Maʻuʻanga Fakamatala ki he Polokalama Ngāue ki he Fakataha Moʻuí mo e Ngāue Fakafaifekaú
ʻOKATOPA 7-13
KOLOA MEI HE FOLOFOLA ʻA E ʻOTUÁ | SĒMISI 3-5
“Fakahaaʻi ʻa e Poto Fakaʻotuá”
(Sēmisi 3:17) Ka ko e poto ʻoku mei ʻolungá, ʻuluakí ʻoku maʻa, hoko ai ʻa e fakamelino, fakaʻatuʻi, mateuteu ke talangofua, fonu ʻi he meesi mo e ngaahi fua lelei, taʻefilifilimānako mo ʻikai ke mālualoi.
ʻOku Ngāue ʻi Hoʻo Moʻuí ʻa e “Poto mei ʻOlungá”?
9 “ʻOku tuʻu muʻomuʻa ai ʻa e maʻá.” Ke maʻá ʻoku ʻuhinga iá ke hoko ʻo maʻa mo taʻeʻuliʻi ʻo ʻikai ngata pē ʻi tuʻa ka ʻi loto. ʻOku fakafekauʻaki ʻe he Tohitapú ʻa e potó mo e lotó, ka ko e poto fakahēvaní heʻikai lava ia ke hū ki ha loto ʻoku ʻuliʻi ʻe he ngaahi fakakaukau, ngaahi holi, mo e ngaahi fakaueʻiloto fulikivanú. (Palōveepi 2:10, Mātiu 15:19, 20) Kae kehe, kapau ʻoku maʻa hotau lotó—ʻa ia, ʻi he tuʻunga ʻoku malava ki he faʻahinga taʻehaohaoa ʻo e tangatá—te tau “hiki mei he kovi ʻo fai lelei.” (Sāme 37:27; Palōveepi 3:7) ʻIkai ʻoku feʻunga ʻa e hoko ʻa e maʻá ko e ʻuluaki ʻulungaanga ia ʻo e potó ʻoku fakahokohoko maí? He ko ē, kapau ʻoku ʻikai ke tau maʻa fakaeʻulungaanga mo fakalaumālie, ʻe malava fēfē ke tau tapua moʻoni atu ʻa e ngaahi ʻulungaanga kehe ʻo e poto mei ʻolungá?
10 “Hoko mai ai ʻa e melino.” ʻOku ueʻi kitautolu ʻe he poto fakahēvaní ke tau tuli ki he melinó, ʻa ia ko ha fua ʻo e laumālie ʻo e ʻOtuá. (Kalētia 5:22) ʻOku tau feinga ke fakaʻehiʻehi mei hono maumauʻi ʻa e “noʻo ko e melino” ʻa ia ʻokú ne fakafāʻūtahaʻi ʻa e kakai ʻa Sihová. (Efeso 4:3) ʻOku tau toe fai hotau lelei tahá ke toe fakafoki mai ʻa e melinó ʻi he taimi ʻoku uesia aí. Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ʻení? ʻOku pehē ʻe he Tohitapú: “Mou nonofo melino; pea ko e ʻOtua ʻo e ʻofa mo e melino te ne toki kau mo kimoutolu.” (2 Kolinitō 13:11) Ko ia, ʻi heʻetau hokohoko atu ke nofo melinó, ʻe ʻiate kitautolu leva ʻa e ʻOtua ʻo e melinó. Ko e founga ʻo ʻetau fakafeangai ki he kaungālotú ʻoku ʻi ai hono kaunga fakahangatonu ki hotau vahaʻangatae mo Sihová. ʻE lava fēfē ke tau fakamoʻoniʻi ko e kau fakatupu melino kitautolu? Fakakaukau ange ki ha fakatātā.
(Sēmisi 3:17) Ka ko e poto ʻoku mei ʻolungá, ʻuluakí ʻoku maʻa, hoko ai ʻa e fakamelino, fakaʻatuʻi, mateuteu ke talangofua, fonu ʻi he meesi mo e ngaahi fua lelei, taʻefilifilimānako mo ʻikai ke mālualoi.
ʻOku Ngāue ʻi Hoʻo Moʻuí ʻa e “Poto mei ʻOlungá”?
12 “Fakaʻatuʻi.” ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e pehē ke fakaʻatuʻí? Fakatatau ki he kau mataotaó, ko e muʻaki foʻi lea faka-Kalisi naʻe liliu ko e ‘fakaʻatuʻí’ ʻi he Sēmisi 3:17 (NW) ʻoku faingataʻa ke liliu. Kuo ngāueʻaki ʻe he kau liliu leá ʻa e ngaahi foʻi lea hangē ko e “anga-fakaalaala,” “anga-fakamaʻumaʻu,” mo e “anga-tokaʻi.” Ko e ʻuhinga fakafoʻilea ʻo e foʻi lea faka-Kalisí ko e “ʻulutukua.” ʻE lava fēfē ke tau fakahāhā ko e tafaʻaki ko ʻeni ʻo e poto mei ʻolungá ʻoku ngāue ia ʻiate kitautolu?
ʻOku Ngāue ʻi Hoʻo Moʻuí ʻa e “Poto mei ʻOlungá”?
14 “Mateuteu ke talangofua.” Ko e foʻi lea faka-Kalisi naʻe liliu ko e “mateuteu ke talangofua” ʻoku ʻikai maʻu ia ʻi ha toe feituʻu kehe ʻi he Ngaahi Konga Tohitapu Faka-Kalisi Kalisitiané. Fakatatau ki ha mataotao ʻe taha, ko e foʻi leá ni “ʻoku faʻa ngāueʻaki ki he akonekina fakakautaú.” ʻOkú ne fakahoko ʻa e foʻi fakakaukau ko e “faingofua ke fakalotoʻi” mo e “anganofo.” Ko e tokotaha ko ia ʻoku puleʻi ʻe he poto mei ʻolungá ʻoku anganofo loto-lelei ia ki he meʻa ʻoku leaʻaki ʻe he ngaahi Konga Tohitapú. ʻOku ʻikai ke ʻiloa ia ko ha tokotaha ʻoku ʻosi fai ʻene filí pea fakafisi leva ia ke hoko ʻo tākiekina ʻe ha faʻahinga moʻoniʻi meʻa pē ʻoku fepaki mo ia. ʻI hono kehé, ʻokú ne vave ke liliu ʻi he taimi ʻoku ʻoatu ai ha fakamoʻoni Fakatohitapu mahino ko iá kuó ne fai ha laka hala, pe kuó ne maʻu ha ngaahi fakamulituku hala. Ko e founga ia ʻoku ʻiloʻi ʻaki koe ʻe he niʻihi kehé?
“Fonu ʻi he Meesi mo e Ngaahi Fua Lelei”
15 “Fonu ʻi he meesi mo e ngaahi fua lelei.” Ko e mēsí ko ha tafaʻaki mahuʻinga ia ʻo e poto mei ʻolungá, he ko e poto ko iá ʻoku pehē ʻoku “fonu ʻi he meesi.” Fakatokangaʻi ʻoku lave fakataha heni ki he “meesi” mo e “ngaahi fua lelei.” ʻOku feʻungamālie ʻeni, he ʻi he Tohitapú, ʻoku faʻa lave lahi taha ai ki he mēsí ko ha tokanga longomoʻui ki he niʻihi kehé, ko ha manavaʻofa ʻokú ne fakatupu ha ngaahi ngāue ʻi he anga-lelei lahi ʻaupito. ʻOku fakamatalaʻi ʻe ha maʻuʻanga fakamatala ʻe taha ko e mēsí ko ha “ongoʻi ʻo e mamahi ʻi he tuʻunga kovi ʻoku ʻi ai ha taha pea feinga ke fai ha meʻa fekauʻaki mo ia.” Ko ia ai, ko e poto fakaʻotuá ʻoku ʻikai ke anga-fefeka, anga-momoko, pe poto fakaeʻatamai ʻataʻatā pē. ʻI hono kehé, ʻoku māfana, ongoʻi loloto, mo ongongofua. ʻE malava fēfē ke tau fakahāhaaʻi ʻoku tau fonu ʻi he mēsí?
(Sēmisi 3:17) Ka ko e poto ʻoku mei ʻolungá, ʻuluakí ʻoku maʻa, hoko ai ʻa e fakamelino, fakaʻatuʻi, mateuteu ke talangofua, fonu ʻi he meesi mo e ngaahi fua lelei, taʻefilifilimānako mo ʻikai ke mālualoi.
ʻOku Ngāue ʻi Hoʻo Moʻuí ʻa e “Poto mei ʻOlungá”?
18 “ʻOku ʻikai te ne ʻai ha ngaahi fakafaikehekehe filifilimānako.” ʻOku hiliō ʻa e poto fakaʻotuá ia ʻi he tomuʻa fehiʻa fakamatakalí mo e pōlepole fakafonuá. Kapau ʻoku tataki kitautolu ʻe he poto ko iá, ʻoku tau feinga ke taʻaki-fuʻu atu mei hotau lotó ha hehema pē ke fakahāhā ʻa e filifilimānakó. (Sēmisi 2:9) ʻOku ʻikai ke tau fai ha fakafeangai filifilimānako ki he niʻihi kehé ʻo makatuʻunga ʻi honau puipuituʻa fakaeakó, tuʻunga fakapaʻangá, pe fatongia fakaefakatahaʻangá; pe te tau sio lalo ki ha taha pē ʻo hotau kaungālotú, ʻo tatau ai pē pe ʻoku nau hā ngali māʻulalo fēfē. Kapau kuo ngaohi ʻe Sihova ʻa e faʻahinga peheé ko e faʻahinga ke nau maʻu ʻa ʻene ʻofá, tā ʻoku totonu ke tau lau kinautolu ʻoku nau tuha mo ʻetau ʻofá.
19 “ʻOku ʻikai mālualoi.” Ko e foʻi lea faka-Kalisi ki he “mālualoi” ʻoku lava ke ʻuhinga ia ki “ha tangata faiva ʻokú ne fakahoko ha ngafa.” ʻI he kuonga muʻá, naʻe tui ʻe he kau tangata faiva Kalisi mo Lomá ha ngaahi fuʻu pūloa ʻi he taimi naʻa nau faiva aí. Ko ia ai, ko e foʻi lea faka-Kalisi ki he “mālualoi” naʻe hoko ia ʻo ngāueʻaki ki ha taha ʻokú ne fai ha fakangalingali, pe ko ha taha ʻokú ne fakapuli ʻaki ʻa e loí. ʻOku totonu ke tākiekina kitautolu ʻe he tafaʻaki ko ʻeni ʻo e poto fakaʻotuá ʻo ʻikai ngata pē ʻi he anga ʻo ʻetau fakafeangai ki he ngaahi kaungālotú kae toe pehē foki ki he anga ʻo ʻetau ongoʻi fekauʻaki mo kinautolú.
Keli ki he Makakoloa Fakalaumālie
(Sēmisi 4:5) Pe ʻoku mou fakakaukau ʻoku taʻeʻuhinga ʻa e potu folofola ia ʻoku pehē: “Ko e laumālie kuo nofo loto ʻiate kitautolú ʻokú ne holi ai pē ʻi he meheka”?
Ngaahi Meʻa Mahuʻinga mei he Tohi ʻa Sēmisí mo e Tohi ʻa Pitá
4:5—Ko e hā e konga Tohi Tapu ʻoku lave ki ai heni ʻa Sēmisí? ʻOku ʻikai lave ʻa Sēmisi ia heni ki ha foʻi veesi pau. Kae kehe, ko e ngaahi foʻi lea fakamānavaʻi fakaʻotua ko ení ʻoku ngalingali naʻe fakatefito ia ʻi he fakakaukau fakalūkufua ʻoku tuʻu mei mui ʻi he ngaahi konga Tohi Tapu hangē ko e Sēnesi 6:5; 8:21; Palōveepi 21:10; mo e Kalētia 5:17.
(Sēmisi 4:11, 12) Tuku hoʻomou felaukoviʻakí, fanga tokoua. ʻIlonga ha taha ʻokú ne laukovi ki ha tokoua pe fakamāuʻi hono tokouá ʻokú ne laukovi ai ki he laó mo ne fakamāuʻi ai ʻa e laó. Ko ia kapau ʻokú ke fakamāuʻi ʻa e laó, ko koé ʻoku ʻikai ko ha tokotaha fai ki he laó ka ko ha fakamaau. 12 ʻOku toko taha pē ʻa e Tokotaha Foaki-Laó mo e Fakamāú, ʻa e tokotaha ʻokú ne malava ke faifakahaofi mo faifakaʻauhá. Ka ko koe, ko hai koe ke ke fakamāuʻi ho kaungāʻapí?
ʻOku ʻAi Kitautolu ʻe he Tuí ke Tau Kātaki mo Faʻa Lotu
8 Ko ha angahala ia ke lea fakafepaki ki ha kaungā-tui. (Sēmisi 4:11, 12) Ka neongo ia, ʻoku fakaanga ʻa e niʻihi ki honau kaungā Kalisitiané, ko ha nunuʻa nai ia ʻo ʻenau fakakaukau fie māʻoniʻoni pē ʻiate kinautolu pe koeʻuhi ʻoku nau loto ke hakeakiʻi kinautolu ʻaki hono tuku hifo ʻa e niʻihi kehé. (Sāme 50:20; Palōveepi 3:29) Ko e kupuʻi lea faka-Kalisi naʻe fakalea ko e ‘felauʻikoviʻakí’ ʻoku ʻuhingá ko e fakafili, pea ʻoku fakahuʻuhuʻunga ia ki hano fai fakalahiʻi pe loi ha tukuakiʻi. ʻOku tatau ʻeni mo hano fakamāuʻi fakafili ha tokoua. ʻOku anga-fēfē ʻa hono ‘lauʻikovi pea angaʻi ʻa e Lao ʻa e ʻOtuá’ ʻi he meʻá ni? Sai, ko e kau sikalaipé mo e kau Fālesí naʻa nau ‘taʻetokaʻi ʻa e tuʻutuʻuni ʻa e ʻOtuá’ pea fakamaau ʻaki ʻa e ngaahi tuʻunga pē ʻanautolú. (Maʻake 7:1-13) ʻI he tuʻunga meimei tatau, kapau ʻoku tau fakahalaiaʻi ha tokoua ʻa ia ʻe ʻikai fakahalaiaʻi ʻe Sihova, ʻikai te tau ‘angaʻi ai ʻa e lao ʻa e ʻOtuá’ pea fakahuʻunga angahalaʻia ʻoku taʻefeʻunga ia? Pea ʻi he fakaangaʻi taʻetotonu hotau tokouá, ʻe ʻikai te tau fakahoko ai ʻa e lao ʻo e ʻofá.—Loma 13:8-10.
w10 9/1 23-24
Ko Hai ʻOku Totonu ke Vete ki Ai ʻa e Angahalá?
ʻOku ʻikai fakamafaiʻi ʻe he ʻOtuá ha kau tangata ke nau fakamolemoleʻi ʻa e ngaahi angahala ʻoku fai ange kiate iá; ko ia pē tokotaha ʻoku haʻana iá. ʻOku tala mai mahino ʻe he Tohi Tapú: “Kapau ʻoku tau vete ʻetau ngaahi angahalá, te ne [ʻOtuá] fakamolemoleʻi ʻetau ngaahi angahalá mo fakamaʻa kitautolu mei he taʻemāʻoniʻoní kotoa.” (1 Sione 1:9) Kae kehe, ko hai ʻoku totonu ke vete ki ai ʻa e ngaahi angahalá?
Koeʻuhi ko e fakamolemolé ʻoku haʻu pē ia mei he ʻOtuá, kuo pau ai ke tau vete pē ki ai ʻetau angahalá. Ko e meʻa ia naʻe fai ʻe Tēvitá, ʻo hangē ko ia ʻoku tau ʻiloʻí. Kae kehe, ko e hā ʻa e makatuʻunga ki hono maʻu ʻa e fakamolemolé? ʻOku tala mai ʻe he Tohi Tapú: “Ko ia ai, mou fakatomala pea tafoki koeʻuhi ke tāmateʻi hoʻomou ngaahi angahalá, koeʻuhi kae hoko mai ʻa e ngaahi taimi ʻo e fakaivifoʻoú meia Sihova tonu.” (Ngāue 3:19) Ko ia, ko e fakamolemolé ʻoku ʻikai makatuʻunga pē ia ʻi hono ʻiloʻi mo vete ʻe he tokotahá ʻa e angahalá ka ʻoku toe kau ki ai ʻa e loto-lelei ke fai ha liliu mei he ʻalunga halá. Ko e sitepu eni ʻoku faʻa faingataʻa ke faí. Ka ʻoku ʻi ai ʻa e tokoni.
Manatuʻi ʻa e ngaahi lea ʻa e ākonga ko Sēmisí naʻa tau lave ki ai ki muʻá: “mou feveteʻaki tauʻatāina hoʻomou ngaahi angahalá pea mou felotuʻaki, ke hoko ai ʻo fakamoʻui kimoutolu.” Naʻe toe tānaki atu ki ai ʻe Sēmisi: “Ko e hū tōtōaki ʻa ha tangata māʻoniʻoni ʻoku ʻi ai hono mālohi mo ola lelei.” (Sēmisi 5:16) Ko e tokotaha māʻoniʻoní ʻoku ʻuhingá ki he “kau mātuʻa ʻo e fakatahaʻangá,” ʻa ia naʻe lave ki ai ʻa Sēmisi ʻi he veesi 14. ʻI he fakatahaʻanga Kalisitiané, ʻoku ʻi ai ha “kau mātuʻa” fakalaumālie kuo fakamafaiʻi ke nau tataki ʻa e faʻahinga ʻoku nau loto ke maʻu ʻa e fakamolemole ʻa e ʻOtuá. ʻOku ʻikai lava ʻe he kau mātuʻá ke nau fakamolemoleʻi ha angahala, he ʻoku ʻikai fakanofo ha tangata ke ne fakamolemoleʻi ʻa e kaungā faʻahinga ʻo e tangatá ʻi heʻenau fai ha ʻalunga hala ki he ʻOtuá.a Neongo ia, ʻoku nau taau fakalaumālie ke nau fakatonutonu mo liliu ha tokotaha halaia koeʻuhi ko ha angahala mamafa, tokoniʻi ia ke ne ʻiloʻi ʻa e mafatukituki ʻene angahalá mo e fiemaʻu ke ne fakatomala.
Ko e Hā ke Vete Ai ʻa e Angahalá?
Neongo pe ʻoku mafatukituki ʻa e angahalá pe ʻikai, ko e tokotaha fai angahalá ʻokú ne maumauʻi hono vahaʻangatae mo e kaungātuí mo e ʻOtuá. ʻI heʻene peheé, te ne ongoʻi faingataʻaʻia nai pe ʻosi hono puké. Ko e ngāue eni ʻa e konisēnisí, ʻa ia kuo tokonaki mai ʻe he Tokotaha-Fakatupú. (Loma 2:14, 15) Ko e hā ʻoku lava ke faí?
Toe huke angé ki he tohi ʻa Sēmisí, te tau maʻu ai ʻa e ngaahi lea fakalototoʻa ko ení: “ʻOku ʻi ai ha taha ʻoku puke [fakalaumālie] ʻi homou lotolotongá? Tuku ke ne ui mai ʻa e kau mātuʻa ʻo e fakatahaʻangá kiate ia, pea tuku ke nau lotua ia mo tākaiʻaki ʻa e lolo ʻi he huafa ʻo Sihová. Pea ko e lotu ʻoku fai ʻi he tuí te ne ʻai ʻa e tokotaha puké ke ne sai, pea ʻe ʻai ia ʻe Sihova ke ne mālohi. Pehē foki, kapau kuó ne fakahoko ha ngaahi angahala, ʻe fakamolemoleʻi ia.”—Sēmisi 5:14, 15.
ʻOku toe pehē heni, ko e kau mātuʻá, ʻoku ui kinautolu ke nau ngāue ki he fiemaʻu ʻa e tākangá. Anga-fēfē? ʻIkai ko e fanongo pē ki ha vetehia. ʻI hono kehé, koeʻuhi ʻoku kau heni ʻa e puke fakalaumālié, ʻoku fiemaʻu ke fai ha meʻa koeʻuhi ke “ʻai ʻa e tokotaha puké ke ne sai.” ʻOku ʻi ai ha meʻa ʻe ua naʻe lave ki ai ʻa Sēmisi ke fai.
ʻUluakí, ko e “tākaiʻaki ʻa e lolo.” ʻOku kau ki ai heni ʻa e mālohi faifakamoʻui ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá. Naʻe fakamatalaʻi ʻe he ʻapositolo ko Paulá “ko e folofola ʻa e ʻOtuá ʻoku moʻui pea ko e koto mālohi . . . pea ʻoku malava ke ne vavanga ki he ngaahi fakakaukau mo e ngaahi taumuʻa ʻo e lotó,” pea aʻu ki he fakakaukaú mo e lotó. (Hepelū 4:12) Fakafou ʻi hono ngāuepōtoʻiʻaki ʻa e Tohi Tapú, ʻoku lava ʻa e kau mātuʻá ke nau tokoniʻi ʻa e faʻahinga ʻoku puke fakalaumālié ke nau sio ki he tupuʻanga ʻo e palopalemá pea laka ʻi ha ngaahi sitepu ke fakatonutonu ʻa e tuʻungá ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá.
Hokó, ko e “lotu ʻoku fai ʻi he tuí.” Neongo ko e lotu ʻe fai ʻe he kau mātuʻá ʻe ʻikai te ne liliu ʻa e fakamaau totonu ʻa e ʻOtuá, ko e ngaahi lotu ko ení ʻoku mahuʻinga ki he ʻOtuá, ʻokú ne loto-lelei ke fakamolemoleʻi ʻa e angahalá ʻo makatuʻunga ʻi he feilaulau huhuʻi ʻa Kalaisí. (1 Sione 2:2) ʻOku mateuteu ʻa e ʻOtuá ke tokoniʻi ha taha faihala ʻokú ne fakatomala loto-moʻoni pea ʻokú ne “fai ʻa e ngaahi ngāue ʻoku tuha mo e fakatomalá.”—Ngāue 26:20.
Ko e ʻuhinga mahuʻinga taha ke vete ai ʻa e angahalá—pe ʻoku fai ki he kaunga faʻahinga ʻo e tangatá pe ko e ʻOtuá—ko hono maʻu ʻa e hōifua ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá. Naʻe fakahaaʻi ʻe Sīsū Kalaisi kuo pau te tau ʻuluaki fakaleleiʻi ha faʻahinga palopalema mo hotau kaunga faʻahinga ʻo e tangatá pea fakamelino mo kinautolu ki muʻa ke tau lotu ki he ʻOtuá mo ha konisēnisi lelei. (Mātiu 5:23, 24) ʻOku pehē ʻe he Palōveepi 28:13: “Ko e tokotaha ʻokú ne ʻufiʻufi ʻene ngaahi faihalá heʻikai te ne lavameʻa, ka ʻilonga ʻa ia ʻokú ne vetehia pea liʻaki iá ʻe fai ha meesi ki ai.” ʻI he taimi ʻoku tau fakatōkilaloʻi ai kitautolu ʻi he ʻao ʻo Sihova ko e ʻOtuá pea kole ki ha fakamolemolé, te tau maʻu ai ʻene hōifuá pea hakeakiʻi ʻi hono taimi totonú.—1 Pita 5:6.
ʻOKATOPA 14-20
KOLOA MEI HE FOLOFOLA ʻA E ʻOTUÁ | 1 PITA 1-2
“Kuo Pau Ke Mou Māʻoniʻoni”
(1 Pita 1:14, 15) ʻI he tuʻunga ko e fānau talangofuá, tuku ʻa e hoko ʻo fakafuo ʻe he ngaahi holi naʻa mou maʻu ki muʻa ʻi hoʻomou taʻeʻiló, 15 ka ʻi he hangē ko e Tokotaha Māʻoniʻoni ʻa ia naʻá ne ui kimoutolú, mou hoko ʻo māʻoniʻoni ʻi hoʻomou tōʻonga kotoa pē,
Huhuʻí—Ko ha “Foaki Haohaoa” mei he Tamaí
5 ʻE lava fēfē ke tau fakahāhā ʻoku tau ʻofa ʻi he huafa ʻo Sihová? ʻAki hotau ʻulungāngá. ʻOku fiemaʻu mai ʻe Sihova ke tau māʻoniʻoni. (Lau ʻa e 1 Pita 1:15, 16.) ʻOku ʻuhinga ení ke tau lotu kiate ia pē pea talangofua kiate ia ʻaki hotau lotó kotoa. Naʻa mo e taimi ʻoku fakatangaʻi ai kitautolú, ʻoku tau fai hotau lelei tahá ke moʻui ʻi he founga ʻoku akoʻi mai ʻe Sihová. ʻI he moʻui ʻo fakatatau ki he ngaahi tuʻunga ʻa Sihová, ʻoku tau ʻoatu ai ʻa e lāngilangi ki hono huafá. (Māt. 5:14-16) ʻOku tau fakamoʻoniʻi ai ko e ngaahi lao ʻa Sihová ʻoku lelei pea ko Sētané ko ha tokotaha loi. ʻOku ʻikai ke tau haohaoa, ko ia te tau fai ʻa e ngaahi fehālaaki. ʻI he taimi ʻoku tau fai pehē aí, ʻoku tau fakatomala pea fai hotau lelei tahá ke tuku hono fai ʻa e ngaahi meʻa ʻoku ʻikai ke fakalāngilangiʻi ai ʻa e huafa ʻo Sihová.—Saame 79:9.
(1 Pita 1:16) he kuo tohi: “Kuo pau ke mou māʻoniʻoni, koeʻuhí he ʻoku ou māʻoniʻoni.”
Founga ʻo Hono Fili ʻEtau Fakafiefiá
6 ʻOku tala mai ʻe Sihova: “Kuo pau ke mou māʻoniʻoni, koeʻuhí he ʻoku ou māʻoniʻoni.” (1 Pita 1:14-16; 2 Pita 3:11) ʻE tali ʻe Sihova ʻa ʻetau lotú ʻo kapau pē ʻoku māʻoniʻoni, pe maʻa. (Teutalōnome 15:21) Ko ʻetau lotú heʻikai lava ke maʻa ʻo kapau ʻoku tau fai ʻa e ngaahi meʻa ʻoku fehiʻa ai ʻa Sihová, hangē ko e ngaahi meʻa ʻoku taʻetāú, fakamālohí, pe fekauʻaki mo e tōʻonga fakatēvoló. (Loma 6:12-14; 8:13) Ka ʻe toe taʻefakahōifua kia Sihova kapau ʻoku tau fakaʻatā ke ʻai kitautolu ʻe he ngaahi meʻa ko iá ke tau fiefia. ʻOku lava ke ʻai ʻe he meʻá ni ke taʻemaʻa mo taʻefakahōifua ʻetau lotú kia Sihova pea ʻe lava ke ne maumauʻi lahi hotau vahaʻangatae mo iá.
Keli ki he Makakoloa Fakalaumālie
(1 Pita 1:10-12) ʻI he fekauʻaki mo e fakamoʻui ko ʻení, ko e kau palōfita ko ia naʻa nau kikite fekauʻaki mo e ʻofa maʻataʻatā naʻe fakataumuʻa kiate kimoutolú naʻa nau fai ha fekumi tōtōivi mo ha fakatotolo fakalelei ki ai. 11 Naʻa nau hanganaki fakatotolo pe ko e hā ʻa e taimi pau pe ko e hā ʻa e kuonga ʻe hoko ai ʻa e ngaahi meʻa naʻe fakahaaʻi ʻe he laumālie māʻoniʻoní ʻi loto ʻiate kinautolú ʻo fekauʻaki mo Kalaisí, koeʻuhi naʻe faifakamoʻoni ʻa e laumālie māʻoniʻoní ki muʻa ʻo fekauʻaki mo e faingataʻaʻia ʻa Kalaisí pea mo e lāngilangi te ne maʻu ʻi he hili iá. 12 Naʻe fakahaaʻi kiate kinautolu ko ʻenau ngāué ʻo ʻikai maʻanautolu, ka maʻamoutolu, ʻi he fekauʻaki mo e meʻa kuo fanongonongo atu kiate kimoutolu he taimí ni ʻe he faʻahinga naʻa nau talaki atu ʻa e ongoongo leleí kiate kimoutolú ʻaki ʻa e laumālie māʻoniʻoni naʻe fekauʻi hifo mei hēvaní. Ko e ngaahi meʻa tofu pē ʻeni ʻoku holi ʻa e kau ʻāngeló ke fakasio hifo ki aí.
Ngaahi Meʻa Mahuʻinga mei he Tohi ʻa Sēmisí mo e Tohi ʻa Pitá
1:10-12. ʻOku holi ʻa e kau ʻāngeló ke fakasio ʻo mahinoʻi ʻa e ngaahi meʻa loloto fakalaumālie ʻa ia naʻe tohi ʻe he kau palōfita ʻo e kuonga muʻá ʻo fekauʻaki mo e fakatahaʻanga ʻo e kau Kalisitiane paní. Kae kehe, ko e ngaahi meʻá ni naʻe toki hoko pē ʻo mahino ʻi he taimi naʻe kamata feangainga ai ʻa Sihova mo e fakatahaʻangá. (Ef. 3:10) ʻIkai ʻoku totonu ke tau muimui ʻi he faʻifaʻitakiʻanga ʻa e kau ʻāngeló ʻo feinga ke kumi ki he “gaahi mea loloto i he Otua”?—1 Kol. 2:10, PM.
(1 Pita 2:25) He naʻa mou hangē ha fanga sipi ʻoku ʻalu heé, ka ko eni kuo mou foki mai ki he tauhi-sipi mo e tokotaha tauhi ʻo hoʻomou moʻuí.
it-2 565 ¶3
Tokotaha Tauhi
Ko e Tokotaha Tauhi Aoniu. Ko e ʻuluaki Pita 2:25 ʻoku toʻo lea mei he ʻAisea 53:6 ki ha faʻahinga ʻoku “hangē ha fanga sipi ʻoku ʻalu heé,” pea ʻoku pehē leva ʻe Pita: “kuo mou foki mai ki he tauhi-sipi mo e tokotaha tauhi ʻo hoʻomou moʻuí.” Kuo pau pē ko Sihova ko e ʻOtuá ʻoku lave ki ai ʻa e fakamatalá, neongo ko e faʻahinga naʻe tohi ki ai ʻa Pitá naʻe ʻikai ke nau ʻalu hē meia Kalaisi Sīsū, ka, fakafou ʻiate ia naʻá ne taki fakafoki kinautolu kia Sihova ko e ʻOtuá, ʻa ia ko ʻenau Tauhi-Sipi Aoniú. (Saame 23:1; 80:1; Sel. 23:3; ʻIsi. 34:12) ʻOku toe hoko ʻa Sihova ko e tokotaha tauhi, ko e tokotaha faisivi. (Saame 17:3) Ke siviʻi (faka-Kalisí, e·pi·sko·peʹ) ʻoku lava ke ō fakataha ia mo e fakahaaʻi ʻo ha fakamaau tamaki meiate ia, ʻo hangē ko ia ʻi he ʻuluaki senituli T.S. ʻi he fekauʻaki mo Selusalemá, ʻa ia naʻe ʻikai ke nau ʻiloʻi ʻa e “taimi hono sivi [faka-Kalisi, e·pi·sko·pesʹ].” (Luke 19:44) Pe te ne ʻomi ha fua lelei mo ʻaonga, ʻo hangē ko e faʻahinga ko ia naʻa nau fakahīkihikiʻi ʻa e ʻOtuá “ʻi he ʻaho ʻo ʻene siviʻi [faka-Kalisi, e·pi·sko·pes].”—1 Pita 2:12.
ʻOKATOPA 21-27
KOLOA MEI HE FOLOFOLA ʻA E ʻOTUÁ | 1 PITA 3-5
“Ko e Ngataʻanga ʻo e Ngaahi Meʻa Kotoa Pē Kuo Ofi”
(1 Pita 4:7) Ka ko e ngataʻanga ʻo e ngaahi meʻa kotoa pē kuo ofi. Ko ia ai, mou fakakaukau lelei, pea ke faʻa leʻo fakataha mo e taumuʻa ke fai ha ngaahi lotu.
“Faʻa Leʻo Fakataha mo e Taumuʻa ke Fai ha Ngaahi Lotu”
“KO E taimi mātuʻaki faingataʻa taha ʻo e poʻulí ke nofoʻaki ʻāʻaá ko e ki muʻa pē ke mafoa ʻa e atá,” ko e lau ia ʻa ha tangata naʻe ngāue poʻuli ki muʻa. Ko e niʻihi ʻoku pau ke nau nofoʻaki ʻā ʻi he poó kotoa te nau loto-tatau nai mo ia. ʻE lava ke tau fakahoa eni ki he taimi ʻoku tau moʻui aí. ʻOku tau ʻi he ngataʻanga tonu ʻo e māmani ʻo Sētané. ʻOku hangē ia ko e mōmeniti fakapoʻuli taha ʻo e poʻulí, pea ʻoku fiemaʻu ki he kau Kalisitiane he ʻaho ní ke nau faitau ke nofoʻaki ʻāʻā. (Loma 13:12) ʻE mātuʻaki fakatuʻutāmaki ke tō ʻo mohe fakalaumālie. ʻOku fiemaʻu ia ke tau “fakakaukau lelei” pea tau hokohoko atu ke “faʻa leʻo fakataha mo e taumuʻa ke fai ha ngaahi lotu.”—1 Pita 4:7.
(1 Pita 4:8) Hiliō he meʻa kotoa, maʻu ʻa e ʻofa lahi ki he tokotaha taki taha, koeʻuhi ko e ʻofá ʻokú ne ʻufiʻufi ha fuʻufuʻunga angahala.
Founga ke ʻIloʻi Ai mo Ikuʻi ha Faʻahinga Vaivai Fakalaumālie Pē
Fakaʻosí, tauhi maʻu ʻi he ʻatamaí ʻa e enginaki ʻofa ʻa e ʻapositolo ko Pitá: “Kuo panaki ʻa e ngataʻanga ʻo e meʻa kotoa pe: ko ia mou fakamaʻumaʻu muʻa, ʻo mou moʻui fakaʻehiʻehi, koeʻuhi ke mou faʻa lotu. Sinoemeʻa ke mou tauhi ai pe hoʻomou feʻofaʻaki ke tukuingata pe: he ko e ʻofa ʻoku ne ʻufiʻufi ha fufuʻunga angahala.” (1 Pita 4:7, 8) ʻOku mātuʻaki faingofua ke fakaʻatā ʻa e ngaahi taʻehaohaoa fakaetangata—ʻa e kakai kehé mo haʻatautolú tonu—ke nau hū ki hotau lotó mo hotau ʻatamaí pea hoko ko e ngaahi fakafaingataʻaʻiaʻanga, mo e ngaahi maka tūkiaʻanga. ʻOku ʻiloʻi lelei ʻe Sētane ʻa e vaivai fakaetangata ko ʻení. Ko e fakamavahevaheʻi kae ikuná ko e taha ia ʻo ʻene ngaahi founga anga-kākaá. Ko ia ai, kuo pau ke tau fakavave ke ʻufiʻufi ʻa e ngaahi angahala peheé ʻaki ʻa e feʻofaʻaki lahi ʻaupito pea ʻoua “naʻa tuku ha ava ki he Tevolo.”—Efeso 4:25-27.
(1 Pita 4:9) Hoko ʻo fetalitalikakaiʻaki taʻeʻiai ha lāunga.
ʻAlunga Fakafiefia ʻo e Anga-Talitali Kakaí—ʻOku Mātuʻaki Fiemaʻu!
2 Ko e meʻa ʻe taha naʻe fakaʻaiʻai ʻe Pita ʻa hono fanga tokouá ke nau faí ko e “hoko ʻo fetalitalikakaiʻaki.” (1 Pita 4:9) Ko e foʻi lea faka-Kalisi ki he “anga-talitali kakaí” ʻoku ʻuhinga fakafoʻileá ko e “ʻofa, pe anga-lelei ki he kau solá.” Ka naʻe fakaʻaiʻai ʻe Pita ʻa hono fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné ke nau “fetalitalikakaiʻaki,” neongo naʻa nau ʻosi feʻilongaki mo ngāue fakataha. ʻE tokoniʻi fēfē kinautolu ʻi he hoko ʻo anga-talitali kakaí?
3 ʻE tohoakiʻi ai kinautolu ke nau toe vāofi ange. Fēfē koe? ʻOkú ke manatuʻi ʻa e taimi fakafiefia naʻá ke maʻu ʻi hano fakaafeʻi koe ʻe ha taha ki hono ʻapí? Pea ʻi he taimi naʻá ke fakaafeʻi ai ha taha ki ho ʻapí, naʻe ʻai ʻe he meʻá ni ke mo toe vāofi ange ai. Ko ha founga lelei ke hoko ai ʻo ʻiloʻi hotau fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné ko e hoko ʻo anga-talitali kakai kiate kinautolu. Ko e kau Kalisitiane naʻa nau moʻui ʻi he taimi ʻo Pitá naʻe fiemaʻu ke nau ʻunuʻunu ke toe vāofi ange fakaekinautolu ʻi he ʻalu ke toe kovi ange ʻa e ngaahi palopalemá. ʻI he lolotonga ko eni ʻa e “ngaahi ʻaho fakaʻosí,” ʻoku fiemaʻu ke tau fai ʻa e meʻa tatau.—2 Tīm. 3:1.
Keli ki he Makakoloa Fakalaumālie
(1 Pita 3:19, 20) Pea ʻi he tuʻunga ko ʻení naʻá ne ʻalu ai ʻo malanga ki he ngaahi laumālie nofo pilīsone,” 20 ʻa ia naʻa nau talangataʻa ki muʻa ʻi he taimi naʻe tatali anga-kātaki ai ʻa e ʻOtuá ʻi he ʻaho ʻo Noá, lolotonga ia hono faʻu ʻa e ʻaʻaké, ʻa ia naʻe fakahaofi ai ʻi he vaí ha kiʻi kakai tokosiʻi, ko e toko valu.
Fehuʻi mei he Kau Lautohí
ʻOku pehē ʻe he Tohi Tapú ko Sīsuú naʻe “malanga ki he ngaahi laumālie nofo pilīsone.” (1 Pita 3:19) ʻOku ʻuhinga eni ki he hā?
ʻOku fakamatalaʻi ʻe he ʻapositolo ko Pitá ʻa e ngaahi laumālie ko ení ko e faʻahinga ia “naʻa nau talangataʻa ki muʻa ʻi he taimi naʻe tatali anga-kātaki ai ʻa e ʻOtuá ʻi he ngaahi ʻaho ʻo Noá.” (1 Pita 3:20) ʻOku hā mahino, naʻe lave ʻa Pita ki he ngaahi meʻamoʻui laumālie ʻa ia naʻa nau fili ke kau ʻi he angatuʻu mo Sētané. ʻOku lave ʻa Sute ki he kau ʻāngelo ʻa ia “naʻe ʻikai te nau tauhi ʻa e muʻaki tuʻunga naʻe ʻonautolú ka nau liʻaki honau nofoʻanga totonú,” ʻo pehē ko e ʻOtuá “kuó ne tuku tauhi kinautolu ʻi he ngaahi haʻi taʻengata ʻi he fakapoʻuli matolu ki he fakamaau ʻo e ʻaho lahí.”—Sute 6.
ʻI he founga fē naʻe talangataʻa ai ʻa e ngaahi meʻamoʻui laumālie ʻi he ʻaho ʻo Noá? Ki muʻa ʻi he Lōmakí, naʻe liliu sino fakaetangata ai ʻa e ngaahi laumālie fulikivanu ko ení—ʻa e meʻa naʻe ʻikai ke fakataumuʻa kia kinautolu ʻe he ʻOtuá. (Sēn. 6:2, 4) ʻIkai ko ia pē, ko e kau ʻāngelo ko ia naʻa nau fehokotaki fakasino mo e kakai fefiné naʻa nau tōʻonga taʻefakanatula. Naʻe ʻikai ke fakatupu ʻe he ʻOtuá ʻa e ngaahi meʻamoʻui laumālié ke nau kau ʻi he fehokotaki fakasino mo e kakai fefiné. (Sēn. 5:2) Ko e kau ʻāngelo fulikivanu talangataʻa ko ení ʻe fakaʻauha kinautolu ʻi he taimi kotofa ʻa e ʻOtuá. ʻI he taimi ní, hangē ko ia ko e fakamatala ʻa Suté, ʻoku nau ʻi ha tuʻunga ʻo e “fakapoʻuli matolu”—ko ha pilīsone fakalaumālie, hangē ko e laú.
ʻI he taimi fē pea naʻe anga-fēfē ʻa e malanga ʻa Sīsū “ki he ngaahi laumālie nofo pilīsone” ko ení? ʻOku tohi ʻa Pita naʻe hoko eni hili hono ‘fakamoʻui hake ʻa Sīsū ʻi he laumālié.’ (1 Pita 3:18, 19) Fakatokangaʻi foki, ʻoku pehē ʻe Pita naʻe “malanga” ʻa Sīsū. Ko hono ngāueʻaki ʻe Pita ʻa e fakaʻilonga taimi kuo ʻosí ʻoku fakahaaʻi ai ko e malangá naʻe hoko ia ki muʻa ʻi hono hiki ʻe Pita ʻene ʻuluaki tohí. ʻOku hā ngali leva, ʻi ha taimi pē hili ʻene toetuʻú, naʻe fanongonongo ai ʻe Sīsū ki he ngaahi meʻamoʻui laumālié fekauʻaki mo e tautea totonu fakaʻaufuli ʻoku teu ke nau maʻú. Naʻe ʻikai ko ha malanga ia naʻe ʻoange ai ha ʻamanaki kia kinautolu. Ko ha malanga ia fekauʻaki mo ha tautea. (Siona 1:1, 2) ʻI hono fakahaaʻi pē ʻe Sīsū ʻene tui mo e mateaki ʻo aʻu ki he mate pea toetuʻú—ʻo fakamoʻoniʻi ai naʻe ʻikai ha mafai moʻoni ʻo e Tēvoló kiate ia—naʻe maʻu ai ʻe Sīsū ʻa e makatuʻunga ke fai ha fanongonongo fakahalaia pehē.—Sione 14:30; 16:8-11.
ʻI he kahaʻú, ʻe haʻi ai ʻe Sīsū pea lī ki he luo taʻehanotakelé fakatouʻosi ʻa Sētane mo e kau ʻāngelo ko iá. (Luke 8:30, 31; Fkh. 20:1-3) ʻO ka toki aʻu ki he taimi ko iá, ko e ngaahi laumālie talangataʻa ko ení ʻoku nau ʻi ha tuʻunga ʻo e fakapoʻuli matolu fakalaumālie, pea ʻoku pau honau fakaʻauha fakaʻosí.—Fkh. 20:7-10.
(1 Pita 4:6) Ko hono moʻoní, ko e ʻuhinga eni naʻe toe talaki ai ʻa e ongoongo leleí ki he kau maté, he neongo ʻoku fakamāuʻi kinautolu ʻo hangē ko e fakamāuʻi ʻo ha tangata fakaekakanó, ʻe lava ke nau moʻui ʻi he malumalu ʻo e tataki ʻa e laumālie ʻo e ʻOtuá.
Ngaahi Meʻa Mahuʻinga mei he Tohi ʻa Sēmisí mo e Tohi ʻa Pitá
4:6 (PM)—Ko hai ʻa e faʻahinga kuo “mate” ʻa ia “nae malaga aki [ki] ai ae ogoogolelei”? Ko e faʻahinga eni naʻa nau ‘mate ʻi heʻenau ngaahi talangataʻá mo e angahalá,’ pe naʻa nau mate fakalaumālie, ki muʻa ke nau fanongo ki he ongoongo leleí. (Ef. 2:1) Kae kehe, hili e tui ki he ongoongo leleí, naʻe kamata ke nau “moʻui” fakalaumālie.
ʻOKATOPA 28–NŌVEMA 3
KOLOA MEI HE FOLOFOLA ʻA E ʻOTUÁ | 2 PITA 1-3
“Hanganaki Tauhi Maʻu ʻi he ʻAtamaí ʻa e Hoko Mai ʻa e ʻAho ʻo Sihová”
(2 Pita 3:9, 10) ʻOku ʻikai ke faituai ʻa Sihova ʻi he fekauʻaki mo ʻene talaʻofá, ʻo hangē ko ia ko e fakakaukau ʻa e kakai ʻe niʻihi, ka ʻokú ne anga-kātaki kiate kimoutolu koeʻuhí ʻoku ʻikai te ne finangalo ke fakaʻauha ha taha ka ʻokú ne finangalo ke aʻusia ʻe he tokotaha kotoa ʻa e fakatomalá. 10 Ka ko e ʻaho ʻo Sihová ʻe hoko mai ia ʻo hangē ha kaihaʻá, ʻa ia ʻe mole atu ai ʻa e ngaahi langí ʻi ha fuʻu longoaʻa, ka ko e ngaahi ʻelemēnití ʻi heʻenau hoko ʻo mātuʻaki velá te nau vaia, pea ko e māmaní mo e ngaahi ngāue ʻi aí ʻe fakaeʻa.
ʻE Fakatupunga ʻe Sihova ke ‘Fai ʻa e Fakamaau Totonú’
11 Neongo ia, ʻoku totonu ke fēfē ʻetau mahinoʻi ʻa e fakapapau mai ʻa Sīsū ʻe fakatupunga ʻe Sihova ʻa e fakamaau totonú ke fakahoko “vave”? ʻOku fakahaaʻi ʻe he Folofola ʻa e ʻOtuá ʻo pehē ‘neongo ʻoku fakatotoka [ʻa Sihova],’ te ne fakahoko vave ʻa e fakamaau totonú ʻi he aʻu ki hono taimí. (Luke 18:7, 8; 2 Pita 3:9, 10) ʻI he taimi ʻo Noá, ʻi he hoko mai ai ʻa e Lōmakí, naʻe fakaʻauha ai ʻa e fulikivanú ʻo ʻikai toe toloi. Pehē foki, ʻi he ʻaho ʻo Loté, ʻi hono fakaʻuha hifo ʻa e afi mei hēvaní, naʻe ʻauha ai ʻa e fulikivanú. Naʻe pehē ʻe Sīsū: “ʻE tatau tofu pe mo ia ʻi he ʻaho ʻe fakapū mei ai ʻa e Fanautama ʻa Tangata.” (Luke 17:27-30) ʻE toe hokosia ai pē ʻe he fulikivanú ʻa e ‘fakaauha fakafokifa.’ (1 Tesalonaika 5:2, 3, PM) Ko e moʻoni, ʻoku malava ke tau falala kakato ʻe ʻikai ke fakaʻatā ʻe Sihova ʻa e māmani ʻo Sētané ke kei ʻi ai ʻo toe lōloa ange ʻaki ha foʻi ʻaho ʻe taha mei he fiemaʻu ʻa e fakamaau totonú.
(2 Pita 3:11, 12) Koeʻuhí ko e pau ko ia ke vaia peheni ʻa e ngaahi meʻá ni kotoa peé, fakakaukau atu ki he faʻahinga kakai ʻoku totonu ke mou hoko ki aí ʻo taka ʻi he ngaahi tōʻonga māʻoniʻoni mo e ngaahi ngāue ʻo e anga-līʻoa fakaʻotuá, 12 ʻi hoʻomou nofoʻaki tali mo hanganaki tauhi maʻu ʻi he ʻatamaí ʻa e hoko mai ʻa e ʻaho ʻo Sihová, ʻa ia ʻe fakaʻauha ai ʻa e ngaahi langí ʻi he afi, pea ko e ngaahi ʻelemēnití ʻe vaia ʻi heʻene fuʻu velá!
“Oku Ofi Ae Aho Lahi O Jihova”
18 ʻOku ʻikai ha ofo ki he enginaki mai ʻa e ʻapositolo ko Pitá kiate kitautolu ke tau tauhi maʻu ʻi he fakakaukaú ʻa e “hoko mai oe aho oe Otua”! ʻE lava fēfē ke tau fai ʻa e meʻá ni? Ko e founga ʻe taha ko e kau “i he ulugaaga maonioni moe aga faka-Otua.” (2 Pita 3:11, 12, PM) ʻE tokoniʻi kitautolu ʻe he hanganaki femoʻuekina ʻi he ngaahi ngāue peheé ke tau fakatuʻotuʻa vēkeveke atu ki he aʻu mai ʻa e “aho oe Otua.” Ko e foʻi lea faka-Kalisi naʻe liliu ko e “holi atu” pe tauhi maʻu ʻi he fakakaukaú ʻoku ʻuhinga fakafoʻilea ia ko e “fakavaveʻi.” Heʻikai ke tau malava moʻoni ke fakavaveʻi ʻa e taimi ʻoku kei toe pea toki aʻu mai ʻa e ʻaho ʻo Sihová. Neongo ia, ʻi heʻetau tatali ki he ʻaho ko iá, ʻe hā ngali ʻoku toe fuʻu vave ange ʻa e ʻalu ʻa e taimí kapau ʻoku tau femoʻuekina ʻi he ngāue ʻa e ʻOtuá.—1 Kolinito 15:58.
Keli ki he Makakoloa Fakalaumālie
(2 Pita 1:19) Ko ia kuo hoko ai ʻa e lea fakaekikité ʻo toe papau lahi ange kiate kitautolu, pea ko ha meʻa lelei ia ʻa hoʻomou tokanga ki ai ʻo hangē ko ha fai ki ha maama ʻoku ulo ʻi ha feituʻu fakapoʻuli (kae ʻoua ke mafoa ʻa e atá pea hopo hake ha foʻi fetuʻu ʻaho) ʻi homou lotó.
Ngaahi Meʻa Mahuʻinga mei he Tohi ʻa Sēmisí mo e Tohi ʻa Pitá
1:19—Ko hai ʻa e “fetuʻuʻaho,” ko fē taimi ʻokú ne hopo aí, pea ʻoku anga-fēfē ʻetau ʻiloʻi kuo hoko ení? Ko e “fetuʻuʻaho” ko Sīsū Kalaisi ia ʻi he mafai ʻo e Puleʻangá. (Fkh. 22:16) ʻI he 1914, naʻe hopo hake ai ʻa Sīsū ʻi he ʻao ʻo e meʻa fakatupu kotoa pē ʻi hono tuʻunga ko e Tuʻi faka-Mīsaiá, ʻo fanongonongo ʻa e mafoa e ata ʻo ha ʻaho foʻou. Ko e fakasinokehé naʻe ʻomai ai ha tomuʻa fakaʻali fakaevīsone ʻo e lāngilangi ʻo Sīsuú mo e mafai ʻo e Puleʻangá, ʻo fakamamafaʻi ai ʻa e alafalalaʻanga ʻo e folofola fakaekikite ʻa e ʻOtuá. Ko e tokanga ki he folofola ko iá ʻoku fakamaama ai hotau lotó, pea ʻoku ʻai ai ke tau lāuʻilo kuo hopo ʻa e Fetuʻu ʻAhó.
(2 Pita 2:4) Ko e moʻoni naʻe ʻikai ke holomui ʻa e ʻOtuá mei hono tautea ʻa e kau ʻāngelo naʻe faiangahalá, ka naʻá ne lī kinautolu ki Tātalusi, ʻo ne haʻi sēini kinautolu ʻi he fakapoʻuli matolu ke tuku tauhi ai ki he fakamaau.
Ngaahi Meʻa Mahuʻinga mei he Tohi ʻa Sēmisí mo e Tohi ʻa Pitá
2:4 (NW)—Ko e hā ʻa ‘Tātalusi,’ pea naʻe lī fakakū ki ai ʻa e kau ʻāngelo angatuʻú? Ko Tātalusí ko ha tuʻunga ia hangē ha pilīsoné ʻa ia ko e ngaahi meʻamoʻui laumālié pē—ʻo ʻikai ko e tangatá—ʻoku ʻave ki aí. Ko ha tuʻunga ia ʻo e fakapoʻuli matolu fakaʻatamai ʻo fekauʻaki mo e ngaahi taumuʻa mataʻāʻā ʻa e ʻOtuá. Ko e faʻahinga ko ia ʻi Tātalusí ʻoku ʻikai haʻanau ʻamanaki ki he kahaʻú. Naʻe lī ʻe he ʻOtuá ʻa e kau ʻāngelo talangataʻá ki Tātalusi ʻi he ʻaho ʻo Noá, pea te nau ʻi he tuʻunga ololalo ai pē ko iá kae ʻoua ke fakaʻauha kinautolu.
[Fakamatala ʻi lalo]
a ʻOku vakai ʻa e niʻihi ki he ngaahi lea ʻa Sīsū ʻoku hā ʻi he Sione 20:22, 23 ʻokú ne poupouʻi ai ʻa e fatongia ʻo e tokotaha ʻoku fai ki ai ha vetehia. Ki ha fakamatala lahi ange ki he kaveinga ko ení, sio ki he The Watchtower, ʻEpeleli 15, 1996, peesi 28-29.