LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • ijwbq kupu 181
  • ʻOku Fekauʻaki ʻa e Tohi Tapú mo e Hā?

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • ʻOku Fekauʻaki ʻa e Tohi Tapú mo e Hā?
  • Tali ʻo e Ngaahi Fehuʻi Fakatohitapú
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Tali ʻa e Tohi Tapú
  • Ngaahi moʻoni fekauʻaki mo e Tohi Tapú
  • ʻOku fekauʻaki ʻa e Tohi Tapú mo e hā?
  • Kuo liliu ʻa e Tohi Tapú?
  • Ko e hā ʻoku lahi ai ʻa e ngaahi liliu ʻo e Tohi Tapú?
  • Ko hai naʻá ne fili ʻa e meʻa ke fakakau ʻi he Tohi Tapú?
  • ʻOku ʻi ai ha ngaahi tohi kuo mole mei he Tohi Tapú?
  • Founga hono kumi ʻa e ngaahi veesi ʻi he Tohi Tapú
  • Lisi ʻo e ngaahi tohi ʻi he Tohi Tapú
  • ʻOku Moʻoni Koā ko e Tohitapú mei he ʻOtuá?
    Te Ke Malava ʻo Moʻui Taʻengata he Palataisi ʻi he Māmaní
  • Ko e Tohi Tapú—Ko e Hā ʻOku Lahi Fau Aí?
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Maʻá e Kakai)—2017
  • ʻOku Fetuʻutaki Mai ʻa Sihova ko e ʻOtuá
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2015
Tali ʻo e Ngaahi Fehuʻi Fakatohitapú
ijwbq kupu 181
Ko e Tohi Tapu Māʻoniʻoní ʻoku takatakaiʻi ʻe he ngaahi tohi fekumi kehekehe.

ʻOku Fekauʻaki ʻa e Tohi Tapú mo e Hā?

Tali ʻa e Tohi Tapú

Ko e Tohi Tapú ko hano fakatahatahaʻi ia ʻo e ngaahi tohi toputapu iiki ʻe 66. Naʻe hiki eni ʻi ha vahaʻa taimi ko e taʻu nai ʻe 1,600. ʻOku maʻu ʻi he Tohi Tapú ha pōpoaki fakaʻotua​—“ko e folofola ia ʻa e ʻOtuá.”​—1 Tesalonaika 2:13.

ʻI he kupu ko ení

  • Ngaahi moʻoni fekauʻaki mo e Tohi Tapú

  • ʻOku fekauʻaki ʻa e Tohi Tapú mo e hā?

  • Kuo liliu ʻa e Tohi Tapú?

  • Ko e hā ʻoku lahi ai ʻa e ngaahi liliu ʻo e Tohi Tapú?

  • Ko hai naʻá ne fili ʻa e meʻa ke fakakau ʻi he Tohi Tapú?

  • ʻOku ʻi ai ha ngaahi tohi kuo mole mei he Tohi Tapú?

  • Founga hono kumi ʻa e ngaahi veesi ʻi he Tohi Tapú

  • Lisi ʻo e ngaahi tohi ʻi he Tohi Tapú

Ngaahi moʻoni fekauʻaki mo e Tohi Tapú

  • Ko hai naʻá ne hiki ʻa e Tohi Tapú? Ko e ʻOtuá ko e Faʻutohi ia ʻo e Tohi Tapú, ka naʻá ne ngāueʻaki ʻa e kau tangata kehekehe ʻe toko 40 nai ke hiki ia. Ko e niʻihi ʻi he kau tangata ko ení ko Mōsese, Tuʻi Tēvita, Mātiu, Maʻake, Luke mo Sione.a Naʻe ʻai ʻe he ʻOtuá ʻene ngaahi fakakaukaú ki he ʻatamai ʻo e kau hiki-tohí ke nau hiki ʻene pōpoakí.​—2 Tīmote 3:16.

    Ke fakatātāʻí: Kapau ʻe fekauʻi ʻe ha tangata pisinisi ʻene sekelitalí ke hiki ʻene pōpoakí, naʻa mo e poini tefito ʻo e pōpoakí, ʻe kei hoko pē ʻa e tangata pisinisí ko e faʻutohi ʻo e pōpoakí. ʻI he tuʻunga meimei tatau, neongo naʻe ngāueʻaki ʻe he ʻOtuá ʻa e kau tangata ke nau hiki ʻene pōpoakí, ko ia ʻa e Faʻutohi moʻoni ʻo e Tohi Tapú.

  • ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e foʻi lea “Tohi Tapu”? Ko e “Tohi Tapu” ʻoku haʻu ia mei he foʻi lea faka-Kalisi ko e biblia, ʻo ʻuhingá ko e “ngaahi tohi iiki.” ʻI he faai mai ʻa e taimí, naʻe ngāueʻaki ʻa e biblia ke fakamatalaʻiʻaki ʻa e ngaahi tohi iiki ange ʻoku faʻuʻaki ʻa e Tohi Tapú.

  • Naʻe hiki ʻanefē ʻa e Tohi Tapú? Naʻe kamata hono hiki ʻa e Tohi Tapú ʻi he 1513 K.M. pea naʻe kakato ia hili ha taʻu nai ʻe 1,600 ki mui ai, fakafuofua ki he 98 T.S.

  • ʻOku ʻi fē ʻa e muʻaki Tohi Tapú? ʻOku ʻikai ke kei maʻu ha ngaahi muʻaki tohi Tohi Tapu ʻi he ʻahó ni. Koeʻuhí naʻe ngāueʻaki ʻe he kau hiki Tohi Tapú ʻa e ngaahi naunau ʻauhangofua naʻe ala maʻu ʻi he taimi ko iá, hangē ko e pepailó mo e kiliʻimanú. Neongo ia, naʻe hiki fakamākukanga ʻe ha kau sikalaipe pōtoʻi ha ngaahi hiki-tatau ʻo e Tohi Tapú ʻi he laui senituli, ʻo fakatolonga ia ki he kau lautohi ʻi he kahaʻú.

  • Ko e hā ʻa e “Fuakava Motuʻa” mo e “Fuakava Foʻou”? Ko e Fuakava Motuʻá ʻokú ne fakamatalaʻi ʻa e konga ʻo e Tohi Tapú naʻe hiki ʻo fakatefito ʻi he lea faka-Hepeluú,b ʻoku toe ui ia ko e Ngaahi Konga Tohi Tapu Faka-Hepelū. Ko e Fuakava Foʻoú ʻoku ʻuhinga ia ki he konga naʻe hiki ʻi he lea faka-Kalisí, ʻoku ui ia ko e Ngaahi Konga Tohi Tapu Faka-Kalisi Kalisitiane. Ko e ongo konga ko ení ʻoku fakatahaʻi ia ʻi ha tohi pē ʻe taha, ʻa ia ʻoku toe ui foki ko e Tohi Tapu Māʻoniʻoni.c

  • Ko e hā ʻoku ʻi he Tohi Tapú? ʻOku maʻu ʻi he ngaahi konga kehekehe ʻo e Tohi Tapú ʻa e hisitōlia, ngaahi lao, kikite, taʻanga, palōveepi, ngaahi hiva, mo e ngaahi faitohi.​—Sio ki he “Lisi ʻo e ngaahi tohi ʻi he Tohi Tapú.”

ʻOku fekauʻaki ʻa e Tohi Tapú mo e hā?

ʻOku kamataʻaki ʻa e Tohi Tapú ha fakamatala nounou fekauʻaki mo hono fakatupu ʻe he ʻOtua Māfimafi-Aoniú ʻa e langí mo e māmaní. Fakafou ʻi he Tohi Tapú, ʻoku fakahaaʻi mai ai ʻe he ʻOtuá ʻa hono huafá, ko Sihova, ʻo fakaafeʻi ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá ke nau hoko ʻo ʻiloʻi ia.​—Saame 83:18.

ʻOku fakamatalaʻi ʻi he Tohi Tapú kuo fakafofongahalaʻi ʻa e ʻOtuá, pea ʻoku fakahaaʻi mai ai ʻa e founga te ne fakafoki mai ai hono ongoongó.

ʻOku fakahaaʻi ʻe he Tohi Tapú ʻa e taumuʻa ʻa e ʻOtuá ki he faʻahinga ʻo e tangatá mo e māmaní. ʻOku fakahaaʻi ai ʻa e founga ʻe toʻo atu ai ʻe he ʻOtuá ʻi he kahaʻú ʻa e tupuʻanga ʻo e faingataʻaʻia ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá.

ʻOku ʻomai ʻe he Tohi Tapú ʻa e faleʻi ʻaonga ki he moʻui fakaʻahó. Ko e fakatātā ʻo e meʻá ni ʻoku kau ki ai hono:

  • Tauhi maʻu ha ngaahi vahaʻangatae lelei. “Ko ia ai, ko e ngaahi meʻa kotoa pē ʻoku mou loto ke fai atu ʻe he kakaí kiate kimoutolú, kuo pau foki ke mou fai ia kiate kinautolu.”​—Mātiu 7:12.

    ʻUhinga: ʻOku totonu ke tau fakafeangai ki he niʻihi kehé ʻi he founga ʻoku tau loto ke nau fakafeangai mai ʻakí.

  • Fekuki mo e loto-mafasiá. “ʻOua ʻaupito naʻa mou loto-moʻua ʻo fekauʻaki mo e ʻaho hono hokó, he ko e ʻaho hono hokó ʻe ʻi ai pē hono ngaahi loto-moʻua ʻoʻona.”​—Mātiu 6:34.

    ʻUhinga: ʻI he ʻikai ke hohaʻa tōtuʻa fekauʻaki mo e meʻa ʻe hoko ʻi he kahaʻú, ʻoku lelei ke tau tokangataha pē ki he moʻui ʻi he ʻaho ko iá.

  • Fiefia ʻi he nofo malí. “Kuo pau ki he tokotaha taki taha ʻo kimoutolu ke ne ʻofa ki hono uaifí ʻo hangē pē ko ʻene ʻofa ʻiate iá; ʻi he tafaʻaki ʻe tahá, ʻoku totonu ki he uaifí ke ne fakaʻapaʻapa loloto ki hono husepānití.”​—ʻEfesō 5:33.

    ʻUhinga: Ko e ʻofá mo e fakaʻapaʻapá ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ia ki ha nofo mali lavameʻa.

Kuo liliu ʻa e Tohi Tapú?

ʻIkai. Kuo fakahoa fakalelei ʻe he kau mataotaó ʻa e ngaahi muʻaki tatau tohinima ʻo e Tohi Tapú mo e Tohi Tapu ʻi he ʻaho ní pea ʻiloʻi kuo ʻikai liliu ʻa e muʻaki pōpoaki ʻo e Tohi Tapú. ʻOku moʻoni eni​—he ko ē, kapau naʻe loto ʻa e ʻOtuá ke lau mo mahinoʻi ʻene pōpoakí, ʻikai ʻoku ʻuhinga lelei ke ne fakapapauʻi ke ʻoua ʻe liliu ʻene pōpoakí?d​—ʻAisea 40:8.

Ko e hā ʻoku lahi ai ʻa e ngaahi liliu ʻo e Tohi Tapú?

Ko e tokolahi taha ʻo e kau lautohi ʻi onopōní ʻoku ʻikai lava ke nau mahinoʻi ʻa e ngaahi lea motuʻa ʻo e Tohi Tapú. Neongo ia ʻoku ʻi ai ha “ongoongo lelei” ‘i he Tohi Tapú ki he “puleʻanga mo e matakali mo e lea . . . kotoa pē.” (Fakahā 14:6) ʻI he ʻuhinga ko iá, ʻoku fiemaʻu ʻe he kakaí ha liliu ʻo e Tohi Tapú ʻi ha lea ʻa ia ʻoku nau mahinoʻi koeʻuhí ke lava ke nau lau mo mahinoʻi lelei ange ʻa e pōpoaki ʻa e ʻOtuá.

ʻOku fakahaaʻi mai ʻe he ngaahi liliu Tohi Tapú ʻa e founga liliu tefito ʻe tolu:

  • Ko hono liliu fakafoʻilea ki he ofi taha ʻe ala lavá.

  • Ko hono liliu ʻa e fakakaukaú ʻo ngāueʻaki ʻa e ngaahi lea ʻokú ne fakafofongaʻi ʻa e ʻuhinga ʻo e kupuʻi lea ʻi he muʻaki leá.

  • Ko hono liliu ʻo ngāueʻaki ha ngaahi lea kehe, ʻo fakataumuʻa ke fakafiefia ange hono laú. Neongo ia, ko e liliu ko ení ʻe lava ke ne toʻo ʻa e ʻuhinga moʻoni ʻo e fakamatalá.

Ko ha liliu Tohi Tapu lelei te ne ʻai ke mafamafatatau ʻa e liliu fakafoʻileá mo e lea ʻi onopōní ke fakahaaʻi tonu mātē ʻa e pōpoaki ʻa e ʻOtuá ki he faʻahinga ʻo e tangatá.e

Ko hai naʻá ne fili ʻa e meʻa ke fakakau ʻi he Tohi Tapú?

ʻI he tuʻunga ko e Faʻutohi, ko e ʻOtuá naʻá ne fili ʻa e meʻa ke fakakau ʻi he Tohi Tapú. Naʻá ne ʻuluaki fili ʻa e puleʻanga ʻo ʻIsileli ʻo e kuonga muʻá ke “tuku kiate kinautolu ʻa e ngaahi foʻi folofola toputapu ʻa e ʻOtuá,” ʻo ngāue ko e kau maluʻi ʻo e Ngaahi Konga Tohi Tapu Faka-Hepelū.​—Loma 3:2.

ʻOku ʻi ai ha ngaahi tohi kuo mole mei he Tohi Tapú?

ʻIkai. ʻOku kakato pē ʻa e Tohi Tapú; ʻoku ʻikai ha ngaahi tohi ʻi ai ʻoku “mole.” Ko e niʻihi ʻoku nau taukaveʻi nai ʻoku ʻi ai ʻa e ngaahi tohi pau ʻi he kuonga muʻá naʻe fuoloa hono fūfūʻí ʻoku totonu ke fakakau ʻi he Tohi Tapú.f Neongo ia, ʻoku ʻi he Tohi Tapú ʻa e fakamoʻoni alafalalaʻangá ki heʻene kakató. (2 Tīmote 1:13) ʻI hono ngāueʻaki ʻa e sīpinga ko ení, ko e ngaahi tohi Tohi Tapu ʻoku fakamānavaʻi ʻe he ʻOtuá ʻoku nau fekaukauʻaki. Heʻikai lava ke leaʻaki eni ki he kotoa ʻo e ngaahi tohi ʻi he kuonga muʻá ʻa ia ʻoku taukaveʻi ʻe he niʻihi ʻoku kau ʻi he Tohi Tapú.g

Founga hono kumi ʻa e ngaahi veesi ʻi he Tohi Tapú

Ko e founga hono kumi ʻa e ngaahi veesi ʻi he Tohi Tapú ʻo ngāueʻaki ʻa e 2 Tīmote 3:16 ko ha fakatātā. ʻOku tala atu ʻe he maʻuʻanga fakamatalá ni kiate koe ʻa e tohi ʻi he Tohi Tapú ke kumi ki aí, hangē ko e tohi ʻa 2 Tīmoté (sio ki he lisi ʻi laló ki he fakahokohoko anga-maheni ko ia ʻo e ngaahi tohi Tohi Tapú). ʻOku tala atu ʻe he ʻuluaki mataʻifiká ʻa e vahe ke kumi ki aí, hangē ko e vahe 3. Ko e mataʻifika pe ngaahi mataʻifika ʻoku hoko mai aí ʻokú ne tala atu kiate koe ʻa e veesi pe ngaahi veesi ke laú, hangē ko e veesi 16.

Lisi ʻo e ngaahi tohi ʻi he Tohi Tapú

Ngaahi Konga Tohi Tapu Faka-Hepelū (“Fuakava Motuʻa”)

  • Hisitōlia mo e lao

    • Sēnesi

    • ʻEkisoto

    • Livitiko

    • Nōmipa

    • Teutalōnome

  • Hisitōlia ʻo e puleʻanga ‘o ʻIsilelí

    • Siosiua

    • Fakamaau

    • Lute

    • 1 mo e 2 Sāmiuela

    • 1 mo e 2 Tuʻi

    • 1 mo e 2 Kalonikali

    • ʻĒsela

    • Nehemaia

    • ʻĒseta

  • Taʻanga

    • Siope

    • Saame

    • Palōveepi

    • Tangata Malanga

    • Hiva ʻa Solomone

  • Kikite

    • ʻAisea

    • Selemaia

    • Tangilāulau

    • ʻIsikeli

    • Taniela

    • Hōsea

    • Sioeli

    • ʻĒmosi

    • ʻOpataia

    • Siona

    • Maika

    • Nēhumi

    • Hapakuke

    • Sēfanaia

    • Hākeai

    • Sākalaia

    • Malakai

Ngaahi Konga Tohi Tapu Faka-Kalisi Kalisitiane (“Fuakava Foʻou”)

  • Hisitōlia ʻo e moʻui mo e ngāue fakafaifekau ʻa Sīsuú (Ngaahi Kōsipeli)

    • Mātiu

    • Maʻake

    • Luke

    • Sione

  • Hisitōlia ʻo e muʻaki fakatahaʻanga Kalisitiané

    • Ngāue

  • Faitohi ki he ngaahi fakatahaʻanga Kalisitiane kehekehe

    • Loma

    • 1 mo e 2 Kolinitō

    • Kalētia

    • ʻEfesō

    • Filipai

    • Kolose

    • 1 mo e 2 Tesalonaika

  • Faitohi ki he kau Kalisitiané tāutaha

    • 1 mo e 2 Tīmote

    • Taitusi

    • Filimone

  • Faitohi fakalūkufua ki he kau Kalisitiané

    • Hepelū

    • Sēmisi

    • 1 mo e 2 Pita

    • 1, 2, mo e 3 Sione

    • Sute

  • Kikite

    • Fakahā

a Ke maʻu ha lisi kakato ʻo e kotoa ʻa e ngaahi tohi ʻi he Tohi Tapú, tokotaha naʻá ne hiki iá mo e taimi naʻa nau hiki ai iá, kātaki ʻo sio ki he “Tēpile ʻo e Ngaahi Tohi ʻo e Tohi Tapú.”

b Ko e ngaahi konga iiki ʻo e Tohi Tapú naʻe hiki ia ʻi he lea faka-Alameá, ko ha lea naʻe fekauʻaki vāofi mo e lea faka-Hepeluú.

c Ko e kau lau Tohi Tapu tokolahi ʻoku nau saiʻia ange ʻi he kupuʻi lea “Ngaahi Konga Tohi Tapu Faka-Hepelū” mo e “Ngaahi Konga Tohi Tapu Faka-Kalisi Kalisitiane.” Ko e ongo kupuʻi lea ko ení ʻokú na fakaʻehiʻehi mei hono ʻai ke pehē ko e “Fuakava Motuʻá” ʻoku ʻolokuonga pea naʻe fetongiʻaki ia ʻa e “Fuakava Foʻoú.”

d Sio ki he “Kuo Liliu ʻa e Tohi Tapú?”

e ʻOku fiefia ʻa e tokolahi ʻi hono lau ʻa e Liliu Tohi Tapu ʻo e Māmani Foʻoú ʻo e Tohi Tapu Māʻoniʻoní koeʻuhí ʻoku tonu mātē mo faingofua ke lau ia. Sio ki he “ʻOku Tonu Mātē ʻa e Liliu Tohi Tapu Māmani Foʻoú?”

f Ko e ngaahi tohi ko ení naʻe fakatahaʻi ia ʻo ui ko e ʻApokalifa. Fakatatau ki he Encyclopædia Britannica, “ʻi he ʻū tohi Fakatohitapú, [ko e kupuʻi lea ko ení ʻoku ʻuhinga ia ki he] ngaahi ngāue ʻi tuʻa ʻi he ngaahi tohi fakamānavaʻí”​—ʻa ia, ʻi tuʻa ʻi he lisi falalaʻanga ʻo e ngaahi tohi ʻoku kau ʻi he Tohi Tapú.

g Ke ako lahi ange, sio ki he “Ngaahi Kōsipeli Fakaʻapokalifá​—Ko ha Ngaahi Moʻoni Fufū Fekauʻaki mo Sīsū?”

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share