku fiemaʻu ʻe Sihova ʻa e anga-nofo loto-fiemālie ʻoku ueʻi ʻe he ʻofá. Ko e ʻene founga ia ki hono puleʻi ʻa e ʻuniveesí. Ko e fakahāhā fakaʻaufuli ia ʻo e ʻofá. (1 Sione 4:8) Ko Kalaisi Sīsuú “ko e ulo atu ʻo Hono langilangi, mo e imisi ʻo ʻEne ʻAfio moʻoni.” (Hepelū 1:3) ʻOkú ne fiemaʻu ʻa ʻene kau ākonga moʻoní ke nau feʻofaʻaki. (Sione 15:17) Ko ia ko e anga fakateokalatí ʻoku ʻikai ko e anga-nofo pē ka ko e toe hoko ʻo ʻofa foki. Ko hono lau fakakātoá nai ʻoku pehē: Ko e pule fakateokalatí ko e pule ia ʻa e ʻOtuá; ko e ʻOtuá ʻoku ʻofa; ko ia ai ko e pule fakateokalatí ʻoku puleʻi ʻe he ʻofá.

13 Ko ha tokotaha ʻo e kau mātuʻá ʻe fakakaukau ko e hoko ʻo anga fakateokalatí, ʻoku totonu ai ki he fanga tokouá ke nau talangofua ki he ngaahi tuʻutuʻuni kehekehe kotoa pē. Ko e kau mātuʻa ʻe niʻihi ʻoku nau faʻu ha ngaahi tuʻutuʻuni mei he ngaahi fokotuʻutuʻu ʻoku fai mai ʻi he taimi ki he taimi mei he “tamaioeiki agatonu mo boto.” (Mātiu 24:45) ʻOku hangē ko ʻení, naʻe fokotuʻu mai ʻo pehē, koeʻuhi ke ʻiloʻi lelei ange ʻa e fanga tokoua ʻi he fakatahaʻangá, ʻe lelei nai ke ʻoua ʻe nofo ʻi he tangutuʻanga tatau ai pē ʻi he Kingdom Hall. Naʻe ʻuhinga iá ko ha fokotuʻu ʻoku ʻaonga ke ngāueʻaki, kae ʻikai ko ha tuʻutuʻuni pau ke ʻoua naʻa toe liliu. Ka ko e kau mātuʻa ia ʻe niʻihi naʻa nau hehema nai ke ʻai ia ko ha tuʻutuʻuni pea pehē ko kinautolu ʻoku ʻikai te nau fai ki aí ʻoku ʻikai te nau anga fakateokalati. Ka, ʻoku ʻi ai nai ha ngaahi ʻuhinga lelei ʻoku saiʻia nai ai ha tokoua pe tuofefine ke tangutu ʻi ha feituʻu pau. Kapau ʻe ʻikai ke tokanga anga-ʻofa ha tokotaha ʻo e kau mātuʻá ki he ngaahi meʻa peheé, ʻokú ne hoko ia ko ha tokotaha anga fakateokalati moʻoni? Ke anga fakateokalati, “ʻilonga haʻamou meʻa ʻe fai, fai pe ʻi he ʻofa.”​—1 Kolinitō 16:14.

Ngāue ʻi he Fiefia

14, 15. (a) ʻOku lava fēfē ke hanga ʻe ha tokotaha ʻo e kau mātuʻá ʻo toʻo mei ha fanga tokoua pe tuofāfine ʻa ʻenau fiefia ʻi he ngāue kia Sihová, pea ko e hā ʻoku ʻikai ke fakateokalati ai iá? (e) Naʻe anga-fēfē ʻa hono fakahā ʻe Sīsū ʻokú ne houngaʻia ʻi he ʻofa ʻoku fakahā ʻi heʻetau ngāué, kae ʻikai ko hono lahí? (f) Ko e hā ʻoku totonu ke tokanga ki ai ʻa e kau mātuʻá?

14 ʻOku toe ʻuhinga ʻa e anga fakateokalatí ko e ngāue kia Sihova ʻi he fiefia. Ko Sihová “ko e ʻOtua mohu monuʻia [fiefia, NW].” (1 Tīmote 1:11) ʻOkú ne fiemaʻu ʻa ʻene kau lotú ke nau ngāue kiate ia ʻi he fiefia. Ko kinautolu ʻoku nau mamahiʻi ʻa e ngaahi tuʻutuʻuní ʻoku totonu ke nau manatuʻi naʻe kau ʻi he ngaahi tuʻutuʻuni naʻe pau ki he kau ʻIsilelí ke nau “tauhi ʻo fai ki ai” ʻa ʻeni: “Te ke fakafiefia ʻi he ʻao ʻo Sihova ko ho ʻOtua ʻi he meʻa kotoa kuo ke ala ki ai.” (Teutalōnome 12:​1, 18) ʻOku totonu ko ha meʻa fakafiefia ha meʻa pē ʻoku tau fai ʻi he ngāue ʻa Sihová, ʻikai ko ha kavenga. ʻOku lava ke fai ʻe he kau ʻovasiá ʻa e ngaahi meʻa lahi ke ʻai ʻa e fanga tokouá ke nau ongoʻi fiefia ke nau fai ʻa ia ʻoku nau malavá ʻi he ngāue kia Sihová. Ko hono fehangahangaí, kapau ʻe ʻikai ke tokanga ʻa e kau mātuʻá, ʻoku lava ke nau toʻo ʻa e fiefia ʻa e fanga tokoua ʻe niʻihi. Ko e fakatātaá, kapau ʻoku nau fai ha ngaahi fakafehoanaki, pea fakaongoongoleleiʻi ʻa kinautolu naʻa nau aʻu pe laka atu ʻi he ʻavalisi ʻa e fakatahaʻangá ʻi he ngaahi houa ʻi he ngāue fakamalangá pea fakaangaʻi taʻefakahangatonu ai ʻa kinautolu naʻe ʻikai te nau lavaʻi iá, ʻe anga-fēfē ʻa e ongoʻi ʻa e faʻahinga naʻe ʻi ai ʻa e ʻuhinga lelei naʻe siʻi ai ʻa e taimi naʻa nau lipootí? ʻIkai ʻoku lava ke ʻai kinautolu ʻe he meʻá ni ke nau ongoʻi halaia taʻetotonu pea ʻikai te nau fiefia?

15 Ko e houa siʻi ʻoku līʻoa ʻe he niʻihi ki he ngāue fakamalangá ʻokú ne fakafofongaʻi ha feinga lahi ange ia ʻi he ngaahi houa lahi ʻoku ngāue fakamalanga ai ʻa e niʻihi kehe, koeʻuhi ko e taʻu siʻi ange, moʻui lelei ange, mo e ngaahi tuʻunga kehe. ʻI he tafaʻaki ko ʻení, ʻoku ʻikai ko e kau mātuʻá ke nau fakamaauʻi kinautolú. Ko e moʻoni, ko Sīsū naʻe ʻoange ki ai ʻe he Tamaí ʻa e “fai fakamāu.” (Sione 5:27) Naʻe fakaangaʻi ʻe Sīsū ʻa e uitou masivá koeʻuhi ko e siʻi ʻa ʻene foakí mei he ʻavalisí? ʻIkai, naʻe mahinongofua kiate ia ʻa e mahuʻinga moʻoni ki he fefiné ʻa e ongo foʻi paʻangá. Ko e “meʻa kotoa naʻa ne maʻu, ʻio, hono kotoa ʻo e meʻa naʻa ne moʻui ʻaki.” Ko ha ʻofa loloto lahi ē kia Sihova naʻe fakahaaʻi ʻe he meʻa ko iá! (Maʻake 12:​41-44) ʻOku totonu ki he kau mātuʻá ke siʻi ange ʻa ʻenau maʻu ʻa e mahinongofua ki he ngaahi feinga anga-ʻofa ʻa kinautolu ʻa ia ko honau kotoá pē ia ka ʻoku ʻikai ke aʻu ia ki he “ʻavalisí”? ʻI he tuʻunga ʻo e ʻofa kia Sihová, ko e ngaahi feinga peheé ʻoku laka nai ia ʻi he ʻavalisí!

16. (a) Kapau ʻoku ngāueʻaki ʻe he kau ʻovasiá ʻa e ngaahi fiká ʻi heʻenau ngaahi malangá, ko e hā ʻoku fiemaʻu ai kiate kinautolu ʻa e ʻiloʻilo mo e mafamafatautau lelei? (e) Ko e hā ʻa e lelei taha ke tokoniʻi ai ʻa e fanga tokouá ke fakalahi ʻa ʻenau ngāué?

16 ʻOku totonu ke liliu leva ʻa e ngaahi fakamatala ia ko ʻení ki ha “tuʻutuʻuni” foʻou ʻo pehē ko e ngaahi fiká​—naʻa mo e ngaahi ʻavalisí​—ʻoku totonu ke ʻoua ʻaupito ʻe lave ki ai? ʻIkai ʻaupito! Ko e meʻa mahuʻingá ʻoku totonu ke mafamafatatau ʻa e kau ʻovasiá ʻi hono fakalototoʻaʻi ʻa e fanga tokouá ke fakalahi ʻa ʻenau ngāue fakamalangá mo e tokoni kiate kinautolu ke nau fai fiefia ʻa ia pē ʻoku nau malavá. (Kalētia 6:4) ʻI he talanoa fakatātā ʻa Sīsū ki he ngaahi talēnití, naʻe tuku ʻe he ʻeikí ʻa ʻene ngaahi koloá ki heʻene kau tamaioʻeikí “ʻo fakatatau ki heʻenau mafai taki taha.” (Mātiu 25:​14, 15) ʻOku totonu ke pehē pē mo e kau mātuʻá ke nau fakatokangaʻi ʻa e ngaahi malava ʻa e tokotaha malanga taki taha ʻo e Puleʻangá. ʻOku fiemaʻu ki he meʻa ko ʻení ʻa e ʻiloʻilo. Ko ha niʻihi nai ʻoku fiemaʻu pē ki ai ha fakalototoʻa ke ngāue ke lahi ange. Te nau houngaʻia nai ki ha tokoni ki ha fokotuʻutuʻu maau ange ʻo ʻenau ngāué. ʻI ha tuʻunga pē, ʻo kapau ʻoku lava ke tokoniʻi ke fai ʻi he fiefia ʻa e meʻa ʻoku nau malavá, ko e fiefia ko iá ʻoku ngalingali te ne fakatupu mālohi kiate kinautolu ke fakalahi ʻa ʻenau ngāue faka-Kalisitiané ʻo ka malava.​—Nehemaia 8:10; Sāme 59:16; Selemaia 20:9.

Ko e Melino ʻoku Hoko Mai mei he Anga-Nofo Fiefiá

17, 18. (a) ʻOku anga-fēfē ʻa e hoko mai ʻa e melino mo e māʻoniʻoni kiate kitautolu ʻi heʻetau anga-nofo fiefiá? (e) Ko e hā ʻoku lava ke hoko mai kiate kitautolu kapau te tau tokanga moʻoni ki he ngaahi tuʻutuʻuni ʻa e ʻOtuá?

17 Ko e anga-nofo fiefia ki he tuʻunga-hau totonu ʻo Sihová ʻoku hoko mai ai kiate kitautolu ʻa e melino lahi. Naʻe pehē ʻe he tokotaha tohi-sāmé ʻi he lotu kia Sihová: “ʻOku lahi ʻa e nonga ʻa e kakai ʻoku ʻofa ki hoʻo lao; pea ʻoku ʻikai ha tukiaʻanga ʻi honau loto.” (Sāme 119:165) ʻOku tau maʻu ʻa e ʻaonga kiate kitautolu ʻi heʻetau talangofua ki he lao ʻa e ʻOtuá. Naʻe tala ʻe Sihova ki ʻIsileli: “Ko e folofola eni ʻa Sihova ko ho Koeli, ko e Tapuha ʻo Isileli: Ko au Sihova ko ho ʻOtua, ʻoku ou ako koe ke fai meʻa ʻaonga, ʻoku ou tataki koe ʻi he hala ʻoku totonu ke ke fou ai. Taumaiā naʻa ke tokanga ki heʻeku ngaahi tuʻutuʻuni! pehe kuo hange ha vaitafe hoʻo fiemalie, pea ko hoʻo maʻoniʻoni hange ko e ngaahi peau ʻo e tahi.”​—ʻAisea 48:​17, 18.

18 ʻOku hoko mai kiate kitautolu ʻa e melino mo e ʻOtuá ʻi he feilaulau huhuʻi ʻa Kalaisí. (2 Kolinitō 5:​18, 19) Kapau ʻoku tau maʻu ʻa e tui ki he taʻataʻa huhuʻi ʻo Kalaisí mo tau feinga faivelenga ke tauʻi hotau ngaahi vaivaiʻangá pea fai ʻa e finangalo ʻo e ʻOtuá, te tau maʻu ai ʻa e fiemālie mei he ngaahi ongoʻi halaiá. (1 Sione 3:​19-23) Ko e tui peheé, ʻoku poupouʻi ia ʻe he ngaahi ngāue, ʻoku tau maʻu ai ʻa e tuʻunga māʻoniʻoni ʻi he ʻao ʻo Sihová mo e ʻamanaki fakafiefia ʻo e hao moʻui atu ʻi he “mamahi lahi” pea moʻui taʻengata ʻi he māmani foʻou ʻa Sihová. (Fakahā 7:​14-17; Sione 3:36; Sēmisi 2:​22, 23) ʻOku lava ke hoko kotoa ʻeni kiate kitautolu ‘kapau te tau mātuʻaki tokanga moʻoni ki he ngaahi tuʻutuʻuni ʻa e ʻOtuá.’

19. ʻOku fakatuʻunga ʻi he hā ʻa ʻetau fiefia ʻi he taimi ní mo ʻetau ʻamanaki ki he moʻui taʻengatá, pea naʻe fēfē ʻa hono fakahāhā ʻe Tēvita ʻa ʻetau tuipau ongoʻi mei he lotó?

19 ʻIo, ko ʻetau fiefia ʻi he taimi ní mo ʻetau ʻamanaki ki he moʻui taʻengata ʻi he māmani palataisí ʻoku takatakai ia ʻi heʻetau anga-nofo fiefia ki he pule ʻa Sihova ko e ʻEiki Fakaleveleva ʻo e ʻuniveesí. ʻOfa ke tau maʻu ʻa e ngaahi ongoʻi ʻa Tevitá, ʻa ia naʻá ne pehē: “ʻOku oʻou, ʻEiki, ʻa e maʻolunga, mo e malohinga, mo e langilangiʻia, mo e ikuna, mo e aoniu; he ko e meʻa kotoa ʻi he langi mo mamani ko hoʻo meʻa: ʻe Sihova, ʻoku oʻou ʻa e pule; pea ʻoku tuku taupeupe atu koe, ko e ʻEiki ʻo e meʻa kotoa. Ko ia ai ʻoku mau fakamālō atu, ʻe homau ʻOtua, mo fakahikihikiʻi ho huafa ongoongoa.”​—1 Kalonikali 29:​11, 13.

Ngaahi Meʻa Mahuʻinga ke Manatuʻi

◻ Ko e hā ʻa e faʻahinga anga-nofo mo e talangofua ʻoku fiemaʻu ʻe Sihova ke fakahāhā ʻe heʻene kau sevānití?

◻ Naʻe fēfē ʻa hono fakapaleʻi ʻo Sīsū ʻi heʻene talangofuá, pea ko e hā kuo pau ke tau fakamoʻoniʻi ʻi heʻetau founga ngāué?

◻ ʻOku totonu ke fēfē ʻa e faʻifaʻitaki ʻa e kau ʻovasia kotoa pē kia Sīsū ʻi heʻene tauhi ʻa e fanga sipí?

◻ Ko e hā ʻoku kau ki he hoko ko e tokotaha anga fakateokalatí?

◻ Ko e hā ʻa e ngaahi tāpuaki ʻoku hoko mai kiate kitautolu ʻi heʻetau anga-nofo fiefiá?

[Fakatātā ʻi he peesi 19]

ʻOku fakalototoʻaʻi ʻe he kau mātuʻá ʻa e tākangá ke nau fai fiefia ʻa e meʻa pē ʻoku nau malavá

[Fakatātā ʻi he peesi 21]

ʻOku fiefia ʻa Sihova ʻiate kinautolu ʻoku nau talangofua mei he lotó kiate iá

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share