LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • Ko e Hā ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá?
    Fiefia ʻi he Moʻuí ʻo Taʻengata!—Ako Tohi Tapu Fetalanoaʻaki
    • Lēsoni 31. Ko Sīsū Kalaisi ko ha Tuʻi ʻi hēvani ʻi he ʻao ʻo Sihová.

      LĒSONI 31

      Ko e Hā ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá?

      Ko e kaveinga tefito ʻo e Tohi Tapú ʻoku fekauʻaki ia mo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá. ʻE ngāueʻaki ʻe Sihova ʻa e Puleʻanga ko iá ke fakahoko ʻene muʻaki taumuʻa ki he māmaní. Ko e hā ʻa e Puleʻanga ko iá? ʻOku anga-fēfē ʻetau ʻiloʻi ʻoku pule ia he taimi ní? Ko e hā kuó ne ʻosi fakahokó? Pea ko e hā te ne fai ʻi he kahaʻú? Ko e lēsoni ko ení mo e ongo lēsoni hoko maí te nau tali ʻa e ngaahi fehuʻi ko iá.

      1. Ko e hā ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá, pea ko hai ʻa hono Tuʻí?

      Ko e Puleʻanga ko iá ko ha founga-pule ia kuo fokotuʻu ʻe Sihova ko e ʻOtuá. Ko hono Tuʻí, ʻa Sīsū Kalaisi, ʻokú ne pule mei hēvani. (Mātiu 4:17; Sione 18:36) ʻOku pehē ʻe he Tohi Tapú fekauʻaki mo Sīsū: “Te ne pule ko e Tuʻi . . . ʻo taʻengata.” (Luke 1:32, 33) ʻI hono tuʻunga ko e Tuʻi ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá, ʻe pule ʻa Sīsū ki he taha kotoa ʻi he māmaní.

      2. Ko hai ʻoku pule mo Sīsuú?

      ʻOku ʻikai ke pule toko taha pē ʻa Sīsū. Ko e faʻahinga mei he “matakali mo e lea mo e kakai mo e puleʻanga kotoa pē . . . te nau pule ko e ngaahi tuʻi ki he māmaní.” (Fakahā 5:9, 10) Ko e toko fiha ʻe pule fakataha mo Kalaisí? Talu mei he haʻu ʻa Sīsū ki he māmaní, ko e kakai ʻe laui miliona kuo nau hoko ko hono kau muimui. Ka ko e toko 144,000 pē ʻo kinautolu ʻe ʻalu hake ki hēvani ʻo pule mo Sīsuú. (Lau ʻa e Fakahā 14:1-4.) Ko e toenga kotoa ʻo e kau Kalisitiane ʻi he māmaní te nau hoko ko e kakai ʻo e Puleʻanga ko iá.​—Saame 37:29.

      3. Ko e hā ʻoku lelei ange ai ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻi he ngaahi puleʻanga fakaetangatá?

      Naʻa mo e taimi ʻoku feinga ai ʻa e ngaahi pule fakaetangatá ke fai ʻa e ngaahi meʻa leleí, ʻoku ʻikai ke nau maʻu ʻa e mālohi ke fai ʻa e meʻa kotoa ʻoku nau loto ki aí. ʻOku faai atu pē ʻo fetongi kinautolu ʻe he kau pule kehe ʻa ia ʻoku ʻikai ke nau fietokoni ki honau kakaí. Ka ko e Tokotaha Pule ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá, ʻa Sīsū, heʻikai ʻaupito ke fetongi ia ʻe ha taha. Kuo “fokotuʻu ʻe he ʻOtua . . . ha puleʻanga ʻa ia ʻe ʻikai ʻaupito ke fakaʻauha.” (Taniela 2:44) ʻE pule mai ʻa Sīsū ki he māmaní kotoa pea heʻikai ke ne filifilimānako. ʻOkú ne anga-ʻofa, anga-lelei mo fakamaau totonu, pea te ne akoʻi ʻa e kakaí ke nau fakafeangai ki he tokotaha taki taha ʻi he founga tatau, ʻi he ʻofa, anga-lelei mo e fakamaau totonu.​—Lau ʻa e ʻAisea 11:9.

      KELI LOLOTO ANGE

      Sio angé ki he ʻuhinga ʻoku lelei ange ai ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻi ha puleʻanga fakaetangata pē.

      ʻOku pule mai ʻa Sīsū Kalaisi ki he māmaní mei hono taloni ʻi hēvaní. Ko hono kaungāpulé ʻoku nau nofo mai ʻi mui ʻiate ia. ʻOku ngingila mai ʻa e lāngilangi ʻo Sihová ʻi mui ʻiate kinautolu.

      4. ʻE pule mai ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ki he kotoa ʻo e māmaní

      Ko Sīsū Kalaisi ʻa e pule lelei tahá ʻi ha toe taha pē ʻi he hisitōliá. Lau ʻa e Mātiu 28:18, pea lāulea leva ki he fehuʻi ko ení:

      • ʻOku anga-fēfē ʻa e lelei ange ʻa e founga-pule ʻa Sīsuú ʻi ha toe pule fakaetangata pē?

      Ko e ngaahi founga-pule fakaetangatá ʻoku faʻa liliu, pea ko e kau pulé ʻoku nau pule pē ki ha konga ʻo e māmaní. Fēfē ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá? Lau ʻa e Taniela 7:14, pea lāulea leva ki he ongo fehuʻi ko ení:

      • ʻE anga-fēfē haʻatau maʻu ʻaonga koeʻuhí “ʻe ʻikai ke fakaʻauha” ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá?

      • ʻE anga-fēfē haʻatau maʻu ʻaonga koeʻuhí ko e pule mai ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ki he māmaní kotoa?

      5. Kuo pau ke fetongi ʻa e ngaahi founga-pule fakaetangatá

      Ko e hā kuo pau ai ke fetongi ʻe he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻa e ngaahi founga-pule ʻa e tangatá? Huluʻi ʻa e VITIOÓ, pea lāulea leva ki he fehuʻi hokó.

      VITIŌ: Konga mei he​—Ko e Hā ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá? (1:41)

      • Ko e hā ʻa e nunuʻa ʻo e ngaahi founga-pule ʻa e tangatá?

      Lau ʻa e Tangata Malanga 8:9, pea lāulea leva ki he ongo fehuʻi ko ení:

      • ʻOkú ke fakakaukau ʻoku totonu ke fetongi ʻe he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻa e ngaahi founga-pule fakaetangatá? Ko e hā hono ʻuhingá?

      6. Ko e kau pule ʻi he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻoku nau mahinoʻi kitautolu

      Koeʻuhi ko hotau tuʻí, ʻa Sīsū, naʻá ne moʻui ko ha tangata, ʻoku lava ke ne “kaungāongoʻi mai ki heʻetau ngaahi vaivaiʻangá.” (Hepelū 4:15) Ko e kau tangata mo e kau fefine faitōnunga ʻe 144,000 te nau pule fakataha mo Sīsū. Kuo fili kinautolu ʻe Sihova “mei he matakali mo e lea mo e kakai mo e puleʻanga kotoa pē.”​—Fakahā 5:9.

      • ʻOkú ke ongoʻi fiemālie ʻi hono ʻiloʻi ko Sīsū mo e kotoa hono kaungāpulé ʻoku nau mahinoʻi ʻa e anga ʻo ʻetau ongoʻí mo e ngaahi palopalema ʻoku tau maʻú? Ko e hā hono ʻuhingá?

      Ko e kau tangata mo e kau fefine pani mei he ngaahi taimi mo e puipuituʻa kehekehe.

      Kuo fili ʻe Sihova ʻa e kau tangata mo e kau fefine mei he ngaahi puipuituʻa kehekehe ke nau pule fakataha mo Sīsū

      7. ʻOku lelei ange ʻa e ngaahi lao ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá

      ʻOku faʻu ʻe he ngaahi puleʻangá ha lao ʻoku totonu ke maʻu ʻaonga mo maluʻi ai ʻa e kakai ʻo e fonuá. ʻOku ʻi ai foki mo e ngaahi lao ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻa ia kuo pau ke muimui ki ai hono kakai. Lau ʻa e 1 Kolinitō 6:9-11, pea lāulea leva ki he ngaahi fehuʻi ko ení:

      • ʻOkú ke fakakaukau ʻe fēfē ʻa e māmaní ʻi he taimi ʻe muimui ai ʻa e taha kotoa ki he ngaahi lao ʻa e ʻOtuá?a

      • ʻOkú ke fakakaukau ʻoku totonu hono ʻamanekina ʻe Sihova ʻa e kakai ʻo e Puleʻangá ke talangofua ki he ngaahi lao ko ení? Ko e hā hono ʻuhingá?

      • Ko e hā ʻokú ne fakahaaʻi mai ko e kakai ʻoku talangataʻa ki he ngaahi lao ko ení ʻe lava ke nau liliu?​—Sio ki he veesi 11.

      ʻOku taʻofi ʻe ha polisi ʻa e ngaahi meʻalelé ʻi ha kolosiʻanga femoʻuekina. Ko e kakai ʻo e ngaahi taʻu kehekehe ʻoku nau lue ʻi he halá.

      ʻOku faʻu ʻe he ngaahi puleʻangá ʻa e ngaahi lao ke maluʻi mo maʻu ʻaonga mei ai hono kakaí. ʻOku toe mātuʻaki lelei ange ʻa e ngaahi lao ʻi he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ke maluʻi mo maʻu ʻaonga mei ai hono kakaí

      ʻE ʻEKE NAI ʻE HA TAHA: “Ko e hā ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá?”

      • ʻE fēfē haʻo tali?

      FAKANOUNOU

      Ko e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ko ha founga-pule moʻoni ʻi hēvani ʻa ia ʻe pule mai ki he kotoa ʻo e māmaní.

      Fakamanatu

      • Ko hai ʻe pule ʻi he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá?

      • ʻOku anga-fēfē ʻa e mātuʻaki lelei ange ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻi ha founga-pule fakaetangata pē?

      • Ko e hā ʻoku ʻamanekina ʻe Sihova mei he kakai ʻo e Puleʻangá?

      Meʻa ke Fai

      AKO LAHI ANGE

      Fakakaukau angé ki he meʻa naʻe akoʻi ʻe Sīsū fekauʻaki mo e feituʻu ʻoku tuʻu ai ʻa e Puleʻangá.

      “ʻOku Tuʻu ʻi Ho Lotó ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá?” (Kupu ʻi he uepisaití)

      Ko e hā ʻoku ongoʻi ai ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ko e mateaki ki he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻoku mahuʻinga ange ia ʻi he mateaki ki he founga-pule fakaetangatá?

      Līʻoa Kakato ki he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá (1:43)

      Ako ki he meʻa ʻoku fakamatalaʻi ʻe he Tohi Tapú fekauʻaki mo e toko 144,000 kuo fili ʻe Sihova ke pule mo Sīsuú.

      “Ko Hai ʻOku ʻAlu ki Hēvaní?” (Kupu ʻi he uepisaití)

      Ko e hā naʻá ne fakatuipauʻi ha fefine ʻi pilīsone ko e ʻOtuá pē ʻoku lava ke ne ʻomai ha māmani fakamaau totonu?

      “Founga ʻEku Maʻu ʻa e Tali ki he Fakamaau Taʻetotonú” (Toʻo mei he ʻĀ Hake!)

      a Ko e niʻihi ʻo e ngaahi lao ko ení ʻe lāulea ki ai ʻi he Konga 3.

  • ʻOku Pule ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá!
    Fiefia ʻi he Moʻuí ʻo Taʻengata!—Ako Tohi Tapu Fetalanoaʻaki
    • Lēsoni 32. ʻI he tuʻunga ko ha Tuʻi ʻi hēvani, ʻoku pukepuke ʻe Sīsū Kalaisi ha sēpita pea pule mai ki he māmaní.

      LĒSONI 32

      ʻOku Pule ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá!

      Naʻe kamata pule ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻi hēvani ʻi he taʻu 1914. Ko e toe taimi foki ia naʻe kamata ai ʻa e ʻaho fakaʻosi ʻo e founga-pule ʻa e tangatá. ʻOku anga-fēfē ʻetau ʻiloʻi iá? Te tau sio ki he meʻa naʻe tomuʻa tala ʻe he Tohi Tapú pea mo e meʻa ʻoku lolotonga hoko ʻi he māmaní pea mo e tōʻonga ʻo e kakaí talu mei he 1914.

      1. Ko e hā ʻoku fakaeʻa ʻe he kikite ʻa e Tohi Tapú?

      ʻI he tohi ʻa Tanielá ʻoku fakahaaʻi ai ko e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻe kamata pule ia ʻi he ngataʻanga ʻo ha vahaʻa taimi ʻoku ui ko e “kuonga ʻe fitu.” (Taniela 4:16, 17) ʻI he laui senituli ki mui ai, naʻe lave ʻa Sīsū ki he vahaʻa taimi tatau ko iá ko e “taimi kotofa ʻo e ngaahi puleʻangá,” peá ne akoʻi kuo teʻeki ai ke ngata ia. (Luke 21:24) Hangē ko ia te tau sio ki aí, ko e kuonga ʻe fitú naʻe ngata ia ʻi he taʻu 1914.

      2. Ko e hā ʻoku hoko ʻi he māmaní pea ʻoku fēfē ʻa e tōʻonga ʻo e kakaí talu mei he 1914?

      Naʻe ʻeke ange ʻe he kau ākonga ʻa Sīsuú kiate ia: “Ko e hā ʻa e fakaʻilonga ʻo hoʻo ʻi hení pea mo e fakaʻosiʻosi ʻo e fokotuʻutuʻu lolotongá?” (Mātiu 24:3) ʻI he talí, naʻe tomuʻa tala ʻe Sīsū ʻa e ngaahi meʻa lahi ʻe hoko hili ʻene kamata ke pule ʻi hēvani ko e Tuʻi ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá. ʻOku kau heni ʻa e tau, ngaahi nounou fakameʻatokoni mo e ngaahi mofuike. (Lau ʻa e Mātiu 24:7.) Naʻe toe tomuʻa tala ʻe he Tohi Tapú ko e tōʻonga ʻo e kakai “ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí” ʻe ʻai ai ʻa e moʻuí ke “faingataʻa ke fekuki mo ia.” (2 Tīmote 3:1-5) Ko e ngaahi tuʻunga mo e ngaahi tōʻonga ko ení kuo hā mahino ʻaupito ia talu mei he 1914.

      3. Ko e hā kuo hoko ai ʻa e māmaní ʻo kovi ʻaupito talu mei he kamata pule ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá?

      Hili ha taimi nounou mei he hoko ʻa Sīsū ko e Tuʻi ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá, naʻá ne faitau mo Sētane mo ʻene fanga tēmenioó ʻi hēvani. Naʻe foʻi ʻa Sētane ʻi he tau ko iá. ʻOku pehē ʻe he Tohi Tapú “naʻe lī hifo ia ki he māmaní, pea naʻe lī fakataha hifo mo ia ʻene kau ʻāngeló.” (Fakahā 12:9, 10, 12) ʻOku ʻita lahi ʻa Sētane koeʻuhi ʻokú ne ʻilo ʻe fakaʻauha ia. Ko ia, ʻokú ne fakatupunga ai ʻa e mamahi mo e faingataʻa ʻi he kotoa ʻo e māmaní. ʻOku tokoni eni ke tau mahinoʻi ai ʻa e ʻuhinga ʻoku kovi pehē ai ʻa e māmaní! Ko e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá te ne fakaleleiʻi ʻa e ngaahi palopalema kotoa ko ení.

      KELI LOLOTO ANGE

      Te tau sivisiviʻi ʻa e ʻuhinga ʻoku tau ʻilo ai naʻe kamata pule ʻa e Puleʻangá ʻi he 1914. Te tau toe sio ai ki he founga ke tau fakahaaʻi ai ʻoku tau tui ʻoku lolotonga pule ʻa e Puleʻangá.

      4. Ko e ngaahi kikite ʻa e Tohi Tapú ʻoku tuhu ki he 1914

      Huluʻi ʻa e VITIOÓ.

      VITIŌ: Kamata ke Pule ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻi he 1914 (5:02)

      Naʻe ʻai ʻe he ʻOtuá ʻa Tuʻi Nepukanesa ʻo Pāpilone ʻi he kuonga muʻá ke ne maʻu ha misi ʻo fakaeʻa ai ʻa e ngaahi meʻa ʻi he kahaʻú. Ko e misi ko iá mo hono fakaʻuhingaʻi ʻe Tanielá naʻe hā mei ai ʻe kaunga fakatouʻosi ia ki he tuʻunga-pule ʻo Nepukanesá pea ki he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá.​—Lau ʻa e Taniela 4:17.a

      Lau ʻa e Taniela 4:20-26, pea ngāueʻaki leva ʻa e sātí ke tali ʻa e ngaahi fehuʻi hokó:

      • (A) Ko e hā naʻe sio ki ai ʻa Nepukanesa ʻi heʻene misí?​—Sio ki he veesi 20 mo e 21.

      • (E) Ko e hā ʻe hoko ki he fuʻu ʻakaú?​—Sio ki he veesi 23.

      • (F) Ko e hā ʻe hoko ʻi he ngataʻanga ʻo e “kuonga ʻe fitu”?​—Sio ki he veesi 26.

      Ko e Hā ʻa e Fekauʻaki ʻa e Misi ki he Fuʻu ʻAkaú mo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá?

      KO E KIKITÉ (Taniela 4:20-36)

      Tuʻunga-pule

      (A) Fuʻu ʻakau lahi

      Ko ha fuʻu ʻakau māʻolunga.

      Fakahohaʻasi ʻa e tuʻunga-pulé

      (E) “Tā hifo ʻa e fuʻu ʻakaú,” pea tuku ha “kuonga ʻe fitu” ke fakalaka

      Ko ha tefito ʻo ha fuʻu ʻakau ʻoku haʻiʻaki ʻa e ukamea mo e kopa.

      Toe fakafoki mai ʻa e tuʻunga-pulé

      (F) “Ko ho puleʻangá ʻe toe ʻaʻau pē ia”

      Ko ha fuʻu ʻakau māʻolunga.

      ʻUluaki fakahoko . . .

      • (H) Ko hai naʻe fakafofongaʻi ʻe he fuʻu ʻakaú?​—Sio ki he veesi 22.

      • (I) Naʻe anga-fēfē hono fakahohaʻasi ʻene tuʻunga-pulé?​—Lau ʻa e Taniela 4:29-33.

      • (K) Ko e hā naʻe hoko kia Nepukanesa ʻi he ngataʻanga ʻo e “kuonga ʻe fitu”?​—Lau ʻa e Taniela 4:34-36.

      ʻULUAKI FAKAHOKO

      Tuʻunga-pule

      (H) Nepukanesa, Tuʻi ʻo Pāpiloné

      Pōlepole ʻa Tuʻi Nepukanesa.

      Fakahohaʻasi ʻa e tuʻunga-pulé

      (I) Hili ʻa e 606 K.M., naʻe mole e fakakaukau lelei ʻa Nepukanesá pea naʻe ʻikai lava ke ne pule ʻi he taʻu ʻe fitu

      Kai musie ʻa Nepukanesa ʻo hangē ha monumanú.

      Toe fakafoki mai ʻa e tuʻunga-pulé

      (K) Naʻe toe foki mai ʻa e fakakaukau lelei ʻa Nepukanesá pea naʻá ne toe kamata pule

      Hanga ʻa Nepukanesa ki ʻolunga mo hiki hono nimá.

      Fakahoko hono uá . . .

      • (L) Ko hai naʻe fakafofongaʻi ʻe he fuʻu ʻakaú?​—Lau ʻa e 1 Kalonikali 29:23.

      • (M) Naʻe anga-fēfē hono fakahohaʻasi honau tuʻunga-pulé? ʻOku anga-fēfē ʻetau ʻiloʻi naʻe kei fakahohaʻasi pē ia ʻi he ʻi māmani ʻa Sīsuú?​—Lau ʻa e Luke 21:24.

      • (N) Naʻe toe fakafoki mai ai ʻa e tuʻunga-pule ko ení ʻanefē pea ʻi fē?

      FAKAHOKO HONO UÁ

      Tuʻunga-pule

      (L) Ko e ngaahi tuʻi ʻIsilelí naʻa nau fakafofongaʻi ʻa e tuʻunga-pule ʻo e ʻOtuá

      Hokohoko ʻo e kau tuʻi ʻIsilelí ki he taloní. Tapua hifo ʻa e maama kiate kinautolu.

      Fakahohaʻasi ʻa e tuʻunga-pulé

      (M) Fakaʻauha ʻa Selusalema pea fakahohaʻasi ʻa e laine tuʻi ʻo e kau ʻIsilelí ʻi he taʻu ʻe 2,520

      Fakaʻauha ʻe ha afi ʻa Selusalema ʻi he 607 K.M. ʻI he hili iá, naʻe ʻosi atu ʻa e taʻu ʻe 2,520.

      Toe fakafoki mai ʻa e tuʻunga-pulé

      (N) Kamata pule ʻa Sīsū ʻi hēvani ko e Tuʻi ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá

      ʻOku pule mai ʻa Sīsū ki he māmaní mei hono taloni ʻi hēvaní ʻo kamata ʻi he taʻu 1914. ʻOku tapua mai ha maama meiate ia.

      Ko e hā hono lōloa ʻo e kuonga ʻe fitú?

      Ko e ngaahi konga ʻe niʻihi ʻi he Tohi Tapú ʻokú ne tokoniʻi kitautolu ke mahinoʻi ʻa e ngaahi konga kehé. Ko e fakatātaá, ʻoku pehē ʻe he tohi ʻa Fakahaá ko e kuonga ʻe tolu mo e kongá ʻoku tatau ia mo e ʻaho ʻe 1,260. (Fakahā 12:6, 14) Ko e kuonga ʻe fitú ʻoku liunga ua ʻa e fika ko iá, pe ʻaho ʻe 2,520. ʻI he taimi ʻe niʻihi ʻoku ngāueʻaki ʻe he Tohi Tapú ha ʻaho ke ne fakafofongaʻi ha taʻu. (ʻIsikeli 4:6) Ko e tuʻunga ia ʻoku lave ki ai ʻa e kuonga ʻe fitu ʻi he tohi ʻa Tanielá, ʻoku nau fakafofongaʻi ʻa e taʻu ʻe 2,520.

      5. Kuo liliu ʻa e māmaní talu mei he 1914

      Huluʻi ʻa e VITIOÓ.

      VITIŌ: Kuo Liliu ʻa e Māmaní Talu mei he 1914 (1:10)

      Naʻe tomuʻa tala ʻe Sīsū ʻa e tuʻunga ʻe hoko ki ai ʻa e māmaní hili ʻene hoko ko e Tuʻí. Lau ʻa e Luke 21:9-11, pea lāulea leva ki he fehuʻi ko ení:

      • Ko fē ʻi he ngaahi tuʻunga ko ení kuó ke sio pe fanongo aí?

      Naʻe fakamatalaʻi ʻe he ʻapositolo ko Paulá ʻa e tōʻonga ʻo e kakaí ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosi ʻo e pule fakaetangatá. Lau ʻa e 2 Tīmote 3:1-5, pea lāulea leva ki he fehuʻi ko ení:

      • Ko fē ʻi he ngaahi tōʻonga ko ení kuó ke sio ai he kakai he ʻaho ní?

      Fakatātā: Ngaahi fakatātā ʻo e tuʻunga ʻi he māmaní pea mo e tōʻonga ʻo e kakai ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí. 1. Ko ha taki tau ʻokú ne kaikaila mo hiki hono nimá ki ʻolunga. 2. Ko ha ngaahi fale maumau hili ha mofuike. 3. Vakapuna ʻa e sōtiá. 4. Tui ʻe he kakaí ha meʻa maluʻi he matá mo luelue holo. 5. Ko e Taua Māhanga ʻi Niu ʻIoke naʻe vela hili ha ʻohofi fakaetautoitoi. 6. Ko ha tangata ʻokú ne ngāueʻaki ʻa e faitoʻo kona tapú. 7. Ko ha husepāniti ʻokú ne kuku hono nimá mo kaikaila ki hono uaifí. 8. Faitoʻo kona tapu kehekehe mo e ʻolokaholo. 9. Ko ha ongo fefine ʻokú na tui ha vala sitaila mo e siueli peá na faitaaʻi pē kinaua. 10. Ko ha tangata hiva ʻokú ne tataki ha fuʻu kakai ʻi ha koniseti. 11. Ko ha tokotaha anga-tuʻu ʻokú ne tolongi atu ha foʻi hina ʻoku vela.

      6. Fakahaaʻi ʻokú ke tui ʻoku pule ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá he taimí ni

      Lau ʻa e Mātiu 24:3, 14, pea lāulea leva ki he ongo fehuʻi ko ení:

      • Ko e hā ʻa e ngāue mahuʻinga ʻoku fakahaaʻi ai ʻoku lolotonga pule ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá he taimi ní?

      • ʻE lava fēfē ke ke kau ʻi he ngāue ko ení?

      ʻOku lolotonga pule ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá, pea ʻoku vavé ni ke ne pule kakato mai ki he māmaní. Lau ʻa e Hepelū 10:24, 25, pea lāulea leva ki he fehuʻi ko ení:

      • Ko e hā ʻoku totonu kiate kitautolu taki taha ke faí ʻi heʻetau “sio . . . ki he fakaofiofi mai ʻa e ʻahó”?

      Fakatātā: 1. ʻOku maʻu ʻe ha tokotaha ako Tohi Tapu ha fakataha ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová. 2. Ko e tokotaha tatau ʻokú ne malanga ki hano kaungāmeʻa.

      Kapau ʻokú ke ʻilo ha meʻa ʻe lava ke tokoni ki ha niʻihi pea fakahaofi ʻenau moʻuí, ko e hā te ke faí?

      ʻE ʻEKE NAI ʻE HA TAHA: “Ko e hā ʻoku pehē ai ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ko e taʻu 1914 ko ha taʻu mahuʻinga iá?”

      • Ko e hā haʻo lau?

      FAKANOUNOU

      Ko e kikite ʻi he Tohi Tapú mo e ngaahi meʻa ʻoku hoko takatakai ʻi he māmaní ʻoku fakamoʻoniʻi ai ko e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻoku lolotonga pule he taimí ni. ʻOku tau fakahaaʻi ʻetau tui ki hení ʻaki ʻa e malanga fekauʻaki mo ia pea maʻu ʻa e ngaahi fakataha ʻa e fakatahaʻangá.

      Fakamanatu

      • Ko e hā naʻe hokó ʻi he ngataʻanga ʻo e kuonga ʻe fitu naʻe tomuʻa tala ʻi he tohi ʻa Tanielá?

      • Ko e hā ʻokú ne fakatuipauʻi koe naʻe kamata pule ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻi he 1914?

      • Te ke fakahaaʻi fēfē ʻokú ke tui ʻoku lolotonga pule ʻa e Puleʻangá?

      Meʻa ke Fai

      AKO LAHI ANGE

      Ako ki he meʻa ʻoku leaʻaki ʻe he kau faihisitōliá mo e niʻihi kehé fekauʻaki mo e liliu ʻa e māmaní talu mei he 1914.

      “Taimi Naʻe Mātuʻaki Hōloa ai ʻa e Tuʻunga Fakaeʻulungāngá” (Toʻo mei he ʻĀ Hake!)

      Lau ki he anga hono liliu ʻa e tui ha tangata ʻe he kikite ʻoku ʻi he Mātiu 24:14.

      “Naʻá Ku Manako ʻi he Peisipoló ʻo Laka Ia ʻi ha Toe Meʻa!” (Ko e Taua Leʻo Fika 3 2017)

      ʻOku anga-fēfē ʻetau ʻilo ko e kikite naʻe lēkooti ʻe Taniela ʻi he vahe 4 ʻoku fekauʻaki ia mo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá?

      “Ko Fē ʻa e Taimi Naʻe Kamata ke Pule Ai ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá? (Konga 1)” (Ko e Taua Leʻo, Nōvema 1, 2014)

      Ko e hā ʻokú ne fakahaaʻi naʻe ngata ʻi he taʻu 1914 ʻa e “kuonga ʻe fitu” naʻe lave ki ai ʻi he Taniela vahe 4?

      “Ko Fē ʻa e Taimi Naʻe Kamata ke Pule Ai ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá? (Konga 2)” (Ko e Taua Leʻo, Sanuali 1, 2015)

      a Sio ki he ongo kupu fakaʻosi ʻi he konga “Ako Lahi Ange” ʻo e lēsoni ko ení.

  • Ko e Meʻa ʻE Fakahoko ʻe he Puleʻangá
    Fiefia ʻi he Moʻuí ʻo Taʻengata!—Ako Tohi Tapu Fetalanoaʻaki
    • Lēsoni 33. Moʻui ʻa e kakaí ʻi ha māmani palataisi.

      LĒSONI 33

      Ko e Meʻa ʻE Fakahoko ʻe he Puleʻangá

      Kuo ʻosi pule ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻi hēvani. ʻOku vavé ni ke ne pule mai ki he māmaní pea ʻai ʻa e māmaní ke lelei ange. Te tau lāulea ki he ngaahi meʻa lelei ʻe lava ke ke fakatuʻotuʻa ki ai ʻi he pule mai ʻa e Puleʻangá.

      1. ʻE anga-fēfē hono toe fakafoki mai ʻe he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻa e melinó mo e fakamaau totonú ki he māmaní?

      Ko Sīsū, ʻa e Tuʻi ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá, te ne fakaʻauha ʻa e kakai koví mo e ngaahi puleʻangá ʻi he tau ʻo ʻĀmaketoné. (Fakahā 16:14, 16) ʻI he taimi ko iá, ko e talaʻofa ko eni ʻi he Tohi Tapú ʻe fakahoko kakato: “ʻOku toe siʻi pē, pea ʻe ʻikai toe ʻi ai ʻa e kau fulikivanú.” (Saame 37:10) Fakafou ʻi he Puleʻangá, ʻe fakapapauʻi ʻe Sīsū ʻe fonu ʻa e māmaní ʻi he melinó mo e fakamaau totonú.​—Lau ʻa e ʻAisea 11:4.

      2. ʻE fēfē ʻa e moʻui ʻi he māmaní ʻi he taimi ʻe fakahoko ai ʻa e finangalo ʻo e ʻOtuá?

      ʻI he pule mai ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá, “ko e kau māʻoniʻoní te nau maʻu ʻa e māmaní, pea te nau nofo ai ʻo taʻengata.” (Saame 37:29) Sioloto atu ki he nofo ʻi ha māmani ʻa ia ko e tokotaha kotoa aí ʻoku māʻoniʻoni pea ʻoku nau ʻofa kotoa kia Sihova pea ʻoku nau feʻofaʻaki! Ko e tokotaha kotoa te nau moʻui taʻengata, pea ʻe ʻikai ha taha ʻe toe puke.

      3. Hili hono fakaʻauha ʻa e kakai koví, ko e hā ʻe fakahoko ʻe he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá?

      Hili hono fakaʻauha ʻa e kakai koví, ʻe pule ʻa Sīsū ko ha Tuʻi ʻi he taʻu ʻe 1,000. Lolotonga ʻa e taimi ko iá, ko Sīsū mo hono kaungāpule ʻe toko 144,000, te nau tokoniʻi ʻa e faʻahinga ʻo e tangata ʻi he māmaní ke nau hoko ʻo haohaoa. ʻI he ngataʻanga ʻo e taʻu ʻe 1,000, ʻe liliu ʻa e māmaní ko ha palataisi fakaʻofoʻofa, ʻo fonu ʻi he kakai fiefia ʻa ia ʻoku nau maʻu ʻaonga mei he talangofua ki he ngaahi lao ʻa Sihová. ʻE fakafoki leva ʻe Sīsū ʻa e tuʻunga-pulé ki heʻene Tamaí, ʻa Sihova. ʻE fakamāʻoniʻoniʻi ʻa e huafa ʻo Sihová ʻo lahi ange ʻi ha toe taimi. (Mātiu 6:9, 10) ʻE fakamoʻoniʻi ai ko Sihová ko ha Pule lelei ʻokú ne tokanga ki hono kakaí. ʻE fakaʻauha leva ʻe Sihova ʻa Sētane, ko e fanga tēmenioó mo ha taha pē ʻoku nau fili ke anga-tuʻu ki Hono tuʻunga-pulé. (Fakahā 20:7-10) Ko e ngaahi tuʻunga haohaoa ʻe ʻomai ʻe he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻe tuʻuloa.

      KELI LOLOTO ANGE

      Fakakaukau ki he ʻuhinga ʻoku lava ai ke tau falala ʻe ngāueʻaki ʻe he ʻOtuá ʻa e Puleʻangá ke fakahoko kotoa ʻa e ngaahi talaʻofa ʻa e Tohi Tapú ki hotau kahaʻú.

      4. ʻE fakangata ʻe he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻa e ngaahi founga-pule fakaetangatá

      ʻI he pule “ha tangata ki ha tangata ko e kovi pē ʻokú ne ʻomi kiate iá.” (Tangata Malanga 8:9) ʻE fakaleleiʻi ʻe Sihova ʻa e fakamaau taʻetotonu ko ení fakafou ʻi hono Puleʻangá.

      Lau ʻa e Taniela 2:44 mo e 2 Tesalonaika 1:6-8, pea lāulea leva ki he ongo fehuʻi ko ení:

      • Ko e hā ʻe fai ʻe Sihova mo hono ʻAló, ʻa Sīsū, ki he ngaahi puleʻanga fakaetangatá mo honau kau poupoú?

      • Makatuʻunga he meʻa kuó ke ako fekauʻaki mo Sihova mo Sīsuú, ko e hā ʻokú ke tui ai ʻe fakahoko ʻi he fakamaau totonu mo e taʻefilifilimānako ʻa ʻena ngāué?

      Sīsū ko e Tuʻi ʻi hēvaní ʻokú ne pule mai ki ha māmani palatasi.

      5. Ko Sīsū ʻa e Tuʻi lelei tahá

      ʻI he tuʻunga ko e Tuʻi ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá, ʻe fakahoko ʻe Sīsū ʻa e ngaahi meʻa lelei lahi ʻaupito maʻá e kakai ʻi he māmaní. Huluʻi ʻa e VITIOÓ pea sio ki hono fakahaaʻi ʻe Sīsū ʻokú ne loto ke tokoniʻi ʻa e kakaí pea mo hono ʻoange ʻe he ʻOtuá kiate ia ʻa e mālohi ke fai peheé.

      VITIŌ: Fakahaaʻi ʻe Sīsū ʻa e Meʻa ʻE Fakahoko ʻe he Puleʻangá (1:13)

      Ko e meʻa naʻe fai ʻe Sīsū ʻi heʻene ʻi he māmaní ko e fakatātā ia ʻo e meʻa ʻe fai ʻe he Puleʻangá. Ko fē ʻa e tāpuaki ʻi heni ʻokú ke hanga vēkeveke atu ki aí? Lau ʻa e ngaahi konga Tohi Tapu ʻoku lave ki he ngaahi tāpuaki ko iá.

      ʻI HE MĀMANÍ . . .

      MEI HĒVANÍ . . .

      • naʻe puleʻi ʻe Sīsū ʻa e mālohi ʻo natulá.​—Maʻake 4:36-41.

      • ʻe fakaleleiʻi ʻe Sīsū ʻa e maumau kotoa kuo fai ki he māmaní.​—ʻAisea 35:1, 2.

      • naʻe fafanga fakaemana ʻe Sīsū ʻa e laui afe.​—Mātiu 14:17-21.

      • ʻe fakangata ʻe Sīsū ʻa e fiekaia kotoa he māmaní.​—Saame 72:16.

      • naʻe fakamoʻui ʻe Sīsū ʻa e kakai puké.​—Luke 18:35-43.

      • ʻe fakapapauʻi ʻe Sīsū ke moʻui lelei ʻa e taha kotoa.​—ʻAisea 33:24.

      • naʻe fokotuʻu mai ʻe Sīsū ʻa e kau maté.​—Luke 8:49-55.

      • ʻe fokotuʻu mai ʻe Sīsū ʻa e kau maté pea fakangata ʻosi ia.​—Fakahā 21:3, 4.

      6. ʻE ʻomai ʻe he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ha kahaʻu fisifisimuʻa

      ʻE fakahoko kakato ʻe he Puleʻangá ʻa e muʻaki taumuʻa ʻa Sihova ki he faʻahinga ʻo e tangatá. Te nau moʻui taʻengata ʻi ha māmani palataisi. Huluʻi ʻa e VITIOÓ ke sio ki he anga hono ngāueʻaki ʻe Sihova hono ʻAló, ʻa Sīsū, ke fakahoko ʻEne taumuʻá.

      VITIŌ: Ko e Fakalika ki ha Kahaʻu Fakaofo (4:35)

      Lau ʻa e Saame 145:16, pea lāulea leva ki he fehuʻi ko ení:

      • ʻOku anga-fēfē hoʻo ongoʻí ʻi he ʻilo ʻe hanga ʻe Sihova “ʻo fakatōliʻa ʻa e holi ʻa e meʻamoʻui kotoa”?

      ʻOKU PEHĒ ʻE HE NIʻIHI: “Ko ha puleʻanga fakaetangata lelei ange ʻoku lava ke ne solova hotau ngaahi palopalemá.”

      • Ko e hā ʻa e ngaahi palopalema ʻe solova ʻe he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ka ʻoku ʻikai lava ia ʻe he ngaahi puleʻanga fakaetangatá?

      FAKANOUNOU

      ʻE fakahoko ʻe he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻa ʻene taumuʻá. Te ne liliu ʻa e māmaní ko ha palataisi ʻoku fonu ʻi he kakai lelei ʻa ia te nau tauhi kia Sihova ʻo taʻengata.

      Fakamanatu

      • ʻE anga-fēfē hono fakamāʻoniʻoniʻi ʻe he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻa e huafa ʻo Sihová?

      • Ko e hā ʻoku tau tui ai ko e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá te ne fakahoko ʻa e ngaahi talaʻofa ʻi he Tohi Tapú?

      • ʻI he kotoa ʻo e ngaahi meʻa lelei ʻe fakahoko ʻe he Puleʻangá, ko fē ʻa e taha ʻokú ke fakatuʻotuʻa atu ki aí?

      Meʻa ke Fai

      AKO LAHI ANGE

      Sio pe ko e hā ʻa ʻĀmaketone.

      “Ko e Hā ʻa e Tau ʻo ʻĀmaketoné?” (Kupu ʻi he uepisaití)

      Sivisiviʻi ʻa e ngaahi meʻa ʻe hoko lolotonga ʻa e taimi naʻe ui ʻe Sīsū ko e “fuʻu mamahi lahi.”—Mātiu 24:21.

      “Ko e Hā ʻa e Fuʻu Mamahi Lahí?” (Kupu ʻi he uepisaití)

      Sio ki he fakalaulauloto fakataha ha fāmili ki he ngaahi tāpuaki ʻo e Puleʻangá he kahaʻú.

      Sioloto Atu Kiate Koe ʻi Palataisi (1:50)

      ʻI he kupu “Naʻe Fakahohaʻasi Au ʻe ha Ngaahi Fehuʻi Lahi,” ako ki hono maʻu ʻe ha tokotaha anga-tuʻu ʻa e fakaleleiʻanga naʻá ne kumi ki aí.

      “Liliu ʻe he Tohi Tapú ʻa e Moʻuí” (Toʻo mei he Ko e Taua Leʻo)

ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
Hū ki Tu‘a
Hū ki Loto
  • Faka-Tonga
  • Share
  • Sai‘ia
  • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
  • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
  • Polisī Fakafo‘ituitui
  • Privacy Setting
  • JW.ORG
  • Hū ki Loto
Share