LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w95 5/1 p. 10-15
  • Ko e Puleʻanga Tauhi Anga-Tonu

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Ko e Puleʻanga Tauhi Anga-Tonu
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1995
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • ʻOku Fanauʻi ʻa e Puleʻangá
  • Tumutumu Foʻou ʻo e Kau Malangá
  • “Mou Fai Pehe”
  • “ʻOua Naʻa Tau Liʻaki ʻEtau Ngaahi Fakataha”
  • “Faʻa Fai Pe”
  • Tauhi Anga-Tonu ki he Ngataʻangá
  • Faivelenga ki he Meʻa ʻOku Leleí!
    Ko ʻEtau Ngāue Fakafaifekau ʻo e Puleʻanga—2003
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1995
w95 5/1 p. 10-15

Ko e Puleʻanga Tauhi Anga-Tonu

“Fakaava ʻa e ngaahi matapā, kae hu ʻa e puleʻanga faitotonu na, . . . ʻoku tauhi ʻene fai tonunga.”​—ʻAISEA 26:2.

1. Ko e hā ʻoku fakaofo nai ai ʻa e fakamatala ʻa ʻAisea ʻo fekauʻaki mo e “puleʻanga faitotonu”?

ʻI HE ʻahó ni, ʻoku lahi ʻa e ngaahi puleʻanga kehekehe. ʻOku temokalati ʻa e niʻihi, fakatikitato ʻa e niʻihi. ʻOku koloaʻia ʻa e niʻihi, masiva ʻa e niʻihi. ʻOku taha pē ʻa e meʻa ʻoku nau tatau aí: Ko e konga kinautolu kotoa ʻo e māmani ʻa ia ʻoku ʻotua ai ʻa Sētané. (2 Kolinitō 4:4) ʻI he vakai ki he meʻá ni, ʻoku fakaofo nai ʻa e ngaahi lea ʻa ʻAisea ki ha niʻihi ʻi heʻene pehē: “Fakaava ʻa e ngaahi matapā, kae hu ʻa e puleʻanga faitotonu na, ʻa e puleʻanga ʻoku tauhi ʻene fai tonunga.” (ʻAisea 26:2) Ko ha puleʻanga faitotonu? ʻIo, ʻoku ʻi ai ha puleʻanga faitotonu koeʻuhi he naʻe kikiteʻi ʻe ʻi ai ʻi hotau ʻahó ni. ʻOku lava fēfē ke ʻiloʻi ʻa e puleʻanga faitotonu ko ʻeni?

2. Ko e hā ʻa e “puleʻanga faitotonu”? ʻOku anga-fēfē ʻa ʻetau ʻilo ia?

2 ʻOku liliu ʻi he New World Translation ʻa e ʻAisea 26:​2, ko e puleʻanga ʻoku “tauhi ʻa e anga-tonu.” ʻOku liliu ʻi he Paaki Motuʻa ʻa e veesí, ko e “buleaga maonioni aia oku tauhi ʻa e moʻoni.” Ko e ongo fakamatala lelei. Ko hono moʻoní, ko e puleʻanga faitotonú ʻoku faingofua ke ʻiloʻi koeʻuhí he ko e puleʻanga pē ia ʻi he māmaní ʻoku moʻulaloa kia Kalaisi ko e Tuʻí, ʻo ʻikai ko ha konga ia ʻo e māmani ʻo Sētané. (Sione 17:16) ʻI heʻene pehē, kuo ʻiloa ʻa hono kau mēmipá ʻi he ‘taau ʻenau fakafeangai ki he kakaí.’ ʻOku nau muimui ki he founga moʻui ʻoku fakalāngilangiʻi ai ʻa e ʻOtuá. (1 Pita 2:12) ʻIkai ko ia pē, ʻi ha feituʻu pē ʻoku nau ʻi ai ʻi he māmaní, ko e konga kinautolu ʻo e “Fakataha tonu ʻa e ʻOtua Moʻui, ko e pou mo e tuʻunga ʻo e Moʻoni.” (1 Tīmote 3:15) ʻI hono poupouʻi ʻa e moʻoní, ʻoku nau talitekeiʻi ʻa e ngaahi poto fakafilōsefa fakapangani kuo akoʻi ʻe he Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiané, pea ʻoku nau hau “he hua huhu taekākā oe folofola”​—ko e Folofola ia ʻa e ʻOtua, ko e Tohi Tapú. (1 Pita 2:​2, PM) ʻIkai ko ia pē, ʻoku nau faivelenga ʻi hono malangaʻi ʻa e ongoongo lelei ʻo e Puleʻangá “ki he meʻa moʻui kotoa pe ʻi he lalo langi.” (Kolose 1:23) ʻOku lava ke ʻi ai ha veiveiua ki he puleʻanga ko ʻení ʻoku faʻu ʻaki ia ʻa e toenga ʻo e faʻahinga ʻo e “Isileli faka-ʻOtua,” ko e fakatahaʻanga ʻo e kau Kalisitiane paní? ʻIkai ʻaupito!​—Kalētia 6:16.

ʻOku Fanauʻi ʻa e Puleʻangá

3. Fakamatalaʻi ʻa e anga ʻo hono fāʻeleʻi ʻo e “puleʻanga faitotonu”?

3 Naʻe fanauʻi ʻanefē ʻa e “puleʻanga faitotonu”? Naʻe kikiteʻi ʻa hono kamataʻangá ʻi he tohi ʻa ʻAiseá. ʻI he ʻAisea 66:​7, 8, ʻoku tau lau ai: “Teʻeki ke langā ʻa e fefine ko ē [Saione], naʻa ne faʻele; teʻeki ke kamata ʻene mamahi, kuo ʻi tuʻa ʻa e tamasiʻi tangata. . . . He kuo langā ʻa Saione, kuo ne faʻeleʻi foki ʻene fanau.” ʻOku mātuʻaki faikehe, ko Saione, ko e kautaha fakahēvani ʻa e ʻOtuá, naʻá ne ʻomai ha “tamasiʻi tangata” ki muʻa ke ne langā. Naʻe ʻohake ʻi hēvani ʻa e Puleʻanga faka-Mīsaiá ʻi he 1914. (Fakahā 12:5) ʻOsi ko iá pea naʻe kau ʻa e ngaahi puleʻanga lahi ange ki he tau ʻuluaki ʻa e māmaní, pea naʻe tofanga ai ʻa e kau Kalisitiane paní ʻi he ngaahi faingataʻaʻia mo e fakatangá. Faifai atu pē, ʻi he taʻu 1919, ko e puleʻanga fakalaumālié, ko e “tama tangata,” naʻe fakatupu ia ʻi māmani. Ko ia ko Saione ‘kuó ne fanauʻi hono ngaahi fohá’​—ko e ngaahi mēmipa pani ʻo e “puleʻanga faitotonu” foʻou​—pea naʻe fokotuʻutuʻu kinautolu ki he ngāue ʻo e fakamoʻoni ʻoku fakautuutu.​—Mātiu 24:​3, 7, 8, 14; 1 Pita 2:9.

4. Ko e hā ʻoku fekuki ai ʻa e puleʻanga faitotonú ʻo e ʻOtuá mo e tauhi anga-tonu ai pē?

4 Talu mei hono kamataʻangá, kuo fehangahangai ʻa e puleʻanga ko ʻení mo e ngaahi ʻahiʻahi kakaha ʻo ʻene tauhi anga-tonú. Ko e hā ʻa hono ʻuhinga? ʻI hono fanauʻi ʻa e Puleʻanga fakahēvaní, naʻe lī hifo ai ʻa Sētane mo ʻene kau tēmenioó mei hēvani ki māmani. Naʻe fanongonongo leʻo lahi: “Kuo hoko ʻeni ʻa e fakamoʻui, mo e malohi, mo e puleʻanga ʻo hotau ʻOtua, pea mo e pule ʻa ʻEne Kalaisi: He kuo kapusi ʻa e tukuaki ʻo hotau kainga, ʻa ia ʻoku ne tukuakiʻi kinautolu ʻi he ʻao ʻo hotau ʻOtua, ʻi he ʻaho mo e po. Ka naʻa nau ikuna ia ko e meʻa ʻi he taʻataʻa ʻo e Lami mo e lea ʻo e fakamoʻoni naʻa nau fai: Pea naʻe ʻikai te nau mamae ki heʻenau moʻui ʻo aʻu ki heʻenau mate.” ʻI he liliu ʻa e ngaahi meʻa ko ʻení naʻe tali ʻe Sētane ʻaki ʻa e ʻita lahi ʻaupito “pea ne ʻalu mei ai ke fai tau mo hono toe ʻo e hako ʻo e fefine, ʻa kinautolu ʻoku tauhi ʻa e ngaahi tuʻutuʻuni ʻa e ʻOtua, mo nau puke maʻu ʻenau fakamoʻoni kia Sisu.” ʻI he fehangahangai mo e ngaahi ʻohofi ʻa Sētané, naʻe tuʻu maʻu pē ʻa e kau Kalisitiane paní. ʻOku aʻu ki he ʻahó ni, ko e kau mēmipa faivelenga ʻo e puleʻanga faitotonu ʻo e ʻOtuá ʻoku nau tui ki he taʻataʻa huhuʻi ʻo Sīsuú mo ʻoatu hokohoko ai pē ha tali ʻa Sihova ki he tokotaha luma lahí ʻaki ʻenau tauhi anga-tonu “ʻo aʻu ki heʻenau mate.”​—Fakahā 12:​1, 5, 9-12, 17; Palōvepi 27:11.

5. Ko e hā ʻa e fakakaukau lelei ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻi onopooní kuo tokoni ia kiate kinautolu ke tauhi anga-tonu ai pē?

5 ʻI he 1919, ʻi he kamata ʻa e fakamoʻoni ʻi onopooni ki he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá, ko e Kau Ako Tohi Tapú, ko e ui ia ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihova ʻi he taimi ko iá, naʻa nau tokosiʻi ka naʻe mālohi ʻa ʻenau tuí. Naʻa nau hoko ko e tuʻunga ʻo e ngaahi mēmipa ʻo e ‘kolo mālohi, ko e ngaahi ʻā mo e maluʻi ʻa e fakamoʻuí.’ Ko ʻenau falalá naʻe ʻia “IAA SIHOVA ko e makatuʻu Laukuonga.” (ʻAisea 26:​1, 3, 4) Naʻa nau fanongonongo ʻo hangē ko Mōsese ʻo e kuonga ko ē: “He te u fanongonongo ʻa e huafa ʻo Sihova: Mou tuku ʻa e maʻolunga ʻo hotau ʻOtua. Ko Makatuʻu ia​—ʻoku haohaoa ʻene ngaue; ko ʻene ngaahi founga kotoa ʻoku fakakonisitutone: Ko e ʻOtua ʻo e Moʻoni, pea taʻe haʻane hala, ko e faitotonu ia mo haohaoa.”​—Teutalōnome 32:​3, 4.

6. ʻI he founga fē kuo tāpuakiʻi ai ʻe Sihova ʻa hono kakaí ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí ni?

6 Ko ia talu mei ai, ko e faingamālie ki he fokotuʻutuʻu ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá kuo kei ʻatā pē ʻo muʻomuʻa ki he toenga ʻo e toko 144,000 ʻo e kau Kalisitiane pani naʻe fakatahatahaʻí pea ʻi he taimí ni ko e fuʻu kakai lahi ʻo e “fanga sipi kehe” ʻoku nau kau ʻi hono fanongonongo ʻa e ngaahi taumuʻa ʻo e Puleʻanga ʻo Sihová. (Sione 10:16) Ko ia, ʻoku lava ke fanongonongo fiefia: “Kuo ke fakalahi ʻa e puleʻanga, ʻe Sihova, kuo ke fakalahi ʻa e puleʻanga; kuo ke fakalangilangiʻi koe ʻe koe: kuo ke toloaki atu ʻa e ngaahi kauʻa ʻo e fonua.” (ʻAisea 26:15) ʻI heʻetau vakai ki he ngoué ko māmani ia he ʻaho ní, ʻoku tau sio ko e moʻoni ē ka ko e ngaahi lea ko iá! ʻI he mālohi ʻo e laumālie māʻoniʻoní, ko e fakamoʻoni ki he Puleʻanga ʻe hoko mai ʻo Kalaisi kuo ʻosi fai “ʻo aʻu ki he ngataʻanga ʻo māmani.” (Ngāue 1:8) Ko e lahi ʻo e fakalahi ko iá ʻoku lava nai ke fakafuofua mei he Fakamatala Ngāue Fakataʻu ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻi he 1994, ʻoku hā ʻi he peesi 12 ki he 15.

Tumutumu Foʻou ʻo e Kau Malangá

7, 8. (a) Ko e hā ʻa e fakamoʻoni kuo ‘fakalahi atu ʻa e faʻo ʻo honau tēniti’ ʻe he kakai ʻa e ʻOtuá? (e) ʻI he sio ki he Fakamatala Ngāue Fakataʻu 1994, ko e hā ʻa e ngaahi tafaʻaki ʻokú ke sio ʻoku tuʻu-ki-muʻa ʻa ʻenau ‘fakalahi atu ʻa honau ngaahi ngatangataʻanga’?

7 Fakakaukau ki ha niʻihi ʻo e ngaahi meʻa mahuʻinga ʻi he fakamatala ko ʻení. Naʻe aʻu ʻa e tumutumu ʻo e kau malanga ʻo e Puleʻangá ki he toko 4,914,094! Ko ha fakafiefia ē ke vakai ki he hokohoko atu ʻo e fakatahatahaʻi ʻo e “fuʻu kakai lahi . . . ko ha kakai mei he puleʻanga kotoa pē, mo e ngaahi matakali, mo e ngaahi faʻahinga, mo e ngaahi lea, naʻa nau tutuʻu ʻi he ʻao ʻo e taloni pea ʻi he ʻao ʻo e Lami, kuo nau kofu ʻaki ʻa e ngaahi kofu hinehina tōtōlofa”! ʻIo, kuo fakamoʻoniʻi foki ʻa e faʻahingá ni ko e kau tauhi anga-tonu. “Pea naʻa nau fō honau kofu, ʻo fakahinehina ʻi he taʻataʻa ʻo e Lami,” kuo lau ʻoku nau māʻoniʻoni koeʻuhí ko ʻenau tui ki he feilaulau huhuʻi ʻa Sīsuú.​—Fakahā 7:​9, 14.

8 Tautautefito talu mei he 1919, naʻe fakahoko atu ha fekau ki he kautaha ʻa Sihová: “Fakalahi ʻa e tuʻunga ʻo ho teniti; pea ko e ngaahi tupenu ʻo ho fuʻu nofoʻanga, tuku ke nau falo atu; ʻoua ʻe taʻofi: fakaloloa hoʻo ngaahi maea, pea hunuki ke maʻu ho ngaahi faʻo.” (ʻAisea 54:2) Ko e tali ki aí, naʻe ʻikai fakasiʻisiʻi ʻa e ngāue fakamalangá, naʻa mo e momoko ʻīʻī ʻo Yukon, ʻi he kauʻā fonua ʻo ʻAlasikā, naʻe kātekina ai ʻe he kulupu ʻo e kau tāimuʻa loto-lahi ʻa e momoko naʻe tō hifo ki lalo ʻaki ʻa e tikilī ʻe 45 ki he 50 nai ʻi he meʻa fua Centigrade ʻo laulau uike. ʻI he ngaahi taʻu ki muí ni maí ʻoku fakautuutu mo vave ange ʻa e haʻu ʻa e fuʻu kakaí ki he puleʻanga tauhi anga-tonu ʻo Sihová. Kuo toe ʻatā ange ʻa e matapā ke tali ʻa e faʻahinga ko ʻení mei he ngaahi fonua ʻo ʻĒsiá ʻoku ʻikai kau ki he Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiané, mei he ngaahi feituʻu naʻe puleʻi ki muʻa ʻe he Kominiusí, mei he ngaahi fonua lahi ʻi ʻAfiliká, mo e feituʻu Katoliká, ʻo hangē ko ʻĪtali, Sipeini, Potukali, mo ʻAmelika Tonga. Ko e faʻahinga kuo nau nofo hilí ʻoku toe ʻatā ai ha kauhala ʻe taha. Ko e fakatātaá, ʻi ʻIngilani, ʻoku tokangaʻi ʻe he Kau Fakamoʻoní ʻa e ngaahi fiemaʻu ʻa e ngaahi kulupu ʻe 13 ʻo e ngaahi lea muli mei he ʻātakai kehekehe.

“Mou Fai Pehe”

9. (a) Ko e hā ʻoku fakahaaʻi ʻe he kau haʻu ki he Fakamanatú ʻi he 1994? (e) Ko fē ʻa e ngaahi fonua ʻe niʻihi naʻe tokolahi ʻaupito ai ʻa e kau haʻu ki he Fakamanatú?

9 Ko e meʻa mahuʻinga ʻe taha ʻi he fakamatala fakataʻú ko e kau haʻu ki he Fakamanatú. Taimi siʻi ki muʻa peá ne maté, naʻe fai ʻe Sīsū ʻa e Fakamanatu ʻo ʻene pekiá pea tala ki hono kau muimui: “Mou fai pehe mōku fakamanatu.” (1 Kolinitō 11:24) Kuo fakafiefia ʻi he 1994 ke sio ki he toko 12,288,917​—ʻoku tokolahi ange ia ʻi he liunga ua ʻo e tokolahi ʻo e kau malanga longomoʻui​—naʻa nau fakatahataha ʻo talangofua ki he fekau ko iá, ko e kau mamata pē pe ko e kau maʻu ʻo e mā mo e uainé. ʻI he ngaahi fonua ʻe niʻihi ko e fakahoatatau ʻo e kau haʻu ki he Fakamanatu ki he kau malangá naʻe fuʻu māʻolunga ʻa e faikehekehé. Ko e kau malanga ʻe toko 4,049 ʻi ʻEsitōnia, Lativia, mo Lituānia naʻa nau fiefia ke maʻu ha toko 12,876 ʻi he Fakamanatú, naʻe lahi ange ia ʻi he liunga tolu ʻo e tokolahi ʻo e kau malangá. Pea ʻi Penini, ko e kau haʻu ki he Fakamanatu ʻe toko 16,786 naʻe meimei liunga nima ia ʻi he tokolahi ʻo e kau malangá. Ko e fakatahaʻanga ʻe taha ʻo e kau malanga ʻe toko 45 naʻe maʻu fakataha ai ʻa e toko 831!

10. (a) Ko e hā ʻa hotau fatongiá koeʻuhi ko e tokolahi ʻa e kau haʻu ki he Fakamanatú? (e) Fakamatala ki ha meʻa ʻe lava ke hoko ʻi hano toe fai ha tokoni ki ha tokotaha naʻe haʻu ki he Fakamanatú.

10 ʻOku fiefia ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová koeʻuhi ko e fuʻu tokolahi ʻo e kakai mahuʻingaʻia naʻe kau mo kinautolu ʻi he taimi mahuʻinga ko iá. ʻOku nau feinga ʻeni ke tokoni ki he faʻahinga ko iá ke fakalakalaka atu ʻi heʻenau maʻu ʻa e mahino mo e ʻofa ki he moʻoní. ʻE tali nai ʻa e niʻihi ʻo hangē ko e founga naʻe fai ʻe Alla ʻi Lūsiá. Naʻe ako ʻa Alla mo ha tuofefine tāimuʻa makehe ka naʻe ʻikai ke fuʻu fakalakalaka, ko ia naʻe tuku ai ʻa e akó. Ka neongo ia, naʻe tali ʻe Alla ha fakaafe ke ʻalu ki he Fakamanatú. Ko e fakataha ko iá, ʻa ia ʻoku fuʻu lahi ʻa hono ʻuhingá, naʻe maongo lahi kiate ia. ʻI heʻene foki ki ʻapí, naʻá ne lī ʻa ʻene ngaahi ʻīmisi hono kotoa pea naʻá ne lotu kia Sihova ki ha tokoni. ʻI he ʻosi ha ʻaho ʻe ua mei ai naʻe haʻu ʻa e tuofefine tāimuʻá kia Alla ke vakai pe naʻe fiefia ʻi heʻene kau ki he Fakamanatú. Naʻe hoko ai ha fetalanoaʻaki ʻaonga. Naʻe toe kamata ʻa e ako ʻa Alla. Pea naʻe vave ʻa ʻene kau ki he ngāue fakamalanga. Ko e meʻa ko ʻeni kuo hokosiá ʻoku hā ai ʻa e mahuʻinga ʻo e ʻaʻahi kiate kinautolu naʻa nau haʻu ki he Fakamanatú. Ko e tokolahi ʻe ngalingali te nau tali ʻo hangē ko Alla.

“ʻOua Naʻa Tau Liʻaki ʻEtau Ngaahi Fakataha”

11-13. (a) Ko e hā ʻa e konga ʻo e ʻulungaanga anga-tonu ʻo e puleʻanga faitotonú? (e) Ko e hā ʻoku fiemaʻu ai ki he kau Kalisitiane moʻoní ke nau maʻu ʻa e ngaahi fakatahá?

11 Ko e Fakamanatú ʻa e fakataha mahuʻinga lahi taha ʻi he tohi māhina ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová, ka ʻoku ʻikai ko e fakatahá pē ia. ʻI he uike taki taha ʻoku fakatahatahaʻi ai ʻa e Kau Fakmoʻoni ʻa Sihová ko ʻenau talangofua ki he ngaahi lea ʻa e ʻaposetolo ko Paulá: “Pea ke tau fetokangaʻaki, ke fefakaʻaiʻaiʻaki ʻa kitautolu ki he feʻofaʻaki mo e ngaue lelei: ʻo ʻoua naʻa tau liʻaki ʻetau ngaahi fakataha, ʻo hange ko e anga ʻo e niʻihi; ka mou feenginakiʻaki, pea ʻasili he ʻoku mou sio ki he fakaofiofi mai ʻa e ʻaho.” (Hepelū 10:​24, 25) ʻOku nau feohi mo e puleʻanga anga-tonu ʻo Sihová ʻa ia kuo ʻiloʻi ʻaki ʻa ʻenau ʻulungaanga anga-tonú. ʻOku kau ki he ʻulungaanga anga-tonú ʻa e maʻu maʻu ai pē ʻa e ngaahi fakatahá.

12 ʻOku mahino lelei ʻeni ʻi Filipaini, ʻa ia ko e ʻavalisi ʻo e kau maʻu fakataha fakakātoa ʻi he ngaahi fakataha ʻi he Sāpaté ʻoku peseti ia ʻe 125 ʻi he tokolahi ʻo e kau malangá. ʻOku toe mahino lelei foki ʻi ha kulupu ʻo e Kau Fakamoʻoni mo e faʻahinga mahuʻingaʻia ʻi ʻĀsenitiná. ʻOku nau nofo ʻi he kilomita ʻe 20 mei he Kingdom Hall. Ka neongo ia, naʻe fakamatala ʻe he ʻovasia fakafeituʻú ʻoku ʻikai pe liʻaki ʻe ha tokotaha ia ʻa e ngaahi fakatahá tukukehe pē ʻa e puké. ʻOku nau fononga ʻi he houa ʻe fā ʻi ha saliote pe heka hoosi, pea ʻi he lolotonga ʻa e faʻahitaʻu momokó ʻoku nau foki ki ʻapi ʻi he pō kaupōʻulí.

13 ʻI he fakaofi mai ange ʻa e ngataʻanga ʻo e fokotuʻutuʻu ko ʻení, ʻe faingataʻa ange ʻa e moʻuí, fakautuutu ʻa e ngaahi palopalemá, pea ko e maʻu tuʻumaʻu ʻa e ngaahi fakatahá ʻe hoko ko ha ngāue faingataʻa ange. Ka ʻi he ngaahi tuʻunga pehē, ʻoku lahi ange ʻa ʻetau fiemaʻú ʻi ha toe taimi ange ʻa e meʻakai fakalaumālié mo e feohi māfana ʻe lava ke maʻu pē ia ʻi he ngaahi fakatahataha pehē.

“Faʻa Fai Pe”

14. Ko e hā ʻoku ongoʻi fakavavevave ai ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová fekauʻaki mo ʻenau ngāue fakamalangá, pea ko e hā ʻa e ngaahi ola ʻoku fakatātaaʻi ʻe he meʻá ni?

14 ʻI he taʻu kuo ʻosí, naʻe lave ai ʻa e Siasi Katolika ʻi ʻĪtali ki he ngāue ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻoku nau “fakaului anga-fītaʻa.” Neongo ko hono moʻoní, ʻoku ʻikai ha anga-fītaʻa ia ʻi he ngāue ʻoku fai ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová. He ko ʻenau ngāue fakamalangá ko ha fakahāhā ia ʻo e ʻofa loloto ki honau ngaahi kaungāʻapí. Ko ha toe fakamoʻoni ia ʻo e talangofua ki he ngaahi lea ʻa Paulá: “Ke ke malangaʻaki ʻa e folofola, faʻa fai pe ʻi he faingamalie mo e ʻikai ha faingamalie.” (2 Tīmote 4:2) ʻOku ueʻi ʻe he ongoʻi ʻo e fakavavevavé ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ke nau faivelenga ʻi heʻenau ngāue fakamalangá, ʻo hangē ko ia naʻe hā ʻi heʻenau fakamoleki ʻa e ngaahi houa fakakātoa ʻe 1,096,065,354 ʻi he 1994 ʻi he malanga ki honau ngaahi kaungāʻapí, fai ʻa e ngaahi toe ʻaʻahí, mo fai ʻa e ngaahi ako Tohi Tapu ʻe 4,701,357. Naʻe lava ʻa e tokolahi ke kau ki he ngāue tāimuʻá, ʻa ia ʻoku hā mei ai ʻoku ngāue mo longomoʻui ʻa e laumālie ʻo e tāimuʻá. Naʻe fakamoʻoniʻi ʻa e meʻá ni ʻe he ʻavalisi ʻo e kau tāimuʻa ʻe toko 636,202 ʻi māmani lahi.

15, 16. (a) ʻOku anga-fēfē ʻa hono fakatou fakahāhaaʻi ʻe he kau talavoú mo e mātuʻá ʻa e laumālie ʻo e tāimuʻá? (e) ʻI he sio taautaha ki he ngaahi fonuá ʻi he Fakamatala Ngāue Fakataʻu 1994, ko fē ʻokú ke sio ai ki he tuʻu-ki-muʻa ʻa e tokolahi ʻo e kau tāimuʻá?

15 ʻOku tokolahi ʻa e kau talavou ʻi he lotolotonga ʻo e kau tāimuʻa ko ʻení. Ko e niʻihi ʻi he ʻIunaite Setete ʻoku nau hoko ko e kau tāimuʻa tuʻumaʻu lolotonga ia ʻoku nau ʻi he ako māʻolungá, ʻa ia ko honau kaungāako pē ʻa honau kauhala tefitó. ʻOku pehē ʻe he kau talavou ko ʻení ko e tāimuʻa ko e founga lelei taha ia ʻo hono maluʻi kinautolu mei he ngaahi faitoʻo kona tapú, ʻulungaanga taʻetaaú, mo e fakamālohi ʻoku mafola ʻi he ngaahi akoʻanga ʻi he fonua ko iá. Ko e kau talavou ʻe niʻihi ʻoku nau ʻai ʻa e tāimuʻá ko ʻenau kolo ʻi he ʻosi ʻo ʻenau akó. Ko Irina, ʻi ʻUkalaine, naʻá ne tāimuʻa tokoni ʻi he lolotonga ʻo ʻene ʻi he ako māʻolungá koeʻuhí ke ne mateuteu ai ki he ngāue tāimuʻa ʻi he ʻosi ʻo ʻene akó. ʻI he ʻosi ʻa ʻene akó, naʻe loto-lelei ʻa hono fāmilí ke nau tokoni fakapaʻanga kiate ia kae lava ke ne fakafofongaʻi kinautolu ʻi he ngāue tāimuʻa tuʻumaʻú. ʻOku ʻikai ke faingofua ʻa e tuʻunga fakaʻekonōmika ʻi ʻUkalaine. Ka naʻe pehē ʻe Irina: “ʻOku ou ʻiloʻi ko e ngāue ʻoku ou faí ʻe maʻu ai ʻa e moʻui ʻo ʻikai ko au pē kae toe pehē foki kiate kinautolu te u malanga ki aí.” Ko ha meʻa fakafiefia moʻoni ia ke sio ki he kau talavou tokolahi ʻi he ʻahó ni ʻoku nau fakakaukau tatau mo Irina. Ko e hā mo ha toe founga ʻe lelei ange kiate kinautolu ke ‘manatu ki honau Tokotaha-Fakatupu Maʻongoʻonga ʻi he ngaahi ʻaho ʻo ʻenau kei talavou mo finemui’?​—Koheleti 12:1.

16 ʻOku fuʻu tokolahi ʻa e kau tāimuʻa kuo nau taʻumotuʻá. ʻOku pehē ʻe ha tokotaha ʻi he lolotonga ʻo e tau lahi hono uá, naʻe tāmateʻi ai ʻa ʻene tamaí mo hono tuongaʻané ʻi heʻena kau ki he taú, pea naʻe fanaʻi ai ʻa ʻene faʻeé mo hono tokouá ʻi he nofoʻanga ʻo ha kulupu tokosiʻi. Ki mui aí naʻe mate ʻa ʻene tamasiʻi. ʻOkú ne taʻumotuʻa ange mo mahamahaki, ka kuo ʻoange ʻe Sihova kiate ia ʻi he fakatahaʻanga Kalisitiané, ha fāmili ʻoku tokolahi ange ia ʻi he fāmili naʻe mole mei aí. Pea ʻokú ne fiefia ʻi hono tokoniʻi ʻa e niʻihi kehé ʻi heʻene ngāue tāimuʻa tuʻumaʻu.

17, 18. Tatau ai pē pe ʻoku tau tāimuʻa pe ʻikai, ʻoku anga-fēfē ʻetau taki taha fakahāhā ʻa e laumālie ʻo e tāimuʻa?

17 Ko e moʻoni, ʻe ʻikai lava ke tāimuʻa ʻa e tokotaha kotoa pē. ʻOku hōifua ʻa Sihova ke tali ʻa ʻetau vahe hongofulú fakakātoa, ʻa e lelei taha ʻe lava ke tau foakí, tatau ai pē pe ko e hā hotau tuʻungá. (Malakai 3:10) Ko e moʻoni, ʻoku tau lava hono kotoa ʻo fakatupulekina ʻa e laumālie ʻo e kau tāimuʻa faivelenga ko ʻení pea fai ʻa e meʻa pē ko ia ʻoku fakaʻatā ʻe hotau ngaahi tuʻungá ke fakalahi atu ʻa e malangaʻi ʻo e ongoongo lelei.

18 Ko e fakatātaá, ʻi ʻAositelēlia, naʻe vaheʻi ai ʻa e ʻaho 16 ʻo ʻEpelelí ko e ʻaho makehe ia ki he ngāue fakamalanga ʻi he halá. Naʻe poupouʻi lelei ia tatau pē ʻa e kau malangá mo e kau tāimuʻá, pea naʻe fakamoʻoniʻi ia ʻi he tumutumu ʻo e kau malangá ʻe toko 58,780 ʻi he māhina ko iá. Naʻe lahi ange ʻi he ngaahi makasini ʻe 90,000 naʻe tufaki ʻi he māhina tatau pē ʻi he taʻu kuo ʻosí. ʻI he lolotonga ʻo e ʻaho makehé, naʻe tuku ʻe ha tuofefine ha makasini ki ha tangata, pea ʻi he lolotonga ʻo ʻene hiki hono hingoá mo e tuʻa-silá ke ne toe foki ki he tokotaha mahuʻingaʻiá, naʻá ne ʻiloʻi ai ʻokú ne tuongaʻaneʻaki pea ko e taʻu ia ʻe 30 mo e ʻikai ke na fesiofaki. Ko e moʻoni ʻe hoko ai ʻa e ngaahi toe ʻaʻahi fakafiefia ʻaupito!

Tauhi Anga-Tonu ki he Ngataʻangá

19. Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ki he puleʻanga faitotonu ʻo Sihová ke tauhi anga-tonu ai pē ki he ngataʻangá?

19 ʻOku mahuʻinga ki he kotoa ʻo e puleʻanga faitotonu ʻa e ʻOtuá ke nau tauhi anga-tonu ai pē ʻi he ʻalu atu ʻa e māmani ʻo Sētané ki hono kuonga fakamui. ʻOku vavé ni ke fanongo ʻa e puleʻanga māʻoniʻoni ʻo Sihová ki he ui: “Haʻu ange, siʻoku kakai, hu ki ho ngaahi loki, ʻo tapuni ʻa e matapa kiate koe: toi ko e foʻi kemo pe, kaeʻoua ke laka atu ʻa e tautea.” ʻE pau ʻa e fehangahangai ʻa e māmani ko eni kuo halaia ʻi he totó mo e fakamaau mei he ʻOtuá. “He vakai ʻoku haʻele atu ʻa Sihova mei hono nofoʻanga ke ʻeke ʻa e kovi ʻa e nofo mamani: pea ʻoku tatala ʻe mamani ʻa e toto kuo ne ʻufiʻufi, ʻo ʻikai te ne toe ʻufiʻufi ʻa e fakapoongi ʻoku ʻi ai.” (ʻAisea 26:​20, 21) ʻOfa ke tuʻumaʻu ʻa e tokotaha taki taha ʻo kitautolu ko e Kalisitiane tauhi anga-tonu ʻo feohi mo e puleʻanga faitotonu ʻo Sihová. Pea te tau fiefia ke maʻu ʻa e moʻui taʻengatá ʻi he siakale fakamāmani pe fakahēvani ʻo e Puleʻanga ʻo Kalaisí.

ʻOkú Ke Manatuʻi?

◻ Naʻe fanauʻi ʻanefē ʻa e “puleʻanga faitotonu”?

◻ Ko e hā ʻoku fiemaʻu ai ʻe he kakai ʻa e ʻOtuá ʻa e kātakí ʻi he lolotonga ʻo e ngaahi ʻaho fakaʻosí ni?

◻ Ko e hā ʻoku fakahāhaaʻi ʻi he tokolahi ʻa e kau malangá mo e ngaahi houa naʻe fakamoleki ʻi he ngāue fakamalangá ʻoku hā ʻi he Fakamatala Ngāue Fakataʻu 1994?

◻ Ko e hā ʻoku fuʻu mahuʻinga ai ʻa e kau ki he ngaahi fakatahá ʻi he fakaofi ange ʻa e māmani ko ʻení ki hono ngataʻangá?

◻ Ko e hā ʻoku pau ai ki he faʻahinga kotoa pē ʻoku feohi mo e puleʻanga faitotonu ʻo e ʻOtuá ke tauhi anga-tonu ai pē?

[Fakatātā ʻi he peesi 14]

Ko e kau tauhi anga-tonu ʻi he puleʻanga faitotonu ʻo Sihová te nau maʻu ʻa e moʻui taʻengata ʻi he haohaoa

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share