LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • be ako 11 p. 118-p. 120 pal. 5
  • Loto-Māfana mo e Ongoʻi

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Loto-Māfana mo e Ongoʻi
  • Maʻu ʻAonga mei he Ako Fakafaifekau Fakateokalatí
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Loto-Māfana mo Kaungāongoʻi
    Ke Ke Kīvoi ʻi he Lautohí mo e Faiakó
  • ʻAi ke ʻIate Koe ʻa e Mapuleʻi Kitá pea mo Tupulekina
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1993
  • Fakahāhā ʻa e Tokanga ki he Ongoʻi ʻa e Niʻihi Kehé
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2019
  • Fakanatula
    Maʻu ʻAonga mei he Ako Fakafaifekau Fakateokalatí
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Maʻu ʻAonga mei he Ako Fakafaifekau Fakateokalatí
be ako 11 p. 118-p. 120 pal. 5

AKO 11

Loto-Māfana mo e Ongoʻi

Ko e hā ʻoku fiemaʻu ke ke faí?

Lea ʻi ha founga ʻoku tapua mei ai ʻa e ongo ʻo e lotó ʻokú ke ongoʻí pea ʻoku huʻufataha ia mo e meʻa ʻokú ke leaʻakí.

Ko e hā ʻoku mahuʻinga aí?

ʻOku ʻikai ala tuku ia kapau ʻoku fiemaʻu ke ke aʻu ki he loto ʻo e faʻahinga ʻoku fanongó.

KO E ongo ʻo e lotó ko ha konga tefito ia ʻo e moʻui fakaetangatá. ʻI hono fakahaaʻi ʻe ha tokotaha ʻa e ngaahi ongo hono lotó, ʻokú ne fakaeʻa ʻa e meʻa ʻoku ʻi hono lotó, ko e faʻahinga tokotaha ʻokú ne ʻi ai ʻi lotó, founga ʻo ʻene ongoʻi fekauʻaki mo e ngaahi tuʻungá pea mo e kakaí. Koeʻuhi ko e ngaahi meʻa fakamamahi kuo hokosia ʻi heʻenau moʻuí—pea ʻi he ngaahi tuʻunga ʻe niʻihi koeʻuhi ko e ngaahi tākiekina fakasivilaisé—ʻoku fufū ʻe he kakai tokolahi ʻenau ngaahi ongoʻí. Ka ʻoku fakalotolahiʻi kitautolu ʻe Sihova ke fakatupulekina ʻa e ngaahi ʻulungaanga lelei ʻi he tokotaha ʻi lotó pea fai leva ha fakahaaʻi feʻungamālie ʻa e meʻa ʻoku ʻi aí.​—Loma 12:10; 1 Tes. 2:​7, 8.

ʻI he taimi ʻoku tau lea aí, ko e ngaahi foʻi lea ʻoku tau ngāueʻakí te ne fakahaaʻi totonu nai ʻa e ngaahi ongoʻí. Ka ʻo kapau ʻoku ʻikai fakahaaʻi ʻetau ngaahi foʻi leá ʻaki ʻa e ongoʻi fehoanakimālie, ʻe veiveiua nai ki heʻetau loto-moʻoní ʻa e faʻahinga ʻoku nau fanongo kia kitautolú. ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, kapau ʻoku fakahaaʻi ʻa e ngaahi foʻi leá ʻaki ʻa e ongoʻi feʻungamālie, ʻe lava ke maʻu ʻe heʻetau leá ha fakaʻofoʻofa mo ha tuʻunga lelei ʻa ia ʻe aʻu nai ki he loto ʻo e faʻahinga ʻoku fanongó.

Fakahāhā ʻa e Loto-Māfana. ʻOku faʻa fekauʻaki ʻa e ngaahi ongoʻi loto-māfaná mo e ngaahi fakakaukau fekauʻaki mo e kakaí. Ko ia ai, ʻi heʻetau lea fekauʻaki mo e ngaahi ʻulungaanga lelei ʻo Sihová, pea ʻi heʻetau fakahāhā ʻetau houngaʻia ki he lelei ʻa Sihová, ʻoku totonu ke māfana hotau leʻó. (Ai. 63:​7-9) Pea ʻi he lea ki he kaungā faʻahinga ʻo e tangatá, ko ʻetau founga leá ʻoku totonu ke toe fakahaaʻi ai ha tuʻunga māfana fakamānako.

ʻOku haʻu ha kilia kia Sīsū ʻo kōlenga ke fakamoʻui ia. Fakaʻuta atu ki he tō ʻo e leʻo ʻo Sīsuú ʻi heʻene pehē: “ʻOku ou loto pe; ke ke maʻa koe.” (Mk. 1:​40, 41) Sioloto atu foki, ki he tuʻunga ʻo ha fefine ʻoku hoko ki ai ha ʻau toto feʻunga mo e taʻu ʻe 12, ʻi heʻene moulu fakalongolongo atu ʻi he tuʻa ʻo Sīsuú ʻo ala ki he pao ʻo hono kofu tuʻá. ʻI hono ʻiloʻi kuo ʻikai ke taʻefakatokangaʻi iá, ʻoku haʻu tetetete ki muʻa ʻa e fefiné, ʻo tō ʻi he ongo vaʻe ʻo Sīsuú, ʻo fakahaaʻi ʻi he ʻao ʻo e kakai kotoa pē ʻa e ʻuhinga kuó ne ala ai ki he kofu ʻo Sīsuú pea mo ʻene hoko ʻo moʻuí. Fakakaukau atu ki he anga ʻo e lea ʻa Sīsū kiate iá: “Ofefine, ke ke fiemalie: kuo fakamoui koe e hoo tui; alu o fiemalie.” (Luke 8:42e-48, PM) Ko e loto-māfana naʻe fakahāhā ʻe Sīsū ʻi he ongo taimi ko iá ʻoku aʻu ia ki hotau lotó ʻo aʻu mai ki he ʻahó ni.

ʻI he taimi ʻoku tau hangē ai ko Sīsuú, ʻo ongoʻi manavaʻofa ki he kakaí pea ʻi heʻetau loto moʻoni ke tokoniʻi kinautolú, ʻoku hā ia ʻi he founga ʻo ʻetau lea kia kinautolú. Ko ha fakahāhā pehē ʻo e loto-māfaná ʻoku moʻoni ia, ʻo ʻikai ke tōtuʻa. Ko ʻetau loto-māfaná ʻe lava ke ne ʻai ha faikehekehe lahi ki he anga ʻo e tali ʻa e kakaí. Ko e lahi taha ʻo e meʻa ʻoku tau leaʻaki ʻi he malaʻe ngāue fakafaifekaú ʻoku ngāueʻaki ai ʻa e faʻahinga fakahāhā ko ení, tautefito ʻi he taimi ʻoku tau fakaʻuhinga, fakalototoʻa, enginaki mo fakahaaʻi ai ʻa e kaungāongoʻí.

Kapau ʻokú ke maʻu ha ongoʻi māfana ki he niʻihi kehé, fakahaaʻi ia ʻi ho matá. ʻI he taimi ʻokú ke fakahāhā ai ʻa e loto-māfaná, ʻoku tohoaki atu ai hoʻo kau fanongó kiate koe ʻo hangē ko ha afi ʻi ha pō momokó. Kapau ʻoku ʻikai ke hā ha māfana ʻi ho matá, ʻe ʻikai nai ke tuipau hoʻo kau fanongó ʻokú ke tokanga loto-moʻoni fekauʻaki mo kinautolu. Ko e loto-māfaná ʻe ʻikai ke tui ia ʻo hangē ha fakapulí—kuo pau ke moʻoni.

ʻOku totonu ke toe hā ʻa e loto-māfaná ʻi ho leʻó. Kapau ʻokú ke maʻu ha leʻo fefeka mo matolu, ʻe faingataʻa nai ke fakahāhā ʻa e loto-māfaná ʻi ho leʻó. Ka ʻi he faai mai ʻa e taimí pea mo e feinga tokangá, te ke malava. Ko e meʻa ʻe taha ʻe tokoni nai ke manatuʻí, ʻi he founga hokonoá ʻataʻatā, ko e ngaahi ongo nounou mo musikuú ʻokú ne ʻai ʻa e leá ke ongonoa. Ako ke ʻai ke lōloa ange ʻa e ngaahi ongo leʻo-siʻi ange ʻi he ngaahi foʻi leá. ʻE tokoni eni ke ʻai ke māfana ʻa hoʻo leá.

Kae kehe, ʻoku mahuʻinga lahi ange ʻa e fakahangataha ʻa hoʻo mahuʻingaʻiá. Kapau ʻoku fakatefito moʻoni hoʻo fakakaukaú ʻi he faʻahinga ʻokú ke lea ki aí pea ʻokú ke maʻu ha holi fakamātoato ke fakahaaʻi ha meʻa ʻe lava ke ʻaonga kia kinautolu, ko e ongoʻi ko iá ʻe tapua atu ia ʻi he founga ʻo hoʻo leá.

ʻOku fakaueʻiloto ha fakahoko longomoʻui, ka ʻoku toe fiemaʻu ʻa e ongoʻi fakaalaala. ʻOku ʻikai feʻunga maʻu pē ke tau fakalotoʻi ʻa e ʻatamaí; kuo pau ke tau toe ueʻi ʻa e lotó.

Fakahaaʻi ʻa e Ngaahi Ongoʻi Kehe. Ko e ngaahi ongoʻi hangē ko e loto-moʻua, manavahē, mo e loto-mafasiá ʻe fakahaaʻi nai ia ʻe ha tokotaha ʻa ia ʻoku loto-mamahi. Ko e fiefiá ko ha ongo ia ʻa ia ʻoku totonu ke tuʻu-ki-muʻa ʻi heʻetau moʻuí pea ʻoku tau fakahāhā tauʻatāina ia ʻi he lea ki he niʻihi kehé. ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, ʻoku fiemaʻu ke mapuleʻi ʻa e ngaahi ongoʻi ʻe niʻihi. ʻOku ʻikai te nau huʻufataha mo e angaʻitangata faka-Kalisitiané. (Ef. 4:​31, 32; Fili. 4:4) Ko e ngaahi faʻahinga ongoʻi kehekehé ʻe lava ke fakahaaʻi ia ʻaki ʻa e ngaahi foʻi lea ʻoku tau filifilí, ko e tō ʻo hotau leʻó, ko e lahi ʻo ʻetau leá, fakahaaʻi ʻi hotau matá, mo e ngaue ke fakahaaʻi ʻa e fakakaukaú.

ʻOku fakamatala ʻa e Tohitapú ki he tuʻunga kotoa ʻo e ngaahi ongo fakaetangatá. ʻI he taimi ʻe niʻihi ʻoku lave pē ai ki he ngaahi ongo ʻo e lotó. ʻI he taimi ʻe niʻihi ʻoku lave ai ki he ngaahi meʻa ʻoku hoko, pe hiki mai ai ha ngaahi fakamatala ʻoku fakaeʻa ai ʻa e ngaahi ongoʻí. ʻI hoʻo lau leʻo-lahi ʻa e fakamatala peheé, ʻe ʻi ai ʻene maongo lahi ange, fakatouʻosi kiate koe pea mo e faʻahinga ʻoku nau fanongó, kapau ʻe tapua mei ho leʻó ʻa e ngaahi ongoʻi ko iá. Ke fai iá ʻoku fiemaʻu ke ke ʻai koe ʻi he tuʻunga ʻo e faʻahinga ʻokú ke lautohi fekauʻaki mo iá. Kae kehe, ʻoku ʻikai ko ha fai fakaʻaliʻali ʻa e malangá, ko ia tokanga ke ʻoua ʻe fakalahiʻí. ʻAi ʻa e ngaahi kupú ke maongo ki he ʻatamai ʻo e faʻahinga ʻoku fanongó.

Feʻungamālie mo e Fakamatalá. ʻI he faivelengá, ko e loto-māfana ʻokú ke fai ki hoʻo fakamatalaʻí pea mo e ngaahi ongoʻi kehe ʻokú ke fakahāʻí ʻoku fakatuʻunga lahi ia ʻi he meʻa ʻokú ke leaʻakí.

Huke ki he Mātiu 11:​28-​30, pea fakatokangaʻi ʻa e meʻa ʻoku leaʻaki aí. Lau leva ʻa hono fakahalaiaʻi ʻe Sīsū ʻa e kau sikalaipé mo e kau Fālesí, hangē ko ia ʻoku lēkooti ʻi he Mātiu vahe 23. ʻE ʻikai lava ke tau fakaʻuta atu kiate ia ki haʻane fakamatalaʻi ʻa e ngaahi lea fakahalaia mafatukituki ko ení ʻi ha founga tuletule mo ʻikai longomoʻui.

Ko e hā ʻa e faʻahinga ongoʻi ʻokú ke tui ʻoku fiemaʻu ʻe ha fakamatala hangē ko ia ʻi he Senesi vahe 44 fekauʻaki mo e kole ʻa Siuta maʻa hono tehina ko Penisimaní? Fakatokangaʻi ʻa e ongoʻi ʻoku fakahaaʻi ʻi he veesi 13, ko e fakahaaʻi ʻi he veesi 16 ʻa e anga ʻo e ongoʻi ʻa Siuta fekauʻaki mo e ʻuhinga ki he malá, pea mo e founga ʻo e tali tonu ʻa Siosefá, hangē ko ia ʻoku fakahaaʻi ʻi he Senesi 45:1.

Ko ia ai, pe ʻoku tau lautohi pe malanga, ke fai ola lelei iá kuo pau ke tau fai ʻa e fakakaukau ʻo ʻikai ki he ngaahi foʻi leá mo e fakakaukaú pē kae pehē foki ki he ongoʻi ʻoku totonu ke ō fakataha mo ení.

FOUNGA KE FAKAHAAʻI AI IÁ

  • ʻI he ʻikai ke tokanga tōtuʻa fekauʻaki mo e ngaahi foʻi lea ʻokú ke ngāueʻakí, tokangataha ki hoʻo holi ke tokoniʻi ʻa hoʻo kau fanongó.

  • ʻOku totonu ke tapua fakatouʻosi ʻi he tō ʻo ho leʻó mo e fakahaaʻi ʻi ho matá ha ongoʻi pē ʻoku feʻungamālie ki hoʻo fakamatalá.

  • Ako ʻaki hoʻo tokanga lelei ki he niʻihi kehe ʻoku nau lea ʻo fakahaaʻi ʻenau ongoʻí.

MEʻA KE FAI: Lau leʻo-lahi ʻa e ongo konga Tohitapu hokó, ʻo fai ia ʻaki ʻa e ongoʻi feʻungamālie ki he fakamatalá: Mātiu 20:​29-​34; Luke 15:​11-32.

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share