LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • ijwyp kupu 23
  • Fēfē Kapau ʻOku Lauʻi Au ʻe he Kakaí?

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Fēfē Kapau ʻOku Lauʻi Au ʻe he Kakaí?
  • ʻEke ʻe he Toʻutupú
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • ʻUhinga ʻoku fakalotomamahi aí
  • Ko e ongoongo koví​​—heʻikai ke ke lava ʻo taʻofi maʻu pē ia
  • Ko e ongoongo leleí​​—ʻoku ʻikai fiemaʻu ia ke ke fakaʻatā ke ne puleʻi koe
  • ʻE Lava Fēfē Ke U Taʻofi ʻa e Laú?
    ʻĀ Hake!—2007
ʻEke ʻe he Toʻutupú
ijwyp kupu 23

ʻEKE ʻE HE TOʻUTUPÚ

Fēfē Kapau ʻOku Lauʻi Au ʻe he Kakaí?

  • Fehuʻi fekauʻaki mo e ngutu laú

  • ʻUhinga ʻoku fakalotomamahi aí

  • Ko e ongoongo koví​​—heʻikai ke ke lava ʻo taʻofi maʻu pē ia

  • Ko e ongoongo leleí​​—ʻoku ʻikai fiemaʻu ia ke ke fakaʻatā ke ne puleʻi koe

Fehuʻi fekauʻaki mo e ngutu laú

  1. ʻOkú ke ʻiloʻi naʻe lauʻi koe ʻe ha kaumeʻa. ʻOkú ke pehē ʻoku faingofua ke ke tukunoaʻi ʻa e meʻa naʻe hokó?

    • ʻOku faingofua pē

    • ʻOku faingataʻa

    • ʻOku taʻemalava ia

  2. ʻOkú ke ʻiloʻi naʻe lauʻi koe ʻe ha kaumeʻa. ʻOkú ke pehē ʻoku faingofua ke ke fakaofiofi ki ho kaumeʻá (ʻi he anga-mokomoko) ke talanoa ki he palopalemá?

    • ʻOku faingofua pē

    • ʻOku faingataʻa

    • ʻOku taʻemalava ia

  3. ʻOkú ke ʻiloʻi naʻe lauʻi koe ʻe ha kaumeʻa​​—pea ʻokú ke ʻiloʻi ha foʻi meʻa mālie ka ʻoku kovi fekauʻaki mo e kaumeʻa ko iá. ʻOkú ke pehē ʻoku faingofua ke ke hanganaki fakaʻehiʻehi mei he faisāuní?

    • ʻOku faingofua pē

    • ʻOku faingataʻa

    • ʻOku taʻemalava ia

Kapau naʻá ke tali ki ha taha ʻo e ngaahi fehuʻi ko ení ʻo pehē “ʻoku faingataʻa” pe “ʻoku taʻemalava ia,” ʻe tokoniʻi koe ʻe he kupu ko ení ke ke ʻiloʻi ha ngaahi founga lelei ange ke fekuki ai mo e ngutu laú.

ʻUhinga ʻoku fakalotomamahi aí

Ko e lau ʻe niʻihi ʻoku fakatupu maumau​—ko e fakatātaá, ko ha loi ʻoku fakataumuʻa ke ne maumauʻi ho ongoongó. Ka neongo kapau ko e laú ʻoku ʻikai ke fuʻu mamafa fēfē, ʻe kei lava pē ke fakalotomamahi​​—tautefito kapau ʻoku fakamafola ia ʻe ha tokotaha naʻá ke pehē ʻokú mo vāofi!​​—Saame 55:12-​14.

“Naʻá ku ʻilo naʻe lauʻi au ʻe ha kaumeʻa, ʻo pehē ʻoku ʻikai ke u tokanga au ki he niʻihi kehé. Naʻe fakamamahi moʻoni ia! Naʻe ʻikai ke u mahinoʻi ʻa e ʻuhinga te ne fakamatala ai ha meʻa pehē.”​​—Ashley.

Moʻoniʻi meʻa: Tatau ai pē pe ko e tokotaha ʻokú ne fakamafola ʻa e laú ko ha kaumeʻa ofi pe ʻikai, ʻoku taʻeoli hono ʻiloʻi ʻoku lauʻi kita ʻe he kakai kehé.

Ko e ongoongo koví​​—heʻikai ke ke lava ʻo taʻofi maʻu pē ia

ʻOku lahi ʻa e ngaahi ʻuhinga ʻoku ngutu lau ai ʻa e kakaí, ʻo kau ai eni:

Fieʻilo loto-moʻoni. Ko e natula ia ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá ke nau feohi. Ko ia ʻoku anga-maheni pē ke talanoa ki ha taha pe fekauʻaki mo ha taha. Ko hono moʻoní, ʻoku fakalototoʻaʻi kitautolu ʻe he Tohi Tapú ke tau fakahāhā ha kiʻi “tokanga . . . ki he meʻa” ʻa e niʻihi kehé.​​—Filipai 2:4, Paaki Foʻou.

“ʻOku hoko maʻu pē ʻa e kakaí ko e meʻa ia ʻoku mālie taha hono talanoaʻí!”​​—Bianca.

“Te u tala atu eni, ʻoku ou saiʻia ke ʻiloʻi ʻa e meʻa ʻoku hoko ʻi he moʻui ʻa e kakaí pea talanoa ki ai mo e niʻihi kehé. ʻOku ʻikai ke u ʻilo ʻe au pe ko e hā hono ʻuhingá​​—ka ʻoku maʻu ai ʻa e fiefiá.”​​—Katie.

Pipikoʻia. ʻI he taimi ʻo e Tohi Tapú, naʻe ʻi ai ha kakai “naʻa nau faʻa fakamoleki honau taimi ʻataá ʻo ʻikai ki ha toe meʻa ka ko e fakamatala pē pe fanongo ki ha meʻa foʻou.” (Ngāue 17:21) ʻOku pehē pē mo e ʻahó ni!

“ʻI he taimi ʻe niʻihi ko e ʻikai pē ke ʻi ai ha meʻa ʻe hoko, ʻoku faʻu leva ʻe he kakaí ha meʻa ke fai ai ha vālau.”​​—Joanna.

Ongoʻi ʻikai malu. ʻI ha ʻuhinga lelei, ʻoku fakatokanga mai ʻa e Tohi Tapú ke fakaʻehiʻehi mei hono fakahoa kitautolu ki he niʻihi kehé. (Kalētia 6:4) Ko e meʻa pangó, ʻoku fekuki ʻa e kakai ʻe niʻihi mo e ongoʻi ʻikai malú ʻaki hono fakamafola ʻa e lau koví.

“Ko e lau koví ʻokú ne faʻa tala mai ha meʻa fekauʻaki mo e kau ngutu laú. ʻOku faʻa ʻuhinga iá ʻoku nau meheka ʻi he tokotaha ko ia ʻoku nau lauʻí. ʻOku nau fakamafola ʻa e ngaahi laú ke ʻai ke nau ongoʻi lelei, ke fakatuipauʻi kiate kinautolu ʻoku nau lelei ange ʻi he tokotaha ko iá.”​​—Phil.

Moʻoniʻi meʻa: Pe te ke saiʻia ai pe ʻikai, ko e kakaí te nau talanoa fekauʻaki mo e niʻihi kehé​​—kau ai koe.

Ko e ongoongo leleí​​—ʻoku ʻikai fiemaʻu ia ke ke fakaʻatā ke ne puleʻi koe

Ngalingali heʻikai lava ke ke taʻofi ʻa e lau kotoa fekauʻaki mo koé, ka ʻe lava ke ke fili ʻa e founga ke fakafeangai ai ki aí. Kapau ʻokú ke ʻiloʻi ʻoku talanoaʻi holo ha ngaahi lau fekauʻaki mo koe, ʻoku ʻi ai ha meʻa ʻe ua ke ke fili mei ai.

FILI 1: Tukunoaʻi ia. Ko e fakaleleiʻanga ʻoku faʻa lelei tahá ko hono tukunoaʻi ia​​—tautefito kapau ko e lau ko iá ko ha meʻa noaʻia. Ngāueʻaki ʻa e faleʻi ʻi he Tohi Tapú: “ʻOua ʻe fakavave ʻi ho laumālié ki he ʻitá.”​​—Tangata Malanga 7:9.

“Naʻe mafola holo ha lau ʻo pehē naʻá ku faialea mo ha tamasiʻi​​—ka ko e tokotaha ko iá naʻe teʻeki ai ʻaupito ke u fetaulaki mo ia! Naʻe fakaoli ʻaupito ia pea naʻe ʻikai ke u tokanga ki ai.”​​—Elise.

“Ko e meʻatau lelei taha ke fakafepakiʻi ʻaki ʻa e ngutu laú ko e lelei ʻa hoto ongoongó. Neongo kapau ʻoku talanoaʻi holo ha lau kovi fekauʻaki mo kita, ka ʻoku lelei hoto ongoongó, ko e kakai tokosiʻi pē ʻe tui ki aí. ʻE ikuna maʻu pē ʻa e moʻoní.”​​—Allison.

Fokotuʻu: Hikiʻi hifo ʻa e (1) meʻa naʻe leaʻaki fekauʻaki mo koé mo e (2) anga ʻene uesia hoʻo ongoʻí. Hili pē hoʻo ‘talanoa mo ho lotó,’ te ke sio ʻe faingofua ange leva ke ke tukunoaʻi ia.​​—Saame 4:4.

FILI 2: Talanoa ki he tokotaha naʻá ne kamataʻi ʻa e laú. ʻI he ngaahi tuʻunga ʻe niʻihi, te ke ongoʻi nai ko e laú ʻoku fuʻu mafatukituki ʻo fiemaʻu moʻoni ke ke talanoa ki he tokotaha naʻá ne kamataʻí.

“Kapau te ke ʻalu ʻo talanoa mo e kakai ʻoku nau lauʻi koé, te nau ʻiloʻi nai ko e meʻa ʻoku nau leaʻakí ʻe faai atu pe ʻo ʻilo ʻe he tokotaha ʻoku nau lauʻí. ʻIkai ko ia pē, ʻe lava ke ke fakaleleiʻi ai ʻa e fetōkehekeheʻakí pea ʻofa pē ʻe solova ʻa e palopalemá.”​​—Elise.

Ki muʻa ke ke ʻalu ki he tokotaha naʻá ne lauʻi koé, fakakaukau ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapu ko ení pea ʻeke ʻa e ngaahi fehuʻí.

  • “ʻI hono fai ʻe ha taha ha tali ki ha meʻa ki muʻa ke ne fanongo ki he ngaahi moʻoniʻi meʻá, ko e vale ia.” (Palōveepi 18:13) ‘ʻOku ou maʻu ʻa e ngaahi moʻoniʻi meʻá kotoa? ʻOku ngalingali ko e tokotaha naʻá ne talanoa mai ʻa e laú naʻe ʻikai ke ne mahinoʻi ʻa e meʻa naʻá ne fanongo ki aí?’

  • “Vave ki he fanongo, fakatuotuai ki he lea, fakatuotuai ki he ʻita.” (Sēmisi 1:​19) ‘Ko e taimi lelei taha eni ke fakalea ki he tokotaha ngutu laú? ʻOku ou fakapapauʻi ʻoku ʻikai ke tākiekina ʻe heʻeku ongoʻí ʻa e anga ʻeku fakafeangai ki he meʻá? Pe ʻoku sai ange ke tuku ke ʻosi atu ha kiʻi taimi pea ke u mokomoko hifo?’

  • “Ko e ngaahi meʻa kotoa pē ʻoku mou loto ke fai atu ʻe he kakaí kiate kimoutolú, kuo pau foki ke mou fai ia kiate kinautolu.” (Mātiu 7:​12) ‘Kapau ko au naʻá ku fai ʻa e laú, te u loto ke fakafeangai fēfē mai ʻa e tokotaha naʻá ku lauʻí? Ko e hā ʻa e ʻātakai te u loto ke fai ai hono talanoaʻi ʻa e palopalemá? Ko e hā ʻa e ngaahi lea mo e tōʻongafai ʻe ola lelei tahá?’

Fokotuʻu: Ki muʻa ke ke ʻalu ki he tokotaha ngutu laú, hikiʻi hifo ʻa e meʻa ʻokú ke palani ke leaʻakí. Tatali leva ke ʻosi ha uike ʻe taha pe ua, toe lau ʻa e meʻa naʻá ke hiki hifó, pea sio angé pe ʻokú ke loto ke toe liliu ha meʻa. Pehē foki, talanoa mo ha taha ʻi he ongo mātuʻá pe ko ha kaumeʻa matuʻotuʻa fekauʻaki mo hoʻo palaní, pea kole ki heʻene faleʻí.

Moʻoniʻi meʻa: Hangē ko e ngaahi tuʻunga lahi ʻi he moʻuí, ko e laú ko ha meʻa ia heʻikai lava ke ke puleʻi maʻu pē. Ka ʻoku ʻikai ke ʻuhingá ia kuo pau ke ne puleʻi koe!

MEʻA ʻOKU LEAʻAKI ʻE HO TOʻUMEʻÁ

“Ko e lau ʻe niʻihi ko e fanga kiʻi meʻa launoa, pea ko e niʻihi ʻoku kiʻi mafatukituki ange. Kapau ko ha meʻa launoa, tukunoaʻi ia. Ka ʻo kapau ko ha lau ʻoku mafatukituki​​—ʻa ia ʻe lava ke ne maumauʻi ho ongoongó​—ʻe fiemaʻu nai ke ke ʻalu ʻo talanoa mo e tokotaha naʻá ne kamataʻi iá.”​​—Brianna.

“ʻI he taimi ʻoku lauʻi ai koe ʻe he kakaí, ʻoua ʻe faisāuni ʻaki hono lauʻi pe leaʻaki ha ngaahi meʻa kovi fekauʻaki mo kinautolu. Kapau te ke fai pehē, ʻoku ʻikai ke ke toe kehe koe meiate kinautolu.”​​—Olivia.

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share